3,7. Samenvatting door een scholier 3119 woorden 10 januari keer beoordeeld. 1.1 Recherchewerk

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 3119 woorden 10 januari ,7 16 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar 1.1 Recherchewerk Hoe vind je de dader? De getuige kan onwaarheden uitspreken door: - angst of mentale schok - onder invloed van drugs - de hoeveelheid tijd die is verstreken tussen de ondervraging en het misdrijf - de plaats van de ondervraagde (vriend/familie van de dader) - leeftijd De recherche kan bewijs krijgen door: - relatie - en buurtonderzoek - slachtoffers als hoofdgetuigen => confrontatie met het slachtoffer - DNA - onderzoek - sporenonderzoek: fotograferen en filmen, lichaam onderzoeken op sporen, stille getuigen onderzoeken (bloed, haren, vezels), Drank, drugs of medicijnen zoeken. Rechercheurs moeten betrouwbare technieken gebruiken om de schuldige in de gevangenis te krijgen. Veel aanvragen aan het Gerechtelijk Laboratorium te Rijswijk, verricht onderzoek voor de recherche in NL. Daar wordt onderzoek gedaan naar bvb. bloedgroep, sporen, vingerafdrukken. Een goed rechtssysteem vereist een betrouwbaar bewijs. Het sporenonderzoek en de getuigen moeten de rechter kunnen overtuigen. Hoe betrouwbaar zijn vingerafdrukken? In vingerafdrukken zijn deze conclusies beschikbaar (Galton - systeem): - het lijnenpatroon va de vingerhuid blijft levenslang hetzelfde - het aantal patronen dat kan voorkomen is zeer groot - je kunt vingerafdrukken indelen in groepen. Er moeten minstens twaalf typica van overeenkomst zijn van de rechter. Er zijn verschillende methodes: - Zilverkleurig poeder gebruiken dat zich aan de vingerafdruk hecht. Na het poederen kun je de vingerafdruk op folie overbrengen en meenemen. In laserlicht kun je de afdrukken nog beter zen. Ook kleurstoffen zijn goed mogelijk. - Afdrukken op plastic: plastic in gouddamp hangen, die hecht zich aan plastic. Er zijn stoffen die met de afdruk reageren waardoor de zichtbaarheid toeneemt. Pagina 1 van 9

2 - De damp van secondelijm reageert met het vocht van de afdruk en vormt daarop een wit laagje stof. Het vinger huidpatroon is persoonsgebonden en blijft levenslang hetzelfde. Verbeterde technieken hebben van vingerafdrukken een belangrijk opsporingsmiddel gemaakt. Perfecte identificatie met DNA? Het DNA -stukje dat Jeffreys isoleerde, zie je tussen de genen in het DNA -molecuul. Het bestaat uit een zich herhalend patroontje. Het aantal keren dat het patroontje zich herhaalt is kenmerkend voor de eigenaar van het DNA. Je kunt dit zichtbaar maken met een soort streepjescode, dat eerst fingerprint werd genoemd, maar later DNA -profiel omdat het ontstaat door onderzoek aan slechts een klein deel van dat DNA. Door veel verschillende DNA -stukjes te onderzoeken kun je de theoretische kans dat een onschuldige wordt veroordeeld, sterk verkleinen. In bloed, snot, speeksel, sperma en haarwortels zit DNA. DNA -profielen van criminelen staan in een archief. De hele bevolking staat niet in het archief omdat je erfelijke ziektes bekend kunnen worden en je geen privacy meer hebt. DNA -profielen zijn van alle soorten lichaamscellen te maken. Onderzoekers proberen een uniek profiel te ontwerpen. DNA -gegevensbestanden kunnen leiden tot verlies van privacy. 