Samenvatting ANW Hoofdstuk 1 en 2

Transcriptie

1 Samenvatting ANW Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 3070 woorden 20 december ,7 9 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Hoofdstuk 1: Ontwikkeling Paragraaf 1: Recherchewerk Recherchewerk is nodig voor het opsporen van een dader en het onderzoeken van bewijsmaterialen. Men moet immers 100% zeker zijn dat het de dader is en dat je niet een verkeerde persoon straft. Om de dader te vinden zijn een aantal manieren. Zo heb je de ooggetuigen. Deze verklaringen zijn niet altijd betrouwbaar, want ze kunnen worden beïnvloed door: Angst en mentale schok Drugs en alcohol De verstreken tijd of het tijdstip (donker) Vermoeidheid Ook worden andere getuigen ondervraagd. Dit ondervragen van kennissen en familieleden noemt men het relatie- en buurtonderzoek. Zo kan de recherche meer over het slachtoffer te weten komen. Het slachtoffer is immers de hoofdgetuige! Zoals gezegd zijn getuigenverklaringen niet altijd betrouwbaar. Daarom zoekt de recherche naar aanwijzingen op de plek van het misdrijf. Zij doen dat door te fotograferen, te filmen, voorwerpen te verzamelen en te kijken naar andere lichaamssporen. Dit noemen ze ook wel de stille getuigen. Bewijs is erg belangrijk en moet daarom betrouwbaar zijn. Handig is dan natuurlijk bewijsmateriaal dat bij zo weinig mogelijk mensen hetzelfde is, liefst maar één persoon. Daarom zijn vingerafdrukken en de DNA ook zo belangrijk. Dit zijn zogeheten unieke kenmerken. Kenmerken als lengte of bloedgroep zijn daarentegen algemeen. Tegenwoordig is een rechter pas overtuigd als er zoveel mogelijk bewijs is verzameld, waarvan veelal uniek moet zijn. Er zijn een aantal belangrijke conclusies wat betreft vingerafdrukken (opgesteld door Dalton): Lijnenpatroon blijft levenslang hetzelfde Aantal patronen dat voorkomt is zeer groot Vingerafdrukken zijn in te delen in groepen (gebaseerd op de lijnen -> typica) Pagina 1 van 9

2 Er zijn een aantal manieren om vingerafdrukken zichtbaar te maken: Lamplicht (lang niet altijd) Zilverkleurig poeder dat zich hecht aan water (vingerafdruk bestaat voor 99% uit water en voor 1% uit vet, zout en eiwit) en op folie kan worden afgedrukt. Laserlicht Kleurstoffen UV-licht Plastic in gouddamp hangen (gouddamp hecht zich aan plastic, maar niet aan de afdruk) Damp van secondelijm hecht zich aan het vocht van de afdruk Soms zijn vingerafdrukken niet helemaal meer volledig, maar tegenwoordig kunnen deze gerestaureerd worden. De vingerafdrukken van misdadigers worden bijgehouden in een archief. Vroeger was dit allemaal in mappen, maar tegenwoordig zit deze informatie in de PC (CRI). Een ander uniek bewijsmateriaal is DNA. Elk persoon heeft DNA. Dit bevat alle erfelijke eigenschappen van de persoon en komt voor in elke lichaamscel. Vooral bekend bij recherchewerk zijn bloedresten (bevat bloedcellen), sperma (bevat zaadcellen) en speeksel (wangslijmvliescellen). Op deze manier kun je verdachten dus prima opsporen, want DNA is voor ieder persoon uniek (behalve bij ééneiige tweelingen). 