Xenotransplantatie is de transplantatie van organen, weefsels of cellen van de ene diersoort naar de andere diersoort, dus ook van dier naar mens.

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1810 woorden 7 maart ,5 59 keer beoordeeld Vak ANW Xenotransplantatie uitleg in het kort Xenotransplantatie is de transplantatie van organen, weefsels of cellen van de ene diersoort naar de andere diersoort, dus ook van dier naar mens. Het idee voor xenotransplantatie is niet nieuw. Al in de 18e eeuw werd er geprobeerd hoornvlies van katten naar honden te transplanteren. Dit mislukte. Begin twintigste eeuw werd er ontdekt dat getransplanteerde organen van mensen veel sneller afgestoten worden dan getransplanteerde organen van mensen. Tot 1970 is er geprobeerd nieren, lever en hart van dieren bij mensen te transplanteren, maar zonder succes. Nu wordt er weer onderzoek gedaan naar xenotransplantatie, omdat er een groot tekort is aan donororganen. Wel worden al een aantal jaren hartkleppen van varkens naar mensen getransplanteerd. Dit kan, omdat hartkleppen niet uit levend weefsel bestaan. Voor de transplantatie worden de hartkleppen chemisch behandeld zodat er geen afstoting en infecties kunnen optreden. Voor xenotransplantatie worden vooral varkens gebruikt. Zij hebben organen van ongeveer dezelfde grootte als de mens. Niet alle organen, weefsels en cellen zijn geschikt voor xenotransplantatie. Van de organen zijn hart, nieren en lever geschikt, van de weefsels vooral hartkleppen, maar er is ook onderzoek gedaan naar de transplantatie van huid, hoornvlies en bot. Van cellen kunnen de insulineproducerende cellen, de zenuwcellen en de beenmergcellen worden getransplanteerd. Bij xenotransplantatie is het niet altijd zo dat het orgaan ook echt in het lichaam van de mens geplaatst wordt. Dit is wel de enige blijvende oplossing voor de vervanging van een ziek orgaan. Het kan ook zijn dat het orgaan naast het lichaam van de patiënt gelegd wordt. Het bloed van de patiënt stroomt er dan doorheen. Dit kan een dierlijk orgaan zijn, maar ook een kunstorgaan bekleed met dierlijke cellen. Dit zijn tijdelijke oplossingen voor ernstig zieke patiënten, die wachten op een menselijk donororgaan. Voordat er een xenotransplantatie toegepast kan worden, moeten er eerst drie biomedische obstakels overwonnen worden. Dit zijn afstoting, verschil in functie van organen en infectiegevaar. Afstoting is het grootste probleem waardoor xenotransplantatie niet kan lukken. Pagina 1 van 5

2 Maar als het orgaan niet wordt afgestoten zijn er nog twee obstakels die overwonnen moeten worden. Het is de vraag in hoeverre een dierlijk orgaan de functie van een menselijk orgaan of weefsel kan overnemen. Over het functioneren van een dierlijk orgaan in een mens is niet veel bekend. Door de problemen met afstoting is dit nooit echt onderzocht. Er kunnen wel een paar problemen voorspeld worden. Allereerst moet het orgaan passen in het lichaam van de patiënt. Voor kinderen is ook de groeisnelheid van het dierlijk orgaan ten opzichte van de rest van het lichaam van belang. Als het kind groeit mag het orgaan niet achterblijven of juist te snel gaan groeien. Voor alle getransplanteerde organen en weefsels geldt dat de kans bestaat sat de levensduur te kort kan zijn, omdat een varken maar tien tot vijftien jaar oud wordt. Per orgaan zijn er nog enkele specifieke problemen. Het hart Bij het hart kunnen er problemen ontstaan met de capaciteit, want de hoeveelheid bloed die in een mens rondgepompt moet worden is meer dan bij een varken. Ook ligt het hartritme van een varken hoger en is het niet helemaal duidelijk of het menselijk lichaam dit kan aanpassen. De nieren Het is niet zeker of de waterhuishouding in het menselijk lichaam geregeld kan worden door een varkensnier. De nier zou dan zo n 20 liter urine per dag kunnen produceren, waardoor de patiënt uitdroogt. Er zijn nog niet echt oplossingen gevonden voor het verschil in functie van de organen. Er is wel voorgesteld een varken voor de transplantatie conditieoefeningen te laten doen, zodat de hartcapaciteit toeneemt. Het 3e biomedische obstakel is het infectiegevaar. Ziektekiemen uit het brondier kunnen de patiënt infecteren. Dit zou een besmettelijke ziekte kunnen zijn, zodat er heel veel mensen de ziekte zouden kunnen krijgen. Bij xenotransplantatie is het gevaar op infectie nog groter dan bij allotransplantatie, omdat dieren en mensen gemakkelijker infecties op elkaar overbrengen. Varkens kunnen dus ook menselijke ziekten krijgen, zoals griep. Ook onderdrukken medicijnen het afweersysteem, zodat men extra vatbaar is voor infecties. De kans op infectie kan verminderd worden door genetische manipulatie van het brondier, brondieren fokken in een ziektekiemenvrije omgeving en brondieren regelmatig controleren op ziektekiemen. Het zal nog wel een tijdje duren voordat xenotransplantatie echt toegepast kan worden, maar het zou wel Pagina 2 van 5

