Samenwerking 4. Algemeen 5. Werkwijze 6. Materialen en activiteiten 7. Leergebieden 8. Activiteitenschema s per groep 9. Activiteiten groep 1 en 2 15

Transcriptie

1

2 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Samenwerking 4 Algemeen 5 Werkwijze 6 Materialen en activiteiten 7 Leergebieden 8 Activiteitenschema s per groep 9 Activiteiten groep 1 en 2 15 Activiteiten groep 3 en 4 21 Activiteiten groep 5 en 6 26 Activiteiten groep 7 en 8 33 Extra aanbod Veldwerk Nederland 38 Adressen in de regio 39 1

3 Uitgave: mei 2012 Vormgeving: Nicole de Kievid Aanpassingen : Aaltje Bos (Veldwerk Nederland) Het Groene Wiel Onderdeel van Veldwerk Nederland Hendrikweg 14 b 6703 AW Wageningen T info@groenewiel.nl 2

4 Voorwoord Het Groene Wiel ondersteunt het Primair Onderwijs in Wageningen op het gebied van natuur en milieu-educatie (NME). Dit wordt mogelijk gemaakt dankzij de gemeente Wageningen. Het Groene Wiel is onderdeel van de landelijke organisatie Veldwerk Nederland. In dit jaarprogramma vindt u een groot aantal activiteiten voor het schooljaar waarmee u uw natuuronderwijs vorm kunt geven. Lessen en Excursies: Groep 1 & 2 kan meteen aan het begin van het schooljaar op Kabouterpad. Beleef de herfst in het Arboretum! Voor groep 3 & 4 zal in november de les Huisje Holletje Nestje aangeboden worden. Groep 5 & 6 is eind april welkom bij de Plantenles. En voor groep 6, 7 & 8 draaien we in het begin van het schooljaar de Kringlooples en aan het eind van het schooljaar het Uiterwaarden-project. De extra materiaalzendingen van dit schooljaar zijn: Bollen en Knollen (groep 1-4) Pieren en Pissebedden (groep 1-6) Paddenstoelen (groep 1-8) Nieuw in ons aanbod: 4 Seizoenskisten voor kleuters (veulens in de wei). Aan de hand van een grote vertelplaat en 3 activiteiten per seizoen ontdekken en beleven de kinderen de natuur. 3 Leskisten over de verschillende eigenschappen van water (voor groep 3-4 Kikker op Avontuur; voor groep 5-6 de Watergoochelaar en voor groep 7-8 WaterLab). (Beschikbaar voorjaar & zomer.) Klasse Kuikens! Op het moment van schrijven is dit aanbod nog niet helemaal zeker (we moeten nog een verantwoorde afzet van de kuikens organiseren), maar ik hoop dat we in het voorjaar ook broedmachines met eieren en toebehoren kunnen uitlenen. De lesbrieven zijn gericht op groep 5-6 maar van ei naar pluizig kuikentje is natuurlijk fascinerend voor alle groepen! Zwervend Afval. Wat is (zwerf)afval en wat kunnen wij er aan doen? Tijdens de Week van Wageningen Schoon worden afvalgrijpers uitgeleend en kunnen alle leerlingen (groep 1-8) met dit thema aan de slag. Aarde en Wormen voor Waarden en Normen. Workshop voor leerkrachten (groep 1-8). Filosoferen met kinderen naar aanleiding van natuurbeleving. (In de NME-planner te vinden onder Overig.) Wij wensen u veel plezier met het uitkiezen van de activiteiten en materialen voor uw natuuronderwijs in het komende schooljaar. Namens Gemeente Wageningen en Het Groene Wiel, Tessa de Been, Consulent NME Wageningen Wageningen april

5 Samenwerking Het programma NME (natuur- en milieueducatie) komt tot stand in samenwerking tussen de gemeente Wageningen en het Groene Wiel (onderdeel van Veldwerk Nederland). Het Groene Wiel is (sinds 1 augstus 2008) praktijkcentrum van Veldwerk Nederland. Het Groene Wiel is verantwoordelijk voor de inhoud van het NME-programma en de uitleenadministratie. Het Groene Wiel zorgt voor: het jaarlijkse programmaboekje; vernieuwing van het aanbod (nieuwe en en acitiviteiten); de inroostering via Edso begeleiding van lessen en excursies de uitleen en controle van en Met vragen over het programma, de inroostering en voor het tussentijds aanvragen van materialen of de annulering daarvan, kunt u terecht bij het Groene Wiel. De gemeente Wageningen is opdrachtgever en fi nanciert het programma. 4

6 Algemeen Kwaliteit Alle en en materiaalzendingen worden door ons nauwkeurig gecontroleerd voordat u ze krijgt. Indien er iets ontbreekt, wordt dat door ons vermeld. Mocht u toch nog iets anders missen, wilt u dan direct contact met ons opnemen? Dan kunnen we voorkomen dat we u abusievelijk de kosten voor het missende materiaal in rekening brengen. Verantwoordelijkheid Voor alle activiteiten geldt dat de verantwoordelijkheid voor vervoer, leerlingen en materialen bij de school ligt. Ook als programma s (deels) door Het Groene Wiel of derden worden begeleid. Documentatiecentrum Naast de lesprogramma s kunt u gedurende het schooljaar een beroep doen op ons documentatiecentrum in Wageningen. Heeft u een project rond een onderwerp dat niet in ons programma staat, of zijn er leerlingen die materialen nodig hebben voor een spreekbeurt? Dan kunt u bij ons terecht voor materialen. Er zijn lesbrieven, posters, dvd s, boeken, tijdschriften, modellen, opgezette dieren en illustratiemateriaal, maar ook kijkers, binoculairs en microscopen te leen. Eigen bijdrage Voor deelname aan de activiteiten en het lenen van en betalen de scholen een eigen bijdrage. De eigen bijdrage per klas voor het schooljaar is vastgesteld op 42,50 en wordt per school berekend op basis van het totaal aantal klassen. Met dit bedrag levert u een bijdrage aan de materiaalkosten. Uw school ontvangt de rekening aan het einde van het schooljaar. De kosten voor de planten en zaden voor het project Tuinieren bij school zullen apart in rekening worden gebracht. Dit geldt ook voor materialen die zoek raken of kapot gaan. Contactgegevens Het Groene Wiel Centrum voor natuur- en milieueducatie Hendrikweg 14B 6703 AW Wageningen T E info@groenewiel.nl W Openingstijden Maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag geopend van 9.00 uur tot uur. Woensdag meestal geopend van 9.00 uur tot uur. Wil je op deze dag langskomen? Bel dan even voor de zekerheid. 5