97% van het DNA kan gebruikt worden. Dit zijn namelijk streepjes tussen de genen. De genen zijn minder interessant voor dit onderzoek. Alleen bij misdadigers mag het DNA worden opgeslagen, omdat andere mensen bang zijn voor hun privacy. Ze vinden dat niet iedereen hun erfelijke informatie zomaar mag inzien. In Engeland is nu een methode ontwikkeld, waardoor men in twee dagen iemands DNA kan aangeven. Er is een verschil tussen een DNA-profiel en een DNA-fingerprint. DNA-profielen (bewijs van DNA-molecuul) zijn veel unieker dan een DNA-fingerprint (bewijs van klein deel DNA). Daarom is DNA-fingerprint eigenlijk een verkeerd woord, want het is helemaal niet zo uniek als een fingerprint (vingerafdruk). Nog steeds zoekt men naar een betere betrouwbaarheid! Paragraaf 2: De Pil Vijftig jaar geleden bestonden er amper voorbehoedsmiddelen. De pil is heel veel onderzocht en nu het populairst én betrouwbaarst. Voor de tijd rond het Fin de Siècle verbood de kerk het gebruik van voorbehoedsmiddelen. Hier volgt de ontwikkeling van voorbehoedsmiddelen: Gemaakt van blindedarm van geiten of schapen Gemaakt van rubber Gemaakt van latex (sterker en dunner) Pessarium van latex (eerste vrouwen voorbehoedsmiddel) De kwaliteit van dit pessarium was echter nog erg slecht en Margaret Sanger kwam op voor de vrouwen Pagina 2 van 9

3 die ongewenst zwanger waren geraakt en bracht wetenschappers op het idee om de pil te ontwikkelen. De pil bevat vrouwelijke hormonen (stoffen die ingewikkelde processen besturen in het lichaam en in kleine hoe veelheden worden aangemaakt). De ontwikkeling van deze pil ging als volgt: 1. Onderzoek naar vrouwelijke organen uit slachtafval. Deze oplossingen werden in levende proefdieren gespoten. Men ontdekte dat de eirijping gestimuleerd of vertraagd werd. 2. Urine (van vrouwelijke beesten) bleek dezelfde werking te hebben. In 1929 kon men de urine zeer zuiver maken. 3. Tot slot werden de oestrogenen (stimuleert vruchtbaarheid) en progestagenen (vertraagd zwangerschap) ontdekt. Zij hadden een nog sterkere werking. Onbewust hebben proefpersonen de hormonen getest, bijvoorbeeld bij menstruatieklachten. Pas na veel jaren (door de stimulatie van Margaret Sanger) mocht de anticonceptiepil vanaf 1960 ook als voorbehoedsmiddel dienen. De werking van de pil vindt plaats op vijf verschillende plaatsen gaat als volgt: 1. Oestrogeen beïnvloedt de hypofyse (1); de eirijping in de eierstok (2) wordt bemoeilijkt. 2. Progestageen maakt de slijmprop in de baarmoederwand (3) extra taai, zodat de meeste zaadcellen worden tegengehouden. 3. Het transport van de eventuele eicel door de eileiders (4) wordt vertraagd. 4. Het slijmvlies in de baarmoeder (5) ontwikkelt zich niet meer voldoende voor de innesteling van de eventuele eicel. De pil heeft natuurlijk wel wat bijwerkingen. Het gebruik van de pil is zo afgestemd dat in de zeven dagen rust (dat je geen pil hoeft te gebruiken), het lichaam het baarmoederslijmvlies afstoot -> menstruatie. Er is een zeer lange strijd om het octrooirecht van de pil geweest, omdat de winnaar dan twintig jaar lang geen concurrenten zou hebben in deze markt. In het onderzoek van een nieuw medicijn gaat 12 jaar en 300 miljoen guldens zitten. Pilgeneraties bevatten steeds lagere hormoondosissen: 1e -> veel meer dan 50 microgram oestrogeen per pil 2e -> 50 microgram oestrogeen per pil 3e -> 30 microgram oestrogeen per pil Paragraaf 3: Navigatie Voor korte afstanden op zee is het kompas dé uitkomst. Als je toch langere afstanden gaat leggen heb je meerdere hulpmiddelen nodig. Deze waren belangrijk om nieuwe landen te ontdekken en daar koloniën of handelsplaatsen te stichten. Dit moet allemaal bij thuiskomst exact uitgelegd worden en op kaart worden aangegeven. Pagina 3 van 9

