Aletta Jacobs: Eerste Nederlandse vrouwlijke arts, zij introduceerde baarmoederkapje / pessarium vanaf de eeuwwisseling.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Aletta Jacobs: Eerste Nederlandse vrouwlijke arts, zij introduceerde baarmoederkapje / pessarium vanaf de eeuwwisseling."

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 3563 woorden 18 maart ,6 20 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Par. 1.2, 3.1 t/m 3.4 en de Pil Aletta Jacobs: Eerste Nederlandse vrouwlijke arts, zij introduceerde baarmoederkapje / pessarium vanaf de eeuwwisseling. Margaret Sanger: Kwam op voor de vrouwen die ongewenst zwanger werden. Bracht wetenschappers op het idee vruchtbaarheidsremmende werking van de vrouwelijke hormonen te onderzoeken. 1910: Start van het onderzoek bij vrouwlijke hormonen uit: uit slachtafval Urine van zwangere merries 1929: het lukte om de stoffen uit de urine van zwangere merries in een tamelijk zuivere toestand te krijgen. (Nederlandse geneesmiddelen fabrikanten betaalden voor 1 liter paarden urine net zoveel als voor 1 liter melk) Maar, Er kwam steeds meer vraag naar de stof en men ging dus onderzoek doen naar een chemische vervanger van de stof. Bij toeval werden Oestrogenen en Progestagenen ontdekt en die werkten zelfs beter dan de urine. 1938: de stoffen werden voorgeschreven door vrouwelijke artsen om ze te testen. Vrouwen die na een operatie geen eierstok meer hadden kregen: Oestrogenen. Vrouwen die veel last hadden van menstruatieklachten kregen: Progestagenen. Margaret Sanger: gad de impuls om progestagenen en oestrogenen te onderzoeken als voorbehoedsmiddelen. 1960: in Puerto Rico werden Oestrogenen en Progestagenen op 800 vrouwen getest geen van hen werd zwanger en het bloedverlies tijdens de menstruatie was gering. De werking: Oestrogenen en Progestagenen werken op de hypofyse (hersenklier) in. Daardoor raakt de normale besturing van het menstruatiecyclus buiten werking. 1. Het hormoon oestrogeen uit de pil misleidt de hypofyse. Daardoor wordt de eirijping in de eierstok Pagina 1 van 10

2 bemoeilijkt. 2. Soms vind er toch een eisprong (ovulatie) plaats. Omdat het transport van de eicel oor de eileider wordt vertraagd sterft de (mogelijk bevruchte) eicel daardoor vroegtijdig af. 3. Door het hormoontekort ontwikkelt het slijmvlies in de baarmoeder zich niet voldoende. Een bevruchte eicel kan zich dus niet innestelen. 4. Het tweede hormoon, progestageen, maakt de slijmprop tussen de vagina en de baarmoeder taai. Bijna alle zaadcellen worden daardood tegengehouden. Na 21 dagen pilgebruik volgen 7 stopdagen. Enkele dagen na het stoppen wordt het zwak ontwikkelde baarmoederslijmvlies afgestoten. Hierbij ontstaat dan een lichte bloeding die op menstruatie lijkt. Gregory Pincus had 10 jaar nodig voor de ontwikkeling van de pil. 1972: de dosis hormoon werd verlaagt toen zat er in 1 pil net zoveel hormonen als in 42 pillen nu. 3.1 Ziek en gezond Er is geen echte definitie over gezond. In wetenschappelijke artikelen wordt meestal de definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aangehaald. Die luidt: gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte en gebrek. Dokters vinden meestal iemand pas ziek als ze de afwijking objectief kunnen zien, voelen of meten. Maar wat als een patiënt alleen maar subjectieve klachten heeft, zoals pijn of duizeligheid, en een dokter niks kan vinden? Neem rugpijn: doorgaans is er aan een rug niets te zien. En pijn is iets heel persoonlijks dat niet te meten valt. Je hebt meer van die onmeetbare subjectieve klachten: jeuk, je depressief voelen, gespannenheid of moeheid. Moeheid: Moe is het gevoel dat je niet verder kunt Je kunt ook moe zijn door lichamelijke ziekte, zoals kanker, een chronische infectie of bloedarmoede. Maar meestal kan een dokter niets tastbaars vinden. Bijvoorbeeld bij slecht slapen, stress, hevige emotie,depressie, maar ook van tijden lang niets doen kan je doodmoe worden. Dan is er sprake van een medisch raadsel van ME, ofwel het chronisch moeheids sydroom. Verschijnselen zijn ellendig gevoel, hoofdpijn, krampen, spierzwakte met daarbovenop een alles overheersende moeheid. Een andere kijk op gezondheid: Het oosterse denken heeft zijn eigen ideeën over gezondheid. De alternatieve geneeswijzen die in opkomst zijn, zijn vaak op die oosterse ideeën gebaseerd. Gezondheid als evenwicht: In oosterse denken is het begrip evenwicht erg van belang, vooral in China. Want in alle mensen, dingen en overal in het heelal zijn twee tegengestelde krachten werkzaam: Yang, de mannelijke energie (actief en creatief) en Yin de vrouwelijke energie (passief en ontvangend) Vader is Yang, moeder is Yin. Vuur is Yang, Pagina 2 van 10

3 water is Yin. Yin en Yang vullen elkaar aan zorgen voor harmonie, evenwicht en al het goede in de wereld. Bij ziekte overheerst een van de twee krachten. Wie beter wil worden moet zorgen voor herstel van het evenwicht tussen Yin en Yang. In acupunctuur worden Yin en Yang met elkaar hersteld er zijn nauwkeurige omschreven plekken in de huid die men moet aanprikken om Yin en Yang met elkaar te herstellen. De twaalf Yin meridianen hebben een relatie met hart, longen, lever en milt. De twaalf Yang meridianen staan in relatie met holle yang-organen zoals maag en darm. Samen met homeopathie is acupunctuur de meest toegepaste alternatieve geneeswijze in Nederland. Meten is weten. Vroeger dacht men dat een ongrijpbare levenskracht ons lichaam stuurt. Rond 1800 veranderde dat, Friedrich Wöhler maakte in zijn laboratorium ureum, en belangrijk bestanddeel van urine. Het menselijk lichaam was dus niet meer dan een vat chemicaliën. Dat was het begin van de moderne natuurwetenschappelijke geneeskunde. Die houdt in dat dokters uitsluitend op feiten baseren. Het mechanisch hart: Voor dokters is een mensenhart een bloedpomp en daarom niet wezenlijk anders dan een varkenshart. Het varkenshart wordt (nog) niet gebruikt ter vervanging van een ziek menselijk hart omdat het afgestoten wordt. Biologen zijn serieus op zoek naar technieken om deze afstotingsreactie te voorkomen. Als dat lukt hoeven patiënten niet meer een jaar te wachten op een geschikt menselijk donor hart. Kleppen van een varkenshart worden al sinds jaren en dag gebruikt ter vervanging van kapotte hartkleppen van de mens. Epidemiologische valkuilen: De epidemiologie maakt gebruik van cijfermatig materiaal. Maar soms zijn de cijfers minder hard dan ze lijken. Er zijn meerdere valkuilen waar onderzoekers met grote regelmaat in terecht komen. De meest voorkomende gaat om de vraag: nadat of omdat? Bijv. Als eerst A gebeurt en dan B, wil niet zeggen dat B het gevolg van A is. Dat eerst de haan kraait en daarna de zon opkomt, bewijst niet dat het kraaien van de haan de oorzaak is van het opkomen van de zon. Een andere valkuil heeft te maken met de manier van cijfers publiceren. Een toename van 1% naar 2% kan je heel indrukwekkend presenteren door te zeggen dat er een toename is van 100% De blinde vlek van het medisch wetenschap: Door het lichaam als een ding te bestuderen, heeft de moderne geneeskunde vaak spectaculaire resultaten behaald. Als ding is het lichaam namelijk chemisch, biologisch en natuurkundig te onderzoeken en te behandelen. Diagnose en therapie zijn gestandaardiseerd. Ze zijn dus onafhankelijk van de patiënt. Kanker is kanker of hij nu van meneer Jansen is of van mevrouw Aarts, hierdoor wordt alternatieve geneeskunde (die zegt de gehele mens te behandelen) populairder geworden. Pagina 3 van 10