7 Werkwijze Aanbod en inschrijven op internet Het hele aanbod zoals in deze brochure staat beschreven vindt u ook op internet. De inschrijving verloopt via onze NME-planner. Elke school heeft een eigen inlogcode en wachtwoord. Bent u dit kwijt, neem dan contact op met de NME-contactpersoon bij u op school, of met Het Groene Wiel. Ga naar: Klik op inroosteren voor leerkracht: NME-planner. Van hieruit kunt u inloggen en inschrijven. Hoe dit werkt leest u in de handleiding NME-planner, eveneens te vinden op Inroostering lessen en projecten Voor lessen en projecten staat er in het jaarprogramma alleen een periode vermeld. Voor het van start gaan van de activiteit krijgt u per bericht van ons m.b.t. de inroostering. Het is daarom van belang dat u in de NME-planner een actueel adres opgeeft en eventuele wijzigingen bijtijds aan ons doorgeeft. Reservering voor de zomervakantie Wij verzoeken u om uw inschrijving via internet voor de zomervakantie af te ronden. Zodoende weten wij hoe onze (en u ook hoe uw NME-) jaarplanning eruit gaan zien. Sommige en zijn erg populair: dus hoe eerder u reserveert, hoe meer kans u heeft dat de door u gewenste periode nog vrij is! Tussentijds wijzigen Gedurende het schooljaar kunt u zelf uw reserveringen wijzigingen, annuleren of bijplaatsen. Voor annulering gelden de volgende regels: Leskisten kunt u tot 14 dagen voor uitleendatum wijzigen of annuleren. Materiaalzendingen kunt u tot 4 maanden voor levermaand annuleren. Excursies kunt u tot 1 maand voor uw voorkeursperiode annuleren. Annuleert u later dan genoemde termijnen, dan worden er administratiekosten in rekening gebracht. Ophalen en terugbrengen en Leskisten dient u op te halen en terug te brengen bij Het Groene Wiel, Hendrikweg 14b in Wageningen. Een aantal dagen voor de start en de afl oop van een uitleenperiode krijgt u van ons per een herinneringsbericht. Ophaaldag: maandag tussen en uur. Terugbrengdag: vrijdag tussen 9.00 en uur. Materiaalzendingen Voor het ophalen van materiaalzendingen ontvangt u van ons bericht per over de afhaaldatum en -tijd. Voorbereiding handleidingen De handleidingen van de en staan als download bij de betreffende producten in onze NME-planner. Voor de lessen en excursies staan de bijbehorende materialen en informatie op onze website: les. De exacte link wordt u per toegestuurd. 6

8 Materialen en activiteiten In dit programma worden de volgende soorten activiteiten en producten aangeboden: Leskisten Een bevat een lesbeschrijving en materialen rondom een bepaald thema. De leerlingen werken met opdrachten, opdrachtkaarten en werkbladen. De lessen uit en vinden plaats in school of (deels) in de directe schoolomgeving. De uitleentermijn voor en is twee weken. Bij sommige en worden (levende) materialen geleverd. Ontdekdozen Een ontdekdoos bevat onderzoeksmateriaal en opdrachten waar de leerlingen zelfstandig, in groepjes van twee of drie mee kunnen werken. Aan de hand van opdrachtkaarten maken ze verschillende opdrachtjes en zoeken ze zélf naar oplossingen voor vraagstukken. De ontdekdozen zijn speciaal geschikt voor het oefenen van het zelfstandig oplossen van vraagstukken door eigen waarneming. De uitleentermijn voor ontdekdozen is twee weken. Excursies Bij een excursie vindt een deel van de activiteiten plaats buiten de directe schoolomgeving, bijvoorbeeld in het bos, de uiterwaarden of het Arboretum. Het is over het algemeen geen losstaande activiteit, maar een onderdeel van een groter lesprogramma (met voorbereiding/verwerking op school). De duur van het totale lesprogramma kan variëren van een halve dag tot vijf activiteiten verspreid over twee weken. Les op het Groene Wiel In het Groene Wiel worden elk jaar een aantal lessen georganiseerd die vanwege gebruik van dieren, planten of speciale materialen en begeleiding niet op school kunnen worden uitgevoerd. Materiaalzending Een materiaalzending bestaat uit verbruiksmaterialen, een lesbrief met informatie over het onderwerp en suggesties voor het gebruik in de klas. Het verschil met een is dat u de materialen en de bijbehorende handleiding niet terug hoeft te brengen. Een materiaalzending bestaat soms uit levend materiaal, waarvan de leverdatum niet altijd exact vast te leggen is. Voor het schooltuinenproject worden zaden, planten en informatiebladen geleverd. 7

9 Leergebieden Het Groene Wiel heeft de inhoud van natuuronderwijs uitgewerkt in zes verschillende leergebieden. De eerste vier daarvan zijn ook nadrukkelijk terug te vinden in de kerndoelen. De twee laatste leergebieden zijn relevant vanuit het perspectief van natuur- en milieu-educatie en duurzame ontwikkeling en voor de persoonlijke ontwikkeling van de leerlingen. Besef Leren kennen van planten en dieren, groei en ontwikkeling, vorm en functie en samenhang. Aan de hand van concrete materialen en situaties wordt kennis (begrippen, woorden, verbanden) ontwikkeld. Waarnemen en Leren herkennen en benoemen van eigenschappen. Leren om conclusies te trekken uit eigen waarnemingen. Leren om zelfstandig (onderdelen van) onderzoekjes op te zetten. Zorg en verantwoordelijkheid Leren zorg te dragen voor planten en dieren en daar steeds meer verantwoordelijkheid in leren te dragen. Duurzaam handelen Leren hoe (samen met anderen) op een verantwoorde manier om te gaan met de omgeving, afval, energie, water e.d. Waardering Het creëren van situaties waarin leerlingen waardering voor de natuur kunnen ontwikkelen, verwoorden en verbeelden. Hiermee kunnen tevens gevoelens van angst ten opzichte van dieren worden voorkomen. Rechtvaardigheid en keuzevaardigheid Kennismaken met algemene normen en waarden met betrekking tot onze omgang met planten, dieren en milieu. Vanuit een ander (waarden)perspectief leren kijken naar een situatie. Kennismaken met situaties waarin verschillende waarden ten opzichte van elkaar moeten worden afgewogen (bijvoorbeeld in een rollenspel). 8

10 GROEP 1 EN 2 Kabouterpad E 1-2 Bollen en Knollen Mz 1-2 Paddenstoelen Mz 1-2 Pieren en Pissebedden Mz 1-2 Kikkervisjes Mz uur Tuinieren bij school Mz uur Insecten in de klas Km uur Alles voor een pannenkoek K uur Bang en Boos K uur Bijen K uur Geboorte en verzorging K uur Het weer en seizoenen K uur Ik-zelf K 1-2 Toverstenen K 1-2 Veulens in de Wei K uur Zo doet een vogel K uur Droppie Water K uur Eekhoornschool K uur Kriebelbeestjes K 1-2 Lievebeest K 1-2 Thema-spel K uur Zwervend afval P uur Warme Truiendag P uur sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten de school K Km met (levend) materiaal E excursie Mz materiaalzending L les op Het Groene Wiel Lb lesbrief P project 9