4 Om je plaats te bepalen heb je de lengte- en breedtegraden nodig. Om deze gegevens te krijgen kun je gebruik maken van de poolster. Deze ster staat boven de noordpool in het verlengde van de aardas. Als je de hoek kan berekenen tussen de horizon en de poolster, weet je waar je je ongeveer bevindt op de breedtegraad. Met behulp van de zon kan je de breedte- en lengtegraad berekenen. De breedte wordt bepaald aan de hand van de maximale zonshoogte. De lengte wordt bepaald door de tijd waarop dit plaatsvindt. Door schaduwen van voorwerpen op te meten kan je de coördinaten bepalen. De lengtegraden zijn nogal moeilijk op te meten. In 1917 loofde de regering een geldprijs uit aan degene, die deze graden op een eenvoudige manier kon berekenen. John Harrisson kon de prijs in ontvangst nemen. Hij bedacht een klok die ook op zee doortikte. Zo kon men de lengtegraden berekenen. Bol 360 (aarde) draait in 24 uur om zijn as. Eén uur is dus 15. Als je één uur naar het oosten gaat, zal de zon daar één uur eerder op zijn hoogste punt staan. Tegenwoordig (vanaf jaren 70 80) wordt er veel gebruik gemaakt van radiobakens. Deze geven allemaal een ander signaal dat wordt opgevangen door antennes. Zo kan men gemakkelijk je plaats bepalen. Ook wordt er veel gebruik gemaakt van satellieten die net als radiobakens signalen uitzetten. Het verschil is dat deze in de ruimte vliegen en als het signaal wordt opgevangen, men op 10 meter nauwkeurig de plaats kan bepalen. Dit wordt uitgerekend door de PC. Dit navigatiesysteem (GPS) wordt ook bij vliegtuigen steeds belangrijker. Als automobilist of wandelaar kan je natuurlijk ook een dergelijk apparaat gebruiken. Paragraaf 4: Ruimtevaart Men wilde al heel lang de ruimte in. Begin deze eeuw begon men met kleine raketten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden veel V2-raketten (bommen die door brandstof konden vliegen) afgeschoten. Later ontstond tijdens de Koude Oorlog de wapenwedloop. De Russen en Amerikanen fokten elkaar als het ware op door steeds meer en betere (kern)wapens te produceren. In 1969 is de maan bereikt, in de jaren 70 ook Mars, Venus en verder. In de ruimte kan een raket zich nergens aan afzetten. Door de gassen (die ontstaan na brandstofverbranding in de raket) die met grote kracht aan de onderkant worden uitgestoten gaat de raket omhoog en vooruit. Via de PC en radiocommunicatie kan de raket op afstand precies zoals gewenst worden bestuurd. Satellieten (kunstmanen) zijn voorwerpen die in een baan om de aarde draaien. Ze zijn met raketten de lucht ingeschoten. Ze zouden door de zwaartekracht naar benden moeten vallen, maar dit gebeurt niet door de grote snelheid die dwars op de richting van de zwaartekracht staat. Ze vallen als het ware om de aarde en zijn net als in een vrije val gewichtsloos. Ze hebben ook geen last van luchtwrijving, omdat ze buiten de dampkring zweven. Hoe hoger de cirkelbaan is, hoe lager de snelheid en hoe langer de omlooptijd. De richting van een satelliet hangt evenals de hoogte af van zijn functie. Enkele toepassingen van satellieten zijn: Weersatellieten (voor weersvoorspellingen als temperatuur en bewolking) Communicatiesatellieten (communicatie over grote afstanden) Pagina 4 van 9

5 Onderzoek aan de atmosfeer Gewassen, plantenziekten of diersoorten opsporen. Kortom: satellieten hebben veel nieuwe mogelijkheden met zich mee gebracht. Sommige satellieten zijn geostationair. Dat wil zeggen dat ze dezelfde snelheid als de aarde hebben en dus op één punt boven de aarde blijven zweven. Kortom: satellieten hebben veel nieuwe mogelijkheden met zich mee gebracht. Natuurlijk hebben de satellieten ook energie nodig. Dit kan lang niet altijd met gigantische batterijen. Een oplossing is zonne-energie. Zonnecellen wekken stroompjes op bij zonlicht. Een nadeel is het lage rendement van 10 tot 20% per vierkante meter. Zo