Samenvatting door een scholier 2501 woorden 3 januari keer beoordeeld

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2501 woorden 3 januari keer beoordeeld Vak ANW Anw samenvatting hoofdstuk 3&4 3.1 veel mensen met diabetes willen niet gezien worden als patiënten. Ze willen net als iedereen een zo normaal mogelijk leven kunnen lijden. ME(chronisch moeheidssyndroom) is een ziekte waardoor mensen zich ellendig voelen, hoofdpijn hebben, krampen krijgen en er spierzwakte optreed en daarbovenop ook nog eens een overheersende moeheid. De grens tussen ziek en gezond is niet scherp te definiëren en hangt af van hoe iemand zijn ziekte beleeft. Iedere cultuur denkt anders over ziektes en hoe ze die aanpakken. Alternatieve geneeswijzen zijn meestal gebaseerd op oosterse ideeën. Bijvoorbeeld in China heb je yang(mannelijk)actieve en creatieve energie en yin(vrouwelijk) passieve en ontvangende energie. Yang is vuur en vader. Yin is moeder en water. Yin en yang vullen elkaar aan. Vroeger dachten doktoren dat een ongrijpbare kracht ons lichaam bestuurde. Friedrich Wöhler maakte ureum(een bestanddeel uit urine) uit dode stoffen uit de natuur. Het lichaam was dus eigenlijk gewoon een vat chemicaliën. Hier begon de moderne natuurwetenschappelijke wetenschap. Dokters baseerden zich uitsluitend nog op feiten. Dokters zien het hart als een bloedpomp met motor, kleppen en ontsteking. Hoe meer behoefte aan zuurstof hoe sneller het hart slaat. Bij elke hartslag wordt 30 tot 60gram bloed de slagaders ingepompt(7meter per seconde). Men is bezig met de ontwikkeling van de plaatsing van een varkenshart. Er worden nu al wel hartkleppen gebruikt. Een levend lichaam moet zich voortdurend aanpassen aan de steeds veranderende leefomgeving om het interne milieu stabiel te houden. Je lichaam is een machine met een ingebouwd aanpassingsvermogen. Epidemiologen zijn medische rekenwonders. Ze trekken conclusies uit cijfers zonder 1 patiënt te hebben gezien. Epidemioloog Richard Doll toonde aan dat mensen die roken 10x vaker kans hebben om longkanker te krijgen dan nietrokende mensen. Door het lichaam als een ding te bestuderen hebben ze al vele vooruitgangen behaald. Diagnose en therapie zijn bij iedereen hetzelfde. Iedereen krijgt dezelfde behandeling. Alternatieve geneeskunde is populairder geworden doordat zij zeggen de persoon in geheel te helpen. 3.2 ziekte als raadsel Semmelweis is bekend geworden door zijn bijdrage aan de ontrafeling van kraamvrouwenkoorts. Maar anderen geloofden hem niet, omdat hij zei dat de doktoren zelf de ziekte verspreidden. In juli 1846 Semmelweis ontdekt dat er op zijn afdeling ongewoon veel vrouwen met deze ziekte zijn. Hoe onderzoekt Semmmelweis? Ze krijgen eerst koorts, dan dorst en dan een heel zwakke snelle pols. Als er na een paar dagen Pagina 1 van 6

2 paarsblauwe plekken ontstaan dan is de dood nabij. Bij de ontleding zijn haast alle organen ontstoken en zijn over pushaarden te vinden. Ze denken dat de kraamvrouwenkoorts ontstaat door moerasdampen, bedorven melk, hemelse krachten of aardstralen. De ziekte slaat om de dag toe. Vrouwen smeken om niet op de 1e afdeling(van semmelweis)te komen. Semmelweis gaat niet uit van onbewezen verklaringen, maar ordent feiten en cijfers. Hoe ontdekt Semmelweis de oorzaak? Als 30%van de vrouwen overlijd komt er een commissie die zegt dat het komt door overbevolking. Op de 2e