11 GROEP 3 EN 4 Huisje Holletje Nestje L 3-4 Bollen en Knollen Mz 3-4 Paddenstoelen Mz 3-4 Pieren en Pissebedden Mz 3-4 Kikkervisjes Mz uur Tuinieren bij school Mz uur De week van de slak Km uur Insecten in de klas Km uur Voorproevers van de keizer Km uur Bellen blazen K uur Droppie water K uur Ik Groei! K uur Kikker op Avontuur K uur Kleuren K 4 1,5 uur Magneten ontdekhoek K 3-4 Op avontuur met je zintuigen K uur De verdwaalde boom K uur sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten de school K Km met (levend) materiaal E excursie Mz materiaalzending L les op Het Groene Wiel Lb lesbrief P project 10

12 GROEP 3 EN 4 Kriebelbeestjes K 3-4 Natuur rond de school K 3-4 Koning Bromvlieg K uur Thema-spel K uur Zwervend afval P uur Warme truiendag P uur sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten de school K Km met (levend) materiaal E excursie Mz materiaalzending L les op Het Groene Wiel Lb lesbrief P project 11

13 GROEP 5 EN 6 Kringlooples L 6 3 uur Plantenles L 5-6 Uiterwaarden E 6 8 uur Klasse Kuikens Mz uur Paddenstoelen Mz 5-6 Pieren en pissebedden Mz 5-6 Tuinieren bij school Mz uur Insecten in de klas Km uur De Groente-experts Km uur Bezige Bij K uur Biodiversiteitsspel K 6 1 uur Boekensteun middenbouw K 5-6 n.v.t. Het Weerbericht K uur Hoor jij wat ik hoor? K uur Kleuren K 5 1,5 uur sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten de school K Km met (levend) materiaal E excursie Mz materiaalzending L les op Het Groene Wiel Lb lesbrief P project 12

14 GROEP 5 EN 6 Magneten K 6 Papier maken K 5-6 Ontdekdozenset licht en geluid K 5-6 Ontdekdozenset materialen K 5-6 Ontdekdozenset natuur K 5-6 Ontdekdozenset vloeistoffen K 5-6 Ontdekdozenset zintuigen K 5-6 Schoolkampset Vleermuizen K 5-6 Schoolkampset Nachtvlinders K 5-6 Watergoochelaar K uur Thema-spel K uur Lesbrief Spinnen Lb uur Lesbrief Vogels in nesten Lb uur Zwervend Afval P uur Warme Truiendag P uur Klasse Kuikens sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten de school K Km met (levend) materiaal E excursie Mz materiaalzending L les op Het Groene Wiel Lb lesbrief P project 13

15 GROEP 7 EN 8 Kringlooples L uur Uiterwaarden-project E dag Rioolwaterzuivering E Paddenstoelen Mz 7-8 Insecten in de klas Km uur Biodiversiteitsspel K uur Boekensteun bovenbouw K 7-8 n.v.t. Het Kabinet K 7-8 n.v.t. Papier maken K 7-8 Puber-tijd K uur Sarah s Wereld K dag Visserijspel K uur Waterkringloop K uur Waterlab K uur Schoolkampset Vleermuizen K 7-8 Schoolkampset Nachtvlinders K 7-8 Thema-spel K uur Zwervend Afval P uur Warme Truiendag P uur sept t/m nov nov t/m febr mrt t/m apr mei t/m sept vervoer nodig extra begeleiding gewenst deels buiten de school K Km met (levend) materiaal E excursie Mz materiaalzending L les op Het Groene Wiel Lb lesbrief P project 14

16 GROEP 1 EN 2 Kabouterpad excursie Een kabouterpad is een speelse manier om jonge kinderen in contact te brengen met de natuur en hun omgeving. Houten kabouters met kleurige mutsen nodigen de kinderen uit om in het Arboretum te komen zien, horen, voelen, ontdekken en opdrachtjes uit te voeren. Dit wordt ingeleid en afgesloten door een medewerker van Het Groene Wiel. Bollen en Knollen materiaalzending Dit pakket bevat verschillende soorten (bloem) bollen en knollen en een handleiding met lessuggesties rondom de verschillende ontwikkelstadia van de bollen en de knollen. Paddenstoelen materiaalzending Deze materiaalzending bestaat uit een kweekpakket waarmee u in de klas eetbare paddenstoelen kunt kweken. Daarbij ontvangt u een lesbrief met lessuggesties rondom dit onderwerp. Pieren en Pissebedden materiaalzending Afgevallen bladeren, dode planten en dieren, al dit natuurlijke afval wordt opgeruimd. Maar daar staan we meestal niet bij stil. Bij deze materiaalzending ontvangt u afvalopruimers zoals pieren en pissebedden. De handleiding biedt lessuggesties en proefjes: hoe helpen de diertjes het afval opruimen, wat eten ze, hoe ontwikkelen ze zich van larve tot volwassen dier? Kikkervisjes 4 uur materiaalzending Het is altijd weer wonderlijk de metamorfose van kikkerdril tot kikker zelf te kunnen bekijken. U ontvangt een aquariumbak met kikkerdril en een handleiding met o.a. instructie voor verzorging. 15

17 GROEP 1 EN 2 Tuinieren bij school zorg en verantwoordelijkheid 5 uur materiaalzending Voor de scholen met een schooltuin bieden we de mogelijkheid plantjes en zaden te bestellen. Bij opgave ontvangt u in het najaar een bestelformulier. Bij de levering ontvangt u ook een planning voor het zaaien en planten van de gewassen en een instructie voor de begeleidende ouders. De kosten van de geleverde planten en zaden worden in rekening gebracht. Insecten in de klas waarnemen en 3 uur met levend materiaal Bij dit project krijgt u levend materiaal van vier soorten insecten in alle stadia, namelijk: de sprinkhaan, de wandelende tak, de meeltor en het koolwitje. Deze is gericht op het leren van algemene kenmerken van insecten. Bij deze horen een handleiding en werkbladen. Alles voor een pannenkoek 4 uur Melk komt uit de fabriek en een pannenkoek komt uit een pak, of toch niet? Deze is gebaseerd op het prentenboek Alles voor een pannenkoek van Erik Carle. Het jongetje Hannes wil graag een pannenkoek eten. Dat mag van zijn moeder, maar dan moet hij zelf voor de benodigdheden zorgen. De lessen gaan in op de ingrediënten en hun herkomst. Leerlingen worden hierbij uitgedaagd te proeven, voelen, ruiken, pletten en malen. Aan het eind van de lessenserie bakt u samen met de klas pannenkoeken. Bang en Boos waardering 3-5 uur Kinderen zijn vaak bang voor dieren. Deze helpt hen om met deze angst om te gaan en laat hen zien hoe dieren aangeven wat ze wel en niet prettig vinden. De is voor 3, 4 of 5 lessen. Het thema bang wordt behandeld bij de muis, de spin of de hond. Het thema boos wordt alleen bij de hond behandeld. U kunt gebruik maken van bijgeleverde handpoppen of zelf zorgen voor levende dieren. Bijen waarnemen en 4 uur Veel kinderen zijn bang voor alles wat vliegt, en bijen in het bijzonder. Deze leuke, in de vorm van een echte bijenkast, geeft een kijkje in het leven van de honingbij. De rode draad is het leven van een werkbij, verteld in 8 verhaaltjes. De zit boordevol materiaal voor zowel leerzame als speelse lessen, zoals bijenpoppen, bijenraten en een video. Er is zelfs de mogelijkheid om het verhaal in een musical-vorm uit te voeren. Dit alles kan overdreven angst voor bijen verminderen. 16

