Paper Duurzaamheidsvraagstuk

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Paper Duurzaamheidsvraagstuk"

Transcriptie

1 Paper Duurzaamheidsvraagstuk Gold Rush in Spanje Naam: Lene Wuyts Vak: Actuele Topics Klas: 3 SA 3

2 Wat Al vanaf de Oudheid is men op zoek naar goud. Het edelmetaal is dan ook op verschillende plaatsen in de wereld terug te vinden. Het metaal is vooral bekend door de luxeproducten waarin het verwerkt wordt. Goud wordt vaak geassocieerd met rijkdom en status. De meeste mensen hebben geen idee waarvan het goud precies vandaan komt. Ze beseffen niet welke impact de goudontginning kan hebben op zowel de natuur als op de mens. In de tijd van de Romeinen had men verschillende ontginningsplaatsen van goud in Spanje. De belangrijkste goudmijn was Las Médulas. Deze open goudmijn is erkend door de UNESCO als werelderfgoed. De techniek die de Romeinen hier gebruikten om het goud te ontginnen, zorgde voor een spectaculair landschap. Zo doorboorden ze de berg en lieten ze er grote hoeveelheden water doorlopen, zodat de berg instortte. Om deze grote hoeveelheden water te transporteren, hadden ze een heel kanalensysteem ontwikkeld. Men dacht dat het tijdperk van de goudontginning voorbij was in Spanje. Zo hadden de Romeinen in hun tijd al het goud dat makkelijk te ontginnen was al weggehaald. Doordat een Canadees mijnbouwbedrijf zich wil vestigen in Tapia de Casariego laait de discussie weer op. Het bedrijf wil het goud dat nog aanwezig is in de bodem ontginnen. Men spreekt van een gold rush in Spanje. Dit zorgt voor een verdeling van het dorp doordat de goudmijnbouw zowel voor- als nadelen met zich meebrengt. Las Médulas

3 Waar De werelkaart hiernaast toont aan welke landen de grootste producenten van goud zijn. Vooral in Zuid-Afrika wordt er veel goud ontgonnen. Vervolgens heb je China, Australië en de USA waar ze actief bezig zijn met het ontginnen van goud. Verder merk je op dat Spanje niet voorkomt op de kaart als producent van goud. Dit komt omdat de grootste ontginningen in de tijd van de Romeinen plaatsvonden. Er wordt op deze moment dus geen goud geproduceerd in Spanje. Naar de toekomst toe zou hier wel eens verandering in kunnen komen door de vestiging van het Canadees mijnbouwbedrijf. In Spanje zijn verschillende mijnen terug te vinden. De oudste dateren van in de tijd van de Romeinen, namelijk El Valle en Las Medulas. Deze mijnen zijn gesitueerd in het Noorden van Spanje. Nu wilt men gaan ontginnen in Tapia de Casariego, dat zich ook in het Noorden van Spanje bevindt. Het is een kuststadje in de provincie Asturias. Waarom daar In Tapia de Casariego bevindt zich nog de grootste bekende goudvoorraad in de grond. De bedoeling is om het goud ondergronds te ontginnen. Dit zal gebeuren onder leiding van het Canadees mijnbouwbedrijf Astur Gold dat zich in Spanje gaat vestigen. Ze moeten eerst toestemming krijgen van de regering van Asturias vooraleer ze van start kunnen gaan. Dit zorgt voor een verdeling in de gemeentepolitiek. De burgemeester is tegenstander van de mijn, in tegenstelling tot de schepenen die voorstander zijn. Het mijnbedrijf probeert de regering te overtuigen door verschillende beloftes te maken. Zo proberen ze vooral nadruk te leggen op de economische voordelen die de regio hieruit kan halen. Verder geven ze aan dat ze rekening zullen houden met het milieu en de ontwikkeling van de sociale gemeenschap.