afdeling liggen meer mensen. Alleen werken er op de 1e afdeling studenten geneeskunde. Semmelweis onderwijst ze elke ochtend in het ontleden van patiënten. De snijzaal ligt naast de ziekenzaal. Het is ook niet zo dat de mannen te ruw met de vrouwen omgaan zegt semmelweis. Semmelweis bedenkt hypotheses. Zoals op de rug bevallen. Dit helpt echter niet. Hij komt erachter dat vrouwen die op straat bevallen geen last hebben van kraamvrouwenkoorts. Mei 1847 in deze nacht is zijn vriend Kolletschka overleden. Hij is overleden aan bloedvergiftiging. Het lichaam ziet er met de sectie hetzelfde uit als die van de overleden vrouwen. En het kwartje valt eindelijk bij semmelweis. <----Hypothese verworpenß---> Probleem hypothese voorspelling experiment resultaat hypothese bevestigd Wat gebeurt er na de ontdekking van Semmelweis? Voortaan laat Semmelweis de studenten hun handen wassen met zeep en chloorwater tot de lijkengeur is verdwenen. Als hij naar een paar maanden de cijfers bekijkt zijn er vooruitgangen. Na elke onderzoek moeten de handen worden gewassen. Semmelweis overlijd aan bloedvergiftiging in een gekkenhuis. Semmelweis werd niet al te serieus genomen maar heeft toch veel betekent in de geneeskunde. Maatregelen tegen verspreiding van besmettelijke ziekten zijn effectiever dan alle medische handelingen achteraf. Wat is goed medisch onderzoek? Semmleweis ging te werk volgens de natuurwetenschappelijke methode. Wetenschappers nu doen het wel iets anders. Ze controleren alles wel vaker. En testen op proefdieren. Ze maken soms ook gebruik van dubbelblind onderzoek. Je test een middel het echte en een placebo en kijkt of deze wel echt werkt. Iriscopist is iemand die met behulp van het oog kan zien wat een patiënt heeft. Dubbelblind onderzoek is noodzakelijk voor betrouwbaar medisch onderzoek. 3.3 ziektekiemen Wat ontdekte pasteur? Doktoren geoofden niet dat zij vaak de besmetting verspreidden. Ze zagen etter zefs als een teken van genezing. Tot de tijd van semmelweis dachen de mensen dat dingen uit stof ontstonden. Ze geloofden ook niet dat kraamvrouwenkoorts doorgegeven werd omdat het spontaan ontstaat. Antonie van leeuwenhoek zag in 1683 voor het eerst micro-organismen. Hij deed er zelf niks mee verder. Hij legde geen verband. Dit gebeurde 200jaar later. Louis pasteur bewees dat bacteriën niet ontstonden uit stof. Pasteur bracht het bewijs dat er micro-organismen bestonden. Met een simpele proef toonde hij aan dat de generatio spontanea niet klopte. Het bewijs dat micro-organismen ziekten veroorzaakten kwam van iemand anders, Robert Koch. Koch leverde het bewijs dat 1 bepaald micro-organisme miltvuur veroorzaakte bij een koe. Hij spoot verschillende muizen in met de bacterie en als die muis ziek werd spoot hij de volgende in. Hierdoor werd duidelijk dat er een bacterie was die miltvuur veroorzaakte. Toen hij zijn resultaten bekend maakte werd hij Pagina 2 van 6

