UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT POLITIEKE EN SOCIALE WETENSCHAPPEN. Agro sí, mina no?

Transcriptie

1 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT POLITIEKE EN SOCIALE WETENSCHAPPEN Agro sí, mina no? Golven van sociale dynamieken binnen de controverse rond het mijnbouwproject Rio Blanco in Huancabamba, Noord-Peru. Wetenschappelijke verhandeling Aantal woorden: Maarten De Ruyck MASTERPROEF MANAMA CONFLICT AND DEVELOPMENT PROMOTOR: Prof. Dr. Christopher Parker COMMISSARIS: Dr. Brecht De Smet COMMISSARIS: Dr. Sigrid Vertommen ACADEMIEJAAR

2 Cinco siglos Ellos vinieron diciendo Que éramos unos salvajes A los que tenían que civilizar Luego de quemar robar Pedir rescates para liberar Empezaron a adoctrinar En nombre de un ser desconocido Empezaron a perseguir Todo el conocimiento ancestral Y al ver correr la sangre de nuestro pueblo Durante estos cinco siglos Veo que la rebelión se justifica Y que nadie la puede detener Luego vinieron del norte Diciendo que éramos atrasados A los que tienen que desarrollar Después de quedarse con nuestro suelo Nuestro petróleo, nuestro mares Empezaron a dictaminar Poniendo gobiernos títeres Para poderlos manejar Y así nuestro pueblo poderlo más sangrar Tratando de locos asesinos A todo aquel que quiera ver Por fin nuestra patria en libertad Mario Tabra *Mario tabra is een lokale leider en activist in Ayabaca. Hij was één van de 32 burgers die in 2005 ontvoerd en gemarteld werd door het mijnbouwbedrijf. 2

3 VOORWOORD Vooreerst ontzettend veel dank aan mijn ouders. Omdat ze de maandenlange uithuizigheid van hun sympathiekste zoon moesten weten te verwerken. Voor de nodige peptalks in Piura. Voor alle steun tijdens mijn verblijf in Peru. Enorme dank aan mijn vader voor zijn taalkundige eindcontrole van deze masterproef. Dank aan prof. Dr. Christopher Parker voor het promotorschap. Voorts een woord van dank aan allen die mij geholpen hebben bij mijn onderzoek in Huancabamba: Aan Tom van den Steen van Catapa voor het leggen van veel belangrijke contacten in Peru. Aan Mariatherese voor de enorme hoeveelheid informatie Aan Gerardo Chamba voor de geruststelling van mijn gemoed bij het afgrondschouwspel op weg naar Huancabamba. Aan Manuel Guerrero, Benito Guarnizo en Maria Esther uit Huancabamba. Een enorme waardering in het algemeen voor de gemeenschap Segunda y Cajas. Voor hun warme ontvangst en hun vertrouwen. Voor het zeer leerrijke verblijf. Voor hun strijd om meer sociale en ecologische rechtvaardigheid. Tenslotte dank aan iedereen die mijn verblijf in Peru tot een onvergetelijke ervaring heeft gemaakt. 3

4 ABSTRACT Het aanmoedigingsbeleid voor buitenlandse mijnbouwinvesteringen in Peru, gegroeid sinds de jaren 1990, verschafte het land een enorme economische groei. Maar de ruimtelijke reorganisatie van het land die de boomende mijnbouwsector met zich meebracht, gebeurde en gebeurt nog steeds zonder of met heel weinig inspraak van de inheemse gemeenschappen. Het zeer hoge aantal sociaal-ecologische verdelingsconflicten dat deze economische ontwikkeling veroorzaakte, stelt de nieuwe Peruaanse nationale regering voor een enorme uitdaging. Eén van deze sociale conflicten is de ecologische strijd van de inheemse gemeenschappen Yanta en Segunda y Cajas tegen het mijnbouwproject Río Blanco in Noord-Peru. Sinds het begin van het conflict in 2003 vielen al zeven dodelijke slachtoffers te betreuren door gewelddadige, rechtstreekse confrontaties tussen bevolking, politie en veiligheidsbedrijf. In deze masterproef willen we nagaan welke sociale dynamieken zich ontwikkelen in de provincie Huancabamba tijdens dit sociale conflict. Aan de hand van participerende observatie en kwalitatieve informele interviews bij de lokale bevolking van de gemeenschap Segunda y Cajas in de provincie Huancabamba, wensen we na te gaan welke impact deze sociaal-ecologische strijd heeft op de relaties binnen de boerengemeenschap. We zullen merken dat onder meer de machtsrelaties tussen man en vrouw wijzigden als gevolg van het lokaal activisme. Daarnaast bekijken we ook hoe het mijnbouwbedrijf en de NGO s belangrijke actoren worden in het grassrootsactivisme van de gemeenschap. Opvallend is ook dat de publieke opinie tegenover NGO s in de provincie Huancabamba hierbij niet eenduidig positief is. Voorts zullen we zien in welke mate de slechte, economische situatie van de lokale boeren in deze provincie ervoor zorgt dat niet iedereen meestrijdt tegen het mijnbouwproject. 4

5 INHOUDSTABEL Abstract Inleiding Mijnbouw en conflict in Peru Mijnbouw als booming sector Mijnbouw, democratie en sociale conflicten Het mijnbouwproject Río Blanco in Noord-Peru De noordelijke sierra en Huancabamba als setting Río Blanco: een verhaal van hevig lokaal protest: een beknopte chronologische bespreking Een toename aan sociale actoren Sociale mobilisatie als antwoord op een bedreigde livelihood De ecologische overshoot van onze economische ontwikkeling Een nieuwe vorm van ecologisch bewustzijn: het ecologismo popular Collectieve actie als verdediging van de eigen livelihood Een strategische framekeuze en veranderende sociale relaties in de strijd tegen het Río Blancoproject Collectieve actieframes als mobilisatiemiddel Framing in de strijd tegen het Río Blanco-project Verschillende strategieën voor weerstand Etniciteit als bindmiddel

6 La naturaleza es la vida De rol van gender in het collectief actieframe Veranderende genderrelaties Van verbondenheid naar wantrouwen binnen de gemeenschap Segunda y Cajas Dynamieken binnen het activisme van sociale bewegingen Economische situatie en houding van regering: belangrijke factoren in het protest Counter mobilization van het mijnbouwbedrijf NGO s onder vuur in de provincie Huancabamba Vertegenwoordiging van de rondas campesinas Het volk aan het woord: Corruptie en eigenbelang Besluit Literatuurlijst