18 GROEP 1 EN 2 Geboorte en verzorging, zorg en verantwoordelijkheid 1 uur Veel leerlingen hebben op deze leeftijd te maken met nieuwe broertjes of zusjes. Met deze kunt u een babyverzorgingshoek inrichten waar zij spelenderwijs woorden en begrippen leren rond zwangerschap, geboorte en verzorging. Ook ontdekken zij dat je met een baby anders moet omgaan dan met een klasgenootje. De levert babypoppen en bijbehorende materialen, zoals boekjes over zwangerschap en geboorte. Een ontmoeting met een echte zwangere moeder vormt natuurlijk een leuke start in de klas. Het weer en de seizoenen 5 uur ZijZoentje is een tovenaarsdochter. Met haar toverzoentjes gooit ze de seizoenen van het hele jaar door elkaar. Gelukkig komt aan het eind van het verhaal alles weer goed. De leerlingen leren de begrippen, worden zich bewust van de afwisseling van seizoenen en de invloed daarvan op henzelf. Voor iedere dag is er een stukje verhaal met verschillende ontwikkelingsmaterialen en spullen waarmee u een weer- en seizoenenboek kunt inrichten met spelmogelijkheden rond het thema. Ik-zelf, waardering en Deze is bijzonder geschikt voor zelfstandig werken, doordat de opdrachten in de vorm van foto-strips worden gegeven. Aan de hand van allerlei activiteiten rond lichaam en zintuigen ervaren kinderen de mogelijkheden en grenzen van hun eigen lichaam. Toverstenen waarnemen en Kleuters zijn dol op stenen. Met deze kist wordt aan deze belangstelling tegemoet gekomen. De kist begint met een spannend verhaal over Tessa en de stenen van het tovervisje. Daarna volgt een opdrachtencircuit. De opdrachtjes richten zich op: het gebruik van de zintuigen, eigenschappen van stenen en het aanleren van begrippen zoals glad/ruw, groot/klein, veel/weinig etc. De opdrachtjes zijn ook prima los van het verhaal uit te voeren. 17

19 GROEP 1 EN 2 Seizoenskisten - Veulens in de wei 3-5 uur Aan de hand van een grote vertelplaat, een meeleesverhaal en 3 activiteiten per seizoen gaan de kinderen de natuur ontdekken en beleven. Lentekist Een insectenzuiger (zelf maken), bodemdieren zoeken en zelf een kabouterspeurtocht uitzetten (in de directe schoolomgeving). Zomerkist Een bloemenpers (zelf maken en gebruiken), bloemen ontdekken (waar staan de mooiste, grootste, kleinste??) en slakken (zelf zoeken in de directe schoolomgeving). Herfstkist Diersporen zoeken en zelf een afdruk maken; bladeren zoeken en poeders maken (creatief dus!) en dan ook nog regenwormen vangen en bekijken. Winterkist Vogels voeren: zelf een voederhuisje en een vetbol maken; vogelveren zoeken en goed bekijken. Sneeuw. Zo doet een vogel waarnemen en 3 uur Dieren en mensen hebben verschillende manieren om te bewegen. Aan de hand van een verhaal over het zieke meisje Liesje leren de kinderen bewegingen van allerlei dieren kennen, benoemen en nadoen. Door deze bewegingen ook zelf te maken en te verkennen ontwikkelen de kinderen hun eigen bewegingsmogelijkheden. Vijf bewegingslessen worden aangevuld met extra knutselsuggesties en bijpassende liedjes. De lessen zijn geschikt voor in de klas, in de gymzaal en buiten. Droppie water duurzaam handelen 3-4 uur Met de Droppie Water komen de kinderen uit groep 1 t/m 3 op een speelse manier in aanraking met allerlei aspecten van water. Droppie Water laat hen kennis maken met verschillende eigenschappen en functies van water. Dit gebeurt d.m.v. liedjes, verhalen, proefjes, geluids- en bewegingsspelletjes en met gesprekken met de handpop Droppie Water. De kist bevat alle benodigde materialen. De Droppie Water wordt u gratis te leen aangeboden door het Waterschap Vallei en Eem. Reserveren van de kist loopt via het roosterprogramma van Het Groene Wiel. 18

20 GROEP 1 EN 2 Eekhoornschool 1-3 uur deels buiten In de Eekhoornschool verplaatsen de kinderen zich in de rol van jonge eekhoorns. Ze leren er alles wat jonge eekhoorns buiten moeten leren. Zoals: een nest bouwen, noten verzamelen, verstopplekken onthouden, gevarentraining, eekhoorn-memory, noten-knikkeren, allerlei creatieve opdrachtjes met natuurlijk materiaal en een echt eekhoornlied. De bevat alle materialen die nodig zijn om de opdrachtjes te doen en te verwerken. Het is daarnaast mogelijk om een buitenactiviteit in het bos te doen met de klas (eekhoornpraktijkles). Hiervoor zijn ideeën en hulpmiddelen aanwezig en een beschrijving van geschikte locaties. Voor begeleiders is er een beschrijving van de activiteit. Kriebelbeestjes waarnemen en Tijdens deze les gaat u met de klas naar buiten om kriebelbeestjes te zoeken. De gevonden beestjes worden verzameld in bakken en vervolgens in de klas geobserveerd. De kinderen leren het uiterlijk, de manier van voortbewegen van de beestjes en de eigenschappen van de vindplaats te benoemen., zorg en verantwoordelijkheid Lievebeest Jonge kinderen kunnen eindeloos naar kleine diertjes zoeken. Lieveheersbeestjes zijn favoriet want het zijn de knuffeldiertjes onder de insecten. Samen met de kinderen verzamelt u lieveheersbeestjes in de schoolomgeving, die u gedurende enkele dagen in de klas verzorgt. Met deze bieden wij u tal van mogelijkheden om met dit onderwerp aan de slag te gaan, van liedje tot vouwopdracht, van telwerkje tot puzzel., waardering en 2-3 uur Thema-spel: Het rijk van Aarde en Wormen In het Rijk van Aarde en Wormen is de natuur in de war. De leerlingen helpen Xza de heks met het brouwen van een toverdrank om de natuur weer op orde te krijgen. Leerlingen raken spelenderwijs betrokken bij de natuur om hen heen. Ze leren goed waar te nemen en samen te werken. Ze fi losoferen over wat zij zelf belangrijk vinden aan natuur en wat zij zelf kunnen doen om te helpen. Door de gevarieerde spelvormen is dit themaspel ook geschikt voor BSO of schoolreisje 19