3 een goede oplossing zijn voor het donorentekort. Wordt xenotransplantatie niet overbodig, nu er zoveel onderzoek gebeurt naar stamcellen en de eventuele mogelijkheid om organen te kweken? Pas op met te hooggespannen verwachtingen! Net als bij xenotransplantatie moet op dit terrein nog jaren onderzoek gedaan worden. Het is wel waar dat de ontwikkelingen met stamcellen er veelbelovend uitzien. Zo zou het in de toekomst mogelijk kunnen worden om beschadigde weefsels of organen te herstellen met in het laboratorium gekweekte cellen. Denk bijv. aan het inbrengen van gekweekte hartspiercellen in een hart dat is beschadigd door een infarct, of hersencellen voor iemand de ziekte van Parkinson, of insulineproducerende cellen voor suikerzieken. Voordat dit bij patiënten kan, moet er nog veel onderzoek worden gedaan om het gedrag van cellen te begrijpen. Het kweken van hele organen voor transplantatie is nog veel ingewikkelder en is nog lang niet aan de orde. Het is niet ondenkbaar dat een behandeling met cellen en xenotransplantatie in de toekomst naast elkaar zullen worden toegepast, afhankelijk van wat het beste is voor de patiënt. Waarom richt het onderzoek zich op varkens en niet op apen als bron van organen en weefsels voor mensen? In de vroege jaren van het onderzoek naar xenotransplantatie werden mensapen inderdaad beschouwd als de beste bron van organen en weefsels voor mensen. Doordat wij sterk verwant zijn aan de mensaap, is de afstoting van organen en weefsels van mensapen veel minder dan van de bestanddelen van varkens. Er kleven echter belangrijke nadelen aan het gebruik van apen. Apen zijn drager van allerlei infectieziekten die op de mens kunnen worden overgedragen. Vooral virussen zoals Hepatitis B, Ebola, HIV vormen een gevaar. Het lijkt ondoenlijk om apen vrij te maken van ziektekiemen. Een ander probleem is dat de organen niet groot genoeg zijn. Een apenhart kan bijvoorbeeld onvoldoende het werk van een mensenhart overnemen. Heel belangrijk zijn verder de bezwaren op het gebied van dierenwelzijn: de omstandigheden waaronder apen zouden moeten worden gehouden om ziektekiemen weg te houden. Ook zou het problemen geven om voldoende apen te krijgen, omdat ze een vrij lange generatietijd hebben. Wordt xenotransplantatie al bij mensen toegepast? Ja, er zijn zelfs heel oude berichten van xenotransplantatie. Zo werden bijvoorbeeld in de achttiende eeuw transplantaties van hoornvlies van katten en honden naar mensen gedaan. Begin twintigste eeuw waren chirurgen in staat om organen te transplanteren. Ze voerden toen ook verschillende xenotransplantaties uit en ontdekten dat de afstoting van een orgaan of weefsel van een dier veel heviger is dan de afstoting van menselijk materiaal. Later, in de jaren zestig ontstond de mogelijkheid om afstoting van transplantaten te onderdrukken. Tot 1970 verrichtten artsen op kleine schaal onderzoek met xenotransplantaties van nieren, lever en hart bij mensen, maar zonder succes. De introductie van de effectieve afstotingsremmer cyclosporine begin jaren tachtig, zorgde ervoor dat de transplantatie van menselijke organen een grote vlucht nam. De vraag naar donororganen nam sterker toe dan het aanbod en het tekort aan donororganen werd in toenemende mate een probleem. Sinds het begin van de jaren negentig is xenotransplantatie daarom weer terug op de onderzoeksagenda en zijn er op kleine schaal proeven met xenotransplantatie bij mensen gedaan. In veel landen, waaronder Nederland, maag dat niet vanwege de mogelijke overdracht van infecties. De xenotransplantatie van hartkleppen afkomstig van Pagina 3 van 5