7 1. INLEIDING Tijdens één van mijn vele busverplaatsingen in Peru, stuit ik in de Peruaanse krant op een artikel over lokale protesten tegen een mijnbouwproject. Voor de zoveelste keer. Bijna dagelijks staan de lokale kranten gevuld met artikels over sociale conflicten in Peru. Omdat ik deze keer het dorp, waar de confrontatie tussen de lokale bevolking en de politie aan de gang is, niet kan lokaliseren, besluit ik de landkaart erbij te nemen. Nog voor ik deze kan openplooien, zie ik vanuit mijn ooghoek de naam van het dorp verschijnen op een bord langs de straatkant. Even verder is de straat vernauwd door versperringen. Een enorme politiemacht zit voor zijn tijdelijk tentenkamp te wachten om de orde te handhaven bij eventueel nieuwe protestacties van de lokale bevolking. Het is meteen duidelijk: de dialoog is hier ver zoek. Hier heersen de haat en de repressie. Het is een typerend beeld van de harde realiteit in Peru: het land kampt vandaag met meer dan 200 sociale conflicten. Het grootste deel van deze protesten vanuit de lokale bevolking is het gevolg van de (toekomstige) inplanting van een grootschalig mijnbouwproject, waarbij de lokale burger vooraf niet of nauwelijks geraadpleegd werd. Sinds de jaren 1990 kende de ontginningssector in Peru, omwille van een stijgende vraag naar grondstoffen en een aanmoedigingsbeleid van de regering Fujimori, een enorme boom. De mijnbouwsector werd één van de belangrijkste motoren voor de economische groei in Peru. Maar de kritiek groeide op het feit dat de winsten uit de extractieindustrie enkel naar een kleine groep begunstigden vloeit en niet of nauwelijks de lokale economische situatie ten goede komt. In het eerste hoofdstuk van deze masterproef bespreken we de Peruaanse context waarin de groeiende mijnbouwsector en de bijhorende sociale conflicten plaatsvinden. Eén van de actieve sociale conflicten in Peru woedt in de provincie Piura, in het Noorden van Peru. In 2003 verkreeg een Brits bedrijf een aantal concessies om het mijnbouwproject Río Blanco op te starten. De Peruaanse regering heeft hierbij nooit de gemeenschappen Segunda y Cajas en Yanta, op wiens gronden de concessies zich bevinden, geconsulteerd. Het mijnbouwproject Río Blanco is hierdoor, onder meer volgens de Peruaanse landwet, illegaal. In het tweede hoofdstuk schetsen we de context van het mijnbouwproject, waarbij we vooral focussen op de provincie Huancabamba, waar het onderzoek voor deze masterproef is uitgevoerd. 7

8 In plaats van de boeren van de gemeenschap Segunda y Cajas als passieve slachtoffers weer te geven, heb ik onderzocht op welke wijze zij hun agency inzetten om verandering te brengen in hun bedreigde situatie. We bekijken daarom eerst hoe de strijd tegen het Río Blanco-project deel uitmaakt van een bredere beweging die vecht voor een sociale en ecologische rechtvaardigheid. We gaan na hoe de negatieve gevolgen van onze economische ontwikkeling een nieuwe vorm van ecologische bewustzijn deed ontstaan, namelijk het ecologismo popular. Deze term vond ingang door Martinez-Alier, die het verband legde tussen armoede, milieudegradatie en ecologische rechtvaardigheid. We zullen zien hoe bij het ecologismo popular de focus vooral komt te liggen op de verdelingsaspecten binnen ecologische conflicten. Met deze masterproef wil ik van dichtbij bekijken hoe de lokale boeren van de gemeenschap Segunda y Cajas zich verenigen in de strijd tegen het mijnbouwproject Río Blanco. Daarbij wens ik na te gaan welke rol (internationale) NGO s en andere sociale organisaties spelen in de mobilisatie van de inheemse bevolking. Het conflict escaleerde snel. Sinds het begin van de strijd tegen het mijnbouwproject vielen er al zeven doden door rechtstreekse conflicten. Vooral de boerengemeenschap Segunda y Cajas werd zwaar getroffen. Bovendien wou ik nagaan hoe het sociale conflict een impact heeft op het dagelijkse leven van de lokale boeren. De focus gaat naar de impact op de sociale relaties binnen de gemeenschap. Om mijn hoofdvraag Welke sociale dynamieken spelen er zich af tijdens de strijd tegen het mijnbouwproject Río Blanco binnen de provincie Huancabamba? te kunnen onderzoeken, gebruikte ik de volgende onderzoeksvragen: Op welke manier worden de lokale boeren gemobiliseerd in de mijnbouwstrijd? Welke impact heeft het activisme op de sociale relaties binnen de gemeenschap Segunda y Cajas? Welke dynamieken zijn bepalend voor de context van het activisme van sociale bewegingen? Deze vragen behandelen we in de twee laatste hoofdstukken van deze masterproef. In deze twee laatste hoofdstukken gaat de aandacht eerst naar de keuze van een collectief actieframe in de strijd tegen het mijnbouwproject en de gevolgen daarvan op de sociale relaties binnen de gemeenschap. In het hoofdstuk daarop bekijken we welke dynamieken in de strijd zich voordoen in de provincie Huancabamba door de komst van het mijnbouwbedrijf en (internationale) NGO s. 8

9 Methoden en technieken Om op deze onderzoeksvragen een antwoord te krijgen, verbleef ik van januari tot maart 2011 in de stad Huancabamba. De keuze om mij in mijn onderzoek enkel te richten op de gemeenschap Segunda Y Cajas, en dus niet op de boerengemeenschap Yanta in Ayabaca, die eveneens strijdt tegen het Río Blanco-project, was vooral ingegeven door praktische overwegingen. De bereikbaarheid speelde bijvoorbeeld een grote rol. De afstand tussen de verschillende caserios of gehuchten van de gemeenschap Segunda y Cajas vanuit de stad Huancabamba, waar ik woonde, was dagelijks gemakkelijk overbrugbaar. De caserios van de gemeenschap Yanta zijn daarentegen veel moeilijker bereikbaar vanuit de stad Ayabaca. Dagelijks één van deze caserios bereiken, was bijgevolg praktisch een moeilijke opdracht. Bovendien wou ik in een relatief korte periode zoveel mogelijk informatie verzamelen door interviews en observaties. Omwille van het grote wantrouwen tegenover buitenlanders bij de lokale boeren, duurde het een hele tijd alvorens ik het volledige vertrouwen van het grootste deel van de gemeenschap kreeg. Voor mijn onderzoek maakte ik vooral gebruik van verschillende kwalitatieve onderzoeksmethoden, waarvan participerende observatie, informele interviews en groepsgesprekken de belangrijkste waren. In totaal nam ik vijftien interviews af van lokale boeren, vertegenwoordigers van de gemeenschap en de burgemeester van Huancabamba. Daarnaast organiseerde ik een groepsgesprek met tien inwoners van de caserio Cumbicus, waarvan het merendeel vrouwen waren. De interviews werden opgenomen met een dictafoon. Eén kanttekening daarbij echter: tijdens een interview met behulp van dictafoon praatten mijn informanten beduidend minder openhartig. Vandaar dat informele gesprekken met de lokale bevolking, zonder dictafoon, tevens een zeer belangrijke onderzoeksstrategie was. Voorts was ik aanwezig op enkele samenkomsten van de gemeenschap, onder meer op een vergadering van de gemeenschap Segunda Y Cajas met de burgemeester van Huancabamba. Ook mijn observaties tijdens de feestelijke bijeenkomst voor de verjaardag van de gemeenschap waren zeer nuttig voor deze masterproef. De interviews voor deze masterproef werden uitgevoerd in vier verschillende caserios, namelijk Cumbicus, Cajas Tres Acequias, Cajas Shapaya en Cajas Canchaque. Naast deze rechtstreekse informatiebronnen heb ik ook gebruik gemaakt van informatie uit lokale kranten, archieven van de gemeenschap en sociale organisaties, petities en video s over het project van NGO s en van het bedrijf zelf. 9