21 GROEP 1 EN 2 maart Zwervend Afval duurzaam handelen 1-3 uur actie, Dit project draait in maart tijdens De Week van Wageningen Schoon. Leerlingen gaan met grijpers en afvalzakken het zwerfafval in de buurt rond de school opruimen. Ze fi losoferen over Wat is (zwerf) afval en denken na over wat ze zelf kunnen doen. Voor de hogere groepen zijn extra werkvormen rondom het thema afval uitgewerkt zoals bijvoorbeeld een onderzoek naar de afbraaksnelheid van diverse soorten afval. 8 feb Warme Truiendag, duurzaam handelen 1-4 uur actiedag Vrijdag 8 februari 2013 is het weer Warme Truiendag! Op deze dag kunt u de verwarming een paar graadjes lager zetten en de kinderen vragen in een warme trui naar school te komen. Meedoen aan de warme truiendag levert u een energiebesparing van 7% per graadje minder en een mooie gelegenheid om aandacht te vragen voor het belang van zuinig omgaan met energie. 20

22 GROEP 3 EN 4 Huisje Holletje Nestje, waardering, zorg en verantwoordelijkheid les op het Groene Wiel met levende dieren De leerlingen maken kennis met verschillende dieren en hun behuizing. In zes boerderijtjes gaan de groepen leerlingen met een begeleider een hokje inrichten voor een dier, waarna het dier ook echt in zijn huis geplaatst mag worden. Door eenvoudige stukjes tekst te lezen, tekeningen af te maken en in te kleuren zullen de kinderen gericht gaan kijken naar de dieren. Bollen en Knollen materiaalzending Dit pakket bevat verschillende soorten (bloem) bollen en knollen en een handleiding met lessuggesties rondom de verschillende ontwikkelstadia van de bollen en de knollen. Paddenstoelen materiaalzending Deze materiaalzending bestaat uit een kweekpakket waarmee u in de klas eetbare paddenstoelen kunt kweken. Daarbij ontvangt u een lesbrief met lessuggesties rondom dit onderwerp. Pieren en Pissebedden materiaalzending Afgevallen bladeren, dode planten en dieren, al dit natuurlijke afval wordt opgeruimd. Maar daar staan we meestal niet bij stil. Bij deze materiaalzending ontvangt u afvalopruimers zoals pieren en pissebedden. De handleiding biedt lessuggesties en proefjes: hoe helpen de diertjes het afval opruimen, wat eten ze, hoe ontwikkelen ze zich van larve tot volwassen dier? Kikkervisjes 4 uur materiaalzending Het is altijd weer wonderlijk de metamorfose van kikkerdril tot kikker zelf te kunnen bekijken. U ontvangt een aquariumbak met kikkerdril en een handleiding met o.a. instructie voor verzorging. 21

23 GROEP 3 EN 4 Tuinieren bij school zorg en verantwoordelijkheid 5 uur materiaalzending Voor de scholen met een schooltuin bieden we de mogelijkheid plantjes en zaden te bestellen. Bij opgave ontvangt u in het najaar een bestelformulier. Bij de levering ontvangt u ook een planning voor het zaaien en planten van de gewassen en een instructie voor de begeleidende ouders. De kosten van de geleverde planten en zaden worden in rekening gebracht. De week van de slak zorg en verantwoordelijkheid 4 uur met levend materiaal U krijgt echte slakken die de leerlingen per groepje een week lang moeten verzorgen. De lessen in die week gaan over het zorgen voor slakken, de bouw van de slak en de leefwijze. Hiermee krijgen de leerlingen inzicht in de bouw en leefwijze van een dier dat heel anders is dan zijzelf. Een oefening in geduld en zorgzaamheid. Let op: Omdat u werkt met levend materiaal is het belangrijk dat u voldoende tijd voor de lessen inroostert. Insecten in de klas waarnemen en 3 uur met levend materiaal Bij dit project krijgt u levend materiaal van vier soorten insecten in alle stadia, namelijk: de sprinkhaan, de wandelende tak, de meeltor en het koolwitje. Deze is gericht op het leren van algemene kenmerken van insecten. Bij deze horen een handleiding en werkbladen. Voorproevers van de Keizer, waarnemen en 2-4 uur met groentenpakket De Keizer houdt enorm van groenten maar is vreselijk bang voor zijn kok. Hij denkt dat de kok zelf keizer wil worden. De leerlingen worden voorproever van de koning en gaan verschillende soorten groenten zelf, blind proeven en klaarmaken. Met het verse groentepakket kunt u met de leerlingen een gezonde traktatie en/of een gerecht maken. Leerlingen leren meer soorten groenten (her)kennen. Bellen blazen waarnemen en 1 uur Zeepbellen lenen zich voor allerlei spontane experimenten. Je gaat je dingen leren afvragen en ook ga je je eigen ontdekkingen leren verwoorden. Mocht dit alles niet lukken, dan is uw klas na afl oop van deze les in elk geval weer blinkend schoon! 22

24 GROEP 3 EN 4 Droppie water (groep 3) duurzaam handelen 3-4 uur Met de Droppie Water komen de kinderen uit groep 1 t/m 3 op een speelse manier in aanraking met allerlei aspecten van water. Droppie Water laat hen kennis maken met verschillende eigenschappen en functies van water. Dit gebeurt d.m.v. liedjes, verhalen, proefjes, geluids- en bewegingsspelletjes en met gesprekken met de handpop Droppie Water. De kist bevat alle benodigde materialen. De Droppie Water wordt u gratis te leen aangeboden door het Waterschap Vallei en Eem. Reserveren van de kist loopt via het roosterprogramma van Het Groene Wiel. 5 uur Ik Groei! Hoe zien mensen er uit in verschillende leeftijdsfasen, wat groeit er aan je, wat kun je, hoe word je later? Met deze lessenserie van vijf lessen gaan de kinderen op zoek naar antwoorden op deze vragen. Er wordt niet alleen ingegaan op de lichamelijke ontwikkeling (meten en wegen), maar ook op de toename van vaardigheden en zelfstandigheid. In de laatste les wordt de zorg bij mensenkinderen vergeleken met die bij nakomelingen van verschillende diergroepen. Kikker op Avontuur 3-5 uur Een avontuurlijke kikker heeft acht spannende en bijzondere waterverhalen geschreven. Bij elk verhaal hoort een doe-opdracht, waardoor de kinderen spelenderwijs een eigenschap van water ontdekken. Water als vergrootglas? Poeders die in water verdwijnen? Kleuren (groep 4) waarnemen en 1,5 uur Kleuren spelen een belangrijke rol in het dagelijks leven. Er zijn vrolijke kleuren en kleuren die horen bij droefheid. In de natuur zijn er ook veel kleuren die een bepaalde betekenis hebben. Met verschillende opdrachten en materialen gaan de leerlingen aan de slag en leren zij eigenschappen van kleuren kennen. Magneten ontdekhoek waarnemen en Magneten oefenen een grote aantrekkingskracht uit op kinderen. Met de materialen voor deze ontdekhoek kunnen ze vrij experimenteren en ontdekken. Zo leren ze spelenderwijs de eigenschappen van magneten kennen. Vraagmapjes geven u de mogelijkheid om leerlingen wat meer houvast te geven bij hun ontdekkingen. 23