kunnen ze 150 tot 200 Watt elektrische energie opwekken. Veel satellieten worden door onbemande raketten gelanceerd. Ruimteschepen met mensen moeten namelijk helemaal worden aangepast. Men moet kunnen ademen en er moet meer gewicht, ruimte en veiligheid worden ingebouwd. Heel belangrijk is daarbij de gewichtloze situatie. In verband met spierverslapping op langere termijn is er fitnessapparatuur aanwezig. Na terugkeer zijn de astronauten ook vaak ziek. Bij opstijgen hebben ze last van evenwichtsorgaan en concentratieproblemen. Andere veelvoorkomende ziekte in de ruimte is botontkalking. Hoofdstuk 2: Techniek Paragraaf 1: Tegenwoordig gebruiken veel mensen de cd om geluid, foto en film mee weer te geven. De cd heeft namelijk een betere kwaliteit en zijn handiger in het gebruik dan een cassettebandje of een LP. Verschillen en overeenkomsten tussen de cd en de cassette: Cassettebandje CD Schokbestendig Gevoelig voor stoten Goedkoop Duurder Magnetische band Plastic schijf met putjes Last van ruis Geen last van ruis Rechthoekige vorm Ronde vorm Gemakkelijk overnemen mogelijk Overnemen ingewikkeld en duur Gemakkelijk mee te nemen Gemakkelijk mee te nemen Licht materiaal Licht materiaal Onderhevig aan slijtage Nauwelijks onderhevig aan slijtage Zeer kwetsbaar Niet kwetsbaar Moeilijke nummer verwisselen Gemakkelijk nummer verwisselen Pagina 5 van 9

6 Cassette: Een cassette is bedekt met materiaal waarop een magnetisch patroon is aangebracht. Omdat een band van zichzelf al magnetisch is, zal een lege band een ruis geven. Als je een magneet bij een cassette houdt zal de hele inhoud verdwijnen. Als je de cassette lang bewaard of vaak gebruikt wordt de kwaliteit van de cassette steeds minder, omdat het magnetische materiaal beschadigt. Opnemen met een cassette gebeurt als volgt. Een microfoon zet geluid om in een elektrisch signaal. Een spoel bij de opnameknop zet dit signaal in een magnetisch patroon op de band, wisselend van sterkte en richting. Afspelen gaat precies andersom. Een spoeltje in de weergaveknop zet het magnetisch patroon om in een elektrisch signaal. Dit wordt door de luidsprekers omgezet in geluid. CD: Omdat de cd nogal duur was, was het nogal moeilijk om het product op de markt te brengen. Door een goede campagne van Philips in samenwerking met Sony is het gelukt. Hierbij gingen ze de goede eigenschappen juist tonen (kwaliteit, mogelijkheden) en de slechte natuurlijk niet (prijs). Men is er niet over eens wat nou beter is, want sommige vinden een LP warmer klinken. Bij het opnemen en afspelen bij een cd gaat het anders dan bij een cassette. Bij een cassette werkt het met een magnetische band, maar bij een cd gaat het om putjes die verschillen in diepte en plaats (1 = putje en 0 = geen putje). Deze putjes worden met behulp van een laser gelezen. Deze laser heeft geen last van vuil en veroorzaakt geen beschadigingen op de beschermende laag van de cd. Door de komst van de cd kan men ook foto s, video s en teksten opslaan en afspelen. Deze soort cd noemt men de cd-rom. Op een gewone cd kunnen 600 Mb (600 miljoen bytes). Eén byte is één woord van elk acht enen en nullen. Tegenwoordig kan men ook cd s illegaal kopiëren. Op deze manier zijn de verdiensten van bepaalde uitgevers zo klein dat ze failliet gaan. Paragraaf 2: Toilet en Riolering De toiletverbeteringen van de afgelopen tijd hebben de gezondheid van de mensen sterk bevorderd. In de 19e eeuw bleek uit bevolkingsstatistieken dat een betere hygiëne (onder andere schoner water) de volksgezondheid zou bevorderen. Ze kwamen erachter dat het aantal zieken door cholera en tyfus zou dalen. Door onwetendheid, gebrek aan kennis en het niet belangrijk genoeg vinden zorgde ervoor dat het lang duurde voor nieuwe ontwikkelingen op het gebied van hygiëne. Halverwege de 19e eeuw en in het begin van de 20e maakte men nog gebruik van de zogenaamde poepdozen. De poep werd gebruikt voor bemesting van de akkers. Dit stelstel had echter een boel nadelen: Stankoverlast (elke week opgehaald) Pagina 6 van 9

