Samenvatting ANW Hoofdstuk 1, 3 en 4

Transcriptie

1 Samenvatting ANW Hoofdstuk 1, 3 en 4 Samenvatting door een scholier 2840 woorden 12 mei ,4 8 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Hoofdstuk 1 Samenvatting Paragraaf 1 Hoe vind je de dader? De getuige kan onwaarheden uitspreken door: - angst of mental schok - onder invloed van drugs - de hoeveelheid tijd die is verstreken tussen de ondervraging en het misdrijf - de plaats van de ondervraagde (vriend/familie van de dader) De recherche kan bewijs krijgen door: - relatie- en buurtonderzoek - slachtoffers als hoofdgetuigen => confrontatie met het slachtoffer - dna-onderzoek - sporenonderzoek: fotograferen en filmen, lichaam onderzoeken op sporen, stille getuigen onderzoeken (bloed, haren, vezels), Drank, drugs of medicijnen zoeken. Rechercheurs moeten betrouwbare technieken gebruiken om de schuldige in de gevangenis te krijgen. Veel aanvragen aan het Gerechtelijk Laboratorium te Rijswijk, verricht onderzoek voor de recherche in NL. Daar wordt onderzoek gedaan naar bv. bloedgroep, sporen, vingerafdrukken. Een goed rechtssysteem vereist een betrouwbaar bewijs. Het sporenonderzoek en de getuigen moeten de rechter kunnen overtuigen. Hoe betrouwbaar zijn vingerafdrukken? In vingerafdrukken zijn deze conclusies beschikbaar (Galton-systeem): - het lijnenpatroon va de vingerhuid blijft levenslang hetzelfde - het aantal patronen dat kan voorkomen is zeer groot - je kunt vingerafdrukken indelen in groepen. Er moeten minstens twaalf typica van overeenkomst zijn van de rechter. Er zijn verschillende methodes: - Zilverkleurig poeder gebruiken dat zich aan de vingerafdruk hecht. Na het poederen kun je de vingerafdruk op folie overbrengen en meenemen. In laserlicht kun je de afdrukken nog beter zen. Ook kleurstoffen zijn goed mogelijk. Pagina 1 van 7

2 - Afdrukken op plastic: plastic in gouddamp hangen, die hecht zich aan plastic. Er zijn stoffen die met de afdruk reageren waardoor de zichtbaarheid toeneemt. - De damp van secondenlijm reageert met het vocht van de afdruk en vormt daarop een wit laagje stof. Het vingerhuidpatroon is persoonsgebonden en blijft levenslang hetzelfde. Verbeterde technieken hebben van vingerafdrukken een belangrijk opsporingsmiddel gemaakt. Perfecte identificatie met DNA? Het DNA-stukje dat Jeffreys isoleerde, zie je tussen de genen in het DNA-molecuul. Het bestaat uit een zich herhalend patroontje. Het aantal keren dat het patroontje zich herhaalt is kenmerkend voor de eigenaar van het DNA. Je kunt dit zichtbaar maken met een soort streepjescode, dat eerst fingerprint werd genoemd, maar later DNA-profiel omdat het ontstaat door onderzoek aan slechts een klein deel van dat DNA. Door veel verschillende DNA-stukjes te onderzoeken kun je de theoretische kans dat een onschuldige wordt veroordeeld, sterk verkleinen. In bloed, snot, speeksel, sperma en haarwortels zit DNA. DNA-profielen van criminelen staan in een archief. De hele bevolking staat niet in het archief omdat je erfelijke ziektes bekend kunnen worden en je geen privacy meer hebt. DNA-profielen zijn van alle soorten lichaamscellen te maken. Onderzoekers proberen een uniek profiel te ontwerpen. DNA-gegevensbestanden kunnen leiden tot verlies van privacy. Paragraaf 2 Waarom is de pil ontwikkeld? Als je borstvoeding geeft, word je niet snel zwanger. Het condoom en het pessarium worden uit latex i.p.v. rubber gemaakt. Voorbehoedsmiddelen waren in veel landen verboden. De maatschappelijke vraag naar een betrouwbaar voorbehoedmiddel gaf de impuls tot de ontwikkeling van de pil. Hoe is de pil ontwikkeld? Hormonen regelen de eirijping, eisprong en de innesteling van een bevruchte eicel in de baarmoeder. Door proefdieren te gebruiken, werd ontdekt dat in urine van paarden hormonen zaten. Later werden deze hormonen chemisch gemaakt, oestrogenen en progestagenen. Deze hormonen werden eerst toegepast als geneesmiddel. Er werd ontdekt dat vrouwen minder last van hun menstruatie hadden en dat het bloedverlies minder was. De pil beschermt op verschillende manieren tegen zwangerschap: 1. Het hormoon oestrogeen uit de pil misleidt de hypofyse. Daardoor wordt de eirijping in de eierstok bemoeilijkt. 