Oriënterend fertiliteitsonderzoek. Poli Gynaecologie

Transcriptie

1 00 Oriënterend fertiliteitsonderzoek Poli Gynaecologie

2 1

3 De inhoud van deze voorlichtingsfolder is mede samengesteld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Deze folder is zeer volledig en uitgebreid en bevat een beschrijving van alle bestaande behandelingen met hun voor- en nadelen. Uit de vele mogelijkheden is in SJG Weert een keuze gemaakt. Dit houdt in dat niet elke behandeling hier beschikbaar is of uitgevoerd kan worden. Uw gynaecoloog zal samen met u bespreken welke procedure of techniek voor u de beste optie is. Zijn er na het lezen van deze folder nog vragen of twijfels, dan kunt u deze het beste bespreken met uw gynaecoloog Versie NVOG: 2004 Andere folders en brochures op het gebied van de verloskunde, gynaecologie en voortplantingsgeneeskunde kunt u vinden op de website van de NVOG: rubriek voorlichting. 2

4 In het kort Een oriënterend fertiliteitsonderzoek (OFO) bestaat uit verschillende onderzoeken die vaak in een bepaalde volgorde gedaan worden: een gesprek, een lichamelijk onderzoek en aanvullende onderzoeken. Wanneer komt u in aanmerking voor een OFO? U komt voor een OFO in aanmerking als u na 1 jaar onbeschermd seksueel contact niet zwanger bent geworden. Mogelijke oorzaken Bij een OFO wordt gekeken wat de oorzaak kan zijn dat u nog niet zwanger bent. wordt. Mogelijke oorzaken zijn: de eigenschappen van het sperma; stoornissen in de eicelrijping; de doorgankelijkheid van de eileiders. bij ongeveer 3 op de 10 paren ligt de oorzaak van het niet zwanger worden bij de vrouw; bij 3 op de 10 bij de man; bij weer 3 op de 10 bij beiden. bij 1 op de 10 paren wordt uiteindelijk geen oorzaak gevonden. De leeftijd van de vrouw is een zeer belangrijke factor bij het wel of niet zwanger worden. Hoe groot is de kans op een spontane zwangerschap? Als u regelmatig onbeschermd seksueel contact hebt, is de kans dat u binnen 1 jaar zwanger wordt, ongeveer 80%. Deze kans wordt kleiner met het stijgen van de leeftijd. In elke menstruatiecyclus is de kans op zwangerschap ongeveer 10 tot 15%. De kans is het grootst bij seksueel contact rondom de vruchtbare periode. Dit is ongeveer 14 dagen voor de te verwachten menstruatie (zie verder het kopje Vaststellen van de eisprong). Als u langere tijd onbeschermd seksueel contact hebt maar niet zwanger bent geworden, wordt de kans op een zwangerschap kleiner. Toch blijft de 3

5 kans dat u zwanger wordt meestal nog wel bestaan, afhankelijk van de oorzaak (zie figuur 1). 1 op de 6 paren die een kind willen, heeft problemen met de vruchtbaarheid. Van deze paren blijft in Nederland ongeveer 5 % uiteindelijk ongewild kinderloos. figuur 1. Percentage vrouwen dat zwanger wordt na aantal jaren onbeschermd vrijen. Wat houdt het OFO in? Vraaggesprek over o.a.de ziektegeschiedenis van de vrouw en de man; lichamelijk onderzoek; aanvullend onderzoek: - echoscopie - het vaststellen van de eisprong - onderzoek van het bloed - onderzoek van het sperma. 4