4 Het lijken nogal valse beloftes als je het ontginningsproces van goud bekijkt. Mijnbouw laat namelijk een enorm litteken achter in het landschap zoals je op de afbeelding hierlangs kan zien. Door middel van explosies wordt de grond opengebroken. Deze explosies zorgen voor enorme stofwolken. Na het afgraven van de ertsen, gaat het verpulveringsproces van start. Dit gebeurt via een chemisch proces met giftig arsenicum om het goud van het puin te scheiden. Het giftige afvalwater dat hierbij vrij komt, wordt opgeslagen in een artificieel meer. Het giftige afvalwater is dodelijk voor de fauna en flora. Dit heeft ook als gevolg dat verschillende bedrijven, die in de buurt liggen van het meer, zouden moeten sluiten omdat het risico op vergiftiging te groot is. Nadat het goud uit het mineraal grandiorite gehaald is, wordt het overgebracht naar smelterijen. Het is de bedoeling dat deze smelterijen zich gaan vestigen in het buitenland. De economische crisis heeft er in Spanje voor gezorgd dat de werkloosheid de laatste jaren enorm gestegen is (zie grafiek). De meeste spanjaarden zijn dan ook wanhopig op zoek naar een job. De komst van de mijn zou voor hen dus werkgelegenheid bieden. Zo creeërt de vestiging van het mijnbouwbedrijf 250 directe en 250 indirecte jobs. Dit kan er dus voor zorgen dat het werkloosheidscijfer drastisch daalt in Spanje. Deze werkgelegenheid is een oplossing voor nu, maar naar de toekomst toe is het geen oplossing. Want eenmaal het goud uit de grond gehaald is, verdwijnt het bedrijf. Samen met het bedrijf verdwijnen ook de winsten naar het buitenland waardoor de lokale economie wordt vernietigd. De Spanjaarden blijven met niets achter, ze moeten zelfs opnieuw op zoek naar werk gaan. De meeste zullen noodgedwongen in het buitenland werk moeten gaan zoeken. Het mijnbedrijf biedt op korte termijn een oplossing, maar op langere termijn helemaal niet. Met dit in het achterhoofd is het nu aan de regering van Asturias om een beslissing te nemen! Bron: OECD. Stat

5 Bronnen Artikel RED., Goudmijnen blinken niet, ze stinken, internet, Mondiaal Nieuws, 14/06/13, ( goudmijnen- blinken- niet- ze- stinken). RED., Spanish Protestors Demand Gold Mine, internet, Prospecting News, 11/11/12, ( protestors- demand- gold- mine/). SIOEN, L., Gold Rush in Spanje, internet, De Standaard, 01/12/14, ( VERDU, D., Golden opportunity divides town in rural Asturias, internet, El Pais, 07/11/14, ( Filmpje Sites ABEND, L., Spain's Gold Rush Raises Questions of Risk and Opportunity, internet, 07/12/14, ( Red. Astur Gold, Salave Gold Project Spain, internet, 07/12/14, ( Red. Gold Prices, Gold Prices to Challenge All Time High, internet, 07/12/14, ( prices.biz/home/2010/9/2/gold- prices- to- challenge- all- time- high.html). Red. Toerisme in Spanje, Las Médulas, internet, 07/12/14, ( VINK, A., Is Spanje de economische crisis al te boven?, internet, 07/12/14, ( Spanje- de- economische- crisis- al- te- boven- / deb70945).

Mirtha Vásquez uitvoerend secretaris en hoofd van de juridische afdeling Grufides lid van de nationale Peruaanse mensenrechtencommissie

Mirtha Vásquez uitvoerend secretaris en hoofd van de juridische afdeling Grufides lid van de nationale Peruaanse mensenrechtencommissie Titel: Mijnbouw in Peru. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Locatie: Hogeschool Gent Datum en uur: 26 februari 2013, 11.00-12.30 Verslaggever: Inge Boudewijn Aantal aanwezigen, beschrijving doelpubliek:

Nadere informatie

ANALYSE VAN EEN RUP Arne Anseeuw 3SA2

ANALYSE VAN EEN RUP Arne Anseeuw 3SA2 ANALYSE VAN EEN RUP Arne Anseeuw 3SA2 1. Selectie van een RUP: KMO-zone: De Hutten Om aan de vraag van de lokale economie te voldoen, heeft het gemeentebestuur van Berlaar besloten om naast het bedrijventerrein