10 2. MIJNBOUW EN CONFLICT IN PERU El Perú... Un mendigo sentado en un banco de oro? Peru...een bedelaar, zittend op een troon van goud? (Antonio Raimondi) 2.1. MIJNBOUW ALS BOOMING SECTOR Peru heeft een lange geschiedenis van exploitatie van mineralen. Al gedurende de Incacultuur in de zestiende eeuw en later tijdens de Spaanse koloniale bezetting, was de mijnbouwsector een zeer belangrijke economische activiteit in Peru. Echter, aan het begin van de zeventiende eeuw raakten de belangrijkste zilvermijnen in het land uitgeput. De gehanteerde ontginningstechnieken haalden steeds minder opbrengsten. Pas in de jaren 1990 herleefde de Peruviaanse mijnbouwsector door een stijgende vraag naar grondstoffen, maar ook door middel van de zogenaamde nieuwe mijnbouw, gekenmerkt door het gebruik van modernere en goedkopere technologieën. Door deze modernisering werd het nu ook rendabel om gebieden met slechts lage concentraties aan mineralen te ontginnen (Bebbington et al., 2007, p. 7; Moeskops, 2007, p. 3; De Echave et al., 2009, p. 15). Het was in deze beginperiode van nieuwe mijnbouw dat president Alberto Fujimori tijdens zijn eerste mandaat enkele belangrijke structurele economische hervormingen doorvoerde. Het beleid richtte zich voortaan op de modernisering van de economie aan de hand van privatisering, liberalisering en het binnenhalen van buitenlandse investeringen, vooral ook in de mijnbouwsector. Een groot aantal belangrijke mijnbouwbedrijven startte in de jaren 1990 met exploitatieactiviteiten in Peru. Mede door de verhoogde vraag naar grondstoffen, boomde de Peruviaanse mijnbouwsector met een verbluffende snelheid. Tussen 1990 en 2000 vervijfvoudigden de investeringen in de mijnbouwsector in Peru. Eind jaren 1990 leefde ongeveer 55 procent van de Peruviaanse boerengemeenschappen in een gebied dat op een bepaalde manier beïnvloed werd door een mijnbouwproject (Bebbington et al., 2007, p. 7; Moeskops, 2007). 10

11 Sindsdien heeft Peru zich ontwikkeld tot de belangrijkste producent van zilver in de wereld. Daarnaast is het land ook één van de grootste leveranciers van koper, zink en goud (Moeskops, 2007; Salazar, 2010). De concurrentiekracht van Peru in de wereldwijde mijnbouwindustrie neemt elk jaar toe. De grote aantrekkingskracht voor mijnbouwinvesteringen in Peru is vooral het gevolg van een toenemende politieke stabiliteit en een aanmoedigingsbeleid van de overheid. De mijnbouw vertegenwoordigt in Peru ondertussen ongeveer 60 procent van de totale inkomsten uit export (Salazar, 2008). Het aantal mijnbouwconcessies rijzen de laatste jaren als paddenstoelen uit de grond: de laatste twintig jaar telt het land tien keer meer gebieden, bestemd voor mijnbouw (Nores, 2010; Observatorio de Conflictos Mineros en el Perú, 2011). Bovendien blijven de metaalprijzen ondertussen steeds verder stijgen. De groei in de mijnbouwsector zou dus tot een enorme economische groei en tevens armoedevermindering moeten leiden. Toch lijkt deze stijgende economische welvaart niet meteen een grote invloed te hebben op het reduceren van de kloof tussen rijk en arm. Peru behoort nog steeds tot de armste landen van Zuid-Amerika. Volgens Gambetta (2009, p. 15) is dit onder meer het gevolg van een inefficiënte toepassing van sociale programma s en een slecht armoedereductiebeleid van de Peruaanse regering. Er heerst dan ook heel veel kritiek op het mijnbouwbeleid van de regering onder president Alan García. Vooral het gunstige belastingsbeleid stuit op veel verzet. De royalty tax, als gevolg van de zeer hoge metaalprijzen, is in Peru met één tot drie procent relatief laag. Bovendien blijven veel grote mijnbouwbedrijven gespaard van deze royalty s. Deze regeling is het resultaat van vorige contracten gedurende de regering Fujimori, maar werd ook in 2006, ondanks een andere verkiezingsbelofte, gehandhaafd door de regering García (Salazar, 2008; Business Monitor International, 2010). Wel werd een vrijwillige bijdrage ingevoerd waarbij de grote exploitatieondernemingen geld leveren aan een gelijkheidsfonds voor armoedebestrijding. Ongeacht het feit dat verscheidene fondsen, in het leven geroepen door mijnbouwbedrijven, de lokale ontwikkeling proberen te bevorderen, rijzen er toch ook heel wat twijfels over deze fondsen. Vooral het gebrek aan transparantie veroorzaakt veel wantrouwen. Wordt het geïnde geld van de fondsen wel eerlijk verdeeld? En wordt het geld wel degelijk aan de lokale gemeenschappen bezorgd? (Salazar, 2006; Moeskops, 2007, p ). Het contrast tussen deze vrijwillige bijdrage en de inkomsten voor de bedrijven blijft bovendien ontzettend groot, waardoor het debat om mijnbouwbedrijven meer royalty s te laten betalen, steeds weer oplaait. Volgens critici zijn de voorwaarden wel voor de bedrijven verbeterd, maar kunnen de lokale boerengemeenschappen niet of nauwelijks van deze winsten genieten. Bovendien blijft het 11