4 3.2 Ziekte als raadsel Ignaz Semmelweis ontdekt oorzak van kraamvrouwenkoorts in de medische superieuren willen hem niet geloven. In zijn dagboek beschrijft hij nauwkeurig hoe de vrouwen eerst koorts krijgen, dan dorst en dan een heel snelle zwakke pols. Als er na een paar dagen paarsblauwe vlekken op de huid ontstaan, is de dood nabij. Bij ontleding zijn haast alle oranen ontstoken en zitten overal haarden met pus. Dat dit komt door in het bloed uitgezwermde bacteriënm weten de medice dan nog niet Semmelweis merkt het ongewone dodental op april 1847 hypothese: zijligging of rugligging, verschil? Op straat krijgt niemand kraamvrouwenkoorts, hoe kan dat? mei 1847 Vriend Kolletschka overleden met dezelfde beschrijving als bij vrouwen met kraamvrouwkoorts. Hij was perongeluk geprikt door een mes tijdens sectie van een lijk. Semmelweis heeft de oplossing maar die wordt niet geloofd. Men moet zijn handen wassen tussen iedere behandeling en schone messen gebruiken etc Semmelweis stort geestelijk in en sterft op 13 augustus omdat zijn mes tijdens een operatie was uitgeschoten. probleem --> hypothese -->voorspelling-->expiriment-->resultaat-->hypothese bevestigd/verworpen- ->nieuwe hypothese-->nieuwe voorspelling etc. Dubbelblind onderzoek: Artsen geloven niet zomaar wat andere artsen beweren. Ze willen daarvoor een bewijs. Hoe sterker de bewering, hoe sterker het bewijs moet zijn. Wil een ontdekking geaccepteerd worden dan meot deze stand hebben gehouden in een dubbelblind onderzoek. Hierbij krijgt een helft van de patiënten het medicijn X en de andere helft een Placebo (nepmedicijn) het onderzoek is dubbelblind omdat noch de dokter noch de patiënt weet wat men ineemt. Verder ondergaan beide helften hetzelfde onderzoek. Pas ná het onderzoek wordt bekend wie wat gehad heeft. Het dubbelblind onderzoek is dus een streng warenonderzoek bij patiënten. het geldt nu alsde gouden standaart van het medisch onderzoek. Iriscopie: Volgens Iriscopie liggen alle delen van het lichaam geprojecteerd op de iris. Het vlies dat het oog zijn kleur geeft, Iriscopisten beweren dat ze aan de iris kunnen zien of een orgaan ziek is. Professor Knipschild, epidemioloog, bedacht een methode om te toetsen of deze diagnosen betrouwbaar zijn. 3.3 Ziektekiemen rond 1880 ontdekten Louis Pasteur (Franschman) en Robert Koch (Deutschman) onzichtbare microorganismen. Pasteur rekende af met Generatio Spontanea (Antonie van Leeuwenhoek zag al eerder (1683) Dierkens onder een zelfgemaakte microscoop. En bewees eigenlijk dus ook dat ziekten etc. niet vanzelf ontstonden.) Pagina 4 van 10

5 (in 1760 had de Italiaanse bioloog Lazarro Spallanzani ook ontdekt dat generatio Spontanea onmogelijk was) Pasteur bouwde voort op de experimenten van Lazarro. Het bewijs dat 1 micro-organisme maar 1 ziekte veroorzaakt werd, werd geleverd door Koch in Hij bewees dit door de bacteriesoort die bij een koe miltvuur had veroorzaakt bij 1 muis in te spuiten. Vervolgens haalde hij de bacterie soort uit de ingespoten muis en spoot de bacteriesoort bij een andere muis in dit herhaalde hij bij 20 muizen. In 1876 publiceerde hij dit en ging er een schok door de medische wereld. Door Pasteur was al aangetoont dat ziektekiemen niet spontaan ontstaan, door het experiment van Koch werd voor iedereen begrijpelijk dat het om bacteriën ging. Tuberculose: In 1882 ontdekt Koch de tuberkelbacil, de verwekker van tebuerculose. Hij is op slag wereldbermoed. Tuberculose was in die tijd een dodelijke ziekte, erger dan kanker nu. Door de oorlog ging de besmetting erg snel en omdat de weerstand erg verminderde was de Bacil erg schadelijk. De postulaten van Koch: Dat een bepaald micro-organisme maar 1 bepaalde ziekte veroorzaakt is lastig te bewijzen. Microorganismen komen overal in alle soorten en maten voor, dus welke van die vele soorten is dan precies de oorzaak? Koch bedacht de postulaten, ofwel de voorwaarden, om met zekerheid te kunnen aanwijzen welk microorganisme de oorzaak van een bepaalde ziekte is: 1. Op de zieke plek is het verdachte micro-organisme in ongewoon grote hoeveelheden aanwezig 2. Het micro-organisme an bij elke patiënt met deze ziekte worden gevonden 3. Het micro-organisme is uit de zieke delen te isoleren en in zuivere vorm verder te kweken 4. Als een proefdier met het gekweekte micro-organisme wordt besmet, krijgt het dezelfde ziekte als de patiënt. De methode van Koch was zo effectief, dat binnen 30 jaar bijna alle verwekkers van de levensbedreigende besmettelijke ziekten waren ontdekt. Toen onderzoekers begin jaren 80 op zoek gingen naar de verwekker van aids gingen ze nog steeds te werk volgens de postulaten van Koch. Kiemvrij Opereren. Pasteur stimuleerden het hygiënisch opereren. De Engelse Chirurg Joseph Lister nam zijn lessen ten harte. Hij vond kiemvrij opereren uit. Hij steriliseerde zijn instrumenten in kokend water. En omdat je een mens moeilijk kon verhitten tot alle dodelijke ziektekiemen waren gedood, gebruikte hij chemische middelen als carbol om bacteriën in het operatie gebied te doden. (dit middel veroorzaakte hevige pijn en later ook ongewenste bijwerkingen) maar hij verminderde het dodental van 45 op de 100 naar 15 op de 100 Hierdoor overtuigde hij zijn collega s en werd in 1892 met gummihandschoenen geopereerd en 5 jaar later met mondmasker. Pasteuriseren: De ontdekking van Koch maar vooral die van Pasteur waren oplossingen voor dringende maatschappelijke Pagina 5 van 10

6 problemen. Pastueriseren (enkele minuten sterk verhitten en daarna luchtdicht afsluiten) werd al snel een veelgebruikte methode om allerlei soorten voedsel en drank tegen bederf te beschermen. Deze uitvinding bleek de redding van de Franse wijnindustrie. Cholera: Cholera is een reizende ziekte. 1 tot 3 dagen na het binnendringen van de cholerabacterie ontstaat een waterdunne heftige diarree. Sommige patiënten verliezen daardoor per uur meer dan 1 liter vocht en drogen heel snel uit. (de ziekte is zeer besmettelijk want in elke gram ontlasting zitten bacteriën.) zonder behandeling volgt soms al binnen enkele uren de dood. De behandeling van Cholera bestaat uit onmiddellijk herstellen van de vochtbalans in het lichaam. Het vochttekort schaadt namelijk het intern milieu van alle cellen. Er is een nieuwe variant van cholera ontstaan El-Tor. El-Tor veroorzaakte vanaf 1970 in Afrika epidemieën, o.a in opvangkampen voor vluchtelingen. Deze variant leidt (helaas) lang niet tot alle ziekteverschijnselen. Iemand blijft van wel drager en verspreidt soms de levensbedreigende ziekte zonder het te weten. De grote sprong voorwaarts: Aan het eind van de 19e eeuw waren TBC en cholera doodsoorzaak nr. 1. de overheid begreep dat er maatregelen moesten komen om de openbare hygiëne te herstellen. Er werden wetten aangenomen die voorzagen in ruimere behuizing. Water kwam voortaan uit waterleidingen. Open riolen werden gesloten. Doden werden voortaan buiten de stad begraven zodat het lijkenvocht niet meer in het grondwater en van daaruit in het drinkwater terecht zou kunnen komen. De levensverwachting van de bevolking nam hierdoor met sprongen toe. 3.4 Vaccineren Pasteur was de 1e die op wetenschappelijke basis vaccins maakte tegen besmettelijke ziekten. Maar hij was niet degene die het eerste vaccin vervaardigde. Die eer komt Edward Jennen toe. In 1796 entte hij de 12-jarige James Phipps in met de stof van Koepokken. Zes weken daarna besmette hij hem met de smetstof die afkomstig was van een pokkenlijder. Phipps was blijkbaar immuun geworden tegen pokken. In 1798 durfde Jenner het pas te publiceren. Er stak een hoop geloei op in de medische wereld. Geen resultaat is ook resultaat: In 1879 probeerde Pasteur aan te tonen dat kippencholera door een bacterie wordt veroorzaakt. Hij kweekte bacteriën die afkomstig waren van zieke kippen. Daarmee besmette hij andere kippen. Die kregen prompt cholera. Toen Pasteur de proef herhaalde, gebruikte hij perongeluk een kweek die hij 2 weken op tafel had laten staan. Er gebeurde iets wonderlijks de kippen werden niet ziek. Toen hij het later nog eens probeerde met nieuwe bacteriën werden ze weer niet ziek. Ze waren immuun geworden. In 1885 viert Pasteur zijn grootste triomf. Zijn nieuwe vaccin tegen hondsdolheid redt de 9-jarige Joseph Meister van een zekere vreselijke dood. Vaccins worden tot op de dag van vandaag nog steeds bereid zoals Pasteur dat deed: uit verzwakte of gedode ziektekiemen. Pagina 6 van 10