Nadere informatie

De regionale impact van de economische crisis

De regionale impact van de economische crisis De regionale impact van de economische crisis Damiaan Persyn Vives Beleidspaper 11 Juli 2009 VIVES Naamsestraat 61 bus 3510 3000 Leuven - Belgium Tel: +32 16 32 42 22 www.econ.kuleuven.be/vives De regionale

Nadere informatie

PLANTAGELANDBOUW IN LATIJNS-AMERIKA

PLANTAGELANDBOUW IN LATIJNS-AMERIKA PLANTAGELANDBOUW IN LATIJNS-AMERIKA 0 Lesschema 1 WAT IS PLANTAGELANDBOUW? 1.1 Bestudeer de afbeeldingen en satellietbeelden van plantages 1.2 Input, proces en output 2 WAAR DOET MEN AAN PLANTAGELANDBOUW?

Nadere informatie

Inhoud. Presentatie Mirtha Vásquez

Inhoud. Presentatie Mirtha Vásquez Titel: Mijnbouw in Peru: de Conga Case. Locatie: Karel de Grote Hogeschool Antwerpen Datum en uur: 26 februari 2013, 18:30-20:30 Verslaggever: Charlotte Christiaens en Inge Boudewijn Aantal aanwezigen,

Nadere informatie

Voorronde Nationale Aardrijkskunde Olympiade 2011

Voorronde Nationale Aardrijkskunde Olympiade 2011 Bronnenboekje Voorronde Nationale Aardrijkskunde Olympiade 2011 Inhoud pagina Bronnen bij A Rusland en de demografische crisis 2 Bronnen bij B De Romeinse Limes aan de Oude Rijn 5 Bronnen bij C De rol

Nadere informatie

Vraag en Aanbod in de Goudmarkt

Vraag en Aanbod in de Goudmarkt Vraag en Aanbod in de Goudmarkt Beleggen in goud is een populair onderwerp sinds de financiële crisis zijn intrede heeft gedaan. In 2011 bereikte de goudprijs een all time high van $1900 per troy ounce.

Nadere informatie

Inhoud. - Er bevinden zich in Zuid-Amerika vele natuurlijke hulpbronnen;

Inhoud. - Er bevinden zich in Zuid-Amerika vele natuurlijke hulpbronnen; Titel: Mijnbouw in Peru. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Locatie: Universiteit van Gent Datum en uur: 1 maart 2013, 11:30-12:45 Verslaggever: Inge Boudewijn Aantal aanwezigen, beschrijving doelpubliek:

Nadere informatie

Grondstof tot nadenken

Grondstof tot nadenken Grondstof graad 3 Grondstof tot nadenken Lesvoorbereiding Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les: Print en knip de gevallen zin uit voor elke leerling

Nadere informatie

Mei 2016 Plethora Precious Metals Fund: +7,8% Ontwikkelingen Outlook

Mei 2016 Plethora Precious Metals Fund: +7,8% Ontwikkelingen Outlook Plethora Precious Metals Fund: +7,8% Het fonds ( PPM ) steeg in mei met 7,8% voor de leidende aandelenklasse. De index voor edelmetaal producenten, Amex Gold Bugs (symbool: HUI), daalde in dezelfde maand

Nadere informatie

Evolutie van het arbeidsongevallenrisico in de privésector in België tussen 1985 en 2013

Evolutie van het arbeidsongevallenrisico in de privésector in België tussen 1985 en 2013 Evolutie van het arbeidsongevallenrisico in de privésector in België tussen 1985 en 2013 Verschillende factoren bepalen het aantal arbeidsongevallen. Sommige van die factoren zijn meetbaar. Denken we daarbij

Nadere informatie

Examenopgaven VMBO-BB 2004

Examenopgaven VMBO-BB 2004 Examenopgaven VMBO-BB 2004 tijdvak 2 dinsdag 22 juni 11.30 13.00 uur ECONOMIE CSE BB Naam kandidaat Kandidaatnummer Beantwoord alle vragen in dit opgavenboekje. Dit examen bestaat uit 30 vragen. Voor dit