3 wel geloofd. Pasteur zij dat de chirurgen hun handen moesten wassen en hun gereedschap moesten verwarmen tot 1500 graden om eventuele bacillen te doden. De eerste arts die hier wat op uit deed was de Engelse chirurg Lister. Hij overtuigde zijn collega s door het succes hiervan en toen ging het snel. Toen Koch in 1882 de bacil ontdekte die verantwoordelijk was voor tuberculose was hij op slag wereldberoemd. Er stierven in die tijd veel mensen aan tbc. De Engelse chirurg Lister begreep dat de hele operatiezaal onder de bacteriën zat en was de eerste die kiemvrij ging opereren; steriliseerde instrumenten; gebruikte carbol (later niet meer); later verband en operatiekleding in stoomketel; gebruik gummihandschoenen en mondkapjes. Bederf van voedsel kan men tegen gaan door overmaat suiker of zout: binden water waardoor bacteriën, schimmels, virussen omkomen van de dorst. Effectiefste echter is pasteuriseren. Pasteur ontdekte ook het pasteuriseren. Dit houdt in: eerst verhitten en dan luchtdicht afsluiten. Dit bleek de redding voor de Franse wijnindustrie. In 1876 ontdekte de Duitser Koch dat 1 bepaald micro-organisme 1 bepaalde ziekte veroorzaakt.(miltvuurbacil koe -- muis muizen; isoleerde uit milt van zieke muis dezelfde bacil). Zo overtuigde hij de medische wereld door de strenge logica van zijn "reproduceerbaar" experiment. Hij ontdekte eveneens de tuberkelbacil (toen ergere ziekte dan kanker nu). Hij bepaalde de voorwaarden om met zekerheid vast te stellen welk micro-organisme welke ziekte veroorzaakt: 1.Op de zieke plek is het micro-organisme in grote getale aanwezig 2.Dit micro-organisme kan bij elke patiënt die deze ziekte heeft gevonden worden. 3.Het micro-organisme is uit de zieke delen te isoleren en in zuivere vorm verder te kweken. 4.Proefdier dat met dit gekweekte micro-organisme wordt besmet, krijgt dezelfde ziekte als de patiënt. Cholera>besmettelijke ziekte>200 jaar geleden naar Europa>mensen leefden in smalle, benauwde binnenplaatsen, vuile stegen met veel afval en open riolen> ene cholera epidemie na de andere. Openbare hygiëne moest worden aangepakt. Waterleiding, riolering en goede huisvesting zijn effectievere maatregelen tegen de verspreiding van ziektekiemen en de invloed van deze sanitaire maatregelen op onze levensverwachting zijn veel groter geweest dan die van de geneeskunde. Hygiëne is nu goed geregeld. Riolen zijn aangelegd en de operaties zijn minder gevaarlijk. El-Tor is een nieuwe variant van cholera die zo gevaarlijk is omdat iemand drager kan zijn en daardoor de ziekte verspreidt zonder het zelf te weten. 3.4 vaccineren Middel tegen alle ziekten bestaat niet; middel moet werken tegen heleboel ziekten,goedkoop zijn, makkelijk toe te dienen en vooral preventief werken=vaccin.sommigen onnatuurlijk of in strijd met God. Hoe beschermt vaccin tegen ziekte? Werking menselijk afweersysteem belangrijk. Pasteur was eerste die op wetensch. basis vaccins maakte tegen besmettelijke ziekten maar de eerste die het torepaste was Edward Jenner (pokkenvaccin). Pasteur deed per ongeluk mislukte proef met cholera bij kippen. Daaruit bleek dat de twee weken oude kweek te zwak was om kippen ziek te maken, maar dat het wel gebruikt kon worden om de productie van afweerstoffen tegen cholera te stimuleren. (kippen werden immuun tegen nieuwe besmetting). Besmetting met verzwakte ziektekiemen maakt niet ziek, maar immuun Pagina 3 van 6

