Samenvatting ANW Hoofdstuk 2

Transcriptie

1 Samenvatting ANW Hoofdstuk 2 Samenvatting door A woorden 29 juni keer beoordeeld Vak ANW P1 Aristoteles: Vegatieve ziel (planten, dieren, mensen) Animale ziel (dieren, mensen) Rationele zin (mensen) Antonie van Leeuwenhoek à microscoop Biochemie à leven teruggebracht tot moleculen Verband tussen genen en eiwitten aangetoond DNA aangewezen als drager van erfelijke eigenschappen Watson en Crick à wenteltrap-structuur van DNA Mens is bijzonder: stoffelijk én geestelijk P2 Problemen in ziekenhuizen vorige eeuw: Wondinfecties na operaties Vrouwen stierven aan kraamvrouwenkoorts Semmelweis: kwam er achter dat dit veroorzaakt werd door het lijk gif dat nog op de handen van studanten zat als ze kraamvrouwen hielpen bevallen. Oplossing: Chloorkalk Operaties onder verdoving (met ether) à veel patiënten sterven door afwezigheid van hygiëne Lister: om rotting van wonden te voorkomen mogen microben niet bij de wond komen Oplossing: Carbolzuur (fenol) à doodt ziekteverwekkers (desinfecteermiddel) Aseptisch werken: voorkomen dat bacteriën bij de wond komen Antiseptisch werken: bacteriën bij en in de wond bestrijden Pasteurs grote kracht: wist op het juiste moment de juiste mensen te mobiliseren Stereo-isomerie: naar links en naar rechts draaiende deeltjes Pagina 1 van 6

2 Pasteurisatie: verhitten om bacteriën te doden Immuniteit Koch (tegenhanger van Pasteur) Technieken voor het kweken van bacteriën Stellingen van Koch: Als een bacterie een ziekte veroorzaakt moet die: Altijd aanwezig zijn bij patiënt met die ziekte De bacterie moet apart ver gekweekt kunnen worden Besmetting van een gezond weefsel of persoon moet dezelfde symptomen geven als oorspronkelijke ziekte P3 Bacterie werd als onderdeel van geneeskunde erkend Epidemie = uitbarsting van een ziekte waaraan een groot deel van de bevolking lijdt. Epidemiologen: Kijken niet nar de individuele patiënt maar letten op aantal patiënten, de plaats waar zij leven en onder welke omstandigheden Proberen er achter te komen hoe een bepaalde ziekte ontstaat en op welke manier ze zich verspreidt Werkt met percentages en kansen 1 e pijler epidemie: iedere ziekte heeft een aparte oorzaak 2 e pijler epidemie: verzamelen van allerlei statistische gegevens Snow à overdracht van ziektes kan gebeuren via seksueel contact/directe aanraking/uitwerpselen/mond Incubatietijd = tijd tussen besmetting en uitbreken van de ziekte Florence Nightingaleà zorgt dat de gezondheidstoestand in het leger verbetert Typisch terrein voor epidemiologisch onderzoek: welke relatie bestaat er tussen omgevingsfactoren en een ziekte? P4 Christelijke visie: 3 vragen spelen een rol: In hoeverre kunnen we ziektes aan Gods handelen toeschrijven? Is er verband tussen schuld en ziekte? Moet je zelf iets aan ziekte en gezondheid doen of moet je alleen op God vertrouwen? Oosterse visie: Mens ingedeeld volgens getal vijf: 5 elementen (water, hout, vuur, aarde, metaal) 5 zintuigen (reuk, gehoor, zicht, gevoel, smaak) 5 jaargetijden (lente, zomer, nazomer, herfst winter) 5 smaken (zuur, zout, bitter, zoet, scherp) Pagina 2 van 6

3 Evenwicht tussen Yin en yang: kunnen ieder van de 5 elementen versterken of verzwakken Yin: vrouwelijk, naar buiten gericht, te maken met afkoeling Yang: mannelijk, naar binnen gericht, te maken met verwarming Ziekte ontstaat bij verstoring van dit evenwicht Voedingsleer die hier op gebaseerd is: Acupunctuur: energiebanen vlak onder de huid die ervoor zorgen dat de energie goed en gelijkmatig over het lichaam wordt verdeeld à bij verstoring ontstaat ziekte à oplossing: dunne naald op bepaalde plaatsen in de banen prikken Macrobiotiek Hippocrates: zag de mens als eenheid van lichaam en geest gezondheid is het juiste evenwicht van de 4 elementen vd kosmos (aarde, water, vuur, lucht) en 4 lichaamssappen (humoren: zwarte gal, gele gal, bloed, slijm) Aster = sterren Astrologie/sterrenwichelarij = sterren worden gebruikt om voorspellingen te doen over wel en wee van de mens. Westers-wetenschappelijk: Middeleeuwen: God belangrijke verklaring voor ziekten Nu: verstoringen leiden tot ziekteverschijnselen Symptomen = ziekteverschijnselen Holisme = totaalbenadering Specialisme = iemand die verstand heeft van een bepaald orgaanstelsel Hahneman à grondlegger van de homeopathie SIMILIA-regel: het gelijke worde met het gelijkende genezen (als een stof bij gezonde mensen ziekteverschijnselen oproept, kan het in verdunde vorm worden gebruikt om een ziekte met deze verschijnselen te behandelen) Potentiëren = het trapsgewijs verdunnen en tussendoor krachtig schudde (dynamiseren) D10 = 10 miljard keer verdund P5 Bacteriën nog niet lang bekend als ziekteverwekkers. Pagina 3 van 6

