Welbevinden, betrokkenheid en leerwinst

Transcriptie

1 Welbevinden, betrokkenheid en leerwinst Prof. Dr. F. Laevers Gerlinde Snoeck Els Bertrands m.m.v. Prof. Dr. W. Van den Noortgate

2 Kwaliteit van onderwijs AANPAK PROCES EFFECT WELBEVINDEN BETROKKENHEID

3 Omschrijving betrokkenheid een bepaalde belevingswijze bij een activiteit of een aanbod uit zich in geconcentreerde, aangehouden en tijdvergeten activiteit geboeid en gemotiveerd bezig zijn intense waarnemingen en betekeniservaring sterke voldoening zich aan de grens van zijn mogelijkheden bewegen

4 Betrokkenheid 1. Heeft niets vandoen met alle inspanning wegnemen ( het moet leuk zijn! ) 2. Gaat uit van onderwijs zoals het is 3. Zegt ons hoe krachtig de leeromgeving is 4. Is resultante van interactie tussen aanpakfactoren en leerlingkenmerken 5. Een indicatie voor deep-level-learning

5 DE ZONE VAN NAASTE DE ZONE VAN NAASTE ONTWIKKELING betrokkenheid betrokkenheid faalangst verveling depressie moeilijkheidsgraad competenties

6 Onderzoeksvragen Is er een samenhang tussen: betrokkenheid en kenmerken van de leeromgeving? betrokkenheid en leerlingkenmerken? leerwinst en leerlingkenmerken? leerwinst en kenmerken van de leeromgeving? betrokkenheid en leerwinst? Hebben bepaalde profielen van leerlingen meer baat bij bepaalde vormen van leeromgevingen?

7 Onderzoeksopzet Overkoepelend onderzoek in alle onderzoeksklassen

8 Jongen Meisje Totaal Leerjaar Sterk Zwak Totaal

9 Verzamelde data [1] Observaties op basis van scanningsprocedure Betrokkenheid: 5 halve dagen 10 leerlingen Aanpakfactoren (kenmerken leeromgeving) Klasklimaat Leerkrachtstijl Vak, werkvorm, organisatievorm

10 Scanningprocedure Systematisch wordt elke lln gedurende 2-3 min geobserveerd Onderzoeker verplaatst zich in wat de lln. ervaart (affectief/cognitief/conatief) Kent score toe op 5-puntenschaal Tikt relevante gegevens m.b.t. leeromgeving in

11 De Leuvense Betrokkenheidsschaal 5 niveaus >1 1 Geen activiteit >2 2 Onderbroken activiteit >3 3 Activiteit zonder intensiteit >4 4 Activiteit met intense momenten >5 5 Aangehouden intense activiteit

12 Verzamelde data [1] Observaties op basis van scanningsprocedure Betrokkenheid: 5 halve dagen 10 leerlingen Aanpakfactoren (kenmerken leeromgeving) Klasklimaat Leerkrachtstijl Vak, werkvorm, organisatievorm Geobserveerd zonder voorkennis van achtergrond selectie leerlingen Gegevens sterk/zwak niet gekend. SES, thuistaal Inschatting leerkrachten

13 Verzamelde data [2] Inschattingen door de leerkracht (einde nov/dec) : Welbevinden en betrokkenheid (proceskenmerk) Competenties (leerlingkenmerk) Inschatting door leerlingen (mei/juni) Zelfinschatting : Welbevinden, betrokkenheid, competenties (leerlingkenmerk) Klasklimaat (kenmerk leeromgeving) Kwalitatieve gegevens m.b.t. leerkrachtopvattingen van achtergrondgegevens van onderzoekslln. m.b.t. schoolloopbaan

14 Is er activiteit / aandacht Nee = 1 ja Hoe lang duurt de activiteit Vaak onderbroken = 2 Ononderbroken bezig Hoe is de kwaliteit Echte betrokkenheidssignalen ontbreken = 3 Betrokkenheidssignalen aanwezig Hoe lang duren deze % v/d tijd = % v/d tijd = 5

15

16

17 Scanning betrokkenheid < >4.0 School School School School School School Total verdeling van 61 klassen (lager onderwijs)