7 Het afweersysteem: Virussen: 1. Virus komt lichaam binnen 2. virus verandert het celmembraan 3. T-cellen herkennen dit en zorgen ervoor dat het membraan met perforine lek geprikt wordt. 4. Macrofagen eten celinhoud op 5. ziekte overwonnen 6. T-cellen worden T-geheugencellen Bacteriën: 1. Kwaadaardige bacterie komt lichaam binnen 2. 1 B-cel herkent maar 1 soort antigeen van 1 soort bacterie en kopieërt zich dan. 3. B-cellen maken anti-stoffen aan 4. Anti-stoffen gaan op antigenen zitten. (Markeren antigenen) 5. macrofagen eten de gemarkeerde antigenen op. 6. ziekte overwonnen 7. B-cellen worden B-geheugencellen B-cellen tegen bacteriën T-cellen tegen virussen Macrofagen tegen beide Bacteriën virussen - groter - kleiner - te bestrijden met antibiotica - niet te bestrijden met antibiotica (uitzieken >griepvirus) - goed / kwaadaardig - altijd kwaadaardig - zelfstandig - heeft gastheer* nodig - planten zichzelf voort - planten zich voort met gastheer* - voorzien zichzelf van eigen voedsel - afhankelijk van gastheer als voedselvoorziening *gastheer: de mens of dier waarin het virus zich bevind. Kinderziekten: Nederlandse kinderen zijn door de DKTP-prik beschermt tegen Difterie, Kinkhoest, Tetanus en polio. De BMR-prik beschermt hen tegen Bof, Mazelen, en Rode hond. En sinds 1992 krijgen ze ook een prik tegen een bacterie die nekkrampen veroorzaakt. Polio kan dodelijk zijn omdat het je spieren verlamt, en dus ook de spieren van je longen kan verlammen. Bezwaren tegen inenten: Vaccins werken vlug, veilig en goedkoop. Toch zijn er 2 tamelijk grote bevolkingsgroepen die inenten uit principe afwijzen. Vele kerkgenootschappen wijzen het af. (tegen de wil van God) Vele aanhangers van alternatieve geneeswijzing wijzen het af. (volgens hen is het onveilig en het zou de natuurlijke afweer van het lichaam verzwakken) Pagina 7 van 10

8 Het gevolg van niet inenten: vaak zijn er geen gevolgen omdat een niet-ingeënt persoon vaak omringd wordt door ingeëntte personen en is besmettingskans dus héél klein. Is de strijd tegen ziektekiemen gewonnen? aan het eind van de jaren 70 geloofde iedereen dat de strijd tegen infectie gestreden was. Maar dat was niet zo, de infectieziekten als TBC lieten zich weer zien. Artsen hadden de zwakke bacteriën uitgeroeid maar de sterksten overleefden. De sterksten plantten zich weer voort en zo ontstond er een resistente bacteriestam. Zoals bijvoorbeeld de multiresistente tuberkelbacil. Als artsen willekeurig antibiotica blijven voorschrijven, zijn infectieziekten over 20 jaar niet meer te bestrijden. Dan helpen antibiotica niet meer. Nieuwe ziektekiemen: De laatste 20 jaar zijn er meerdere nieuwe infectieziekten opgedoken waarop het menselijke afweersysteem geen antwoord heeft. Aids is hiervan de meest bekende. Deze ziekten leiden tot dood omdat de wetenschap nog moet ontdekken hoe ze bestreden kunnen worden. Het is niet zeker dat wetenschappelijk onderzoek bruikbare resultaten levert. Niet alle ziekten kunnen dus nu al effectief behaldeld worden. Evenmin weten de artsen niet waarom de ziektekiemen de een wel en de ander niet ziek maken. Een variant van de ziekte van Creutzfeldt-Jacob (CJ), een ongeneeslijke hersenaandoening bij de mens, is zo n wetenschappelijk raadsel. Na besmetting met de (aanvankelijk onbekende) ziektekiem duurt het minstens 10 jaar voordat de eerste ziekteverschijnselen optreden. Sluipende gevaren: Virussen die het ziekenhuis binnenkomen en zich waarschijnlijk dan al ver verspreid hebben. De ziekte van Crohn is een ongeneeselijke, door darmbacteriën veroorzaakte ziekte. Aids: behandelen of voorkomen?: Intensief wetenschappelijk onderzoek over de hele wereld heeft medicijnen opgeleverd, waardoor het leven van aidspatiënten langer en draaglijker wordt. In derde-wereldlanden is wel geld voor goedkopere aidspreventie. (condooms ofzo denk ik) Geen vaccin tegen Aids: Toen Luc Montagnier in 1984 ontdekte dat aids wordt veroorzaakt door een virus, HIV genaamd, leek het maken van een vaccin nog een routineklus. Maar dat viel tegen. Ongelukkig genoeg blijkt het aidsvirus alleen de mens ziek te maken. Het aidsvaccin kan daarom dus niet op proefdieren getest worden. Het uiterlijk van het HIV virus verandert bovendien voortdurend van vorm. En het vaccin tegen de ene vorm werkt helaas niet tegen de andere 50 of 60 vormen van HIV. Daarin lijkt het HIV virus op het veel ontschuldigere griepvirus, ook dat veranderd voortdurend van vorm. 4.4 De productie van penicilline Pagina 8 van 10

9 inl. elke apotheek heeft antibiotica in voorraad omdat penicilline als eerste antibioticum in de handel kwam, noemen veel mensen alle antibiotica penicilline, net zoals alle pijnstillers aspirine heten. een Nederlands bedrijf is een van de grootste producenten van penicilline ter wereld. Hoe is je penicilline ontwikkeld?: de naam micro-organismen is een verzamelnaam voor de organismen die je niet met het blote oog kunt zien, zoals bacteriën, gisten en sommige schimmels. Voor onderzoek worden micro-organismen gekweekt in petrischalen. Dat zijn platten glazen schaaltjes met een glazen deksel. De ontdekking: Alexander Fleming was in 1928 bezig met het onderzoek naar infectieziekten. Dat bacteriën hiervan de oorzaak zijn was reeds bekend. Ook wist men dat je bacteriën met bepaalde giftige stoffen kunt doden. Maar de meeste van deze stoffen zijn ook iftig voor de mens dus ongeschikt als geneesmiddel. Fleming kweekte ziekteverwekkende bacteriën. De kweek was mislukt want er was een schimmel op de voedingsbodem beland. Opvallend was dat rond deze schimmel geen bacteriën zaten. Als verklaring bedacht hij dat de schimmel een stof produceerde die giftig was voor bacteriën. Hij noemde deze stof naar de schimmel penicilline. Fleming dacht dat het ook bacteriën kon doden in het menselijk lichaam. Het onderzoek: het probleem was dat Fleming niet wist hoe hij aan voldoende stof kon komen om zijn hypothese vast te stellen. Assistenten van Fleming begonnen de schimmel op grotere schaal te kweken in brede glazen pannen, gevuld met een soort bouillon. Op het oppervlak ontstaat dan een donzige laag schimmel en de vloeistof wordt geleidelijk geler. De onderzoekers slaagden er niet in voldoende penicilline te maken om de werking ervan op mensen uit te testen. Het werk van Florey en Chain: 10 jaar gebeurde er niets met de ontdekking van Fleiming. In 1938 werkten in Oxford de geleerden Florey en Chain aan de bestrijding van infectieziekten. Zij geloofden in de hypothese van Fleming maar zaten met hetzelfde probleem. In mei 1940 had Florey ong. 100 milligram bruin poeder verzameld. Dat was onzuivere penicilline. Toch deed hij daarmee zijn eerste expiriment. Hij besmette 8 muizen met een dodelijke dosis batcteriën. Vervolgens spoot hij er 4 in met penicilline. De 4 bleven leven. Florey ging naar de VS om hulp te vragen bij regering en industrie. Daar werd het onderzoek met man en macht aangepakt. Na 3 jaar intensief werk slaagde de productie dankzij de samenwerking van bacteriologen, chemici en technici. De eerste patiënt werd van de dood gered in augustus Biotechnologie: Biotechnologie is het gebruik van micro-organismen om producten te maken. Enkele biotechnologische processen zijn bijna even oud als de mensheid, bijv. het maken van wijn en bier. Pagina 9 van 10