12 enkel de lokale bevolking die voor de kosten moet opdraaien. De gezondheidsproblemen en de enorme milieuschade als gevolg van mijnbouwactiviteiten betekenen voor de lokale bevolking immers steeds een groot inkomensverlies (Moeskops, 2007; Gonzalez, 2007). De Wereldbank stelde al in 2005 dat de politieke wil in Peru te zwak is om de ecologische gevolgen van mijnbouw op te vangen (Bebbington et al., 2007, p. 8). Volgens de Wereldbank investeert Peru te weinig om de enorme kosten voor het bestrijden van de milieuvervuiling te kunnen dekken en investeert het daarnaast te weinig in onderzoek naar meer duurzame technologieën (Salazar, 2008; Orihuela, 2008). Ook de Peruviaanse economist Orihuela is niet optimistisch over het huidige Peruviaanse mijnbouwbeleid: Fortunately, Peru is still a very rich country in mineral resources. The clear truth is that if there is no adequate mineral revenue allocation into other types of capital within the sector, this activity will not be sustainable. (Orihuela, 2008, p. 2). Daarnaast is het helemaal niet zeker dat de mijnbouwsector in Peru wel degelijk ook bijdraagt tot de lokale economische ontwikkeling. Peruaanse bedrijven voldoen meestal niet aan de technologische eisen die de grote mijnbouwbedrijven voorop stellen, waardoor zij niet kunnen meegenieten van de stijgende economische activiteiten. Als er al een ontwikkeling is van de lokale economie, dan zal deze eerder voorkomen in Lima, aan de havens aan de kust en in belangrijke stedelijke gebieden in de Peruaanse Sierra. Het is echter vrij onwaarschijnlijk dat armoedevermindering ook in de afgelegen landbouwgebieden in de Andes of de Amazone, rondom de mijnen, echt realiteit zou worden (Extractive Industries Review, 2003, p. 14; Moeskops, 2007; De Echave et al., 2009). Patricia Gonzalez, onderzoekster bij het IDRC, stelt dat de ontginning van niet-hernieuwbare grondstoffen verscheidene negatieve impacten met zich mee kan brengen, waardoor het van uiterst belang is om een situatie te creëren waarin the country, regions and localities in where mining activity takes place have a direct share in the wealth produced by exploitation of their mineral riches in a way that translates into an improvement in their inhabitants quality of life and level of wellbeing. (IDRC, 2004, p.12). Momenteel is ongeveer 15 procent van het grondgebied van Peru in concessie gegeven aan de mijnbouw. Het overgrote deel van deze concessies bevindt zich in gebieden die traditioneel in het bezit zijn van boeren en inheemse gemeenschappen (Catapa, 2010, p.3; Nores, 2010). Het gebrek aan decentralisatie en burgerparticipatie in het Peruaanse mijnbouwbeleid zorgt er onder meer voor dat het land te kampen heeft met verscheidene sociale conflicten (Moeskops, 2007, p. 24). 12

13 Figuur 1: Kaart van de mijnbouwconcessies in Peru (november 2009) (Bron: CooperAcción) 13

14 2.2. MIJNBOUW, DEMOCRATIE EN SOCIALE CONFLICTEN De voorbije jaren laaiden in Peru verscheidene hevige sociale conflicten op tussen de lokale bevolking en mijnbouwbedrijven. De geschillen gaan vaak gepaard met rechtstreekse confrontaties waarbij de materiële kosten hoog oplopen. Bovendien hadden ze al verscheidene keren het verlies van mensenlevens tot gevolg (Moncloa, 2007, p. 13). Toch is de ontwikkeling van sociale conflicten, als gevolg van mijnbouwactiviteiten, geen recent fenomeen. We zien dat gedurende de laatste tientallen jaren de expansie van de mijnbouwsector in verschillende Zuid-Amerikaanse landen steeds gepaard ging met de opkomst van een groot aantal conflicten tussen mijnbouwbedrijven en de lokale bevolking (De Echave, 2004). Volgens José De Echave (2004, p. 4) veroorzaakt iedere versnelde groei van mijnbouwactiviteiten een conflictueuze situatie waarbij lokale gemeenschappen antwoorden als ecosystem guardians in the face of an external stakeholder s arrival. Volgens de rapporten van Defensoría del Pueblo, een nationale ombudsdienst die waakt over het respect voor de mensenrechten, heeft Peru momenteel te kampen met 233 sociale conflicten. Maar liefst 117 hiervan of 50,2 procent zijn sociaal-ecologische conflicten (Defensoría del Pueblo, 2011, p. 6). De sociale conflicten rond het thema milieu zouden tijdens de periode tussen 2002 en 2007 met 40 procent gestegen zijn (Salazar, 2008; Defensoría del Pueblo, 2011). Een groot deel van deze sociaal-ecologische geschillen staat in verband met mijnbouwprojecten. Volgens het Defensoría del Pueblo zou zeven op tien sociaal-ecologische conflicten in Peru veroorzaakt worden door een mijnbouwproject (Bebbington et al., 2007, Fierro, 2010; Defensoría del Pueblo, 2009, 2011). Ondanks het feit dat er in het laatste jaar een zeer lichte daling merkbaar is van het aantal nieuwe actieve sociale conflicten, blijven de vele sociale onrusten bij de plaatselijke bevolking een prangend probleem in Peru. De verdere uitbouw van de mijnbouwsector, met aandacht voor de rechten van lokale gemeenschappen, is daarbij nog steeds één van de grootste actuele uitdagingen van Peru (De Echave, 2004; Defensoría del Pueblo, 2011). In haar rapport Los conflictos socioambientales por actividades extractivas en el Perú verwoordt het Defensoría del Pueblo verscheidene aanbevelingen, zowel voor de staat, de bedrijven, als voor de lokale gemeenschappen en sociale organisaties om de dialoog tussen de betrokken partijen van een mijnbouwproject te bevorderen en voldoende mechanismen in te bouwen die sociale conflicten kunnen voorkomen (Defensoría del Pueblo, 2007, p ; El Comercio, 2007). Sociale conflicten worden op de eerste plaats gecreëerd door verschillen in posities en doelstellingen van de verschillende actoren. Deze onenigheden genereren spanningen en wrijvingen, die 14

15 uiteindelijk soms uitmonden in permanente protesten en rechtstreekse gewelddadige confrontaties. In gebieden gerelateerd aan mijnbouwprojecten zijn er tal van factoren die een verklaring kunnen bieden voor het groot aantal sociale conflicten. Vaak heerst er bij het merendeel van de lokale bevolking een negatieve beeldvorming over grootschalige mijnbouw als gevolg van de gekende schadelijke effecten van de ontginningsprojecten. De verstoring van de lokale economieën, de slechts beperkte opstoot van werkgelegenheid, de (verwachte) milieudegradatie, gezondheidsproblemen en landproblematiek veroorzaken heel wat onvrede bij de lokale gemeenschappen in mijnbouwgebieden, maar ook veel onrust bij de plaatselijke bevolking in nog niet ontgonnen concessiegebieden. De gecreëerde verwachtingen voor een economische ontwikkeling kunnen op het lokale niveau vaak niet ingelost worden en worden bovendien meestal teniet gedaan door de veroorzaakte milieuschade (Moeskops, 2007). Deze onrust bij de lokale boerengemeenschappen verklaart heel vaak het lokale protest en het ontstaan van gewelddadige confrontaties. De plattelandsbevolking probeert de oorspronkelijke economische structuur, die hen ten minste met zekerheid in hun levensonderhoud verzekerde, staande te houden. Het grootste probleem is dus een gevolg van het gebrek aan een passende regeling met de plaatselijke bevolking over het gebruik van de lokale natuurlijke bronnen (Moncloa, 2007, p. 15). De fundamentele verschillen in de visies over de territoriale ontwikkeling van het platteland tussen de lokale gemeenschappen en de mijnbouwbedrijven zijn bijgevolg stimulansen voor sociale conflicten die nieuwe investeringen in projecten kunnen ontmoedigen, alsook de start van nieuwe projecten kunnen vertragen (Moncloa, 2007; Tanaka et al., 2007; Bebbington et al., 2007, p. 9-10). Daarnaast is de combinatie van de toepassing van nieuwe technologieën enerzijds, en snelle prijsstijgingen voor mineralen op de wereldmarkt anderzijds, heel vaak de oorzaak van lokale protesten. Beide contexten hebben er immers voor gezorgd dat bepaalde gebieden in Peru, die vroeger nauwelijks gekend waren en als niet erg commercieel attractief gezien werden in de ontginningsindustrie, nu ook bijzonder rendabel werden voor extractieactiviteiten. Mijnbouwprojecten werden en worden bijgevolg nu ook gepland in gebieden die traditioneel geen mijnbouwtraditie hebben. Een groot deel van de hevigste conflicten doen zich voor in dergelijke gebieden. Ook het mijnbouwproject Río Blanco in Piura is hier een uitstekend voorbeeld van (Bebbington et al., 2007, p. 9). 15