18 Beoordeling van de niveaus van betrokkenheid Niveau Waardering > 3.75 ZEER GOED GOED MATIG LAAG < 3.00 ZEER LAAG

19 A. Wat constateren we m.b.t. betrokkenheid? leerkrachtstijl? klasklimaat?

20 1. Betrokkenheid Totaal aantal observaties 2737 Aantal observaties per klas (ca.) Observatiebeurten per leerling (2 à 3 per halve dag) Gemiddelde BTH (schaal 1-5) à

21 Gemiddelde betrokkenheid per klas Histogram gemiddelde BTH per klas 4 2,82 2,84 2,87 2,88 2,91 2,95 2,95 2,99 3,02 3,05 3,09 3,1 3,2 3,21 3,25 3,31 3,31 3,33 3,37 3,46 3,46 3,5 3 2,5 S1L4 S5L3 S6L3 S1L3 S5L4 S3L6 S7L3 S3L4 S8L3 S8L6 S7L4 S3L3 S8L4 S2L4 S4L6 S2L6 S5L6 S4L4 S4L3 S1L6 S6L4

22 Gemiddelde betrokkenheid = 3.11 Referentiekader betrokkenheid > 3.75 BH is hoog BH is goed BH is matig BH is laag < 3.00 BH is zeer laag

23 Situering onderzoeksgroep in referentiekader betrokkenheid Zeer laag Laag Matig 4 3,46 2,82 2,84 2,87 2,88 2,91 2,95 2,95 2,99 3,02 3,05 3,09 3,1 3,2 3,21 3,25 3,31 3,31 3,33 3,37 3,46 3,5 3 2,5 S6L4 S1L4 S5L3 S6L3 S1L3 S5L4 S3L6 S7L3 S3L4 S8L3 S8L6 S7L4 S3L3 S8L4 S2L4 S4L6 S2L6 S5L6 S4L4 S4L3 S1L6

24 2. Leerkrachtstijl Totaal aantal inschattingen: 75 Totaal aantal inschattingen per klas: 3à4 Stimuleren tussenkomsten die de activiteit verrijken waardoor deze intenser en boeiender wordt Sensitiviteit tussenkomsten die aanvaarding en begrip tonen voor de basisbehoeften en gevoelens van kinderen Autonomie verlenen tussenkomsten waarin op een positieve manier wordt ingespeeld op de initiatieven die kinderen nemen

25 Stimuleren Niveau 1 Komt uitgesproken routineus over, voelt helemaal niet aan wat kinderen interesseert, stemt zich in tussenkomsten helemaal niet af op het ontwikkelingsniveau, ontneemt kansen tot zinvolle communicatie, activiteit en denken, laat door dit alles een uitgesproken schoolse indruk na. Niveau 7 Komt op een enthousiasmerende manier tussen, voelt perfect aan wat kinderen kan boeien, sluit goed aan bij het ontwikkelingsniveau van kinderen, prikkelt voortdurend tot communicatie, activiteit en denken en laat door dit alles globaal een zeer stimulerende indruk na.

26 Sensitiviteit Niveau 1 In de tussenkomsten overheerst een negatieve toon, een niet accepterende instelling, soms irritatie, een opvallend gebrek aan inleving in de gevoelens en noden van kinderen (de nood aan respect, aan aandacht en affectie, de nood aan duidelijkheid en bevestiging, nood aan begrip voor emoties). Niveau 7 De tussenkomsten zijn uitgesproken positief en getuigen van een zeer grote sensitiviteit en mate van inleving in de gevoelens en noden van kinderen (de nood aan respect, aan aandacht en affectie, aan duidelijkheid en bevestiging, de nood aan begrip voor emoties).

27 Autonomie verlenen Niveau 1 De autonomie van kinderen wordt in grote mate ingeperkt. Interesses worden genegeerd, van standaard werkwijze mag niet worden afgeweken, het resultaat moet precies aan het model beantwoorden, regels en afspraken worden opgedrongen of conflicten zonder overleg opgelost Niveau 7 Kinderen krijgen zeer uitdrukkelijk de ruimte om zich te manifesteren: de eigen interesses kunnen aan bod komen, experimenteren wordt aangemoedigd, kinderen bepalen wat ze als af beschouwen, regels en afspraken komen in overleg tot stand of worden toegelicht, conflicten worden in dialoog opgelost.

