Samenvatting ANW Hoofdstuk 1 en 2

Transcriptie

1 Samenvatting ANW Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 1838 woorden 31 oktober ,2 5 keer beoordeeld Vak ANW 1.1 Recherchewerk Getuigenverklaringen kunnen om veel redenen onbetrouwbaar zijn: ~ Angst ~ Mentale schok ~ Invloed van alcohol of drugs ~ Tijd tussen de ondervraging en het misdrijf ~ Relatie tussen de verdachte en de toeschouwers De politie begint een relatie- en buurtonderzoek. Hierna zoekt de technische recherche naar sporen op de plaats van de moord. Ze deppen bloed, verzamelen haren en vezels en verpakken deze in aparte zakjes. Die zakjes worden opgestuurd naar het laboratorium. Deze sporen worden ook wel stille getuigen genoemd. Na elk onderzoek wordt een verslag geschreven. Een voorbeeld van zo n laboratorium is het Gerechtelijk Laboratorium, in Rijswijk. Hierna moet je recherche bewijs verzamelen. De rechtbank beoordeelt dit bewijs aan de hand van het dossier en stelt vragen aan getuigen en deskundigen. Pas als blijkt dat het bewijs sterk genoeg is, kan de verdachte en straf opgelegd worden. Serologie = afdeling die bloedonderzoek doet Analogie = afdeling die het bloed op de kleding onderzoeken, ze kijken bijvoorbeeld naar het bloedtype Je bent te herkennen aan een paar kenmerken. Denk aan lichaamsafmetingen, bloedgroep en vingerafdrukken. Aan het einde van de 19de eeuw raakte Sir Francis Galton, een Engelse geleerde, geïnteresseerd in vingerafdrukken. Zijn belangrijkste conclusies waren: ~ Het lijnenpatroon blijft het hele leven hetzelfde ~ Het aantal patronen dat kan voorkomen is heel groot ~ Je kunt vingerafdrukken indelen in groepen De details van het huidlijnenpatroon worden typica genoemd. Bij 12 punten van overeenkomst, mag worden aangenomen dat de vingerafdruk van de verdachte is. Pagina 1 van 5

2 Empirisch bewijs = een bewijs dat uit ervaring verkregen is Een vingerafdruk bestaat voor 99% uit water. Het poeder waarmee de recherche de afdruk zichtbaar maakt, is een zilverkleurig poeder, dat zich aan het water hecht. Dit wordt daarna op folie afgedrukt. Wanneer een afdruk al oud is, is het water verdampt dus hecht het poeder zich er niet meer aan. Afdrukken op plastic kun je sinds kort in gouddamp hangen. De gouddamp hecht zich alleen aan plastic, dus kun je met doorvallend licht de afdruk goed zien. Sinds 1907 worden alle vingerafdrukken van misdadigers bewaard. Dit alles is nu opgeslagen in de archieven van de Centrale Recherche Informatiedienst, afgekort tot CRI. In 1985 ontwikkelde de Engelse professor Jeffreys een nieuwe techniek om meer gebruik te maken van een bloedspoor. Deze techniek maakte mogelijk om een bijzonder stukje uit DNA-moleculen te lichten. In sommige stukjes DNA bevinden zich de informatie over je erfelijke eigenschappen. Dat zijn je genen. Slechts 3% van je DNA bestaat uit genen. Hier heeft de recherche niks aan, maar wel aan het stukje dat Jeffreys ontdekte. Je treft het tussen de genen en het DNA-molecuul aan. Het bestaat uit een herhalend patroontje. Het aantal keren dat dit patroontje zich herhaald, is kenmerkend voor de eigenaar van het DNA. Je kunt dit zichtbaar maken als een soort streepjescode. Dit werd DNA-fingerprint genoemd. De DNA-print onstaat door onderzoek aan slechts een klein deel van dat DNA. Daarom noemen ze het liever DNA-profiel. Na veel onderzoek troffen ze veel meer kenmerkende stukjes in het DNA aan. Behalve in bloed, zit er ook DNA in snot, speeksel, sperma en haarwortels. 1.2 De pil Zonder geboortebeperkingen zouden vrouwen vroeger meer dan 20 kinderen kunnen krijgen! Een van de eerste voorbehoedsmiddelen was het condoom. Mannen maakten deze van de blinde darm van schapen en geiten. In de vorige eeuw was dat van rubber, en tegenwoordig is dat van synthetisch rubber, latex. Margaret Sanger kwam voor de vrouwen op, die ongewenst zwanger werden. Zij bleef zoeken naar betere voorbehoedsmiddelen. Hieervoor benaderde ze meerde onderzoekers.. o.a. bioloog Gregory Pincus. In de pil zitten stoffen die heel veel op vrouwelijke hormonen lijken. Vrouwelijke hormonen regelen de eirijping, eisprong en daarna de innesteling van de bevruchte eicel. Als er aan het einde van de cyclus geen innesteling is, komt de menstruatie op gang. Vrouwen die na een operatie geen eierstokken meer hadden, kregen oestrogeen. Vrouwen die te vroeg zouden bevallen kregen progestageen, om de geboorte uit te stellen. Dus oestrogeen = vruchtbaarheid stimuleren, en progestageen = tegen zwangerschap beschermen. De eerste pil werd in 1960 getest op 800 arme vrouwen. Pagina 2 van 5