25 GROEP 3 EN 4 Op avontuur met je zintuigen - Het Buitenboek van tante Door, waarnemen en 5 uur Met deze kist leren de kinderen hun zintuigen bewust te gebruiken bij het verkennen van hun omgeving. Dit doen ze naar aanleiding van ansichtkaarten die ze krijgen van Tante Door. Tante Door is op vakantie en stuurt kaartjes met waarnemingen die zij doet (wat ze ziet, hoort, ruikt, proeft en voelt). Kunnen de kinderen dit ook? Elke dag gaan ze een uurtje met een ander zintuig aan de slag (5x). Al doende maken de kinderen een buitenboekje met hun waarnemingen en gevonden materialen. Ieder kind werkt hierbij op eigen niveau tevens aan zijn/haar taalontwikkeling. De verdwaalde boom waardering 4-5 uur Bomen staan overal, ook op het schoolplein. Ze zijn voor kinderen een heel belangrijk onderdeel van hun omgeving. In drie lessen ontdekken kinderen wat ze van de bomen rond de school vinden en leren ze deze waardering te verwoorden. Ze breiden hun boomwoordenschat uit en leren hoe een boom leeft: wat heeft hij nodig en wat geeft een boom ons? Bij dit alles hoort een bomenlied en in een bomenhoek in de klas kunnen de leerlingen aan de slag met creatieve opdrachten. Kriebelbeestjes waarnemen en Met deze gaat u met de klas rond de school kriebelbeestjes zoeken. U heeft daarvoor een groene schoolomgeving of parkje nodig. Centraal staan de pissebed, de slak, de spin, de regenworm en de duizendpoot. De leerlingen verzamelen ze, leren de manier van voortbewegen benoemen en meer details aan het dier te onderscheiden. Ook maken ze zich een voorstelling van hoe het dier leeft. Natuur rond de school waarnemen en Kinderen spelen dagelijks rond de school. Door deze activiteit worden ze zich meer bewust van de omgeving rond de school. Op een leuke, speelse manier kunnen ze in groepjes de natuur rond de school verkennen. Aan de orde komen diverse onderwerpen zoals bomen, planten, vogels, kleine beestjes, het weer, water, grond en stenen. De opdrachtenkaarten en de benodigde materialen zitten in de kist. 24

26 GROEP 3 EN 4 Koning Bromvlieg waarnemen, en waardering 3 uur Koning Bromvlieg is al oud en is op zoek naar opvolgers voor hem en zijn koningin. Daarbij heeft hij hulp van de leerlingen nodig, want wie is daar nu het meest geschikt voor? Leerlingen gaan op zoek naar insecten rond de school en aan de hand van o.a. een leuk, interactief spel op internet: kiezen de kinderen een nieuwe koning en koningin voor het insectenrijk. Thema-spel: Het Rijk van Aarde en Wormen, waardering en 2-3 uur In het Rijk van Aarde en Wormen is de natuur in de war. De leerlingen helpen Xza de heks met het brouwen van een toverdrank om de natuur weer op orde te krijgen. Leerlingen raken spelenderwijs betrokken bij de natuur om hen heen. Ze leren goed waar te nemen en samen te werken. Ze fi losoferen over wat zij zelf belangrijk vinden aan natuur en wat zij zelf kunnen doen om te helpen. Door de gevarieerde spelvormen is dit themaspel ook geschikt voor BSO of schoolreisje. maart Zwervend Afval duurzaam handelen 1-3 uur actie, Dit project draait in maart tijdens De Week van Wageningen Schoon. Leerlingen gaan met grijpers en afvalzakken het zwerfafval in de buurt rond de school opruimen. Ze fi losoferen over Wat is (zwerf) afval en denken na over wat ze zelf kunnen doen. Voor de hogere groepen zijn extra werkvormen rondom het thema afval uitgewerkt zoals bijvoorbeeld een onderzoek naar de afbraaksnelheid van diverse soorten afval. 8 feb Warme Truiendag, duurzaam handelen 1-4 uur actiedag Vrijdag 8 februari 2013 is het weer Warme Truiendag! Op deze dag kunt u de verwarming een paar graadjes lager zetten en de kinderen vragen in een warme trui naar school te komen. Meedoen aan de warme truiendag levert u een energiebesparing van 7% per graadje minder en een mooie gelegenheid om aandacht te vragen voor het belang van zuinig omgaan met energie. 25

27 GROEP 5 EN 6 Kringloop-les (groep 6) les op het GW Vanuit concrete ervaringen de begrippen voedselweb, voedselkringloop en voedselketen leren begrijpen. In het Groene Wiel zijn allerlei planten en dieren uit het bos samengebracht die met elkaar een groot voedselweb vormen. De leerlingen volgen de gebeurtenissen in het voedselweb en maken zo kennis met allerlei planten en dieren uit het bos en hun rol in de voedselkringloop. Ook ontdekken ze dat ze zelf een rol spelen. Voorafgaand aan de les verzorgt u een korte introductie op school, na de les volgt een nabespreking en een evaluatie. De handleiding geeft hiervoor informatie en tips. Een medewerker van het Groene Wiel legt uit hoe het programma werkt. Daarna kunt u met uw leerlingen aan de slag. Plantenles, waardering les op het Groene Wiel In het Groene Wiel kunnen de leerlingen in groepjes de levensloop van een plant volgen. De boterbloem staat daarbij model. De onderwerpen die tijdens de les behandeld worden zijn: zaad, kiemen, ontwikkeling van de wortels, bladeren, de stengel en de bloem, bloembouw, bestuiving, vruchten en zaden en zaadverspreiding. In de handleiding staan suggesties voor introductie- en verwerkingsactiviteiten. Uiterwaarden-dag (groep 6, 7, 8) waardering dag excursie in de Uiterwaarden De meeste leerlingen kennen de uiterwaarden van schaatsen of wandelen. In dit programma maken ze nader kennis met de betekenis van de uiterwaarden, het landschap en de ontwikkeling van de natuur in het gebied. Na een korte introductie op school gaat de klas een hele dag op pad. De opgedane kennis en ervaringen kunt u terug op school ordenen en verwerken met behulp van enkele, in de handleiding uitgewerkte opdrachten. Een dagprogramma bestaat uit: - Een les op het Groene Wiel, - Een fi etstocht naar de Blauwe kamer en terug, - Een overtocht met het veer van Opheusden. Voor het fi etsen is er minimaal één extra begeleider nodig. 26