1.2 De pil Waarom is de pil ontwikkeld? Als je borstvoeding geeft, word je niet snel zwanger. Het condoom en het pessarium worden uit latex i.p.v. rubber gemaakt. Voorbehoedsmiddelen waren in veel landen verboden. De maatschappelijke vraag naar een betrouwbaar voorbehoedmiddel gaf de impuls tot de ontwikkeling van de pil. Hoe is de pil ontwikkeld? Hormonen regelen de eirijping, eisprong en de innesteling van een bevruchte eicel in de baarmoeder. Door proefdieren te gebruiken, werd ontdekt dat in urine van paarden hormonen zaten. Later werden deze hormonen chemisch gemaakt, oestrogenen en progestagenen. Deze hormonen werden eerst toegepast als geneesmiddel. Er werd ontdekt dat vrouwen minder last van hun menstruatie hadden en dat het bloedverlies minder was. De pil beschermt op verschillende manieren tegen zwangerschap: 1. Het hormoon oestrogeen uit de pil misleidt de hypofyse. Daardoor wordt de eirijping in de eierstok bemoeilijkt. 2. Soms vindt er toch een eisprong plaats. Omdat het transport van de eicel door de eileider wordt vertraagd, sterft de (mogelijk bevruchte) eicel daardoor vroegtijdig af. 3. Door het hormoontekort ontwikkelt het slijmvlies in de baarmoeder zich niet voldoende. Een bevruchte eicel kan zich dus niet innestelen. 4. Het tweede hormoon, progestageen, maakt de slijmprop tussen de vagina en baarmoeder taai. Bijna alle zaadcellen worden daardoor tegengehouden. Kennis van de vruchtbaarheidsremmende werking van vrouwelijke hormonen maakte de ontwikkeling van de pil mogelijk. Pagina 2 van 9

3 Waardoor is de pil veranderd? Voordat een nieuw geneesmiddel op de markt komt, gaat er eerst een heel proces aan vooraf: - Geneesmiddelen moeten eerst op dieren worden getest. Biologen onderzoeken dan de giftigheid en bijwerkingen op proefdieren. - Vijftig gezonde mensen nemen het proefmiddel in, zodat onderzoekers aan de weet komen hoe het middel zich in het menselijk lichaam gedraagt. - Een kleine groep patiënten krijgt het middel in verschillende doseringen. - Daarna een onderzoek met duizenden proefpersonen. De ene helft van deze groep krijgt het te onderzoeken geneesmiddel voorgeschreven, de andere helft krijgt een placebo. - Dan is alles duidelijk en verschijnt er een onderzoeksrapport. De overheid beslist of het middel op de markt mag. De eerste pilgebruiksters hadden veel bijwerkingen maar waren erg enthousiast. Later werd de hoeveelheid oestrogeen verlaagd tot 50mg. daarna werd de hoeveelheid oestrogeen beneden de 50mg (subvijftigers) en nu zijn er zelfs subdertigers. Economische belangen en klachten van gebruiksters leidden tot de ontwikkeling van de derde generatie pil. 2.1 Cassettes en CD s Enkele verschillen tussen cassettes en cd s zijn: - Het cassettebandje is kwetsbaarder, een magneet kan de informatie wissen. - Mindere geluidskwaliteit door viezigheid. - Bij kopiëren neemt de geluidskwaliteit af. - CD weinig last van ruis, en slijtage. - Het plasticje van een CD kan smelten. - CD alleen te kopiëren met speciale apparatuur. Techniek van de cassettespeler: Bandje bedekt met magnetisch materiaal, met patroon. Bij afspelen wordt het patroon omgezet in geluid. Een goede speler kan ruis wegfilteren. Verhouding tussen geluidssignaal en ruis is maatstaf voor hoe goed dat lukt. Bij langdurig bewaren en vaak afpelen wordt de ordening, die krijg je bij opnemen, langzaam minder. Het magnetisch muziekpatroon raakt volledig verstoord, als je er een magneet bij houdt. Philips begon in 1969 met een onderzoeksteam wat mogelijk was met het digitaal opslaan van gegevens. De bedoeling was de schijf met licht af te lezen, dus zonder rechtstreeks contact met de