28 Gemiddelde leerkrachtstijl 3 de leerjaar 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 dimensies leerkrachtstijl Stimuleren Sensitiviteit Autonomie

29 stimuleren sensitief autonomie 2 1 S1L3 S3L3 S4L3 S5L3 S6L3 S7L3 S8L3

30 3. Klasklimaat Totaal aantal inschattingen: 75 Totaal aantal inschattingen per klas: 3à4 Sfeer de mate van collectief welbevinden, het al dan niet goed voelen bij elkaar Relaties tussen kinderen de wijze waarop de kinderen met elkaar omgaan Relatie met de leerkracht de manier waarop leerkracht en kinderen met elkaar omgaan Structuur en regels de mate waarin het klasleven een vlot verloop kent, de wijze waarop leerlingen omgaan met afspraken en regels.

31 Sfeer Niveau 1: De globale sfeer is onaangenaam: de sfeer is onrustig en gespannen, kinderen genieten niet en voelen zich in het algemeen niet in hun sas in de klas. Niveau 7: De globale sfeer is erg prettig: het gaat er gezellig aan toe, je ziet kinderen vaak (glim)lachen en plezier beleven, er is humor, kinderen reageren spontaan en durven er zichzelf te zijn.

32 Relatie tussen kinderen Niveau 1: Niveau 7: De interacties tussen de kinderen zijn overwegend negatief geladen: er zijn vaak conflicten, vriendschapsrelaties komen nauwelijks voor en kinderen worden uit de groep gesloten. De kinderen gaan op een prettige manier met elkaar om: ze helpen elkaar, hebben vrienden in de klas en laten zich niet tot pestgedrag verleiden.

33 Relatie met de leerkracht Niveau 1 Niveau 7 De relatie tussen leerkracht en kinderen wordt gekenmerkt door een grote afhankelijkheid en onzekerheid en het ontbreken van een affectieve band. De relatie tussen leerkracht en leerlingen is uitgesproken positief: kinderen voelen dat ze vertrouwen krijgen wat zich uit in onafhankelijk gedrag en open communicatie over hun belevingen.

34 Structuur en regels Niveau 1 De klasorganisatie loopt stroef: het vraagt veel energie van de leerkracht om de groepsregels te handhaven, ongewenst rumoer te voorkomen en de leerlingen aan het werk te zetten en te houden. Niveau 7 De klasorganisatie loopt op wieltjes: kinderen respecteren spontaan de regels, geven aandacht en zijn taakgericht bezig zonder extra tussenkomsten van de leerkracht.

35 Gemiddelde klasklimaat 3 de leerjaar 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 sfeer relatie tussen ll relatie ll - lk structuur en regels 2,00 1,00 dimensies klasklimaat

36 sfeer relatie tussen kinderen relatie LL - LK structuur 2 1 S1L3 S3L3 S4L3 S5L3 S6L3 S7L3 S8L3

37 B. Welke aanpakfactoren hangen samen met betrokkenheid?

38 Multiniveau-analyse Waar situeren zich de verschillen in de variantie in betrokkenheidscores? Multiniveau-analyse met 3 niveaus: - Binnen de leerling Elk kind heeft een min of meer fluctuerend niveau van betrokkenheid dat deel uitmaakt van zijn profiel - Tussen leerlingen - Tussen klassen (87.6%) (7.7%) (4.7%)

39 Voorspellende factoren Wat doet er toe? (sign. verschillen <.0001) - Vakgebied (3%) - Werkvorm (1.9%) - Activiteit leerling (1.7%) - Inschatting competenties leerkracht (1.3%) - Sterke versus zwakke leerlingen (.26%) Wat doet er niet toe? (geen sign. verschillen) - School - SES - Tijdstip (% = proportie verklaarde variantie)

40 Variantieanalyse Gemiddelde betrokkenheidsscore per vakgebied (F= 4.05, p<.0001) Muziek/drama (N= 51) Vakoverschrijdend (N= 145) Beeldend (N= 76) W.O. (N= 247) Taal (N= 664) Frans (N= 70) Wiskunde (N= 597)

41 Variantieanalyse Gemiddelde betrokkenheidsscore naar werkvorm (F= 4.66, p<.0001) Vakoverschrijdend (project-, contractwerk) Praktische opdrachten (experimenteren) Inoefenen leerstof 3.17 Dictee, toetsen 3.14 Klasgesprekken 3.09 Onderwijsleergesprek, sturend 3.06 Klassikale uitleg 2.85