10 Meer kennis van biologische processen biedt de mogelijkheid steeds meer producten door organismen te laten maken. Schimmels kweken op industriële schaal: Schimmels groeien het best op vast voedsel, zoals brood,. Ze kunnen ook gekweekt worden in een vloeistof, maar alleen onder voortdurend roer en toevoer van lucht. Als schimmels groeien produceren ze warmte daarom is koeling nodig. Belangrijk zijn de samenstelling van het voedsel, de temperatuur en de tijdsduur. Omdat een grote opbrengst van een aantal factoren afhankelijk is, zoals de temperatuur en de beluchting, worden computers gebruikt bij het meten en regelen van de bioreactor. De 2e belangrijke factor is voor productie op grote schaal is het gebruik van schimmelsoorten die veel penicilline produceren. Het zuiveren: De gevormde penicilline is opgelost in de kweekvloeistof. De 2e fase in de productie is penicilline in zuivere vorm te verkrijgen. de laatste bewerking is vriesdrogen: bij een temp. Van onder de 0 C wordt het water met een pomp als damp verwijderd. Er blijft nu zuivere penicilline in de vorm van witte kristalletjes over. De fabriek levert dit product als halffabrikaat of grondstof aan de geneesmiddelen industrie. Die verwerkt het in injectievloeistoffen, tabletten of pillen. Pagina 10 van 10

ME = chronisch moeheidssyndroom -> ellendig gevoel, hoofdpijn, krampen, spierzwakte.

ME = chronisch moeheidssyndroom -> ellendig gevoel, hoofdpijn, krampen, spierzwakte. Boekverslag door D. 1138 woorden 8 januari 2004 6 17 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Algemene Natuur Wetenschappen Hoofdstuk 3 - Paragraaf 3.1 ME = chronisch moeheidssyndroom -> ellendig gevoel,

Nadere informatie

Relatie-buurtonderzoek: hierbij ondervragen de rechercheurs familieleden en buurtbewoners.

Relatie-buurtonderzoek: hierbij ondervragen de rechercheurs familieleden en buurtbewoners. Samenvatting door een scholier 3407 woorden 25 oktober 2003 7 12 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Recherchewerk Hoe gaat het opsporen van een dader in zijn werk? Er worden eerst aanwijzingen verzameld,

Nadere informatie

5,6. Antwoorden door een scholier 1405 woorden 28 november keer beoordeeld

5,6. Antwoorden door een scholier 1405 woorden 28 november keer beoordeeld Antwoorden door een scholier 1405 woorden 28 november 2008 5,6 44 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Anw antwoorden: Hoofdstuk 1: 1 Hoe gaat de reguliere gezondheidszorg te werk? - Patiënt gaat naar

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 (3.1 ziek en gezond)

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 (3.1 ziek en gezond) Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 (3.1 ziek en gezo) Samenvatting door een scholier 1907 woorden 7 maart 2002 5,8 16 keer beoordeeld Vak ANW 3.1 ziek en gezo Definitie van gezoheid-> gezoheid is meer dan het

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3, Gezondheid en ziekte

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3, Gezondheid en ziekte Samenvatting ANW Hoofdstuk 3, Gezondheid en ziekte Samenvatting door een scholier 2484 woorden 18 februari 2003 6,4 26 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Hoofdstuk 3 Gezondheid en ziekte Paragraaf 1

Nadere informatie

7,1. Samenvatting door een scholier 2339 woorden 14 januari keer beoordeeld. Reflectie hoofdstuk 3 - gezondheid en ziekte

7,1. Samenvatting door een scholier 2339 woorden 14 januari keer beoordeeld. Reflectie hoofdstuk 3 - gezondheid en ziekte Samenvatting door een scholier 2339 woorden 14 januari 2002 7,1 63 keer beoordeeld Vak ANW Reflectie hoofdstuk 3 - gezondheid en ziekte Deel A: Samenvatting 3.1 ziek en gezond Gezondheid is moeilijke definitie;

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 3565 woorden 23 januari 2005 6,8 5 keer beoordeeld Vak ANW Algemene Natuurwetenschappen Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 3 Gezondheid en ziekte 3.1 Ziek

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 1

Samenvatting ANW Hoofdstuk 1 Samenvatting ANW Hoofdstuk 1 Samenvatting door een scholier 1338 woorden 22 juni 2005 7,7 13 keer beoordeeld Vak ANW 1.1 Recherchewerk Hoe vind je de dader? Sporenonderzoek: Zoeken naar voet en vinger

Nadere informatie

8,2. Samenvatting door een scholier 1300 woorden 30 september keer beoordeeld. Paragraaf 1.1 Recherchewerk

8,2. Samenvatting door een scholier 1300 woorden 30 september keer beoordeeld. Paragraaf 1.1 Recherchewerk Samenvatting door een scholier 1300 woorden 30 september 2001 8,2 42 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Paragraaf 1.1 Recherchewerk Bij een ongeval verzamelt de recherche eerst: - verklaringen van getuigen

Nadere informatie

2 Soorten micro-organismen Bacteriën Gisten Schimmels Virussen Samenvatting 40

2 Soorten micro-organismen Bacteriën Gisten Schimmels Virussen Samenvatting 40 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 De geschiedenis van de microbiologie 9 1.1 De vroegste historie 9 1.2 Louis Pasteur 12 1.3 Ziekte: door micro-organismen of een straf van God? 14 1.4 De bestrijding van

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 en 4

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 en 4 Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 en 4 Samenvatting door een scholier 2040 woorden 30 januari 2004 8,2 13 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Hoofdstuk 3 Gezond en ziekte 3.1 Ziek en gezond - gezondheid:

Nadere informatie

3,9. Samenvatting door een scholier 2363 woorden 14 april keer beoordeeld

3,9. Samenvatting door een scholier 2363 woorden 14 april keer beoordeeld Samenvatting door een scholier 2363 woorden 14 april 2004 3,9 9 keer beoordeeld Vak ANW 3.1 Ziek en gezond Diabetes / suikerziekte is eigenlijk geen ziekte, het is een tamelijk ernstige aandoening. Er

Nadere informatie

6,9. Praktische-opdracht door een scholier 1495 woorden 3 april keer beoordeeld

6,9. Praktische-opdracht door een scholier 1495 woorden 3 april keer beoordeeld Praktische-opdracht door een scholier 1495 woorden 3 april 2007 6,9 19 keer beoordeeld Vak ANW Inhoud 1. Wat is AIDS? 2. Wat is HIV? 3. Hoe werkt het ziekteverloop van AIDS? 4. Wat doet het immuunsysteem

Nadere informatie

Samenvatting door een scholier 2501 woorden 3 januari keer beoordeeld

Samenvatting door een scholier 2501 woorden 3 januari keer beoordeeld Samenvatting door een scholier 2501 woorden 3 januari 2004 6 7 keer beoordeeld Vak ANW Anw samenvatting hoofdstuk 3&4 3.1 veel mensen met diabetes willen niet gezien worden als patiënten. Ze willen net

Nadere informatie

Werkstuk ANW De Anticonceptiepil

Werkstuk ANW De Anticonceptiepil Werkstuk ANW De Anticonceptiepil Werkstuk door een scholier 2046 woorden 10 mei 2004 6,2 35 keer beoordeeld Vak ANW De anticonceptie pil Voorwoord Dit werkstuk heeft als eerste doelstelling dat ik voldoe

Nadere informatie

Samenvatting ANW Ziekte en gezondheid

Samenvatting ANW Ziekte en gezondheid Samenvatting ANW Ziekte en gezondheid Samenvatting door W. 1280 woorden 13 oktober 2012 4,8 2 keer beoordeeld Vak ANW ANW samenvatting ziekte en gezondheid Algemene Natuur Wetenschappen. 5 natuurwetenschappen:

Nadere informatie

Samenvatting ANW Boek 1

Samenvatting ANW Boek 1 Samenvatting ANW Boek 1 Samenvatting door een scholier 1174 woorden 21 december 2003 7,5 25 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar 4 factoren die de betrouwbaarheid van het geheugen kunnen beïnvloeden -angst

Nadere informatie

Opstel door B woorden 6 maart keer beoordeeld. Inleiding. Wat is biotechnologie?