4 tegen de ziekte. Triomf van Pasteur: jongetje gered van hondsdolheid door vaccin. Als een bacterie je lichaam binnendringt komt je afweersysteem in werking: Macrofagen (witte bloedcellen, veelvraten) omhullen de bacterien en schakelen de indringers zo uit. Andere witte bloedcellen zijn de T en B cellen: als het afweersysteem bij een infectie actief wordt, herkennen T cellen geïnfecteerde lichaamscellen en vernietigen die en bovendien maken ze de B cellen actief; deze B cellen maken de antistoffen actief die de aangetaste lichaamscellen merken. Deze gemerkte lichaamscellen worden aangepakt door de macrofagen. Elk type B cel kan 1 soort aantasting herkennen. B cellen die antistoffen produceren leven maar enkeke dagen. Gelukkig zijn er T en B geheugencellen die jaren in leven blijven Als diezelfde ziekte dan weerkomt ben je immuun. Drie oorzaken van een slecht afweersysteem: 1.Er worden geen goede T en B cellen gevormd 2.Medicijnen die afweersystemen aantasten(chemokuur) 3.Virussen die afweersystemen vernietigen (aids-virus) Door vaccinatieprogramma's wordt de Nederlandse bevolking beschermd tegen gevaarlijke infectieziekten: DKTP(difterie, kinkhoest,tetanus,polio), BMR(bof, mazelen, rode hond), sinds 1992 nekkramp. Polio epidemie in Nederland 1929, eerste vaccin in 1959 (polio = verlamd spieren>longen) 2 grote bevolkingsgroepen wijzen vaccins af: bepaalde kerkgenootschappen (God brengt over mij wat Hij over mij bescheiden heeft) en aanhangers van de alternatieve geneeswijze want vaccins zouden natuurlijk afweersysteem verzwakken.( mensen niet ingeënt; om religieuze redenen Ziektekiemen veranderen en nieuwe gevaarlijke ziektekiemen ontstaan. Wetenschappelijk onderzoek naar oorzaak, preventie en behandeling van infectieziekten blijft daarom actueel. Bv. Aids-virus: vaccins ertegen te duur ( gulden/jaar); proefdieren zijn er niet, bijv.want chimpansee wordt na infectie niet eens ziek en vaccins wekken nog onvoldoende antistoffen op. Het uiterlijk van het HIV-virus verandert steeds, en een stukje van het virus is niet genoeg voor de anti-lichamen; het ene vaccin helpt niet bij een andere vorm. Hoofdstuk Jam maken Suiker heeft in de jam twee functies: zoetstof en conserveringsmiddel. Ook zit er pectine in. Pectine is een verdikkings- of geleermiddel. De functie van pectine in de vrucht is het bij elkaar houden van de celwanden. De combinatie van (gelei)suiker, pectine en citroenzuur levert een stevige jam op. Door pectine toe te voegen kun je ook jam maken van vruchten met weinig pectine. Opschalen van proces: Alle onderdelen van jam vermeerderen, zodat je meer jam krijgt (in een fabriek). Als je grootschalig jam wilt maken, moet je een grote kookketel verwarmen. Overal in de ketel moet het wel even warm zijn, dus het verwarmen gebeurt met gloeispiralen in de ketel. Werknemers worden vervangen door machines, waardoor ook computers nodig zijn. Als je dag en nacht wilt draaien heb je controleer- en meetsystemen nodig. Het eindproduct is van constante kwaliteit. De fabrieken proberen hun winst te vergroten door de productie te vergroten en door meer verschillende varianten op de markt te brengen(jam met minder suiker). Fabrikant: kwaliteit moet constant zijn en in Pagina 4 van 6

5 goede verhouding staan tot de prijs. Vaak nieuwe soorten en smaken op de markt brengen. Het product moet er aantrekkelijk uitzien. Grondstoffen: vruchten worden opgeslagen -> conserveringsmiddel toevoegen. Suiker is duur dus wordt ook gedroogde maïs gebruikt dat door een reactie suiker kan vervangen. Hulpstoffen: conserveermiddelen, kleurstoffen, antioxydantia, zuurteregelaars. Warenwet: Vruchtenproductenbesluit: samenstelling van jam en de hulpstoffen moet op het etiket staan. Er zijn voorschriften ten aanzien van het gehalte aan vruchten & hoeveelheid suiker. Er is een maximumgehalte van citroenzuur en pectine. Er wordt voortdurende kwaliteitscontrole gedaan. 