3 4 bescherm manieren van de pil: ~ Oestrogeen bemoeilijkt de eirijping (misleidt de hypofyse) ~ Transport van de eicel door de eileider wordt vertraagd (het eitje zal afsterven ~ Het slijmvlies in de baarmoeder ontwikkelt zich te weinig om een eitje te kunnen laten innestelen ( hormoon te kort) ~ Taaie slijmprop in de baarmoedermond houdt de meeste zaadcellen tegen, door progestageen 1.3 Navigatie Kompas wijst naar de magnetische pool, ligt in Noord-Canada, 77 N.B 105 W.L. recht boven de noordpool staat de Poolste. hoe hoger de poolster staat, hoe noordelijker jij dus bent. Geografische breedte kan berekend worden door: de hoogte van de poolster en door de hoogte van de zon boven de horizon astrolabium = ontdekkingsreizigers navigeerden hiermee. scharnier vasthouden (= rechthangen) de wijzer wordt dan zo gedraaid dat het zonlicht door 2 gaatjes valt. de zonshoogte is dan af te lezen. sextant = hiermee kun je heel erg nauwkeurig hoeken meten. dit voorwerp wordt nog steeds vaak gebruikt bij de navigatie. Seizoenscorrectie (in graden) voor de zonshoogte: 21 maart staat de zon op zijn hoogste, net als op 21 september. de lengtegraad bepalen is veel lastiger dan de breedtegraad bepalen. Daarom werd er in 1714 een prijs van pond ( miljoenen guldens ) uitgeloofd aan diegene die hier een oplossing voor zou vinden. Hij werd gewonnen door de klokkenmaker John Harrison. Hij bedacht een klok die ook op zee bleef tikken. De aarde draait in 24 uur om zijn as. Dat is 360 graden in 24 uur = 15 graden per uur. Dus als je 15 graden naar het oosten zou reizen, zou je de zon 1 uur eerder op zijn hoogste punt zien. Een nieuwe ontwikkeling in de navigatie is o.a. het radiobaken. Dat is een soort radiostation dat een speciaal signaal uitzendt. Over de hele wereld staan radiobakens. De plaats hiervan is precies bekend. Deze zenden allemaal een ander signaal uit. Als nu in de richting tot 3 bakens wordt gemeten, kan een computer de positie van het schip uitrekenen. [ Navigatie + tijdverschil bestaat ook] In de jaren 70 en 80 zijn er 24 satellieten in een baan om de aarde gebracht. Ze zenden allemaal een apart signaal uit. Schepen hebben een computer die de tijd uitrekent hoelang dit signaal onderweg is geweest. ZO kan de afstand tot de satelliet berekend worden. GPS = Global Positioning System. Ook bij vliegtuigen wordt het steeds belangrijker. Pagina 3 van 5