Opstel door B woorden 6 maart keer beoordeeld. Inleiding. Wat is biotechnologie? Opstel door B. 1149 woorden 6 maart 2013 8 2 keer beoordeeld Vak Methode ANW ANW Actief Inleiding Wat is biotechnologie? Het begrip biotechnologie omvat alle methodes waarbij organismen gebruikt worden

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 en 9

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 en 9 Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 en 9 Samenvatting door een scholier 2239 woorden 22 januari 2002 7,7 40 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar 3.1 ziek en gezond - 2 % van alle nederlanders klaagt geregeld

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 1 t/m 4

Samenvatting ANW Hoofdstuk 1 t/m 4 Samenvatting ANW Hoofdstuk 1 t/m 4 Samenvatting door een scholier 868 woorden 24 januari 2005 4,6 16 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Hoofdstuk 1 Ontwikkeling 1.1 Recherchewerk Een goed rechtssysteem

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL

Bijlage VMBO-GL en TL Bijlage VMBO-GL en TL 2015 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-15-1-b Grote namen in de biologie Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 en 4

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 en 4 Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 en 4 Samenvatting door een scholier 2096 woorden 21 maart 2002 6,8 40 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 tot en met 4.2 Hoofdstuk 1 Als je diabetes

Nadere informatie

Ziekteverwekkende micro-organismen dringen via lichaamsopeningen het lichaam binnen:

Ziekteverwekkende micro-organismen dringen via lichaamsopeningen het lichaam binnen: IMMUNITEIT 1 Immuniteit Het lichaam van mens en dier wordt constant belaagd door organismen die het lichaam ziek kunnen maken. Veel van deze ziekteverwekkers zijn erg klein, zoals virussen en bacteriën.

Nadere informatie

- Op de plaats van het onderzoek wordt er gezocht naar sporen, bijv. afdrukken van schoenen, en DNA. Dit soort sporen worden ook wel stille getuigen

- Op de plaats van het onderzoek wordt er gezocht naar sporen, bijv. afdrukken van schoenen, en DNA. Dit soort sporen worden ook wel stille getuigen Boekverslag door L. 1671 woorden 18 oktober 2006 5.7 4 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar ANW Hoofdstuk 1 Ontwikkeling 1,1 Recherchewerk Sporenonderzoek - Op de plaats van het onderzoek wordt er gezocht

Nadere informatie

7,4. Keuzeopdracht door een scholier 1316 woorden 25 maart keer beoordeeld. - Wat zijn proefdieren eigenlijk?

7,4. Keuzeopdracht door een scholier 1316 woorden 25 maart keer beoordeeld. - Wat zijn proefdieren eigenlijk? Keuzeopdracht door een scholier 1316 woorden 25 maart 2003 7,4 24 keer beoordeeld Vak ANW - Wat zijn proefdieren eigenlijk? Een dierproef is een experiment waarbij (levende) dieren worden gebruikt voor

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3, 9.1, 10.3, 10,4

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3, 9.1, 10.3, 10,4 Samenvatting ANW Hoofdstuk 3, 9.1, 10.3, 10,4 Samenvatting door een scholier 2714 woorden 27 november 2003 7,4 7 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar 3.1 ziek en gezond - 2 % van alle nederlanders klaagt

Nadere informatie

Tineke Schaper. Vaccinaties. Kan het ook anders? Tweede druk

Tineke Schaper. Vaccinaties. Kan het ook anders? Tweede druk Tineke Schaper Vaccinaties Kan het ook anders? Tweede druk Inhoud Alles mag je worden Erik Menkveld 7 Voorwoord 9 Inleiding 13 1. Gezondheid, hoe zit dat nu? 17 2. De oorzaak van ziekte 21 3. Immuunsysteem

Nadere informatie

Vaccinatie tegen HPV voor meisjes. Rijksvaccinatieprogramma

Vaccinatie tegen HPV voor meisjes. Rijksvaccinatieprogramma Vaccinatie tegen HPV voor meisjes Rijksvaccinatieprogramma Waarom vaccineren tegen HPV? Als je je laat vaccineren tegen HPV, ben je goed beschermd tegen baarmoederhalskanker. Elk jaar krijgen ongeveer

Nadere informatie

Toolbox-meeting Het gevaar van naalden (van junks) in de liftput

Toolbox-meeting Het gevaar van naalden (van junks) in de liftput Toolbox-meeting Het gevaar van naalden (van junks) in de liftput Inleiding Monteurs van vooral de service en reparatie&renovatie lopen een kans geïnfecteerd te raken met een virus, tengevolge van het (per

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Xenotransplantatie

Praktische opdracht ANW Xenotransplantatie Praktische opdracht ANW Xenotransplantatie Praktische-opdracht door een scholier 1700 woorden 12 juni 2003 6,2 13 keer beoordeeld Vak ANW Inhoudsopgave Inleiding Deelvraag 1 Deelvraag 2 Deelvraag 3 Deelvraag

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 1 en 2

Samenvatting ANW Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting ANW Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 1799 woorden 31 oktober 2001 5,8 48 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Het betrouwbaarste voorbehoedsmiddel is de pil. Hier was echter

Nadere informatie

MICRO-ORGANISMEN A: BACTERIËN

MICRO-ORGANISMEN A: BACTERIËN Naam: Klas: VERWERKING van AGRARISCHE PRODUCTEN MICRO-ORGANISMEN A: BACTERIËN INLEIDING De komende lessen gaan over micro-organismen. In deze les gaan we in op bacteriën. De lessen hierna kijken we ook

Nadere informatie

Hoe doen ze dat: een medicijn maken?

Hoe doen ze dat: een medicijn maken? Hoe doen ze dat: een medicijn maken? Je neemt vast wel eens iets tegen de hoofdpijn of koorts. En vaak waarschijnlijk zonder er bij na te denken. Maar wist je dat het wel twaalf jaar duurt voordat een

Nadere informatie

1,5 miljoen Fout. Dit is het aantal dierproeven dat in 1978 werd gedaan. In 2008 is het aantal dierproeven gehalveerd naar 580.000.

1,5 miljoen Fout. Dit is het aantal dierproeven dat in 1978 werd gedaan. In 2008 is het aantal dierproeven gehalveerd naar 580.000. Quiz over dierproeven Hier kun je alle vragen en antwoorden van de quiz nalezen. Stel de vragen ook eens aan je klasgenoten na afloop van een spreekbeurt of presentatie over dierproeven. Hoe ga je te werk?

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Anticonceptie

PATIËNTEN INFORMATIE. Anticonceptie PATIËNTEN INFORMATIE Anticonceptie In het kort Een anticonceptiemiddel (voorbehoedmiddel) beschermt u tegen zwangerschap als u seks heeft en niet zwanger wilt worden. Anticonceptiemiddelen verschillen

Nadere informatie

2.1: Hoe kunnen wij, als mensen, andere mensen helpen om deze ziekte te laten verdwijnen uit de wereld? Al dan niet een deel.