4.2 een miljoen colablikjes. Een blikje is van staal, het deksel is van aluminium. Drie delen staal: bodem en deksel zijn rondjes van staalplaat. Het middendeel is een rechthoek van staalplaat die rondgebogen wordt en in het midden vast gelast. Bodem en deksel worden om het middenstuk vastgeklemd. Het blikje wordt diepgetrokken. De wand wordt dunner dan de bodem.op het staal wordt een laagje tin aangebracht, omdat staal roest als het met water in aanraking komt. Nog sneller dan water zuur is door koolstofdioxidegas. Tin is duur dus er komt maar heel weinig van op het blikje. Controle gebeurt door radioactieve straling. Vertinnen is toepassing van elektrolyse: staal wordt verbonden met de negatieve pool van een gelijkspanningsbron -> positieve geladen tinionen worden aangetrokken en ontladen. Hoogwaardige grondstoffen en geautomatiseerde processen maken de productie van grote hoeveelheden halffabrikaten en eindproducten mogelijk. Staalblok gaat door meerdere walsen en wordt steeds dunner. Hoe dunner de staalplaat, hoe groter de snelheid tussen de verschillende walsen. Alles wordt steeds beter: in de afgelopen twintig jaar is het gewicht van een colablikje gehalveerd, terwijl de sterkte hetzelfde is gebleven. IJzer is een verzamelnaam voor legeringen met een hoog ijzergehalte. IJzererts is een delfstof/gesteente met een hoog ijzergehalte. In de hoogoven reageert het ijzererts met cokes tot ruwijzer, wat niet sterk is. Het breekt snel door 3 a 4% koolstof. Door de meeste koolstof te verwijderen ontstaat het veel sterkere staal met 1,5% koolstof. Staal wordt gemaakt uit ruwijzer en schroot. Dit proces is een batchproces (batch betekent portie) en gaat zo in zijn werk: De reactor wordt gevuld met ruwijzer en schroot en behandeld met zuurstof totdat het proces voltooid is. Daarna wordt de reactor leeggemaakt. De samenstelling wordt intussen gecontroleerd. Tenslotte laat men het vloeibare staal uit de reactor in een transportbak stromen en die vult een reservoir, waarin het stolt tot staalplak wat weer naar de walserij gaat. Continue proces: er vindt voortdurend toevoer van grondstoffen plaats, waarna deze met elkaar reageren en als eindproducten steeds weer worden afgevoerd. Het maken van ijzer uit ijzererts: bij het hoogovenproces geschiedt de toevoer van de grondstoffen ijzererts en cokes aan de bovenkant van de oven, hulpstoffen worden toegevoegd. Deze stoffen gaan in de hoogoven langzaam naar beneden, waar ze reageren tot vloeibaar ruwijzer en een bijproduct dat slak genoemd wordt. Ze worden aan de onderkant van de oven afgetapt. Voortdurend controle is nodig omdat het om hoge temperaturen en grote hoeveelheden gaat. De buitenkant van de hoogoven is ijzer wat smelt bij ongeveer 1500 C dus het mag niet in contact komen met de inhoud (die is boven 2000 C). Alleen vuurvast steen is geschikt en om de temperatuur te kunnen regelen zijn er in de stenen binnenwand van de hoogoven leidingen voor koelwater aangebracht. Blikjes vervuilen veel en hergebruik wordt geprobeerd maar is moeilijk omdat een blikje uit Pagina 5 van 6

6 drie metalen bestaat: ijzer, tin en aluminium. Als het verbrandt wordt, verlies je aluminium en tin. Beter is om aluminium vooraf met magneten te verwijderen. Tin kan worden teruggewonnen m.b.v. elektrische stroom in een onttinningsbad. Pagina 6 van 6