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde havo 2009 - I

Eindexamen aardrijkskunde havo 2009 - I Wereld Opgave Buitenlandse investeringen in China en India Gebruik de bronnen 3 tot en met 6 van het bronnenboekje. De spreiding van de fabrieken en verkooppunten van de meeste multinationale ondernemingen

Nadere informatie

Mei Economische Barometer Valkenswaard en Waalre. Verwachting voor 2010 en 2011

Mei Economische Barometer Valkenswaard en Waalre. Verwachting voor 2010 en 2011 Verwachting voor 2010 en 2011 Mei 2010 CONCLUSIES Zakelijke dienstverlening domineert de economie van Waalre. Valkenswaard kent relatief veel industrie en groothandel. Afname van de werkgelegenheid doet

Nadere informatie

Michiel Verbeek, januari 2013

Michiel Verbeek, januari 2013 Michiel Verbeek, januari 2013 1 2 Eens of oneens? De bankiers zijn schuldig aan de kredietcrisis. De huidige economische crisis is het gevolg van de kredietcrisis van 2008. Als een beurshandelaar voor

Nadere informatie

Marco gaat 1 plaats vooruit. Boeren verenigen zich en vormen een drukkingsgroep. Marco gaat 3 plaatsen vooruit

Marco gaat 1 plaats vooruit. Boeren verenigen zich en vormen een drukkingsgroep. Marco gaat 3 plaatsen vooruit 1 4 7 Marco investeert in materiaal om irrigatiekanalen aan te leggen op zijn landbouwgrond. Kato informeert naar de Fairphone, een Nederlands initiatief dat zo eerlijk mogelijke mobiele telefoons produceert:

Nadere informatie

Arbeidsmarkt in Zuid-Oost-Vlaanderen

Arbeidsmarkt in Zuid-Oost-Vlaanderen Arbeidsmarkt in Zuid-Oost-Vlaanderen Update januari 2015 Dit overzicht van de regionale arbeidsmarkt wordt elk kwartaal ruim verspreid naar de stakeholders en lokale besturen in de regio. Elk jaar in januari

Nadere informatie

Wat doen... 4. Door de grote vraag werden dan ook massaal bomen omgehakt.

Wat doen... 4. Door de grote vraag werden dan ook massaal bomen omgehakt. Wat doen... 4 Bomenteelt in ontwikkelingslanden. Aran staat er een beetje mistroostig bij. Alweer heeft een van de straatolifanten een spoor van vernieling getrokken door de stad. In heel wat Thaise steden

Nadere informatie

Praktische opdracht Economie Euro

Praktische opdracht Economie Euro Praktische opdracht Economie Euro Praktische-opdracht door een scholier 1619 woorden 17 februari 2003 6,7 12 keer beoordeeld Vak Economie 1 Onderzoeksvraag. Mijn onderzoeksvraag is: Wat zijn de voor- en

Nadere informatie

Market Update. Gold&Discovery Fund. Edelmetalen bevinden zich al ruim tien jaar in een sterke bullmarkt

Market Update. Gold&Discovery Fund. Edelmetalen bevinden zich al ruim tien jaar in een sterke bullmarkt Market Update Gold&Discovery Fund Na twee zeer sterke hersteljaren is er dit jaar sprake van een wereldwijde groeivertraging Hierdoor staan de prijzen van veel grondstoffen onder druk. Toch noteert goud

Nadere informatie

Want doen we nu echt zoveel samen?