2.1: Hoe kunnen wij, als mensen, andere mensen helpen om deze ziekte te laten verdwijnen uit de wereld? Al dan niet een deel. Werkstuk door een scholier 1417 woorden 10 april 2001 4,8 34 keer beoordeeld Vak Biologie 1.Verhelder onduidelijke begrippen en termen. Geen onduidelijke begrippen. 2.Wat is nu precies het probleem? 2.1:

Nadere informatie

4.5. Boekverslag door een scholier 1197 woorden 23 september keer beoordeeld. Werkstuk over het spiraaltje. Inhoudsopgave: Voorwoord

4.5. Boekverslag door een scholier 1197 woorden 23 september keer beoordeeld. Werkstuk over het spiraaltje. Inhoudsopgave: Voorwoord Boekverslag door een scholier 1197 woorden 23 september 2016 4.5 4 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Binas Werkstuk over het spiraaltje Inhoudsopgave: Voorwoord 1. Wat is een spiraaltje? 2. Soorten

Nadere informatie

Antwoord op veelvoorkomende vragen

Antwoord op veelvoorkomende vragen Antwoord op veelvoorkomende vragen De vragen Hoe werkt de pil? Welke soorten zijn er? Hoe betrouwbaar is de pil? Hoe kom ik aan de pil? Wat moet ik weten als ik de pil voor het eerst slik? Is de pilcontrole

Nadere informatie

7,3. Samenvatting door een scholier 2570 woorden 25 maart keer beoordeeld. Hoofdstuk 3 en 4. Hoofdstuk 3:Gezondheid en ziekte.

7,3. Samenvatting door een scholier 2570 woorden 25 maart keer beoordeeld. Hoofdstuk 3 en 4. Hoofdstuk 3:Gezondheid en ziekte. Samenvatting door een scholier 2570 woorden 25 maart 2002 7,3 39 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Hoofdstuk 3 en 4. Hoofdstuk 3:Gezondheid en ziekte. 3.1 Ziek en gezond. Gezondheid = Volledig lichamelijk

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3

Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 Samenvatting ANW Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 3485 woorden 8 september 2007 5,4 5 keer beoordeeld Vak ANW HOOFDSTUK 3 Ziek en gezond Definitie van gezondheid volgens Wereldgezondheidsorganisatie(WHO):

Nadere informatie

Behandelingen bij longkanker. inclusief klinische studie immuuntherapie

Behandelingen bij longkanker. inclusief klinische studie immuuntherapie Behandelingen bij longkanker inclusief klinische studie immuuntherapie 1 Longkanker Longkanker is niet één ziekte: er bestaan meerdere vormen van longkanker. In deze brochure bespreken we de twee meest

Nadere informatie

RABIËS VIRUSKENNER. Onderzoeksverslag 29 MAART 2017

RABIËS VIRUSKENNER. Onderzoeksverslag 29 MAART 2017 RABIËS VIRUSKENNER Onderzoeksverslag 29 MAART 2017 CHRISTELIJK LYCEUM DELFT HT3k, Groep 2 Stijn van der Kolk, Thomas Vlug, Nanne Kluivingh en Oscar Wishaupt INHOUD INLEIDING... 2 OPDRACHT 1 ORIËNTATIE

Nadere informatie

Antibiotica VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL

Antibiotica VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL Antibiotica HOE GEBRUIKT U ANTIBIOTICA COMBINATIE MET ANDERE MIDDELEN BIJWERKINGEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN GEBRUIK TIJDENS ZWANGERSCHAP EN BORSTVOEDING RESISTENTIE TEGEN ANTIBIOTICA VRAAG OVER

Nadere informatie

Bescherm je kind tegen infectieziekten

Bescherm je kind tegen infectieziekten Bescherm je kind tegen infectieziekten Bijna 95% van alle kinderen in Nederland is gevaccineerd tegen infectieziekten. Door betere hygiëne, een betere gezondheidszorg én door vaccinaties komt sterfte door

Nadere informatie

1. Lesbegin: video: diabetes

1. Lesbegin: video: diabetes LESONDERWERP: insuline + penicilline ALGEMENE VAARDIGHEDEN EN ATTITUDES: LEERPLANDOEL(EN): LESDOELEN LEERINHOUD WERKVORMEN/ MEDIA/ORGANISATIE TIJD 1. Lesbegin: video: diabetes 6 min 2. Lesuitwerking: onderwijsleergesprek

Nadere informatie

Hoofdstuk III - Over Besmettelijke Ziekten

Hoofdstuk III - Over Besmettelijke Ziekten Hoofdstuk III - Over Besmettelijke Ziekten Waarin wordt verteld hoe de mens steeds weer besmettelijke ziekten overwint, en hoe er toch steeds nieuwe bijkomen. Hoe ontstaan besmettelijke ziekten? Besmettelijke

Nadere informatie

Hygiëne en Infectiepreventie

Hygiëne en Infectiepreventie Hygiëne en Infectiepreventie Wat betekent dit voor jou als doktersassistente? donderdag 12 november 2015 Wat is Infectiepreventie? Wie/wat zijn deskundigen infectiepreventie? Wat is de rol van medewerkers

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofstuk 3 en 4

Samenvatting ANW Hoofstuk 3 en 4 Samenvatting ANW Hoofstuk 3 en 4 Samenvatting door een scholier 4191 woorden 19 december 2004 8 6 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Hoofdstuk 3: 3.1 Ziek en gezond De vage grens: Iedereen kijkt anders

Nadere informatie

Ik wil anticonceptie gaan gebruiken. Poli Gynaecologie

Ik wil anticonceptie gaan gebruiken. Poli Gynaecologie 00 Ik wil anticonceptie gaan gebruiken Poli Gynaecologie Wat is anticonceptie? Een anticonceptiemiddel (of voorbehoedmiddel) voorkomt dat een zwangerschap ontstaat. Bijvoorbeeld door te voorkomen dat er

Nadere informatie

Gezondheid havo/vwo 3-4

Gezondheid havo/vwo 3-4 Gezondheid havo/vwo 3-4 In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting. Microben en je gezondheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Sommige microben kunnen je ziek maken. Toch is het grootste

Nadere informatie

Menstruatiepijn, Dysmenorrhoe

Menstruatiepijn, Dysmenorrhoe Menstruatiepijn, Dysmenorrhoe Wat is het? Sommige vrouwen hebben pijn vlak voor en tijdens de menstruatie. Meestal gaat het om steken en krampen in de onderbuik. Vaak trekt de pijn ook naar de rug of de

Nadere informatie

DIARREE A P O T H E E K. N L

DIARREE A P O T H E E K. N L DIARREE WAT IS DIARREE WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN OP VAKANTIE: DIARREE VOORKOMEN APOTHEEK.NL D I A R R E E Iedereen heeft weleens last

Nadere informatie

REIZEN EN TUBERCULOSE

REIZEN EN TUBERCULOSE REIZEN EN TUBERCULOSE Op reis naar Oost-Europa Afrika Azië Midden-Amerika Zuid-Amerika In deze folder staan enkele maatregelen die u kunt nemen om uzelf te beschermen LANGER DAN 3 MAANDEN VEEL CONTACT

Nadere informatie

Xenotransplantatie is de transplantatie van organen, weefsels of cellen van de ene diersoort naar de andere diersoort, dus ook van dier naar mens.

Xenotransplantatie is de transplantatie van organen, weefsels of cellen van de ene diersoort naar de andere diersoort, dus ook van dier naar mens. Samenvatting door een scholier 1810 woorden 7 maart 2002 5,5 59 keer beoordeeld Vak ANW Xenotransplantatie uitleg in het kort Xenotransplantatie is de transplantatie van organen, weefsels of cellen van

Nadere informatie

Darmkanker. Dit is leukemie

Darmkanker. Dit is leukemie Darmkanker Dit is leukemie Bloed wordt gemaakt in het beenmerg. Beenmerg zit in je botten. In het beenmerg zitten stamcellen. Uit de stamcellen ontstaan bloedcellen. Bloed stroomt door je bloedvaten naar

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 1 + 5

Samenvatting ANW Hoofdstuk 1 + 5 Samenvatting ANW Hoofdstuk 1 + 5 Samenvatting door E. 1900 woorden 13 december 2014 0 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Hoofdstuk 1 1.1 Ziek of gezond Dokter standaard aanpak > inventariseert de gezondheidsklachten

Nadere informatie

Bescherm je kind tegen infectieziekten. Rijksvaccinatieprogramma

Bescherm je kind tegen infectieziekten. Rijksvaccinatieprogramma Bescherm je kind tegen infectieziekten Rijksvaccinatieprogramma Bescherm je kind tegen ernstige infectieziekten Bijna alle kinderen in Nederland worden gevaccineerd tegen ernstige infectieziekten. Daarom

Nadere informatie

DEEL 7. VERVOLG HOOFDSTUK III - Over Besmettelijke Ziekten. Bacteriën

DEEL 7. VERVOLG HOOFDSTUK III - Over Besmettelijke Ziekten. Bacteriën DEEL 7 VERVOLG HOOFDSTUK III - Over Besmettelijke Ziekten Bacteriën Een bacterie is eigenlijk het kleinste levende wezentje op aarde. Ze zijn verschrikkelijk klein: een duizendste van een millimeter groot.