7 Onhygiënisch Veel personeel Vanaf 1880 kwamen er langzaam waterleiding en het begin van het toilet. Als je tegenwoordig je ontlasting doorspoelt, komt het in een netwerk van tienduizenden rioolbuizen. In huis is de diameter ongeveer 20 cm. De grootste buiten huis maar liefst 2 meter. Van het riool gaat het naar een van de 500 waterzuiveringsinstallaties die het tot 99% weer schoon zuiveren, om het weer in het milieu te dumpen. Dit zuiveren gaat als volgt: 1. Grofvuilrooster -> vaste afval eruit -> naar de afvalstort. 2. Grote zuiveringsbakken -> kleine vaste bestanddelen eruit (slib). 3. Beluchtingtanks -> aërobe bacteriën eten de resterende organische afvalstoffen op. 4. Nazinkbak -> bacteriën zakken naar de bodem door de zwaartekracht. In het riool komt niet alleen afvalwater van het toilet of wasmachine, maar ook regenwater. Rioolbuizen moeten ook de hevige regenval aankunnen, vandaar de grote diameter. De waterzuivering loost anders niet-gezuiverd water zo in het milieu. Een gescheiden afvoer zou daarom beter zijn, want nu wordt ook nog het redelijk schone regenwater vervuild door het afvalwater. Alle Nederlandse toiletten bestaan uit een toiletpot en een stortbak, maar er zijn verschillende soorten: Vlakspoeltoilet of diepspoeltoilet (verschil in toiletpot) Hooggeplaatste stortbak met draadje of laaggeplaatste (waterspaar)knop (verschil in stortbak) De stortbak is een regelsysteem net als de centrale verwarming (CV). Door hendels, kranen en vlotters (bij het toilet dus mechanisch regelsysteem) wordt de waterhoogte gemeten. Bij het gewenste niveau gaat de kraan dicht. De werking van het toilet gaat als volgt. Als de afvoer openstaat, loopt de stortbak leeg. Als de boodschap verdwenen is gaat de afvoer weer dicht en stroomt de stortbak weer vol. Als dat gebeurt, is gaat de kraan weer dicht. Hieraan zie je dus goed dat alles mechanisch geregeld is (regelsysteem). Waterslot heeft als functie de stank uit het riool tegen te houden! Paragraaf 3: De menselijke maat Een producent moet ervoor zorgen dat met zijn product zoveel mogelijk mensen in zijn doelgroep straks met gemak en plezier het door hem ontworpen product gebruiken. Een ontwerper moet goed op de hoogte zijn van alle technieken en materialen die hij kan gebruiken. Ontwerpers van een product dat intensief gebruikt zal worden, proberen dit zo nauw mogelijk aan te laten sluiten bij zoveel mogelijk gebruikers. Door rekening te houden met lichaamsafmetingen, makkelijke bediening voor ouderen enzovoorts. De computer is een goed voorbeeld van een gebruiksvriendelijker product dat zelfs steeds Pagina 7 van 9