Want doen we nu echt zoveel samen? Dames en heren, Welkom in het DOEK en welkom in 2014. Dit welkom spreek ik uit namens de organisatoren van deze Ommer Nieuwjaarsreceptie; de Ondernemersvereniging Ommen, de Handelsvereniging Ommen, Koninklijke

Nadere informatie

Facts & Figures 2012»

Facts & Figures 2012» Facts & Figures 2012» Feiten en cijfers over de chemische industrie in Nederland - 2012 Nederland heeft een gunstig vestigingsklimaat voor de chemische industrie, omdat hiervoor de juiste randvoorwaarden

Nadere informatie

ING International Survey. De ik -generatie: Grip op financiële doelstellingen en eigen dromen nastreven

ING International Survey. De ik -generatie: Grip op financiële doelstellingen en eigen dromen nastreven april 2014 De ik -generatie: Grip op financiële doelstellingen en eigen dromen nastreven Deze enquête is samengesteld door Ipsos namens ING Grote belangstelling voor geldzaken, maar het beheren van geld

Nadere informatie

Overtuiging: ik ben niet goed genoeg (dus ik moet er heel hard voor werken) Tappen: Ook al doe ik helemaal niets, ik ben helemaal mezelf

Overtuiging: ik ben niet goed genoeg (dus ik moet er heel hard voor werken) Tappen: Ook al doe ik helemaal niets, ik ben helemaal mezelf De negatieve overtuigingen van gisteren hebben je misschien meer inzicht gegeven, maar we gaan ze niet uitgebreid analyseren, we gaan ze gewoon loslaten. Dat helpt je veel meer. Je negatieve overtuigingen

Nadere informatie

Bijlage 8. Enquête. Analyse- en Oplossingsrichtingenfase MIRT-onderzoek Bereikbaarheid Rotterdam Den Haag

Bijlage 8. Enquête. Analyse- en Oplossingsrichtingenfase MIRT-onderzoek Bereikbaarheid Rotterdam Den Haag Bijlage 8 Enquête Analyse- en Oplossingsrichtingenfase MIRT-onderzoek Bereikbaarheid Rotterdam Den Haag documenttitel: BIJLAGE 8 ENQUÊTE ANALYSE- EN OPLOSSINGSRICHTINGENFASE MIRT-ONDERZOEK BEREIKBAARHEID

Nadere informatie

{loadposition Plus500-grafiek-zilver} BEKIJK HIER DE TECHNISCHE ANALYSE VAN ZILVER. Prijs van Zilver

{loadposition Plus500-grafiek-zilver} BEKIJK HIER DE TECHNISCHE ANALYSE VAN ZILVER. Prijs van Zilver {loadposition Plus500-grafiek-zilver} BEKIJK HIER DE TECHNISCHE ANALYSE VAN ZILVER Prijs van Zilver Zilver is een edelmetaal wat zich mag verheugen in een toenemende populariteit onder beleggers. Als beleggingsobject

Nadere informatie

Beste kandidaten, Beste vrienden,

Beste kandidaten, Beste vrienden, TOESPRAAK DOOR KRIS PEETERS VLAAMS MINISTER-PRESIDENT EN VLAAMS MINISTER VAN ECONOMIE, BUITENLANDS BELEID, LANDBOUW EN PLATTELANDSBELEID CD&V Kandidatendag 28 mei 2012 Beste kandidaten, Beste vrienden,

Nadere informatie

Discussie Thema 1: Veranderende migratiestromen

Discussie Thema 1: Veranderende migratiestromen Discussie Thema 1: Veranderende migratiestromen Stap 1. Bekijk onderstaande kaart: De migratiestromen in de wereld. o Naar welke continenten migreren de meeste mensen in de wereld? o Wat weet je over de

Nadere informatie

Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA

Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA Kinderen die een spreekbeurt willen geven Wat een goed idee! Je wilt je spreekbeurt houden over afval, afvalscheiding of recycling. Een super interessant onderwerp

Nadere informatie

Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA

Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA Kinderen die een spreekbeurt willen geven Waar op de wereld wordt het afval nog verwerkt op de manier van vroeger? Wat een goed idee! Je wilt je spreekbeurt

Nadere informatie

BOOMTOWN. Spelmateriaal. Face 2 Face Games, 2005 Bruno CATHALA & Bruno FAIDUTTI 3 5 spelers vanaf 10 jaar ± 30 minuten