Nadere informatie

Wat zijn infectieziekten en hoe te handelen op school.

Wat zijn infectieziekten en hoe te handelen op school. Wat zijn infectieziekten en hoe te handelen op school. Infectieziekten Infectieziekten zijn ziekten die veroorzaakt worden door micro-organismen. Dit zijn hele kleine, levende deeltjes zoals virussen en

Nadere informatie

GEZONDHEIDSINFORMATIE

GEZONDHEIDSINFORMATIE GEZONDHEIDSINFORMATIE voor risicovolle beroepsgroepen vaccinatie DTP en Hepatitis A/B www.vggm.nl GEZONDHEIDSINFORMATIE VOOR RISICOVOLLE BEROEPSGROEPEN Als medewerker kunt u via uw werk risico lopen op

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 1, 2, 3 en 4.4

Samenvatting ANW Hoofdstuk 1, 2, 3 en 4.4 Samenvatting ANW Hoofdstuk 1, 2, 3 en 4.4 Samenvatting door een scholier 3848 woorden 5 november 2002 6,5 18 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Paragraaf 1.1 Recherchewerk Manieren die gebruikt worden

Nadere informatie

Ik wil een voorbehoedmiddel (anticonceptie) gaan gebruiken

Ik wil een voorbehoedmiddel (anticonceptie) gaan gebruiken 1/6 Gynaecologie Ik wil een voorbehoedmiddel (anticonceptie) gaan gebruiken Inleiding Een anticonceptiemiddel (voorbehoedmiddel) beschermt u tegen zwangerschap als u seks heeft en niet zwanger wilt worden.

Nadere informatie

Antwoorden door een scholier 3068 woorden 5 juni keer beoordeeld

Antwoorden door een scholier 3068 woorden 5 juni keer beoordeeld Antwoorden door een scholier 3068 woorden 5 juni 2006 5 9 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Inleiding wetenschap 1. Je weet waar wetenschap zich mee bezig houdt, m.n. natuurwetenschap. Natuurwetenschap

Nadere informatie

Informatie over Clostridium difficile

Informatie over Clostridium difficile Informatie over Clostridium difficile 2 Clostridium difficile is een bacterie die bij elk mens in de dikke darm voorkomt. Door toediening van antibiotica kan het evenwicht in de darmen verstoord raken.

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Aids

Praktische opdracht ANW Aids Praktische opdracht ANW Aids Praktische-opdracht door een scholier 1512 woorden 7 april 2005 7,6 44 keer beoordeeld Vak ANW AIDS Inleiding De woorden Acquired Immune Deficiency Syndrome staan bij ons beter

Nadere informatie

Clostridium Difficile

Clostridium Difficile Clostridium Difficile Onlangs is via uw ontlasting aangetoond dat u een infectie hebt met de clostridiumbacterie. In deze folder vindt u informatie over deze bacterie, de behandelingsmogelijkheden en de

Nadere informatie

Infobrochure. Bloedtransfusie

Infobrochure. Bloedtransfusie Infobrochure Bloedtransfusie Geachte heer/mevrouw, Tijdens uw opname in het ziekenhuis kan uw arts het noodzakelijk vinden dat u een bloedtransfusie ondergaat. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij een

Nadere informatie

Werkstuk ANW Leukemie

Werkstuk ANW Leukemie Werkstuk ANW Leukemie Werkstuk door een scholier 1992 woorden 25 september 2003 5,8 53 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Ik heb van Mnr. Veenema de opdracht gekregen een verslag te maken over een bepaalde

Nadere informatie

Bescherm uw kind tegen 12 infectieziekten. Rijksvaccinatieprogramma

Bescherm uw kind tegen 12 infectieziekten. Rijksvaccinatieprogramma Bescherm uw kind tegen 12 infectieziekten Rijksvaccinatieprogramma In Nederland gingen vroeger veel kinderen dood aan infectieziekten waar tegen nu vaccins bestaan. Omdat bijna alle kinderen in Nederland

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. weefselconstructie, bloedvaten, nierfalen

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. weefselconstructie, bloedvaten, nierfalen Niet-technische samenvatting 2015310 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project De invloed van nierfalen op weefselconstructie van bloedvaten 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5)

Nadere informatie

BRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie

BRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie BRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie Bijzonder Resistente Micro-Organismen Bij u is aangetoond dat u een Bijzonder Resistent Micro-Organisme heeft. In deze folder leest u algemene

Nadere informatie

BRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie

BRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie BRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie Bijzonder Resistente Micro-Organismen Bij u is aangetoond dat u een Bijzonder Resistent Micro-Organisme heeft. In deze folder leest u algemene informatie

Nadere informatie

Vaccinatie tegen HPV voor meisjes van 12 jaar. Rijksvaccinatieprogramma

Vaccinatie tegen HPV voor meisjes van 12 jaar. Rijksvaccinatieprogramma Vaccinatie tegen HPV voor meisjes van 12 jaar Rijksvaccinatieprogramma Waarom vaccineren tegen HPV? Als je je laat vaccineren tegen HPV, ben je goed beschermd tegen baarmoederhalskanker. Elk jaar krijgen

Nadere informatie

Anticonceptiemiddelen met oestrogeen en progestageen

Anticonceptiemiddelen met oestrogeen en progestageen Ik wil anticonceptie gaan gebruiken Samenvatting Een anticonceptiemiddel (voorbehoedmiddel) beschermt u tegen zwangerschap. Anticonceptiemiddelen verschillen in werking, gebruik, betrouwbaarheid en bijwerkingen.

Nadere informatie

Controle op Bijzonder Resistente Micro- Organismen

Controle op Bijzonder Resistente Micro- Organismen Controle op Bijzonder Resistente Micro- Organismen BRMO In deze folder staat algemene informatie over bijzonder resistente micro-organismen (bacteriën). En waarom en hoe u hierop wordt gecontroleerd. Deze

Nadere informatie

Werkstuk door een scholier 1947 woorden 27 december keer beoordeeld. Verzorging 1. CHLAMYDIA-INFECTIE

Werkstuk door een scholier 1947 woorden 27 december keer beoordeeld. Verzorging 1. CHLAMYDIA-INFECTIE Werkstuk door een scholier 1947 woorden 27 december 2001 7 106 keer beoordeeld Vak Verzorging 1. CHLAMYDIA-INFECTIE Chlamydia is de soa, die in Nederland het meest voorkomt. Vooral bij meisjes en jonge

Nadere informatie

7,2. Werkstuk door een scholier 1567 woorden 21 februari keer beoordeeld. Het actuele vaccinatieprogramma

7,2. Werkstuk door een scholier 1567 woorden 21 februari keer beoordeeld. Het actuele vaccinatieprogramma Werkstuk door een scholier 1567 woorden 21 februari 2003 7,2 37 keer beoordeeld Vak Biologie Het actuele vaccinatieprogramma In 1957 is het Rijksvaccinatieprogramma ingevoerd met als doel de volksgezondheid

Nadere informatie

De ultieme droom van de professor is. om planten resistent te maken tegen ziekten.

De ultieme droom van de professor is. om planten resistent te maken tegen ziekten. om planten resistent te maken tegen ziekten. 1 om mensen te leren hoe belangrijk taal is in de geschiedenis van Nederland. 2 om een voor iedereen een goede sport- of bewegingsvorm te vinden. 3 dat scholieren,

Nadere informatie

Gezondheid havo 5. In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting.