2. Soms vindt er toch een eisprong plaats. Omdat het transport van de eicel door de eileider wordt vertraagd, sterft de (mogelijk bevruchte) eicel daardoor vroegtijdig af. 3. Door het hormoontekort ontwikkelt het slijmvlies in de baarmoeder zich niet voldoende. Een bevruchte eicel kan zich dus niet innestelen. 4. Het tweede hormoon, progestageen, maakt de slijmprop tussen de vagina en baarmoeder taai. Bijna alle zaadcellen worden daardoor tegengehouden. Kennis van de vruchtbaarheidsremmende werking van vrouwelijke hormonen maakte de ontwikkeling van de pil mogelijk. Pagina 2 van 7

3 Waardoor is de pil veranderd? Voordat een nieuw geneesmiddel op de markt komt, gaat er eerst een heel proces aan vooraf: - Geneesmiddelen moeten eerst op dieren worden getest. Biologen onderzoeken dan de giftigheid en bijwerkingen op proefdieren. - Vijftig gezonde mensen nemen het proefmiddel in, zodat onderzoekers aan de weet komen hoe het middel zich in het menselijk lichaam gedraagt. - Een kleine groep patienten krijgt het middel in verschillende doseringen. - Daarna een onderzoek met duizenden proefpersonen. De ene helft van deze groep krijgt het te onderzoeken geneesmiddel voorgeschreven, de andere helft krijgt een placebo. - Dan is alles duidelijk en verschijnt er een onderzoeksrapport. De overheid beslist of het middel op de markt mag. De eerste pilgebruiksters hadden veel bijwerkingen maar waren erg enthousiast. Later werd de hoeveelheid oestrogeen verlaagd tot 50mg. daarna werd de hoeveelheid oestrogeen beneden de 50mg (subvijftigers) en nu zijn er zelfs subdertigers. Economische belangen en klachten van gebruiksters leidden tot de ontwikkeling van de derde generatie pil. Hoofdstuk 3 Samenvatting Paragraaf 1 Soms kan men niet meten of zien als je wat hebt, bijvoorbeeld als je jeuk hebt of depressief bent. De grens tussen ziek en gezond is niet scherp. Ze hangt af van omstandigheden en hoe iemand zijn ziekte beleefd. ME is het chronische moeheids syndroom. Elke cultuur kijkt anders tegen een ziekte aan. Yang is de mannelijke energie, actief en creatief, vuur. Yin is de vrouwelijke energie, passief en ontvangend, water. Een dokter kijkt het liefst het meeste naar feiten. Een menselijk hart lijkt veel op een varkenshart. De arts Snow is de grondlegger van de epistemiologie. Een dokter bekijkt een lichaam technisch zo kunnen ze goede resultaten behalen. De grote kracht van de moderne geneeskunde is de veralgemenisering. Een medicijn kan heel veel mensen met dezelfde kwaal beter maken. Dit geldt ook voor tests. De geneeskunde op natuurwetenschap basis ziet de mens als een organisme met veel storingen die vaak te verhelpen zijn. Paragraaf 2 Semmelweis is de man die achter de oorzaken van kraamvrouwenkoorts is gekomen. Zijn gelijk kreeg hij pas net voordat hij stierf. Hij schreef in zijn dagboek wat men kreeg als iemand kraamvrouwenkoorts had. Hij kon eerst niet achterhalen wat de oorzaken waren. Semmelweis gaat niet uit van onbewezen verklaringen, maar hij ordent feiten en cijfers. Zijn eerste hypothese was dat de vrouwen op de rug moesten bevallen, dit was de oorzaak niet. Hij kwam erachter dat de studenten in aanraking komen met lijken en zo wordt er een infectie overgebracht naar de moeders. Men moest na elk onderzoek de handen wassen met chloor totdat de lijkengeur was verdwenen. De beste bestrijding van infectieziekten is het voorkomen ervan door goede hygiëne. Dat is veel effectiever dan behandelen. Semmelweis toonde aan dat kraamvrouwenkoorts een besmettelijke ziekte is. Paragraaf 3 Pagina 3 van 7