28 GROEP 5 EN 6 Klasse Kuikens! zorg, verantwoordelijkheid, waardering 2-5 uur met levende dieren Op het moment van schrijven is dit aanbod nog niet helemaal zeker, (we moeten nog een verantwoorde afzet van de kuikens organiseren) maar ik hoop dat we in het voorjaar ook broedmachines met eieren en toebehoren kunnen uitlenen. De lesbrieven zijn gericht op groep 5-6 maar van ei naar pluizig kuikentje is natuurlijk fascinerend voor alle groepen! Paddenstoelen materiaalzending Deze materiaalzending bestaat uit een kweekpakket waarmee u in de klas paddenstoelen kunt kweken. Daarbij ontvangt u een lesbrief met lessuggesties rondom dit onderwerp. Pieren en Pissebedden materiaalzending Afgevallen bladeren, dode planten en dieren, al dit natuurlijke afval wordt opgeruimd. Maar daar staan we meestal niet bij stil. Bij deze materiaalzending ontvangt u afvalopruimers zoals pieren en pissebedden. De handleiding biedt lessuggesties en proefjes: hoe helpen de diertjes het afval opruimen, wat eten ze, hoe ontwikkelen ze zich van larve tot volwassen dier. Tuinieren bij school zorg en verantwoordelijkheid 5 uur materiaalzending Voor de scholen met een schooltuin bieden we de mogelijkheid plantjes en zaden te bestellen. Bij opgave ontvangt u in het najaar een bestelformulier. Bij de levering ontvangt u ook een planning voor het zaaien en planten van de gewassen en een instructie voor de begeleidende ouders. De kosten van de geleverde planten en zaden worden in rekening gebracht. Insecten in de klas waarnemen en 3 uur met levend materiaal Bij dit project krijgt u levend materiaal van vier soorten insecten in alle stadia, namelijk: de sprinkhaan, de wandelende tak, de meeltor en het koolwitje. Deze is gericht op het leren van algemene kenmerken van insecten. Bij deze horen een handleiding en werkbladen. 27

29 GROEP 5 EN 6 De Groente-experts, waarnemen en 2-3 uur met groentenpakket Groenten liggen iedere dag op je bord. Wat vind je lekker? Leerlingen gaan op verschillende manieren aan de slag met groenten. Leerlingen maken een eigen receptkaart door eens in kookboeken te neuzen. In de kookles worden een aantal gerechten van receptkaarten gemaakt of maken de leerlingen gezamenlijk een groente-egel. Door onderzoek te doen naar het verschil van groenten in blik, in een pot of vers worden ze zelf groente-expert. Groenten staat centraal, waarbij proeven heel belangrijk is. Bezige Bij, waarnemen en 3-5 uur De Bezige Bij behandelt het leven van de honingbij, het werk van de imker en de leefomgeving van de bij. De leerlingen leren over de relatie tussen: de bijen onderling, de bijen en de imker en de bij en zijn omgeving. Daarbij komt ook aan bod wat de kinderen zelf voor bijen kunnen doen. Het is ook mogelijk een imker in uw klas uit te nodigen via Het Groene Wiel. Tip: mooie combinatie met een excursie naar Het Bijenhuis in Wageningen. Biodiversiteitsspel (groep 6) min. kaartspel Het biodiversiteitspel is een educatief spel voor leerlingen van 9 tot 14 jaar. In het spel ervaren zij de begrippen voedselketen en biodiversiteit. De spelers moeten voedselketens maken om dieren een plekje te kunnen geven. Biodiversiteit is nodig om de roofdieren levensmogelijkheden te geven. Kiezen voor biodiversiteit in de kaarten die de speler voor zichzelf uitlegt vergroot de kans op winnen. Het biodiversiteitspel is een spel waarbij spelers elkaar kunnen dwarsbomen door kaarten bij elkaar te plaatsen of weg te halen. Door voedselketens te onderbreken of door de tegenstander op te zadelen met veel van hetzelfde. Het spel duurt afhankelijk van de leeftijd van de spelers zo n 30 tot 45 minuten. Voor het uitleggen van de spelregels kunt u gebruik maken van een powerpointpresentatie. Dit vergt ongeveer 15 minuten extra. Boekensteun middenbouw n.v.t. Bij inschrijving ontvangt u gedurende een maand een set van ca. 40 boeken over natuur en milieu waarmee u uw documentatiecentrum tijdelijk kunt uitbreiden. Een bijkomend voordeel is, dat u een aantal boeken in de praktijk kunt uitproberen, zodat u later gericht boeken kunt aanschaffen. 28

30 GROEP 5 EN 6 3 uur Het Weerbericht Als de weermannen en -vrouwen gaan staken tengevolge van het voortdurende commentaar op hun berichten, blijft er voor de klas weinig anders over dan zelf maar het weerbericht te gaan maken. Daarvoor moet je natuurlijk wel temperatuur, windkracht en neerslag kunnen meten, de windrichting kunnen bepalen, de bewolking kunnen schatten en weten op welke manier je die gegevens op een weerkaart zet. Leerlingen kunnen dit op verschillende manieren aan de weet komen: Infokaarten lezen, een werkblad maken, fi lmpjes bekijken of het aan iemand vragen die het al weet. Voor elk onderdeel is er een test. Heeft een groep alle kennis in huis, dan kunnen ze een echt weerbericht maken voor de rest van de klas. Hoor jij wat ik hoor? 3 uur Iedereen beleeft geluid anders. Tijdens een feestje is harde muziek misschien leuk, maar wat vindt de buurman ervan, die wil slapen? En een schoolplein vol spelende kinderen is een gezellige plek als je aan het spelen bent, maar voor iemand die wil lezen een storende factor. De geluidsbeleving laat kinderen geluid ervaren. De leerlingen doen een geluidsinspectie in de schoolomgeving. Daarna doen zij een rollenspel over geluid om te achterhalen hoe verschillende mensen geluid beleven. In een keuzeopdracht kunt u de leerlingen vanuit verschillende perspectieven met geluid aan de slag laten gaan: als kunstenaar, muzikant, journalist, schrijver Kleuren (groep 5) waarnemen en 1,5 uur Kleuren spelen een belangrijke rol in het dagelijks leven. Er zijn vrolijke kleuren en kleuren die horen bij droefheid. In de natuur zijn er ook veel kleuren die een bepaalde betekenis hebben. Met verschillende opdrachten en materialen gaan de leerlingen aan de slag en leren zij eigenschappen van kleuren kennen. Magneten (groep 6) waarnemen en Door diverse experimenten ontdekken de leerlingen de belangrijkste eigenschappen van magneten. Aan de orde komen o.a. aantrekken, afstoten, kompassen, noord- en zuidpool. De kist bevat voldoende oefenmateriaal om in groepjes te werken. 29