4 1.4 Ruimtevaart Eerste wetenschappelijke experimenten zijn gedaan aan het begin van deze eeuw. Het waren kleine raketten, eerder onbestuurbare vuurpijlen. In 1957 brachten de Russen de eerste satelliet in de ruimte. Hier schrokken de Amerikanen heel erg van dat zij ook heel veel geld erin gingen steken. In 1969 landde de eerste persoon op de maan. In 1970 zijn er ook onbemande landingen op de planeten Mars en Venus gedaan. Een raket kan zich nergens tegen afzetten om te versnellen. Daarom worden de gassen die ontstaan na de verbranding van de brandstof, met grote kracht aan de onderkant uitgestoten. Dankzij de ruimtevaart is het mogelijk om satellieten in een baan om de aarde te brengen. Deze voorwerpen die in een baan om de aarde draaien, noemen we kunstmanen of satellieten. Ze worden aangetrokken door de zwaartekracht van de aarde. Satellieten vallen eigenlijk keihard naar beneden, maar omdat hij een grote snelheid heeft dwars op de zwaartekracht, beweegt hij tijdens het vallen ook vooruit. Zolang de snelheid groot genoeg is, komt de satelliet tijdens het vallen niet dichterbij de aarde. Omdat satellieten zich buiten de dampkring bevinden, hebben ze geen last van luchtwrijving. Hierdoor worden ze niet afgeremd en zullen ze dus ook niet naar beneden vallen. De omlooptijd van satellieten is afhankelijk van hun hoogte. Satellieten worden voor veel verschillende toepassingen gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan weersatellieten, Communicatiesatellieten en onderzoek aan de atmosfeer. De meeste satellieten worden gelanceerd met behulp van een onbemande raket. De bemande space shuttle doet dit werk ook. Lang in de ruimte blijven is ongezond voor je botten en spieren, botten gaan verkalken en spieren verslappen. 2.1 Cassettes en cd s Wanneer je een magneet bij een cassette bandje houdt, wordt de inhoud ervan gewist. Als het contact tussen bandje en afspeelkop slecht is, loop de geluidskwaliteit snel terug. Ook door kopiëren wordt het geluid slechter. Zelfs bij gewoon bewaren, ontstaat er al ruis. Een cd lijkt perfect, maar het plastic ervan kan in de zon smelten. Continu of analoog signaal = geluid is een trilling waarvan het signaal alle denkbare waarden kan hebben. Bemonstering = als er een groot aantal keren per seconde het geluid wordt gemeten. In een cd zitten putjes ( nullen en enen). Deze worden gelezen door een laser. Behalve muziek kan er nog veel meer op een cd. Foto s, tekeningen, beeld, tekst en film. Dat gebeurt ook op grote schaal, vooral op cd-roms. ROM staat voor Read Only Memory. Dat betekend dat je de Pagina 4 van 5

5 informatie op het schijfje wel kunt aflezen, maar niet kunt veranderen. Er kunnen ongeveer 600 miljoen woorden ( A4tjes) en honderden afbeeldingen op één cd. 2.2 Toilet en riolering Vroeger kwamen de ziektes cholera en tyfus veel voor. Ook stierven en veel mensen. Dit kwam vaak door de slechte hygiëne. Halverwege de vorige eeuw tot in de beginjaren van de 20ste eeuw werden de uitwerpselen in poepdozen opgevangen en 1x in de week opgehaald en geleegd. Na 1880 kwamen er langzaam aan overal waterleidingen. In Nederland is meer dan 90% van de huizen aangesloten op de riolering. Onder de grond zit een netwerk van en kilometers rioolbuis. De doorsnede is gemiddeld 20 cm. De diameter van de grootste rioolbuis kan meer dan 2 meter zijn. In Nederland zijn er meer dan 500 zuiveringsinstallaties. Eerst worden er de grote bestandsdelen uitgehaald doormiddel van roosters, daarna door bezinken de kleinere. Dan vindt er reiniging plaats met behulp van bacteriën die afvalstoffen afbreken. Als laatste worden die bacteriën er weer uitgehaald, en wordt het water geloosd. Je hebt een vlakspoel toilet (plankie) en een diepspoel toilet (putje). Bij het doorspoelen gebeuren er heel veel dingen. Eerst wordt de afvoerpijp in de stortbak geopend. Die loopt leeg, alles wordt dus weggespoeld. Als de stortbak leeg is, wordt de afvoerpijp weer gesloten en gaat er een kraan open waardoor de stortbak weer volstroomt. Is de bak weer vol, gaat de kraan dicht. Na de spoeling staat het water in de stortbak en de wc weer op precies hetzelfde niveau als voor het spoelen. 2.3 Techniek op menselijke maat Gebruiksvriendelijkheid stelt de gebruiker centraal, niet het apparaat zelf. Om producten zo goed mogelijk op menselijke maat te maken, is en wordt er veel onderzoek gedaan naar lichaamsmaten, kracht en waarnemingsvermogen van mensen. P95-lengte = iemand die langer is dan 95 procent van alle mensen. In het 45ste percentiel = 45 procent van de Nederlanders een kleinere lengte of breedte, en 55 procent een grote lengte of breedte heeft. Ook onderlinge verhoudingen zijn heel erg belangrijk en natuurlijk ook de levensduur van een product. Architecten moeten vooruit denken en rekening houden met de lengtes van mensen over 30 jaar. Bij het ontwerpen van technische producten en meubels worden 5 strategieën onderscheiden die vaak door elkaar heen gebruikt worden: ~ laag percentiel-strategie (bijv. brievenbussen voor kinderen, kleine mensen, invaliden) ~ hoog percentiel-strategie (bijv. deuropeningen) ~ gemiddelde als maatstaf (bijv. hoogte van een wc-pot) ~ verstelbaarheid-strategie (bijv. fietszadel) ~ varianten-strategie (bijv. dezelfde auto met zowel automatisch als handmatige versnelling) Pagina 5 van 5