8 gebruiksvriendelijker wordt. Door het komen van de muis en pictogrammen hoef je niet zoals eerst codes uit je hoofd te leren. Tegenwoordig bestaan er zelfs computers die op stemmen reageren. Om producten zo goed mogelijk op de menselijke maat te maken, is en wordt er veel onderzoek gedaan naar lichaamsmaten, kracht en waarnemingsvermogen van mensen. Omdat 95% van alle Nederlanders maten heeft die kleiner zijn dan die in de derde kolom, heten deze getallen de P95-waarden. De getallen in de eerste kolom heten P5-waarden. De letter P is een afkorting voor percentiel, een woord om aan te geven in welk honderdste deel van de gemeten waarden de waarde ligt. Zo kan een producent zijn product heel goed afstemmen over de ontstane grafiek (Gauss-kromme). De verhouding tussen de lichaamsdelen kunnen niet helemaal correct zijn. Daarom moet een producent ook daar op letten. Ontwerpers moeten ook goed letten op bepaalde producten, dat zij voor de meeste mensen gemakkelijk en ongevaarlijk gebruikt kunnen worden. Bij producten die lang meegaan, moet gekeken worden hoe mensen er over een lange periode uitzien bijvoorbeeld qua afmetingen. Er worden de volgende strategieën gebruikt om zoveel mogelijk mensen tevreden te stellen: Laag percentiel-strategie Hoog percentiel-strategie Gemiddelde als maatstaf Verstelbaarheid-strategie Varianten-strategie Voor hoeveel mensen het product geschikt moet zijn, hangt af van het product en de doelgroep. Elke ondernemer wil natuurlijk dat zoveel mogelijk mensen in zijn product geïnteresseerd zijn. Tegelijk zal hij zich afvragen of de extra kosten van een ergonomisch en gebruiksvriendelijk ontwerp wel terugverdiend worden door de extra omzet. Tegenwoordig kun je een product bijna helemaal aanpassen naar jouw wensen. De economische belangen rond de ontwikkeling en verkoop van een nieuw product bepalen voor een groot deel de speelruimte van ergonomische aanpassingen. Paragraaf 4: Ontwerpen Ontwerpers maken alle nieuwe producten mogelijk. Ook oudere technische apparaten worden opnieuw ontworpen en daarbij bijvoorbeeld afgestemd op de mode. Ontwerpers zijn voortduren bezig nieuwe producten te bedenken en oude te verbeteren. Door de jaren heen is uit de ontdekking magnetisme (1820) elektriciteit ontstaan, wat weer in apparaten is toegevoegd. De elektrische aandrijving (bijvoorbeeld elektromotor) en verwarming werden in deze eeuw een basistechniek voor ontwerpers. Ze zorgden ervoor dat ze uit zichzelf konden bewegen. De chips in de jaren 60 maakte producten veel compacter (er kan heel veel op een chip) en veelzijdiger/slimmer. Ook hierdoor Pagina 8 van 9

9 ontstonden veel nieuwe apparaten. (In 1948 werd de transistor uitgevonden). Aan het einde van de 20e eeuw was hout en metaal al vaak vervangen door plastic en kunststof. De vormgeving kon men hierdoor sterk verbeteren wat vooral veel na de Tweede Wereldoorlog werd gedaan. Door marktonderzoeken komen bedrijven meer te weten over de wensen en behoeften van de consument. Je hebt vier verschillende soorten eisen: Functionele eisen (de taken van het apparaat) Ergonomische en milieueisen (gebruiksvriendelijkheid en de milieubelasting van het apparaat) Vormgevingseisen (vorm en kleur van het apparaat) Financiële eisen (kosten van het apparaat) Bij een bepaald ontwerp heeft vaak één van deze vier eisen de overhand, maar ook aan de andere eisen moet worden gedacht. De doelgroep bepaalt ook welke eisen belangrijk zijn. Ontwerpers (bijvoorbeeld Arjan Benders van pagina 81) moeten creatief, nieuwsgierig, eigenwijs, klantvriendelijk en breed geïnteresseerd zijn. Het is een moeilijke kwestie of ontwerpers verantwoordelijk zijn voor de ethische (goed of kwaad) en maatschappelijke gevolgen ervan. In onze maatschappij domineert de techniek. Zij beïnvloedt zelfs ons gedrag -> bijeffecten, dus is er een zekere verantwoordelijkheid (men is erg afhankelijk van de techniek). Anderzijds is het de eigen keuze van de mens en de consument. Als iets verboden wordt, wordt daar gemakkelijk misbruik van gemaakt! Pagina 9 van 9