schijf. Digitaal betekent in opgeslagen in vorm van wel of geen. Bij CD wel of geen putjes op schijf. Veel groter verschil tussen wel of geen dan bij bandje de geleidelijke overgangen. Een stukje muziek vastleggen, kost gigantisch veel wel of geen putjes. Om het af te lezen is een bijzondere lichtbron nodig, de laser. Begin jaren 70 kostte die nog gulden. Philips zocht een partner, de resultaten waren namelijk veel belovend. Dat was nodig voor ontwikkeling, maar zeker voor commerciële introductie. Samen met Sony werd er een compact en bruikbaar apparaat ontwikkeld, de huidige cd-speler. Pagina 3 van 9

4 De goede geluidskwaliteit en geringe kwetsbaarheid waren belangrijke punten, waardoor de CD makkelijk geïntroduceerd werd. En overal op de wereld is het systeem van het aflezen gelijk, de schijfjes zijn in alle spelers te gebruiken. De cd heeft geen ruis, door onderscheid, wel of geen putjes. Ook geen slijtage, door geen direct contact tussen schijfje en ontvanger. Tussen aftaster en putjes ligt beschermende laag. Daardoor geen effect van kleine krasjes en vuil, de laserstraal blijft gericht op de onderliggende putjes. Door alle voordelen grammofoonplaat snel uit de markt. De cassette is nog niet verdrongen, de markt neemt wel af. Op de cd kan nog meer dan alleen muziek, foto s, tekeningen, tekst en films. Dit gebeurt vooral op cdrom s. ROM staat voor Read Only Memory. Je kunt de informatie aflezen, maar dus niet veranderen. Film veel meer opslagruimte dan muziek. Teksten minste ruimte. Door te werken met de computer is de informatie interactief te gebruiken. Dus als je iets zoekt, geeft de computer een aantal woorden, die met jouw onderwerp te maken hebben. Nu cd s zonder informatie te koop. Zo kun je een kopie maken. Je hebt aparte apparatuur nodig om te branden. Dit branden scheelt de mensen veel geld. Het maken van een dure encyclopedie is daardoor minder aantrekkelijk. En een kopie is waarschijnlijk illegaal. 2.2 Toilet en riolering In de 19e eeuw stierven er meer mensen op de ene plek dan op de andere. Tussen 1850 en 1900 woonde een gezin in één kamer. De uitwerpselen werden gewoon op straat gezet, of in de grachten gegooid. Maar toch werd het slootwater/ grachtwater, gebruikt als drinkwater. Men vond het vreemd dat mensen ziek werden van vuil drinkwater, nu durft niemand dat weer. Een belangrijke conclusie uit de bevolkingsstatistieken, is dat betere hygiëne zorgt voor gezondere mensen, dus betere gezondheid. De kiebelton werd de voorlopige oplossing, tot in de beginjaren van de 20e eeuw. Eens in de week werden ze opgehaald en geleegd. De inhoud ging naar het platteland, en werd als mest verkocht. Er werd later een simpel soort closetpot geplaatst. Die werden aangesloten op een reservoir onder de straat. Daarin werden de uitwerpselen van een hele wijk verzameld. Met een speciale stoommachinepomp kon dan de inhoud in een tank worden overgepompt en daarna als mest verkocht. Na 1880 kwamen er langzamerhand overal waterleidingen, die ook diende om de uitwerpselen weg te spoelen. Ook werd er minder mest verkocht, en de lonen van de ophalers steeg. De uiteindelijke oplossing was de wc die we nu kennen. De behoefte wordt weggespoeld met leidingwater en via een rioleringssysteem afgevoerd. Bijna ieder huis heeft tegenwoordig een wc met aansluiting op de riolering. In Nederland ligt er een netwerk van tienduizenden kilometers rioolbuis onder de grond. Door die buizen stroomt al het afvalwater uit de toiletten, wasmachines en wasbakken. Ook veel regenwater wordt via het riool afgevoerd. Hoe meer afvalwater er doorheen moet, des te groter de rioolbuizen zijn. De grootste rioolbuizen hebben een doorsnee van meer dan 2 meter. Al het water wordt afgevoerd tot buiten de Pagina 4 van 9