4 De Franse chemicus Louis Pasteur en de Duitse dorpsarts Robert Koch deden rond 1880 de medische ontdekking van de eeuw. Ze bewezen dat onzichtbare en schijnbaar onbelangrijke micro-organismen de werkelijke veroorzakers zijn van infectieziekten. Deze ontdekking leidde snel tot het ene na het andere spectaculaire succes bij de bestrijding en voorkoming van infectieziekten. Want nu wisten de onderzoekers precies in welke richting ze moesten zoeken. Pasteur en Koch bewezen dat elk soort bacterie slechts één infectieziekte veroorzaakt. Antoni van Leeuwenhoek ontdekte in 1683 het bestaan van micro-organismen. Hij loste bijna het raadsel van de infectieziekten op, de laatste stap kon hij niet zetten. Pasteur bewees dat micro-organismen gisting en bederf van voedingswaren veroorzaken. Hij bewees dat voedsel niet zomaar kon bederven, je had daar micro-organismen voor nodig. Als je die overal aanwezige micro-organismen doodt door voedsel kort te verhitten en de verpakking luchtdicht afsluit, kan het bederf niet meer toeslaan. Koch ontdekte de oorzaak van tbc. Lister vond het kiemvrij opereren uit, omdat je een mens moeilijk kunt pasteuriseren, gebruikte Lister chemische middelen als carbol om de bacteriën te doden. In 1885 werden operatie-instrumenten voor het gebruik eerst gekookt. In 1887 vond men het steriliseren van operatie-instrumenten, verband en operatiekleding in een stoomketel uit. In 1892 opereerden chirurgen voor het eerst met gummihandschoenen aan. In 1897 deden chirurgen een mondmasker voor. Hiermee kan men bederf tegen gaan: een overmaat aan zout of suiker toevoegen, drogen, doorstralen, toevoegen van conserveermiddelen zoals azijn en het koelen van etenswaar. Maar de methode van Pasteur is het effectiefste middel. Paragraaf 4 In 1796 entte Jenner als eerste dokter een patiënt tegen pokken. Hij kwam erachter dat als je iemand een ziektestof inspoot dat deze immuun werd tegen deze ziekte. Vaccins worden bereidt uit zwakke of al dodo ziektekiemen, als iemand deze krijgt ingespoten wordt deze immuun voor deze ziekte. Er zijn drie oorzaken waardoor het afweersysteem niet goed kan werken: 1. Een fout waardoor er geen T- en B-cellen worden gevormd 2. Medicijnen die het afweersysteem aantasten (dit gebeurd bijv. bij de chemotherapie van kankerpatiënten). 3. Virussen die het afweersysteem zelf vernietigen, bijvoorbeeld het AIDS-virus. Tegen polio is geen medicijn maar wel een vaccin. Er zijn twee tamelijk grote bevolkingsgroepen die tegen inenten en vaccinatie zijn. 1. Kerkgenootschappen, het past niet je te verzetten tegen Gods wil. 2. Er zijn groepen onder de aanhangers van alternatieve geneeswijzen die niets in vaccinatie zien, het zou de natuurlijke afweer van het lichaam verzwakken en het zou onveilig zijn. De ontwikkeling van een vaccin tegen aids wordt geremd door medische en financiële problemen. Hoofdstuk 4 Samenvatting Paragraaf 1 Functies suiker: 1. zoetstof, 2. conserveringsmiddel. Pectine: verdikkings- of geleermiddel. Eis jam: smeerbaar/ stroperig. Pectine zuivere stof: onrijpe appels/ witte tussenschil van citrusfruit. Functie pectine in vrucht: bij elkaar houden van celwanden. Pagina 4 van 7

5 Pectinegehalte ligt aan de rijpheid van de vrucht. Combinatie suiker, pectine, citroenzuur = stevige jam. Opschalen: productiehoeveelheden vergroten. Het verwarmen van jam in een fabriek: verwarmingsspiralen aan de binnenkant. Schaalvergroting: Meer produceren minder kosten: 1. inkoop grote hoeveelheden grondstoffen verlaagt de prijs, 2. machines vervangen arbeidskrachten, 3. bediening ingewikkelde apparatuur > opgeleid personeel, 4. controle fabrieksproces > meet- en regelinstrumenten. Elke stap in proces wordt gecontroleerd > eindproduct met constante kwaliteit. Computers onmisbaar. Productieproces: grondstoffen per kookstel van 1000 kg in een kookketel afgewogen > fruit en suiker wordt automatisch afgetapt > glucosestroop wordt op temperatuur gehouden in een grote tank > koken in gesloten ketels onder vacuüm (voorkomt dat het fruit kapotkookt) > mengsel fruit, suiker en glucosestroop wordt verwarmd tot het kookpunt > overige ingrediënten worden toegevoegd (pectine, voedingszuur) > indampen (teveel aan water verdwijnt) > na het koken = temperatuur jam 80 C > jam naar vuller > potten worden een voor een omgekeerd en schoongespoten > na vullen van potten worden ze gelijk gesloten > potten naar koeltunnel > door afkoeling ontstaat vacuüm > potten van etiket voorzien. Blokschema: proces opgesplitst in afzonderlijke stappen. De transportwijze wordt niet vermeld. Winst verhogen: 1. omzet, 2. marktaandeel vergroten, 3. kwaliteit constant, 4. goede prijs/kwaliteit verhouding, 5. nieuwe soorten of smaken uitbrengen, 6. product aantrekkelijk maken (kleurstof). Het meeste fruit wordt niet direct verwerkt na de oogst. Fruit worden opgeslagen (diepvries). Er wordt vaak een conserveringsmiddel toegevoegd. Suiker is duur door de kostbare productie. Het wordt vervangen door glucosestroop uit maïs te halen. Dit is minder lekker, daarom wordt er nog een deel suiker toegevoegd. Hulpstoffen worden gebruikt om het product er aantrekkelijker uit te laten zien of om het verloop van de productie te bevorderen ( conserveringsmiddelen, kleurstoffen, antioxydantia, zuurteregelaars. Pectine en citroenzuur zijn niet echte hulpstoffen want ze zijn van nature aanwezig. De fabrikant kan ze wel extra toevoegen voor verbetering van de eigenschappen van het product. Warenwet zorgt ervoor dat er geen schadelijke stoffen in ons eten terecht komt, in ieder geval niet in grote hoeveelheden. Fabrikant is vrij voor de keuze van de soort suiker. Pectine en citroenzuur mogen maar in een bepaalde hoeveelheid gebruikt worden. Paragraaf 2 Belangrijke eigenschappen metaal: goed verbuigbaar en toch stevig. Proces: halffabrikaat wordt afgeleverd, vertinde staalplaat van 0,2 mm dik > machine stampt rondjes uit de plaat > rondjes gaan in een pers, waar in een holle vorm in wordt gedrukt > nog een pers zorgt dat de bodem de goede vorm krijgt en dat de zijwand verder wordt uitgerekt, dieptrekken ( precies overal even dun, 0,08 mm ) > glad afsnijden van de bovenkant > binnenkant een laklaag, extra bescherming > buitenkant een merknaam. Het staal krijgt een tinlaagje als extra bescherming tegen het water en het zuur. Frisdrank komt niet in aanraking met het staal. Tin is erg duur omdat er zo weinig op de wereld te vinden is. Er moet zo min mogelijk op de staalplaat. Vertinnen: Staalplaten glijden over rollen door een tinzoutoplossing. Door een elektrische stroom ontstaat Pagina 5 van 7

6 er een laagje tin (0,00025 mm). Met radioactieve straling wordt de dikte gemeten. Elektrolyse: negatieve pool van gelijkspanningsbron zorgt voor verbinding, positieve geladen deeltjes worden aangetrokken en ontladen. Staalplaat: staal is eerst 20 cm dik en wordt verwarmd tot 1200 C > door vele walsen wordt het steeds dunner > laatste walsen zorgen voor het gewenste blikdikte. Onderzoek zorgt voor een betere kwaliteit van het staal. De laatste 20 jaar is het gewicht gehalveerd van het blikje. De sterkte is hetzelfde gebleven. IJzer is verzamelnaam voor legeringen met een hoog ijzerpercentage. Ruwijzer: het reactieproduct van ijzererts met cokes. Dit breekt snel. Bevat veel koolstof. In een staalfabriek wordt uit ruwijzer de koolstof eruit gehaald door zuivere zuurstof. De koolstof verbrandt tot koolstofdioxidegas. Voorbeeld van een batchproces. Batch = portie. Reactor wordt gevuld met ruwijzer en schroot en er wordt zuurstof toegevoegd. Na half uur is het proces klaar. Voordeel: er kan schroot of staalafval worden gebruikt, recycling. De