4 Kweken in een vloeistof met voedingsstoffen in platte schaaltjes (petrischalen) Schimmels veroorzaken ziekten door: voedsel bederven en daar giftige stoffen achterlaten in ons lichaam te groeien, meestal net onder de huid Parasieten: leven in/op een ander levend wezen, en zijn daarvan afhankelijk (meestal overgebracht door tussengastheren) Bacteriën: levende organismen die zichzelf voortplanten Virussen: laten zich voorplanten in andere cel, kleiner dan bacterie, nauwelijks levend te noemen, kun je alleen in levende cellen kweken Prionen: leven niet, eiwitten die normaal in ons lichaam voor komen, als je de zieke vorm binnen krijgt zorgt deze ervoor dat ook de goede varianten omklappen naar de zieke vorm P6 Ziektes voorkomen d.m.v. voorlichting, inenting, goede maatregelen voor hygiëne. Bewijzen of een behandeling werkt: onderzoek aan proefdieren en andere laboratoriumproeven dubbelblind onderzoek: patiënten worden behandeld met een medicijn of met een placebo. Patiënten en artsen weten niet wie wat krijgt. Allergie treedt op waar sterke hygiëne is àhygiëne houdt mycobacteriën buiten (die bacteriën lokken goede reactie van afweersysteem uit) à afweer raakt uit evenwicht en reageert te sterk op onschuldige zaken Oplossing: immunotherapie = inenting met dat type bacteriën Alexander Flemming à ontdekker van penicilline Epidemiologisch probleem: veel bacteriën kunnen zich verweren tegen antibiotica (resistent) P7 Vier linies: Pagina 4 van 6

5 hygiëne: alle maatregelen die we nemen om ziektekiemen bij ons uit de buurt te houden huid, slijmvliezen, speeksel, maagzuur grote vreetcellen (macrofagen): eten o veel mogelijk vreemde spullen (witte bloedcellen) witte bloedcellen: antistoffen Lady Montague: àgaf gezonde mensen een beetje etter van zieke mensen als bescherming tegen pokken. Edward Jenner: àconcludeerde dat koepokken beschermen tegen echte pokken omdat het lichaam voorbereid is op een infectie Pasteur: àhem bleek dat verzwakte bacillen iemand immuun kunnen maken Metchnikov: àzag dat losse cellen kleurstofdeeltjes kunnen opnemen. Bij een splinter verzamelden zich losse cellen. Hij dacht dat deze actief waren om binnendringende ziektekiemen op te ruimen (macrofagen) Ehrich: àzijketentheorie: witte bloedcellen bezitten een aantal verschillende receptoren. Als een lichaamsvreemd deeltje op zo n receptor past gaat de cel meer van die receptoren maken à er kunnen meer lichaamsvreemde deeltjes worden gebonden (onbewijsbaar, met lichtmicroscoop niet zichtbaar) Rode bloedcellen: zorgen voor transport van zuurstof Witte bloedcellen: zorgen voor afweer macrofagen: eten ziektekiemen B-lymfocyten: maken afweerstoffen T-lymfocyten: schakelen virussen uit T-helpercellen: kunnen afweerreactie remmen of stimuleren Afweerstoffen à immuniteit: à bacterie komt lichaam binnen à lichaam maakt antistof à ziekte wordt overwonnen à aantal cellen worden bewaard à als bacterie opnieuw komt kunnen deze geheugencellen snel een antistof maken en wordt je niet ziek Vaccinatie (inenting): wordt gebruik gemaakt van een verzwakte ziekteverwekker P8 Actieve immunisatie: je maakt zelf de antistoffen en je bewaart het recept in geheugencellen (langdurig immuun) Passieve immunisatie: je krijgt antistoffen binnen (enkele weken beschermd tegen ziekte) Microscopen worden beter à het wordt duidelijk dat cellen een kern hebben Watson en Crick: is wenteltrap centrale dogma:àstructuur van DNA Genregulatie: niet elke eigenschap komt overal tot uiting Pagina 5 van 6

6 àgenen moeten dus aan en uit worden gezet àdna kan niets zonder eiwitten er om heen PCR-techniek à klein stukje DNA wordt door speciaal DNA-polymerase enzym tientallen mailen gekopieerd P9 Prenatale diagnostiek: Uitgroeisels van het buitenste vlies om het embryo heen nemen (chorionbiopsie) Vaststellen of het kind een erfelijke ziekte heeft Abortus? (eugenetici = streven naar een perfecte wereld met perfecte mensen Reageerbuisbaby s: Superovulatie = 4-10 eicellen komen tegelijk vrij IVF = reageerbuisbaby-techniek 4 manieren van klonen: Stekken Weefselkweektechniek: klein stukje van plant wordt zo behandeld dat er callusweefsel ontstaat Klonen van embryo s Klonen uit de kern van een volwassen lichaamscel Landsteiner: àontdekt bloedgroepen: bloedcellen hebben net als andere cellen herkenningsmoleculen op buitenzijde Alternatieven voor transplantatie (beperkte beschikbaarheid van donororganen) Menselijke organen kweken Xenotransplantatie (xeno = vreemd): organen komen van andere soort (bijv. varken) Pagina 6 van 6