42 Variantieanalyse Gemiddelde betrokkenheidsscore naar activiteit van de leerling (F= 6.60, p<.0001) Vertellen van eigen verhaal, eigen ervaringen 3.38 Zelf gekozen, open opdracht uitvoeren 3.37 Instructies uitvoeren 3.15 Participeren aan gesprek 3.11 Toets maken 3.10 Luisteren, instructies volgen 2.97 andere 2.60 Zich bezig houden (dood moment) 2.46

43 C. Met welke factoren hangt leerwinst samen?

44 Is er een relatie met betrokkenheid? Speelt het pygmelion effect? Eerste verkenning: 1. Testen taalvaardigheid (VLOT) Aanvangsniveau Einde schooljaar 2. Rapportcijfers 3. Competentie ingeschat door de leerkracht

45 Variantieanalyse Gemiddelde betrokkenheidsscore en prestatieniveau van lln op basis van aanvangstests (F= 7.55, p<.0001) Subgroep zwak voor taalaspecten Aanvangsniveau Subgroep sterk voor taalaspecten Aanvangsniveau

46 Multiniveau-analyse Betrokkenheidsscore en prestatieniveau van lln op basis van aanvangstests Significant niveau <.0001 Verklaarde variantie 0.26

47 Multiniveau-analyse Betrokkenheidsscores hangen samen met de scores (einde van het schooljaar) op volgende VLOT-toetsen Schrijven 3 de, 4 de, 6 de leerjaar (sign p < 0.05) Lezen 3 de, 4 de, 6 de leerjaar (sign p < 0.01) Luisteren 3 de, 4 de, 6 de leerjaar (sign p < 0.01)

48 Betrokkenheid en de inschatting door leerkrachten van de leerlingcompetentie Multiniveau-analyse Significant niveau <.0001 Verklaarde variantie 1.30

49 Pearson correlaties In welke mate hangt de inschatting door de leerkracht van de competentie van de leerling samen met meetresultaten van output? Inschatting competenties door de leerkracht rapportcijfer Inschatting competenties door de leerkracht eindniveau VLOT-test 0.56 p < p <.0001

50 D. Wat zijn eerste conclusies en verder te verkennen vragen?

51 Voorlopige conclusies 1.De niveaus van betrokkenheid zijn eerder laag 2.Leerlingen die op de aanvangstest zwakker presteren zijn ook eerder minder betrokken op metingen in het jaar 3.Leerlingen die minder betrokken zijn hebben ook zwakkere resultaten op de eindtoetsen voor taal 4.De inschatting van de competentie v.d. leerling door de leerkracht vertoont een samenhang met de betrokkenheid 5.De inschatting van de competentie v.d. leerling door de leerkracht correleert met de rapportcijfers en eindtoets Hoe kunnen we ook voor de zwakkere leerling hogere betrokkenheid realiseren?

52 Verdere analyses 1.Leerlingen die op de aanvangstest zwakker presteren zijn ook eerder minder betrokken op metingen in het jaar 2.Leerlingen die minder betrokken zijn hebben ook zwakkere resultaten op de eindtoetsen voor taal 3.De inschatting van de competentie v.d. leerling door de leerkracht vertoont een samenhang met de betrokkenheid 4.De inschatting van de competentie v.d. leerling door de leerkracht correleert met de rapportcijfers en eindtoets Hoe kunnen we ook voor de zwakkere leerling hogere betrokkenheid realiseren?

53 Kwantitatief Verdere analyses [1] In welke mate is er een samenhang tussen de geobserveerde BETROKKENHEID en klasklimaat leerkrachtstijl zelfinschattingen van leerlingen voor WB/BTH/COMP/KLIMAAT leerkracht-inschattingen voor WB & BTH

54 Kwantitatief Verdere analyses [2] In welke mate is er een samenhang tussen de klasklimaat betrokkenheid klasklimaat leerkrachtstijl zelfinschattingen van leerlingen voor WB/BTH/COMP/KLIMAAT leerkracht inschattingen voor WB & BTH en LEERWINST

55 Kwalitatief Verdere analyses [3] Kunnen we vanuit alle verzamelde gegevens leerlingprofielen samenstellen? achterhalen welke combinatie van leerlingkenmerken baat heeft bij welke combinatie van leeromgevingsfactoren?