6 Afhankelijk van de resultaten krijgt u daarna mogelijk een onderzoek naar de doorgankelijkheid van de eileiders (baarmoederfoto of kijkoperatie). Vraaggesprek ziektegeschiedenis De gynaecoloog stelt u en uw partner vragen. Over uw gezondheid, eventueel medicijngebruik en bijzondere aandoeningen of ziekten in uw families, waaronder eventuele vruchtbaarheidsproblemen. Ook wordt gevraagd hoe uw cyclus verloopt en of u ooit gynaecologische problemen, seksueel overdraagbare aandoeningen of buikoperaties heeft gehad. Verder wil de gynaecoloog in dit gesprek weten of u eerder zwangerschappen en bevallingen heeft gehad en zo ja, hoe die zijn verlopen. Ook is van belang hoe lang u al probeert zwanger te raken. Als er problemen zijn bij het vrijen, kunt u dit met de gynaecoloog bespreken. Uw partner krijgt vragen over eventuele liesbreukoperaties, het indalen van de zaadballen (testikels). Ook of er ooit een bijbalontsteking of seksueel overdraagbare aandoening is geweest. Lichamelijk onderzoek Het algemeen lichamelijk onderzoek bij de vrouw bestaat uit onderzoek naar de lengte, het gewicht en het beharingspatroon. Hierna volgt het gynaecologisch onderzoek. Met het speculum kijkt de gynaecoloog naar de baarmoedermond en neemt soms een kweek af. Daarna krijgt u een inwendig onderzoek, meestal in combinatie met een inwendige echo. De gynaecoloog bekijkt de grootte van de baarmoeder en eierstokken en bekijkt of er afwijkingen zijn. De man wordt meestal alleen onderzocht als bij het onderzoek van zijn sperma afwijkingen zijn gevonden. 5

7 Aanvullend onderzoek Onderzoek van het sperma De gynaecoloog vraagt uw partner om zijn sperma in te leveren voor onderzoek in het laboratorium. Het produceren van het sperma kan thuis plaatsvinden door masturbatie, waarbij het in een potje wordt opgevangen. Lever het potje met sperma binnen 1 uur in bij het laboratorium. Het sperma mag niet te sterk afkoelen (minimum temperatuur 25 C). Tijdens het vervoer naar het ziekenhuis kunt u het potje met sperma bijvoorbeeld in uw broekzak bewaren. Het sperma wordt beoordeeld op de hoeveelheid, het aantal bewegende zaadcellen, de vorm van de zaadcellen en de eventuele aanwezigheid van afweerstoffen tegen zaadcellen. Als er afwijkingen worden gevonden, moet het onderzoek, soms meerdere malen, herhaald worden. Het vaststellen van de eisprong Om vast te stellen of er een eisprong plaatsvindt zijn er verschillende onderzoeken mogelijk: 1. onderzoek van het bloed en; 2. echoscopisch onderzoek. 1. Onderzoek van het bloed: progesteron De hoeveelheid van het hormoon progesteron in het bloed in de tweede helft van de cyclus, geeft aan of er een eisprong (ovulatie) is geweest. 2. Echoscopisch onderzoek Bij inwendig echoscopisch onderzoek kan de groei van een rijpend eiblaasje beoordeeld worden. Ook kunnen de grootte en eventuele afwijkingen van de baarmoeder en eierstokken beoordeeld worden. Dit onderzoek verloopt prettiger als de blaas leeg is. Aanvullend bloedonderzoek Op de derde dag van de cyclus kan eventueel de reserve van de eierstokken worden bepaald door onderzoek van het follikelstimulerend hormoon (FSH) en het hormoon oestrogeen. Eventueel kunnen ook andere hormonen worden onderzocht, zoals het thyroïdstimulerend hormoon (TSH), het 6