4 varkens is nu routine. Deze vorm van xenotransplantatie vormt echter een uitzondering, omdat het geen levend weefsel betreft. Hoe groot is de kans voor de overdracht van bijvoorbeeld varkensvirussen naar de mens en is dat ernstig?,/b> Eigenlijk zijn dit twee vragen in één en op beide vragen moet het antwoord luiden dat we dat niet weten. Maar de wetenschappers die zich met dit onderwerp bezig houden zijn van mening dat zo'n overdracht met de huidige kennis en technieken niet valt uit te sluiten. En omdat eventuele gevolgen moeilijk zijn in te schatten manen zij tot grote voorzichtigheid. In verschillende landen zijn daarom regels opgesteld dat xenotransplantatie bij mensen alleen mag, wanneer dit risico beheerst kan worden. In Nederland zal vanwege dit infectierisico zelfs een verbod van twee jaar komen (winter 2000/01). Dit verbod zal niet voor varkenshartkleppen of voor onderzoek met de kunstlever gelden. Allerlei vragen over xenotransplantatie 1. Wat is xenotransplantatie? Xenotransplantatie is de transplantatie van organen, weefsels of cellen van de ene diersoort naar de andere. Voor xenotransplantatie bij mensen komen varkens het meest in aanmerking. Om dat mogelijk te maken moet nog veel onderzoek worden gedaan. Dat ligt anders voor hartkleppen afkomstig van varkens. Die bestaan niet uit levend materiaal en worden routinematig getransplanteerd naar patiënten. 2. Tekort aan organen Er is een groot tekort aan menselijke organen en weefsels voor transplantatiedoeleinden. De vraag neemt toe, maar het aanbod niet of nauwelijks. De wachtlijsten voor de patiënt worden langer. Daarom doen wetenschappers onderzoek naar nieuwe methoden, zoals de bruikbaarheid van dierlijke organen en weefsels. 3. Andere oplossingen voor het tekort Behalve xenotransplantatie staan ook andere manieren om het tekort van organen en weefsels te verminderen in de aandacht: ontwikkelingen op het gebied van orgaandonatie en transplantatie, meer aandacht voor preventie van ziekten. Onderzoek naar nieuwe technieken richt zich ook op mechanische kunstorganen, of behandeling met in het laboratorium gekweekte cellen of weefsels. 4. Risico's voor mensen De risico s zijn nu nog te groot en onbekend om xenotransplantatie bij mensen te kunnen uitvoeren. De afstoting van het varkensorgaan is nog onvoldoende onder controle. Ook is niet zeker hoe goed een varkensbestanddeel in een mens functioneert. Tot slot is er een risico dat bepaalde varkensvirussen in de patiënt een nieuwe ziekte kunnen veroorzaken die ook andere mensen bedreigt. 5. Een beetje dier worden? Wordt iemand na een xenotransplantatie een beetje dier? Als xenotransplantatie doorgaat, moet de patiënt zich aan bepaalde leefregels houden. Wat zijn daarvan de psychologische gevolgen? Hoe wordt vanuit levensbeschouwing tegen xenotransplantatie aangekeken? Deze en andere vragen liggen heel gevoelig en worden in veel discussies aangehaald. Pagina 4 van 5

5 6. Gevolgen voor dieren Dieren die voor xenotransplantatie zijn bestemd moeten veelal genetisch worden aangepast. Ook worden ze gehouden onder vrijwel steriele omstandigheden om overdracht van ziekten bij transplantatie te voorkomen. Wat betekent dat voor het welzijn en de identiteit van het dier? Mogen we dieren eigenlijk wel voor dit soort doeleinden gebruiken? 7. Overheid en politiek Xenotransplantatie is in Nederland aan wettelijke regels gebonden, in het belang van mens en dier. Op verzoek van de Tweede Kamer bereidt de regering nu een tijdelijk verbodbegrip.htm voor op xenotransplantatie bij mensen. Hiervan wordt onderzoek met een kunstlever, waarbij varkenscellen buiten het lichaam van de patiënt werken, uitgezonderd. Onderzoek met dieren mag nog wel. 8. Opninies en organisaties Overheid, bedrijfsleven, artsen, onderzoekers en belanghebbenden zoals patiëntenorganisaties en dierenbeschermers, hebben al hun mening gegeven over xenotransplantatie. Hier vindt u een overzicht van een aantal standpunten en visies. Pagina 5 van 5