16 Ongelijke machtsverhoudingen Om deze sociale conflicten af te stoppen, moet er in de eerste plaats een dialoogcultuur komen, waarin op een geïnstitutionaliseerde wijze zowel staat, regering, verschillende autoriteiten, mijnbouwbedrijven, lokale gemeenschappen, sociale organisaties en media participeren (Expreso, 2011). Het Defensoría del Pueblo ziet op dit gebied al enkele positieve tendensen en wijst onder meer op het ontstaan van beduidend meer platformen voor een permanente dialoog. De ombudsdienst omschrijft de belangrijkste werkpunten hieromtrent als de blijvende inzet voor meer dialoog, de continue oproep voor de beslechting van geschillen door middel van de rechtsstaat en de dringende eis dat alle betrokken partijen binnen sociale conflicten de fundamentele rechten van iedereen waarborgen (Defensoría del Pueblo, 2010, p. 12). Toch blijkt steeds weer dat het niet evident is om evenwichtige platformen voor een permanente dialoog rond mijnbouwprojecten levendig te houden. Het is opvallend dat het optreden van de staat momenteel eerder gericht is op een reactieve dialoog, met andere woorden op het herstellen van de eensgezindheid, de demobilisatie van protesten, het minimaliseren van de gevolgen van confrontaties en het vermijden van eventuele herhalingen van deze protesten (Tanaka et al., 2007, p. 9). Bovendien zien we dat ongelijke machtsverhoudingen tussen de verschillende actoren een evenwichtige dialoogcultuur vaak in de weg staan. De relaties tussen de staat, mijnbouwbedrijven en lokale gemeenschappen worden immers gekenmerkt door een enorme asymmetrie. Niet enkel, zoals hierboven gesteld, op het vlak van posities en doelstellingen, maar ook in verband met een ongelijke toegang tot politieke macht, informatiebronnen en communicatieplatformen (Bebbington et al., 2007, p. VII). Zo is het bijvoorbeeld belangrijk dat in de discussie over het economische potentieel van het platteland ook de opinie van de lokale gemeenschappen voldoende gemediatiseerd wordt, zodat hun visies kunnen dialogeren met de doelstellingen van de staat en van de extractie-industrie. Bebbington et al. (2007) merken op dat de Peruaanse pers wel degelijk een belangrijke rol speelt in deze debatten. Door aandacht te schenken aan de pijnpunten van het beleid rond mijnbouwprojecten, kan de pers constructief bijdragen aan een betere dialoog. Toch hebben, volgens het rapport van de Peru Support Group, bepaalde gedrukte media het conflict over mijnbouw alleen maar aangewakkerd (Bebbington et al., 2007, p.10). Zo wordt over deze sociale conflicten heel vaak in termen van terrorisme of militarisering gesproken, zoals ook gebeurd is bij de Río Blanco case (Bebbington et al., 2007, p. 10; Aprodeh, n.d.). 16

17 Naast de demonisering van het sociale protest, merken we dat ook andere factoren een evenwichtige dialoogcultuur in de weg staan. Gedurende de laatste jaren zien we bijvoorbeeld dat de staat het definitieve antwoord over de industriële ontwikkeling van verscheidene gebieden pas bekend maakt, wanneer de mijnbouwbedrijven hun concessies al in handen hebben. Met andere woorden: in de meerderheid van de gevallen hebben de gemeenschappen en hun lokale autoriteiten geen inbreng gehad in het debat over de toekomst van hun grondgebied. De extractieve rechten die verleend worden aan de bedrijven overlappen immers ook de landeigendomsrechten van agrarische gemeenschappen en van lokale boeren. Landeigendomsrechten worden vaak genegeerd met het argument dat natuurlijke grondstoffen eigendom zijn van de staat, die dus de soevereine macht heeft over het gebruik en de exploitatie ervan. De lokale bevolking beschikt in de realiteit bijgevolg niet over het recht om te beslissen wat er gebeurt op hun land, mede ook doordat het MINEM besloot de lokale gemeenschappen geen vetorecht te verlenen in de discussie over de mijnbouwactiviteiten in hun regio. Volgens het Defensoría del Pueblo zou, bij het bestaan van een dergelijk vetorecht, in de meerderheid van de gevallen, exploratie voor mijnbouw niet haalbaar zijn (Moeskops, 2007; Bebbington et al., 2007, p. 10; Moncloa, 2007, p. 18). Het onvoldoende respect voor de rechten van lokale gemeenschappen veroorzaakt een enorme polarisatie in extreme conflicten, die gekenmerkt worden door confrontaties tussen de gemobiliseerde burger, de staat als eigenaar van de natuurlijke grondstoffen en de mijnbouwbedrijven als concessiehouders. Alejandra Alayza Moncloa (2007, p. 20) ziet in deze conflicten de uitdrukking van een extreme zwakte van de staat bij de regulering van de ontginningsindustrie en bij de respectering van de rechten van de lokale bevolking. De kritiek op het Ministerie van Energie en Mijnen, het MINEM, laait dan ook steeds weer op. Het MINEM wordt gezien als de belangrijkste instantie voor de promotie van mijnbouwprojecten, alsook voor de controle en regulering van de bedrijven. Vooral de naleving van de sociale en ecologische verbintenissen door de mijnbouwbedrijven is hierbij een belangrijk aspect. Critici wijzen op een gebrekkige regulering en controle door het MINEM en betreuren dat deze overheidsdienst vooral wantrouwen creëert bij de lokale bevolking. Met nog meer conflictsituaties als gevolg (Bebbington et al., 2007; Moncloa, 2007; De Echave et al., 2009). Een constante in de mijnbouwgeschillen is eveneens de vraag van de lokale bevolking naar meer informatie over de projecten en hun economische, ecologische en sociale gevolgen. De ombudsdienst Defensoría del Pueblo vermeldt steeds opnieuw in haar rapporten dat de inspraak van de lokale bevolking nog steeds onvoldoende is om een effectieve participatie van de lokale 17