8 prolactine (melkklierstimulerend hormoon), het LH (luteïniserend hormoon) en het testosteron. Of er een eisprong is geweest, is te zien aan de waarde van het progesteron, een hormoon dat het baarmoederslijmvlies helpt opbouwen. De gynaecoloog laat deze waarde een week voor de te verwachten menstruatie bepalen. Verder wordt meestal uw bloed ook onderzocht op afweerstoffen tegen chlamydia. Chlamydia is een seksueel overdraagbare aandoening. Als deze antistoffen aanwezig zijn, hebt u vroeger zeer waarschijnlijk een Chlamydia-infectie gehad. Deze infectie kan de eileiders hebben beschadigd en/of verklevingen in de buik hebben veroorzaakt. Met een baarmoederfoto of een diagnostische laparoscopie kan de gynaecoloog de eventuele gevolgen van een Chlamydia-infectie beoordelen. Onderzoek naar de doorgankelijkheid van de eileiders De doorgankelijkheid van de eileiders onderzoekt men via een baarmoederfoto of kijkoperatie. Baarmoederfoto Bij een baarmoederfoto krijgt u, via het speculum een slangetje in de baarmoedermond waardoor contrastvloeistof in de baarmoederholte en eileiders wordt ingespoten. Zo worden de grootte en de vorm van de baarmoeder zichtbaar. En ook een eventuele blokkade van de eileiders, het slijmvliespatroon in de eileiders. Soms zijn ook verklevingen te zien rond de baarmoeder, de eileiders en de eierstokken. Het is een poliklinisch onderzoek en wordt gedaan op de afdeling Medische Beeldvorming. Als bij u een baarmoederfoto moet worden gemaakt, krijgt u hierover van de gynaecoloog nog extra uitleg. Kijkoperatie De doorgankelijkheid van de eileiders kan ook getest worden via een kijkoperatie. Dit noemen we een diagnostische laparoscopie. Deze ingreep gebeurt in de operatiekamer onder algehele narcose. Meestal in dagopna- 7

9 me. Hierbij spuit de gynaecoloog een blauwe kleurstof via de baarmoedermond in de baarmoederholte en eileiders. Als wordt besloten tot een kijkoperatie krijgt u van uw gynaecoloog de folder Diagnostische laparoscopie. Een laparoscopie levert ongeveer dezelfde informatie op als een baarmoederfoto. Maar bij een laparoscopie worden ook de buitenkant van de baarmoeder en de omgeving van de eileiders en eierstokken zichtbaar. Hierdoor zijn eventuele verklevingen en/of baarmoederslijmvlies dat zich buiten de baarmoeder bevindt (endometriose) te zien. Daarom lijkt een kijkoperatie een beter onderzoek als er antistoffen tegen Chlamydia zijn, als u een operatie in de buik heeft gehad waardoor de kans op verklevingen is verhoogd of wanneer u buikpijn heeft. Bij de kijkoperatie wordt soms ook met een kijkbuis in de baarmoeder gekeken om de holte van de baarmoeder te beoordelen. Emotionele aspecten Het lijkt zo vanzelfsprekend om zwanger te raken. En als dat moeilijk of niet lukt kan dat veel emoties met zich meebrengen. Veel vrouwen en hun partners krijgen te maken met ontkenning, schuld, boosheid en depressie. In deze periode kan ook uw relatie veranderen. We raden u aan uw gevoelens met uw partner, de gynaecoloog, familie of vrienden te delen. Ook kan het helpen contact te zoeken met lotgenoten, bijvoorbeeld via Freya, de patiëntenvereniging voor vruchtbaarheidsproblemen, of een FIOM-bureau. De gegevens vindt u verderop in de folder. Tot slot Met deze informatie heeft u een idee wat u kunt verwachten tijdens het oriënterend fertiliteitsonderzoek. Het fertiliteitsonderzoek kan langer duren dan u en uw partner verwachten: elke stap kost nu eenmaal tijd. Als u vragen heeft kunt u deze met de gynaecoloog bespreken. Is de belasting van de onderzoeken te groot voor u, bespreek dan met de gynaecoloog hoe ze stap voor stap in uw eigen tempo uitgevoerd kunnen worden. 8

10 Nuttige adressen Freya, Patiëntenvereniging voor vruchtbaarheidsproblematiek Voor informatie en lotgenotencontact Stichting Ambulante FIOM, Centraal Bureau Kruisstraat 1, 5211 DT 's-hertogenbosch Telefoon: Verspreid over heel Nederland zijn 9 vestigingen voor vragen over zwangerschap, ongewenste kinderloosheid, adoptie, geweld in relaties en seksueel geweld. 9

11 10

12 R