5 bebouwde kom, waar het wordt gezuiverd. Rioolbuizen zijn groter dan het afvalwater, dit is voor als het flink gaat regenen. Als het hard geregend heeft, kan de waterzuiveringsinstallatie de aanvoer niet aan. Het overtollige water wordt dan geloodst in het milieu. Het heeft ook nog andere nadelen: Het schone regenwater wordt dan vervuild. Niet al het regenwater komt in de grond. Gescheiden afvoer van afval en regenwater is dus beter voor het milieu, maar de aanpassing van het rioleringsstelsel is heel erg duur. Je trekt de wc door en dan: De afvoerpijp in de stortbak wordt geopend. De stortbak loopt leeg en de behoefte wordt weggespoeld. Als de stortbak leeg is, wordt de afvoerpijp gesloten en gaat er een kraan open zodat de stortbak weer vol stroomt. Is de bak vol, dan gaat de kraan weer dicht. Na de spoeling staat het water in de stortbak en in de wc weer op precies hetzelfde niveau als voor de spoeling. De stortbak is een regelsysteem. Er wordt gemeten hoe hoog het water staat en bij de gewenste hoogte gaat de kraan dicht. De waterhoogte in een stortbak wordt geregeld met hendels, kranen en vlotters. Dat is mechanische techniek. Bij veel andere systemen gebeuren de metingen en bijsturingen elektronisch en met behulp van computers. 2.3 Techniek op menselijke maat De meeste producten zijn gericht op een bepaalde doelgroep. Daar moet een ontwerper rekening mee houden, welke doelgroep: - Grote of kleine mensen - Jonge of oude mensen Zoveel mogelijk mensen in die doelgroep moeten het kunnen gebruiken. Het product moet goed bruikbaar zijn, een bureaustoel moet aan veel meer eisen voldoen dan aan een bank in een bushokje. De ontwerper moet goed op de hoogte zijn van de laatste technieken. Het product bv. een koffiezetapparaat of wasmachine, moet goed bruikbaar zijn, makkelijk te snappen. Een bureaustoel moet de goede hoogte hebben. De eerste computer had geen muis, en je moest de opdrachten intypen, tegenwoordig heb je daar een muis en pictogrammen voor. Als je een algemeen product wilt ontwikkelen, zoals een badkuip, moet je de lengte van de meeste mensen uit je doelgroep weten. In 1986 hebben ze daar een oplossing voor gevonden, een tabel met de maten, 9 Pagina 5 van 9

6 van elke 10 volwassenen is groter dan 168,8 cm en kleiner dan 190 cm. Dus de badkuip moet groot genoeg zijn voor iemand van 179,4cm, dan zit je precies in het midden. In andere landen gelden deze maten niet, daar moeten ontwerpers zich aan andere maten houden. Omdat 95% van de Nederlanders maten heeft die kleiner zijn dan 190 cm heten deze maten de P95- waarden. De maten 168,8< heten de P5- waarden. De letter P staat voor percentiel, een woord om aan te geven in welk honderdste deel van de gemeten waarden een maat ligt. Bv in het 45e percentiel betekent dat 45% van de Nederlanders een kleinere lengte of breedte en 55% een grotere lengte of breedte heeft. Ontwerpers maken vaak gebruik van P5 en P95- waarden. Bij een kinderfiets, zijn de maten zo dat 90% van de kinderen er op kan fietsen, voor 5% is de fiets te groot, voor 5% is de fiets te klein. Er zijn 5 ontwerpstrategieën die soms door elkaar worden gebruikt: laag percentiel strategie, een lage brievenbus, waar