vloeibare massa wordt afgegoten en gaat stollen. De snijbranders maken er staalbalken van die naar de walsen kunnen. Continu proces: het maken van ijzer uit ijzererts. Er is een voortdurende toevoer van grondstoffen. Na reactie worden de eindproducten door vervoerd. Hoogovenproces: grondstoffen van boven toe gevoerd. In 8 uur reageren ze tot ruwijzer en bijproduct slak. Onderkant oven afgetapt. Temperaturen tot 2300 C. Binnenkant hoogoven zitten leidingen met koelwater voor temperatuurregeling. Consument: Broeikaseffect door staalbereiding, transport, voorbewerking, winning grondstoffen, afval. Hergebruik van een blikje moeilijk door drie soorten metalen. Paragraaf 3 Tweehonderd jaar geleden zagen de kleren er grauw uit. Je kunt de kleurstof van rode biet scheiden door het te koken > indampen en filtreren > vaste kleurstof blijft achter. Ongeschikt voor kleding. In de regen valt het eraf. Indigo meest toegepaste kleurstof voor kleren. Indigoplanten zijn groen. De bladeren worden in water gekweekt > ze gaan rotten > ontstaat geelkleurige oplossing van de stof indigowit > wit hecht zich aan het textielvezels > geelwitte kleur vernadert via groen in indigoblauw > indigo is niet meer oplosbaar. In het verfbad verandert het indigowit langzaam in indigoblauw (onoplosbaar) > bij toevoeging van bepaalde stoffen treedt er gisting op (bij toeval ontdekt) > na enkele dagen vernadert het weer terug in indigowit. Tegenwoordig wordt er een chemische stof toegevoegd die de reactie versnelt. Onderzoek van Alfred von Bayer: opheldering van de moleculaire structuur, gevolgd door pogingen de moleculen na te bouwen uit chemische stoffen. Mauveïne: Perkins proef mislukte om uit koolteer een natuurlijke stof te maken. Er bleef een paarsblauwe prut over (mauveïne). Hij liet het testen als verfstof bij een textielfabrikant. Het bleef goed hechten aan de stof en was goed beschermd tegen zonlicht. Perkins ging het op grote schaal produceren. Octrooi: registratie van een uitvinding bij een octrooibureau. Mag niet door een ander bedrijf worden gebruikt. Conjunctuurgevoelig: van de economie afhankelijk. Hoge conjunctuur: welvaart hoog. Proeffabriek: wordt gekeken naar een mogelijke schaalvergroting (wat er allemaal moet gebeuren). Er wordt onderzoek verricht naar de kosten. Pagina 6 van 7

7 Paragraaf 4 Micro-organismen: niet met het blote oog te zien. Kweken: petrischalen, platte glazen schaaltjes met dekseltje, op bodem laagje voedsel (aangepast aan het te kweken MO). Penicilline: stof die door een schimmel wordt geproduceerd. Giftig voor bacteriën. Florey en Chain bouwde een laboratorium om tot een fabriek voor penicilline vloeistof. Door 2e Wereldoorlog was er te weinig geld voor schaalvergroting. Er komt hulp van de VS en in 1942 is er de eerste succesvolle redding met penicilline. Biotechnologie: gebruik van (micro-)organismen om producten te maken. Productie in het groot: samenstelling van het voedsel, temperatuur, tijdsduur. Schimmels produceren warmte (koeling nodig). Filtratie: schimmels en vloeistof worden gescheiden. Kristallisatie: water wordt met pomp als damp verwijderd > blijven witte kristalletjes over dat zuivere penicilline is. Steriel werken uiterst belangrijk bij productie. Geen bacterie of andere schimmelsoort erbij. Hoe werkt penicilline: het verhindert de opbouw van de celwanden van bacteriën. Resistente bacteriën: ongevoelig voor het geneesmiddel. Ziektes die bijna uitgeroeid zijn kunnen terug komen. Nadelen: oraal gebruik is niet mogelijk (kan niet tegen zuur, maag). Er is niet na te gaan of alle ziekteverwekkers weg zijn. Sommige soorten beschikken over een enzym of penicillinase (breekt penicilline af). 1. Reactie zorgt voor andere penicilline-eigenschappen (wijziging in molecuulformule), 2. Kweekvloeistof stoffen toe voegen (gewijzigd penicillinesoort). Pagina 7 van 7