31 GROEP 5 EN 6 Papier maken duurzaam handelen Maak van oud papier je eigen nieuwe papier: dat is wat de leerlingen gaan doen met deze. Leuk om te doen en het levert inzicht in nuttig hergebruik van oud papier. Naast een papierschepset bevat de enkele lessuggesties rondom papier(verwerking). Ontdekdozen waarnemen en ontdekdozen-set De ontdekdozen zijn sets van dozen rond een bepaald thema, bedoeld voor het oefenen van het zelfstandig oplossen van vraagstukken door eigen waarneming en het uitvoeren van eenvoudige proefjes. Als differentiatie kunt u de leerlingen zelfs opdrachten geven waarbij ze zelf ook het onderzoekje moeten bedenken waarmee ze de vraag kunnen oplossen. Elk thema bestaat uit vijf of zes verschillende onderwerpen. Het is mogelijk met de hele klas tegelijk aan een thema te werken, maar deze dozen zijn ook uitstekend geschikt als tussendoor-activiteit, waar groepjes van twee of drie kinderen zelfstandig aan werken. Met één doos kan ongeveer minuten worden gewerkt. In beide gevallen is een klassikale nabespreking gewenst. Ontdekdozenset licht en geluid Proefjes en ontdekkingen op het gebied van licht en geluid. Dozen: licht en schaduw, spiegels, lenzen, kleuren, geluid, muziek in elastiek. Ontdekdozenset materialen Ontdekkingen aan verschillende materialen. Dozen: hout, metalen, papier, lucht, lapjes. Ontdekdozenset natuur Ontdekkingen over de natuur. Dozen: veren, grond, stenen, bladeren en natuur algemeen. Ontdekdozenset vloeistoffen Proefjes met vloeistoffen. Dozen: zeepbellen, drijven/zinken, mengen, stroperigheid, doorlaatbaarheid en oppervlaktespanning. Ontdekdozenset zintuigen Proefjes gericht op de zintuigen en de zintuiglijke waarneming. Dozen: horen, ruiken, proeven, voelen, zien en bedrog. schoolkampset Schoolkampset Vleermuizen Met deze set kunt u s avonds vleermuizen spotten. De set bevat twee vleermuisdetectors waarmee vleermuisgeluiden opgevangen kunnen worden. In de handleiding vindt u tips voor het spotten van vleermuizen. Informatiekaarten, boekjes en een cd met vleermuisgeluiden geven de leerlingen informatie over vleermuizen in Nederland. 30

32 GROEP 5 EN 6 Schoolkampset Nachtvlinders schoolkampset Met deze set kunt u nachtvlinders vangen en bekijken. Nachtvlinders zijn vaak prachtig om te zien met aparte kleuren, vormen en voelsprieten. De set bevat een speciale vanginstallatie voor nachtvlinders (stokken, lampen, verlengsnoer en doek). Vlinderzoekkaarten en boekjes geven informatie over de nachtvlinders. Leskist Watergoochelaar 4 uur (verhalend ontwerp) De Watergoochelaar is in de stad! Journaliste Hanneke Diepgraven heeft het gevoel dat deze meneer mensen oplicht met zijn dure watergoochelshow. Ze wil hem gaan ontmaskeren en heeft zijn goochelkist te pakken gekregen. Ze moet zelf plotseling weg, dus ze heeft in een brief de hulp van de klas gevraagd. Tijdens het van de trucs krijgen de leerlingen spelenderwijs inzicht in acht verschillende watereigenschappen. Thema-spel: Het Rijk van Aarde en Wormen, waardering en 2-3 uur In het Rijk van Aarde en Wormen is de natuur in de war. De leerlingen helpen Xza de heks met het brouwen van een toverdrank om de natuur weer op orde te krijgen. Leerlingen raken spelenderwijs betrokken bij de natuur om hen heen. Ze leren goed waar te nemen en samen te werken. Ze fi losoferen over wat zij zelf belangrijk vinden aan natuur en wat zij zelf kunnen doen om te helpen. Door de gevarieerde spelvormen is dit themaspel ook geschikt voor BSO of schoolreisje. Lesbrief Spinnen waardering 1 uur lesbrief te downloaden op www. groenewiel.nl Deze lesbrief geeft opdrachtjes om de levenswijze van spinnen te leren kennen en de angst voor spinnen te verminderen. Lesbrief Vogels en nesten waardering 1 uur lesbrief te downloaden op www. groenewiel.nl Deze lesbrief bevat lessen over de manieren waarop vogels hun jongen uitbroeden en grootbrengen. 31

33 GROEP 5 EN 6 maart Zwervend Afval duurzaam handelen 1-3 uur actie, Dit project draait in maart tijdens De Week van Wageningen Schoon. Leerlingen gaan met grijpers en afvalzakken het zwerfafval in de buurt rond de school opruimen. Ze fi losoferen over Wat is (zwerf) afval en denken na over wat ze zelf kunnen doen. Voor de hogere groepen zijn extra werkvormen rondom het thema afval uitgewerkt zoals bijvoorbeeld een onderzoek naar de afbraaksnelheid van diverse soorten afval. 8 feb Warme Truiendag, duurzaam handelen 1-4 uur actiedag Vrijdag 8 februari 2013 is het weer Warme Truiendag! Op deze dag kunt u de verwarming een paar graadjes lager zetten en de kinderen vragen in een warme trui naar school te komen. Meedoen aan de warme truiendag levert u een energiebesparing van 7% per graadje minder en een mooie gelegenheid om aandacht te vragen voor het belang van zuinig omgaan met energie. 32

34 GROEP 7 EN 8 Kringlooples les op het Groene Wiel Vanuit concrete ervaringen de begrippen voedselweb, voedselkringloop en voedselketen leren begrijpen. In het Groene Wiel zijn allerlei planten en dieren uit het bos samengebracht die met elkaar een groot voedselweb vormen. De leerlingen volgen de gebeurtenissen in het voedselweb en maken zo kennis met allerlei planten en dieren uit het bos en hun rol in de voedselkringloop. Ook ontdekken ze dat ze zelf een rol spelen. Voorafgaand aan de les verzorgt u een korte introductie op school, na de les volgt een nabespreking en een evaluatie. De handleiding geeft hiervoor informatie en tips. Een medewerker van het Groene Wiel legt uit hoe het programma werkt. Daarna kunt u met uw leerlingen aan de slag. Uiterwaarden-dag waardering 7 uur les op het Groene Wiel De meeste leerlingen kennen de uiterwaarden van schaatsen of wandelen. In dit programma maken ze nader kennis met de betekenis van de uiterwaarden, het landschap en de ontwikkeling van de natuur in het gebied. Na een korte introductie op school gaat de klas een hele dag op pad. De opgedane kennis en ervaringen kunt u terug op school ordenen en verwerken met behulp van enkele, in de handleiding uitgewerkte opdrachten. Een dagprogramma bestaat uit: - een les op het Groene Wiel, - een fi etstocht naar de Blauwe kamer en terug, - een overtocht met het veer van Opheusden. Voor het fi etsen is minimaal één extra begeleider nodig. Rioolwaterzuivering, zorg, waardering en verantwoordelijkheid 1- excursie naar: Veenendaal of Ede Het Waterschap Vallei en Eem nodigt leerlingen van groep 7 en 8 van harte uit om een kijkje te komen nemen op een riool waterzuivering. Deze gratis rondleidingen worden gegeven in Veenendaal of Ede. De kinderen krijgen antwoord op vragen als: Waar gaat het water heen als we het door de wc spoelen? Hoe wordt afvalwater weer schoon? En hoe schoon is dat nou precies? Er kunnen maximaal 30 leerlingen tegelijkertijd worden ontvangen, bij grotere groepen wordt u verzocht deze te splitsen. De rondleiding duurt ongeveer 1,5 uur. Deelname is kosteloos. U dient zelf voor het vervoer te zorgen en per 10 leerlingen voor één begeleider. Wilt u een rondleiding op de rioolwaterzuivering? Dan boekt u deze direct via het Waterschap: u kunt uw rondleiding zelf plannen via U komt dan op een reserveerpagina waar u direct de beschikbare data kunt bekijken en uw excursie kunt plannen. Na bevestiging van deze reservering ontvangt u een mail met alle gegevens. 33