Gezondheid havo 5. In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting. Gezondheid havo 5 In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting. Microben en je gezondheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Sommige soorten kunnen je ziek maken. Toch is het grootste gedeelte

Nadere informatie

1 Bespreek de tekening tijdens de les 2 D 3 C 4 B 5C 6 A 7 C 8 B. Open vragen

1 Bespreek de tekening tijdens de les 2 D 3 C 4 B 5C 6 A 7 C 8 B. Open vragen ANTWOORDEN VOORTPLANTING EN SEKSUALITEIT Serie a Opdracht Anticonceptiepil 1,3,5 Schema samen doornemen! OPDRACHTEN 1 Bespreek de tekening tijdens de les 2 D 3 C 4 B 5C 6 A 7 C 8 B Open vragen 1 Bij sterilisatie

Nadere informatie

Niet iedereen merkt dat hij/zij een geslachtsziekte heeft. Vrouwen hebben soms bijna of geen last.

Niet iedereen merkt dat hij/zij een geslachtsziekte heeft. Vrouwen hebben soms bijna of geen last. Werkstuk door een scholier 1366 woorden 19 maart 2001 6,8 72 keer beoordeeld Vak Biologie GESLACHTSZIEKTEN ALGEMEEN: Geslachtsziekten kan je oplopen door lichamelijk sexueel contact. Waarbij de mond, anus

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL

Bijlage VMBO-GL en TL Bijlage VMBO-GL en TL 2015 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-15-1-b Grote namen in de biologie Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot

Nadere informatie

afweerbalans; virusinfecties in luchtwegen; auto-immuunziektes; ontstekingsziekten

afweerbalans; virusinfecties in luchtwegen; auto-immuunziektes; ontstekingsziekten Niet-technische samenvatting 2015322 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Nieuwe behandelmethoden voor schadelijke afweerreacties 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) 5 jaar

Nadere informatie

ben een beetje ziek! Naam:

ben een beetje ziek! Naam: Ik ben een beetje ziek! Naam: De kleine boosdoeners die je ziek maken Virussen en bacteriën zijn microben of micro-organismen. Dat zijn heel kleine levende wezens. Je kunt ze niet met het blote ook zien.

Nadere informatie

Uitscheiding en afweer

Uitscheiding en afweer Uitscheiding en afweer De lever: slokdarm galblaas maag 12-ving. darm dunne darm ligging van de lever Functies van de lever: bloedsuikerspiegel (glucosegehalte in bloed) op peil houden overtollige eiwitten

Nadere informatie

keer beoordeeld 4 maart 2018

keer beoordeeld 4 maart 2018 0 Samenvatting door Syb 870 woorden keer beoordeeld 4 maart 2018 Vak Biologie Biologie H8 Samenvatting PARAGRAAF 8.1 Een jongen maakt zaadcellen door hormonen uit de hypofyse. Via het bloed komen die hormonn

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project Niet-technische samenvatting 2015185 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Ontwikkeling van vaccins voor de behandeling en ter voorkoming van human papilloma virus (HPV) infecties en HPVgerelateerde

Nadere informatie

Bloedtransfusie. Informatie voor patiënten. Klinisch Chemisch Laboratorium

Bloedtransfusie. Informatie voor patiënten. Klinisch Chemisch Laboratorium Bloedtransfusie Informatie voor patiënten Klinisch Chemisch Laboratorium Binnenkort ondergaat u een behandeling of ingreep, waarbij er een kans bestaat dat u bloed toegediend moet krijgen (een bloedtransfusie).

Nadere informatie

Vaccinaties voor kinderen van 9 jaar. Rijksvaccinatieprogramma

Vaccinaties voor kinderen van 9 jaar. Rijksvaccinatieprogramma Vaccinaties voor kinderen van 9 jaar Rijksvaccinatieprogramma In Nederland gingen vroeger veel kinderen dood aan infectieziekten waartegen nu vaccins bestaan. Omdat bijna alle kinderen in Nederland worden

Nadere informatie

Contactonderzoek BRMO

Contactonderzoek BRMO Contactonderzoek BRMO In deze folder krijgt u uitleg over wat contactonderzoek is en wat dit voor u betekent. Ook leest u algemene informatie over een bacterie, resistente bacteriën en mogelijke gevolgen

Nadere informatie

Gezondheid vwo 5-6. In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting.

Gezondheid vwo 5-6. In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting. Gezondheid vwo 5-6 In samenwerking met de Maag Lever Darm Stichting. Zijn microben nou goed of slecht voor onze gezondheid? Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie sterven jaarlijks 17 miljoen mensen aan

Nadere informatie

BRMO INFORMATIE VOOR PATIËNTEN

BRMO INFORMATIE VOOR PATIËNTEN BRMO INFORMATIE VOOR PATIËNTEN Inleiding Onlangs bent u op de hoogte gebracht dat er bij u in een kweek een bijzonder resistent micro-organisme (BRMO) is gevonden. U leest in deze folder wat BRMO zijn,

Nadere informatie

GRIEPVACCINATIE 2012. Waardoor komt het? Wat zijn de verschijnselen? Adviezen

GRIEPVACCINATIE 2012. Waardoor komt het? Wat zijn de verschijnselen? Adviezen GRIEPVACCINATIE 2012 De griepprik zal dit jaar op woensdag 14 november worden gegeven, tussen 15 en 18 uur. Mensen die ervoor in aanmerking komen krijgen ongeveer 2 weken van tevoren een uitnodiging toegestuurd.

Nadere informatie

Spreekbeurt ANW Griep

Spreekbeurt ANW Griep Spreekbeurt ANW Griep Spreekbeurt door een scholier 2803 woorden 1 maart 2003 7,6 158 keer beoordeeld Vak ANW Punt 1; Wat is griep? Griep is een andere naam voor influenza. Influenza is een acute besmettelijke

Nadere informatie

Adalimumab (Humira )

Adalimumab (Humira ) Adalimumab (Humira ) Maatschap reumatologie Kennemerland ADALIMUMAB (HUMIRA ) U heeft in overleg met uw arts besloten Adalimumab te gaan gebruiken. Deze folder geeft u informatie over dit geneesmiddel.

Nadere informatie

Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Vertrouwd en dichtbij. Informatie voor patiënten. Endometriose

Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Vertrouwd en dichtbij. Informatie voor patiënten. Endometriose Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Endometriose z Endometriose is baarmoederslijmvlies (endometrium) dat buiten de baarmoederholte aanwezig is, bijvoorbeeld in

Nadere informatie

Onder de huid Subcutaan s.c. Gebruikt bij veel medicijnen, In de ader Intraveneus i.v. Melkziekteinfuus in melkader

Onder de huid Subcutaan s.c. Gebruikt bij veel medicijnen, In de ader Intraveneus i.v. Melkziekteinfuus in melkader Medicijngebruik In dit hoofdstuk zullen de medicijnen besproken worden die gebruikt worden bij het melkvee, jongvee en de droge koeien. Daarbij is er een belangrijke rol voor de antibiotica. Het antibioticagebruik

Nadere informatie

6,9. Werkstuk door een scholier 1909 woorden 27 juni keer beoordeeld. Wat is Aids?

6,9. Werkstuk door een scholier 1909 woorden 27 juni keer beoordeeld. Wat is Aids? Werkstuk door een scholier 1909 woorden 27 juni 2004 6,9 17 keer beoordeeld Vak ANW Wat is Aids? Het Aids-virus, dat staat voor aquired immune deficiency syndrome, wordt veroorzaakt door het HIV-virus.

Nadere informatie

Informatiefolder BRMO voor patiënt en familie

Informatiefolder BRMO voor patiënt en familie Informatiefolder BRMO voor patiënt en familie BIJZONDER RESISTENTE MICRO-ORGANISMEN, WAT ZIJN DIT? Bij u is aangetoond dat u een Bijzonder Resistent Micro-organisme heeft. In deze folder leest u algemene

Nadere informatie

Bijzonder Resistente Micro-organismen (BRMO)

Bijzonder Resistente Micro-organismen (BRMO) Bijzonder Resistente Micro-organismen (BRMO) 2 Inleiding U ontvangt deze folder omdat bij u een BRMO is aangetoond. In deze folder kunt u lezen meer over BRMO zoals wat het is, hoe het wordt vastgesteld

Nadere informatie