18 gemeenschappen te garanderen en om hun bezorgdheid over de negatieve gevolgen van dergelijke projecten serieus te nemen (Defensoría del Pueblo, 2010). Sociale conflicten tussen de ontginningsindustrie, staat en lokale gemeenschappen zijn zeer gecompliceerd en ontstaan in een sociale context waar verschillende krachten op elkaar inwerken. De huidige, onhoudbare situatie is een duidelijk signaal voor de Peruaanse staat, die, via een bemiddelende rol, de bescherming van de rechten van de lokale gemeenschappen moet garanderen. Want in het dilemma mijnbouw versus landbouw bestaat immers geen sluitend en geen definitief antwoord. Terwijl de staat en de mijnbouwbedrijven een toekomstige welvaart via landbouw associëren met een blijvende armoede op het platteland, proberen lokale actoren steeds weer aan te tonen dat het onzeker is of mijnbouw de lokale ontwikkeling significant zal bevorderen (Moncloa, 2007; De Echave, 2009). Ondertussen heerst ook veel ongerustheid over een sterke protestlobby binnen de staat en de buitenlandse bedrijven in Peru. Dat blijkt onder meer uit documenten, die dateren van 2005 en recent via Wikileaks zijn gelekt. Bovendien werd daardoor duidelijk dat bedrijven en de Peruaanse regering samenwerken om de leiders van het verzet tegen mijnbouw op de voet te volgen. De documenten bewijzen de nauwe dialoog tussen buitenlandse ambassades en mijnbouwbedrijven in Peru, de gedeelde ongerustheid over het protest van lokale actoren, en de voorgestelde mechanismes om dat protest te fnuiken (Willems, 2011). Er wordt eveneens met argwaan gekeken naar internationale NGO s die de ongeschoolde lokale bevolking manipuleert en desinformeert, om op die manier een anti-mijnbouwhouding door te drukken. De indirecte financiering van lokaal protest door NGO s wordt hierbij ook geviseerd (Expreso, 2011; The Guardian, 2011; Willems, 2011). 18

19 3. HET MIJNBOUWPROJECT RÍO BLANCO IN NOORD-PERU 3.1. DE NOORDELIJKE SIERRA EN HUANCABAMBA ALS SETTING In het Noorden van Peru, op minder dan 50 kilometer van de Ecuadoriaanse grens, bevinden zich één van de grootste koperreserves van het land. Tussen 1999 en 2003 verkreeg het Britse bedrijf Monterrico Metals verscheidene concessierechten voor de realisatie van het mijnbouwproject Majaz, dat later Rio Blanco werd genoemd. De nieuwe naam verwijst naar de rivier die grenst aan de plaats van het project en tevens de grens vormt tussen Peru en Ecuador. Monterrico Metals, sinds 2007 voor 89,9 procent in handen van het Chinese consortium Zijin, heeft ook verscheidene andere dochterondernemingen die werkzaam zijn in de mijnbouwsector in Peru. In 1996 richtte Monterrico Metals uiteindelijk de nieuwe dochteronderneming Minera Majaz S.A. op. De verleende concessie slaat op een gebied van 64,72 km² dat bestemd is voor de realisatie van een grootschalige open pitmijn. Het Britse bedrijf verwacht op deze plaats, gedurende een periode van 20 jaar, een jaarlijkse ontginningsproductie van 25 miljoen ton aan mineralen, waarvan ongeveer ton geconcentreerde koper en ton molybdeen. De kanalisatie van het slib zal gebeuren via een pijpleiding van ongeveer 300 kilometer naar de haven van Bayovar (Piura), waar de extractie zal plaatsvinden en de grondstoffen over zee zullen getransporteerd worden naar de internationale markten. Bovendien is, zoals Monterrico Metals in 2006 reeds aankondigde, het project Rio Blanco mogelijk een begin van een groter mijnbouwdistrict (Bebbington et al., 2007, p ; Observatorío de Conflictos Mineros en el Perú, 2007, p. 1; Minería Online, n.d.). Het project bevindt zich in de noordelijke cordillera van de Andes in het departement Piura, meer bepaald in de provincies Ayabaca en Huancabamba, op hoogtes tussen en meter. Het gebied dat onder deze concessierechten valt, zijn de territoria van de inheemse boerengemeenschappen Yanta (Ayabaca) en Segunda y Cajas (Huancabamba). Hoewel deze gronden niet of bijzonder dun bevolkt zijn en niet intensief bewerkt worden, worden de velden wel gebruikt voor de begrazing en als reservegebieden. Daarnaast reikt het gebied, dat een impact zal ondervinden van de mijn, tot verscheidene districten in de regio San Ignacio, Cajamarca. Deze districten worden immers bevoorraad met water door de rivier Chinchipe, die water ontvangt van de 19

20 rivier Rio Blanco. Een zeer groot deel van de bevolking in deze impactgebieden zijn voor hun levensvoorziening afhankelijk van de productie van organische producten, zoals koffie, suiker en bananen (Bebbington et al., 2007, p. 20). In deze gebieden bevinden zich verscheidene belangrijke waterbronnen voor de regio. Daarnaast liggen, in of vlakbij deze concessiegebieden, ook zeer fragiele ecosystemen met een zeer rijke biodiversiteit, zoals paramos en nevelwouden. Deze ecologische zones zijn, door de opslag en regeling van de waterstromen naar de lagere gebieden van de Andes, ontzettend belangrijk voor de watervoorziening en economische activiteiten in de departementen Piura en Cajamarca. Bovendien liggen ze aan de bron van veel rivieren. Dergelijke ecosystemen dragen ook bij tot het controleren van de globale opwarming van de aarde door de opslag van atmosferisch koolstof (Moncloa, 2007, p ). Het onderzoek in deze masterproef spitst zich toe op de lokale gemeenschappen van de provincie Huancabamba. Op onderstaande kaart is te zien dat momenteel ongeveer 30 procent van de totale oppervlakte van deze provincie verleend is aan mijnbouwconcessies. De concessiegebieden voor het project Rio Blanco bevinden zich in het uiterste noorden van de provincie, in het district El Carmen de la Frontera, vlakbij de grens met Ecuador. 20