kleine mensen ook een brief kunnen posten. Hoog percentiel strategie, hoge deurposten, zodat grote mensen niet hoeven te bukken. Gemiddelde als maatstaf, zoals de hoogte van een wc-pot, bruikbaar voor iedereen. Verstabaarheid strategie, zoals een fietszadel Varianten strategie, zoals een auto in verschillende maten. Een product kan nooit voor iedereen goed zijn. Er zijn bewegingen die voor een kleinere doelgroep pleiten, maar bedrijven gaan er alleen op in als ze er economisch ook op vooruit gaan. 4.3 Kleurstof voor spijkerbroeken Indigo is de meest toegepaste kleurstof voor kleding die wordt verkregen uit de bladeren van bepaalde planten. In Europa is dat de wede. Indigoplanten zijn groen. Na de oogst worden de bladeren gekneusd en een tijd lang in water geweekt tot ze gaan rotten. Er ontstaat een geelkleurige oplossing van de stof indigowit. Als hier textiel in wordt gedompeld hecht dit wit aan de vezels. Buiten het verfbad verandert de kleur in indigoblauw. Rond 1850 grote ontwikkeling van de chemie met de ontdekking en het onderzoek van talloze nieuwe stoffen. De meeste ontstonden uit koolteer, bestaat uit cokes en steenkool 1865 Alfred von Bayer doet onderzoek naar de fabrieksmatige bereiding van indigo. Onderzoek had 2 fasen: - opheldering van de moleculaire structuur - pogingen de moleculen na te bouwen uit chemische grondstoffen 1856 William Perkin ontdekt de eerst synthetische kleurstof voor textiel. Hij probeerde uit koolteer kinine te maken. Het mislukte en er ontstond eer paarsblauwe verfstof. Hij liet het testen als verfstof. De stof bleek niet te verkleuren en bleek goed aan textiel te hechten.(belangrijke eigenschappen kleurstof) hij noemde Pagina 6 van 9

7 zijn ontdekking mauveïne Opheldering moleculaire structuur indigo: - zuiver indigo nodig - dmv ontledingsreacties kan worden nagegaan welke atomen er in het molecuul zitten - hoe zitten moleculen vast? Is te onderzoeken of het indigo reageert en welke producten er daarbij ontstaan Het koste meer dan 30 jaar om een synthetisch indigo te krijgen. Er zijn nu 30 manieren bekend. Proeffabriek wordt een uit het laboratorium verkregen bereidingswijze getest op schaalvergroting. De chemische industrie is voortdurend op zoek naar nieuwe producten en naar methodes die de productiewijze optimaliseren 4.4 de productie van penicilline Penicilline is het eerste antibioticum dat in de handel kwam. Antibiotica zijn veel gebruikte medicijnen en worden in grote hoeveelheden gemaakt. Micro-organismen verzamelnaam voor bacteriën, gisten en sommige schimmels Kweken micro-organismen: - petrischaal met glazen deksel en met laagje voedsel - met een uitgegloeide naald wordt een organisme op de bodem gezet, dit wordt enten genoemd - de micro-organismen eten het eten op en vermenigvuldigen zeer snel 1928 Alexander Fleming kweekte ziekteverwekkende bacteriën. De kweek was mislukt omdat er een schimmel op de voedingsbodem belandde. Rond deze schimmel groeide geen bacteriën. De schimmel produceerde een stof die giftig was voor de bacteriën: penicilline. Hij bedacht dat deze bacterie ook in het menselijk lichaam bacteriën zou kunnen doden. Er was alleen een probleem hoe kreeg hij genoeg werkzame schimmel op de hypothese te testen? Men slaagde er niet in zuiver penicilline te winnen omdat er steeds een moment was dat de bacteriedodende werking verloren ging Florey en Chain vervolgden de ontdekking van Fleming. Maar net toen ze begonnen brak de 2e WO uit, het