21 Figuur 2: Toegekende concessiegebieden voor mijnbouw in de provincie Huancabamba (Bron: CooperAcción) De provincie Huancabamba ligt in de cordillera in het departement Piura, met als hoofdstad Piura. In het noorden grenst de provincie aan Ecuador, in het westen aan de regio Ayabaca en in het oosten aan de provincie Cajamarca. De verplaatsing van Piura, de dichtst bijliggende grootstad, naar het provinciale hoofdstadje met dezelfde naam Huancabamba, neemt minstens acht uur in beslag en kan in het regenseizoen oplopen tot vijftien uur. Nochtans is de afstand slechts iets meer dan 200 kilometer. Vanuit Piura is de stad Huancabamba, bijna meter boven het zeeniveau, immers uitsluitend te bereiken via een zeer bochtige onverharde bergpas doorheen adembenemende tropische landschappen. Huancabamba is ondanks zijn geïsoleerde ligging een zeer sfeervol stadje. Huancabamba is bij de meeste Peruanen vooral bekend door Las Huaringas, een paramogebied in het district El Carmen de la Frontera met veertien meren op meter hoogte. De meren zijn vooral gekend door hun genezend water. In het gebied wonen dan ook veel natuurgenezers met uitgebreide kennis van genezende kruiden, de zogenaamde sjamanen. Peruanen uit het hele land bezoeken Huancabamba om zich te laten behandelen door deze sjamanen. Ook mede door de natuurlijke schoonheid van de omringende bergen trekt de provincie behoorlijk veel toeristen aan. 21

22 Maar door zijn moeilijke ligging en bereikbaarheid mag Huancabamba slechts sporadisch buitenlandse toeristen begroeten. De provincie Huancabamba telt ongeveer inwoners, waarvan ongeveer rurale bevolking en ruim mensen in urbane zones. Van laatstgenoemde groep leven ongeveer mensen in de stad Huancabamba, het administratieve en economische centrum van de provincie. Ruim mensen wonen in het district El Carmen de la Frontera, waar de concessies voor het project Rio Blanco zich bevinden. Ruim tachtig procent van de totale tewerkgestelde bevolking in deze provincie is actief in de landbouw. Ook in de andere provincies, die getroffen zouden worden door het mijnbouwproject, leeft de overgrote meerderheid van de landbouw. Echter, Huancabamba en Ayabaca zijn de twee provincies van Piura waar de werkloosheidsgraad beduidend het hoogst ligt. Ongeveer 65 procent van de bevolking in deze regio zou onder de armoedegrens leven. Cijfers van het INEI tonen aan dat het departement Piura een hoger armoedepercentage heeft dan het nationale gemiddelde. Volgens gegevens uit 2007 is duidelijk te merken dat, in relatieve cijfers, de provincies Ayabaca en Huancabamba de armste regio s in Piura zijn met ongeveer 75 procent van de bevolking onder de armoedegrens. Niet iedereen beschikt over toegang tot basisvoorzieningen, een groot deel van de bevolking heeft te kampen met ondervoeding en analfabetisme is nog steeds, vooral bij vrouwen, een groot probleem. Net deze twee provincies in het departement Piura vallen onder concessiegebieden voor het project Rio Blanco (Bebbington et al., 2007; INEI, n.d.). 22

23 3.2. RÍO BLANCO: EEN VERHAAL VAN HEVIG LOKAAL PROTEST: EEN BEKNOPTE CHRONOLOGISCHE BESPREKING 2003: Goedkeuring door het MINEM zonder raadpleging van inheemse gemeenschappen. Het mijnbouwproject Río Blanco veroorzaakt al verscheidene jaren zeer hevig sociaal protest. Sinds 2003 werden de protesten, confrontaties en conflicten tussen de lokale boerengemeenschappen en het bedrijf steeds heviger. Eén van de belangrijkste punten in de case Río Blanco is het in vraag stellen van de legaliteit van het project en de bijhorende vergunningen door het MINEM. In de Peruaanse landwetgeving is immers opgenomen dat toestemming van de Algemene Vergadering van de lokale gemeenschap nodig is om op de gemeenschappelijke gronden van deze gemeenschap ontginningsactiviteiten te mogen uitvoeren. Enkel met minimaal twee derde van de stemmen van alle leden van de gemeenschap kunnen dergelijke projecten goedgekeurd worden. De dochteronderneming Minera Majaz S.A. legde slechts enkele documenten aan het MINEM voor. Geen enkele van deze documenten werd door de meerderheid van de leden van de lokale gemeenschappen Yanta en Segunda Y Cajas goedgekeurd. Zo presenteerde het bedrijf op 9 juli 2002 een document waarin een autorisatie werd verleend door enkele leden van de bestuursraad van Segunda Y Cajas voor seismisch onderzoek. Hoewel het document niet werd goedgekeurd door de wettelijke vereiste tweederde-meerderheid, verleende het MINEM in 2003 toch haar toelating aan de onderneming voor een exploratief onderzoek en een ecologische impactstudie tussen november 2003 en november Bovendien werden de bestuurders van de gemeenschap Segunda Y Cajas reeds in mei 2003 unaniem door de leden opzij gezet en werd het document, dat ondertekend werd in juli 2002, geannuleerd. Beide gemeenschappen gaven het MINEM geen autorisatie voor de toegang voor de onderneming op hun grondgebied. De Peruaanse regering raadpleegde de lokale gemeenschappen dus niet vooraf en schond op die manier niet alleen de eigen Peruaanse landwet en de wet van boeren- en inheemse gemeenschappen, maar ook de rechten van inheemse volkeren volgens conventie 169 van de IAO, dat ook Peru ondertekend heeft (Moeskops, 2007, p. 9; Moncloa, 2007, p ). April 2004: De eerste protestmars. Omdat de gemeenschappen geen enkel antwoord kregen op de eis van de terugtrekking van het mijnbedrijf, besloten de gemeenschappen en rondas campesinas naar het mijnkamp Henry s Hill te stappen. In april 2004 kwam uiteindelijk een eerste protestmars van ongeveer boeren uit de provincie Huancabamba tegen het bedrijf Minera Majaz S.A. op gang. De optocht trok naar het basiskamp van het mijnbouwbedrijf om de terugtrekking van de firma te eisen. Tijdens het protest kwam het tot een gevecht met de politie waarbij één van de 23

24 actievoerders om het leven kwam. Volgens de politie viel de man van een heuvel, volgens ooggetuigen werd hij in het hoofd geraakt door een traangasgranaat. Juli 2004: Oprichting van een platform voor meer dialoog. Als reactie op de hevige protesten richtte de regionale regering van Piura een platform op voor meer participatie van alle belangrijke actoren bij de voorbereiding van een milieueffectenstudie over de mijn. De leiders van de lokale gemeenschappen en verscheidene sociale organisaties trokken zich echter al snel terug omdat zij van mening waren dat het instituut, dat de dialoogtafel mee faciliteerde, vooral het mijnbedrijf begunstigde en zich dus niet neutraal opstelde. In juli 2005 kwam definitief een einde aan dit initiatief (Bebbington et al., 2007; Moncloa, 2007). Juli 2005 augustus 2005: Een tweede optocht. Een jaar later, op 25 juli 2005, organiseerden de leden van de boerengemeenschap Yanta, vergezeld van de gemeenschap Segunda y Cajas, een tweede optocht naar het mijnbasiskamp. Ook nu vielen er één dodelijk slachtoffer en verscheidene zwaargewonden in een confrontatie met de politie. Dit gebeurde in de provincie Huancabamba, toen de politie het kamp van de protesterende burgers aanviel. De lokale manager van het mijnbouwbedrijf zou de politie opgehitst hebben. De politie kreeg steun van het veiligheidsbedrijf Forza om de manifestanten te intimideren en te mishandelen. Volgens Magdiel Carrión Pintado van CONACAMI werden de demonstranten gefolterd en behandeld als terroristen. In 2009 werden uiteindelijk enkele politieagenten van het PNP veroordeeld voor de opsluiting en mishandeling van 32 boeren en manifestanten. Op het moment van de tweede gewelddadige confrontatie werd ook een commissie samengesteld door Daniel Turley, de bisschop van Chulucanas, Miguel Palacin van CONACAMI en Javier Aroca van Oxfam Amerika, met als doel de dialoog te bevorderen en de conflictueuze situatie te bezweren. Een missie om met een helikopter van de politie enkele commissieleden in het gebied van het basiskamp, waar op dat moment zowel lokale boeren als politie zich bevonden, te droppen, mislukte echter. De politie verhinderde de toegang van het basiskamp aan de commissie wegens te gevaarlijk. Toen op 30 juli 2005 de krant El Correo de Piura met een mediacampagne begon, gericht tegen leden van de commissie, besloot deze op te houden met haar pogingen tot dialoog. Het was meteen het begin van een nieuwe conflictperiode waarin verscheidene Peruaanse media een mediaoorlog voerden tegen allerlei actoren die zich verzetten tegen het project Majaz S.A.. Daarnaast werd de periode na de tweede optocht ook gekenmerkt door het ontstaan van nieuwe sociale organisaties en andere initiatieven tot meer dialoog, die telkens opnieuw op niets uit draaiden (El Regional de Piura, 2005; Bebbington et al., 2007). 24

25 September 2005: Oprichting FDSFNP. In september werd het Frente por el Desarrollo Sostenible de la Frontera Norte del Perú gevormd. Het FDSFNP groepeert zowel burgemeesters uit de getroffen provincies, als leiders van boerengemeenschappen en lokale bewegingen. In november 2005 diende het FDSFNP bij het MINEM een voorstel in tot een dialoog, die zou moeten resulteren in een referendum waarin de burger zou kunnen beslissen over de toekomst van het Río Blanco-project. Tussen januari en april 2006: Enkele bijeenkomsten tussen het FDSFNP en MINEM. Het FDSFNP werd voor een bepaalde tijd de erkende tegenpartij in besprekingen met het MINEM. Toch bleven de resultaten van de ontmoetingen zeer beperkt. Onder meer na een nieuwe gewelddadige confrontatie in Huancabamba tussen voorstanders van de mijn en onder meer leden van het FDSNP, schorste het MINEM eenzijdig de dialoog. Nadien probeerde het FDSFNP talloze malen het dialoogproces te heropstarten, zonder enig resultaat. 12 maart 2006: Gewelddadige aanval. Tijdens een vreedzaam congres over mijnbouw, landbouw en duurzame ontwikkeling in de stad Huancabamba werden verschillende tegenstanders en wetenschappers brutaal aangevallen. De aanval werd geleid door Raúl Urbina, de Social Responsibility Manager van Monterrico Metals. Verscheidene mensen geraakten hierbij gewond. De foto s en video s van de bestorming werden materiële bewijzen voor de ernstige mensenrechtenschendingen die door het mijnbouwbedrijf begaan worden. 16 september 2007: Referendum in de districten van Pacaimpampa, El Carmen de la Frontera en Ayabaca. Gaat u akkoord met de start van mijnbouwactiviteiten in het district El Carmen de la Frontera? Dat is de vraag waarop duizenden mensen in een volksraadpleging op konden antwoorden. Ongeveer 60 procent van de kiesgerechtigde inwoners bracht hun stem uit. Ongeveer 95 procent van de deelnemers stemden tegen het mijnbouwproject. Figuur 3: Resultaten van het referendum op 16 september 2007 (Bron: Observatorío de Conflictos Mineros en el Perú, 2007, p. 12). 25

26 Tijdens de voorbereidingen van de volksraadpleging hadden het mijnbedrijf en de nationale regering verscheidene malen geprobeerd het initiatief te boycotten. De consulta werd illegaal benoemd en de organisatoren werden in diskrediet gebracht. Ondanks de vraag aan de bevolking om niet te gaan stemmen, kende de volksraadpleging toch een massale opkomst. 1 februari 2008: Naamswijziging. Op een persconferentie worden de nieuwe sociale uitgangspunten van het project Majaz S.A. voorgesteld. Het project krijgt bovendien een nieuwe naam en heet vanaf dat moment Rio Blanco Copper S.A.. Bovendien werd er voorgesteld om te starten met de extractie van koper in De uitvoering van het mijnbouwproject zou bepaald worden door een haalbaarheidsstudie die zou worden beëindigd midden 2008 (Observatorío de Conflictos Mineros en el Perú, 2007). 24 maart 2008: Aanklacht en beschuldiging van terrorisme. De klacht werd ingediend door het ACFUCCSC, een vereniging die het mijnbouwbedrijf steunt. 35 personen, die in september 2007 de volksraadpleging organiseerden, werden beschuldigd van terrorisme en bendevorming. De beschuldigde personen waren burgemeesters van kleine gemeenten, leden van het FDSFNP, leiders van boerenorganisaties en medewerkers van anders sociale organisaties. Op 23 oktober 2008 werd de klacht officieel verworpen. 14 mei 2008: Driedaagse staking in Huancabamba. De staking werd uitgeroepen door de provinciale centrale eenheid van de boerengemeenschappen in Huancabamba als reactie op de aanwezigheid van het mijnbouwbedrijf in Huancabamba. Meer dan personen van onder meer de boerengemeenschappen van Quispampa, Santa Cruz Huaman, Huaricancha en Segunda y Cajas protesteerden tegen het mijnbouwproject en drongen aan op de versterking van de positie van de landbouw als model voor een duurzame ontwikkeling. 2 maart 2009: Hervatting dialoog. Nadat de gesprekken tussen het Presidencia del Consejo de Ministros (PCM) en het FDSFNP in december 2007 werden stopgezet, werd de dialoog tussen beiden op 2 maart 2009 hervat. Tijdens het eerste gesprek beloofde het PCM afgevaardigden naar de betrokken provincies te sturen om een duidelijker beeld te creëren rond de situatie in deze regio. Twee weken later bezocht het PCM de stad San Ignacio en werd de problematiek nogmaals duidelijk aan de kaak gesteld. Het was de eerste keer dat zulke hoge nationale afgevaardigden de stad bezochten (Catapa, 2009, 20 maart). 1 november 2009: Drie doden bij confrontatie. Tijdens een gewapende aanval op het mijnbouwkamp werden drie werknemers van het bedrijf gedood. Volgens de algemene manager van het bedrijf Rio Blanco Copper stormden vijftien tot twintig personen de mijnbouwsite in El Carmen 26