kweken ging dus op een primitieve manier.in mei 1940 verkreeg Florey onzuivere penicilline, hij besmette muizen met een dodelijke dosis bacteriën en daarna met penicilline. Ze bleven leven. Toen moesten ze zich gaan richten op de juiste toedieningsvorm en dosis. Maar voor een mens was 3000 keer zoveel nodig, deze schaalvergroting kon door de oorlog niet plaatsvinden. Florey ging naar de VS waar het met open armen werd ontvangen. Door de vele gewonden was er behoefte aan een supergeneesmiddel. De 1e patiënt werd in 1942 gered van de dood. Pagina 7 van 9

8 Wetenschappelijk onderzoek is afhankelijk van maatschappelijke ontwikkelingen. Het onderzoek naar de productie van penicilline werd versneld door de 2e WO. Biotechnologie gebruik van (micro-)organismen om producten te maken. Meer kennis van biologische processen biedt de mogelijkheid steeds meer producten(zoals insuline) door organismen te laten maken. Zoveel mogelijk schimmels kweken die penicilline maken: - kleine hvh schimmel in een voorkweektank, waar het zich vermenigvuldigt. Dan komt het in een steeds grotere reactor tot uiteindelijk de bioreactor waarin zich voedingsvloeistof en de gekweekte schimmel zich bevind. Belangrijke factoren bij het kweken: o Computers zorgen voor de ideale temperatuur en beluchting o gebruik maken van schimmels die veel penicilline produceren, die kunnen worden gevormd door bestraling of door de schimmel in contact te brengen met chemicaliën - dan wordt de gevormde penicilline, die opgelost is in de kweekvloeistof, gezuiverd. Er zijn een aantal fasen: filtratie (schimmel en vloeistof gescheiden) extractie kristallisatie een opgeloste stof wordt gescheiden van het oplosmiddel. Door het afkoelen van een verzadigde oplossing of de verdamping van het oplosmiddel wordt de stof weer vast filtratie wassing vriesdrogen het water wordt met een pomp als damp verwijderd Nu blijft alleen zuivere penicilline in witte kristalletjes. De geneesmiddelenindustrie verwerkt het tot vloeistoffen, tabletten of pillen. Bij de productie van penicilline worden hogere eisen aan steriel werken gesteld dan bijv bij gist. Penicilline verlicht de pijn en lijden van mensen, ook zijn een aantal ziektes nu niet meer dodelijk(sommige zijn helemaal uitgeroeid). Maar er is een nadeel, er kunnen resistente bacteriesoorten ontstaan. Zo kan tuberculose weer terugkomen. Nadelen: - een breed-spectrum antibioticum kan tot 50 soorten bacteriën doden, waaronder schadelijke en nuttige, zo kan je spijsvertering ontregeld raken - niet iedereen kan het verdragen, sommige worden nog zieker - niet elke antibioticum kan tegen maag waardoor het niet door de mond kan worden ingenomen - er is moeilijk na te gaan of alle ziekteverwekkers dood zijn - er zijn ziekteverwekkende bacteriën waartegen penicilline niet werkt, die soorten beschikken over penicillinase dat penicilline afbreekt Pagina 8 van 9

9 - er blijven bacteriën over die resistent zijn tegen het geneesmiddel. Voor de volgende infectie heb je dus een ander medicijn nodig. Bijmaken andere soorten penicilline: - met zuivere penicilline een reactie uitvoeren, er ontstaat een iets andere penicillinemolecuul dat ook weer iets andere eigenschappen heeft - aan de kweekvloeistof stoffen toevoegen die een beetje anders zijn dan de normale, zodat de schimmel een iets gewijzigde penicillinesoort vormt Er worden steeds nieuwe penicillines ontdekt, hierdoor wordt het probleem van de resistentie minder. Pagina 9 van 9