BOOMTOWN. Spelmateriaal. Face 2 Face Games, 2005 Bruno CATHALA & Bruno FAIDUTTI 3 5 spelers vanaf 10 jaar ± 30 minuten Spelmateriaal BOOMTOWN Face 2 Face Games, 2005 Bruno CATHALA & Bruno FAIDUTTI 3 5 spelers vanaf 10 jaar ± 30 minuten 60 speelkaarten (45 mijnconcessies en 15 gebeurteniskaarten) 2 dobbelstenen 5 burgemeesterpionnen

Nadere informatie

Arbeidsmarktbarometer Onderwijs

Arbeidsmarktbarometer Onderwijs Arbeidsmarktbarometer Onderwijs Basisonderwijs en secundair onderwijs December 29 VLAAMS MINISTERIE VAN ONDERWIJS EN VORMING AGENTSCHAP VOOR ONDERWIJSDIENSTEN (AgODi) Arbeidsmarktbarometer Onderwijs december

Nadere informatie

Arbeidsmarktbarometer Onderwijs

Arbeidsmarktbarometer Onderwijs R A P P O RT Arbeidsmarktbarometer Onderwijs Basisonderwijs en secundair onderwijs december 2009 Vlaams ministerie van Onderwijs en Vorming Agentschap voor Onderwijsdiensten (AgODi) Koning Albert II-laan

Nadere informatie

VLC_ADV_ _Tewerkstelling_toegevoegde waarde_vpl _def.docx. Tewerkstelling en toegevoegde waarde

VLC_ADV_ _Tewerkstelling_toegevoegde waarde_vpl _def.docx. Tewerkstelling en toegevoegde waarde VLC_ADV_20120913_Tewerkstelling_toegevoegde waarde_vpl13092012_def.docx Aanbeveling Tewerkstelling en toegevoegde waarde Brussel, 13 september 2012 VLC_ADV_20120913_Tewerkstelling_toegevoegde waarde_vpl13092012_def.docx

Nadere informatie

Kerncijfers toerisme Zeeland 2014

Kerncijfers toerisme Zeeland 2014 Kerncijfers toerisme Zeeland 214 Oriëntatiefase Informatiebronnen tijdens de oriëntatiefase van de se toerist in Zeeland (aantallen zijn gebaseerd op toeristische vakanties) 3 Rechtstreeks bij accommodatieverschaffer

Nadere informatie

PERSBERICHT Brussel, 30 september 2013

PERSBERICHT Brussel, 30 september 2013 PERSBERICHT Brussel, 30 september 2013 Licht herstel van de arbeidsmarkt? Arbeidsmarktcijfers tweede kwartaal 2013 67,5% van de 20- tot 64-jarigen is aan het werk. Dat percentage stijgt met 0,8 procentpunten

Nadere informatie

Het Regenwoud in Amazonië

Het Regenwoud in Amazonië Het Regenwoud in Amazonië A. Situering B. Klimaat en vegetatie Warm en altijd nat. Tropisch regenwoud 1. Kenmerken van het tropisch woud Woudreuzen: 40 m hoog en kunnen vrij van de zon en lucht genieten.

Nadere informatie

Overal Nederlanders vmbo12

Overal Nederlanders vmbo12 banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 20 juni 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62203 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

Visie op Wankel perspectief

Visie op Wankel perspectief Visie op 2014 Wankel perspectief Hans Stegeman, 28 januari 2014 Agenda Nederlandse economie Stabiele stagnatie En elders? Wankel perspectief En waarom anders? Risico s voor de raming En later? Na de zeven

Nadere informatie

maatschappijwetenschappen pilot vwo 2019-II

maatschappijwetenschappen pilot vwo 2019-II Opgave 1 Goud Bij deze opgave horen de teksten 1 en 2. Inleiding (1) Goud wordt al duizenden jaren als waardevol metaal gezien en kent in al die tijd uiteenlopende toepassingen. Al in het oude Egypte was

Nadere informatie

Goede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen

Goede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen Slides en video s op www.jooplengkeek.nl Goede tijden, slechte tijden Soms zit het mee, soms zit het tegen 1 De toegevoegde waarde De toegevoegde waarde is de verkoopprijs van een product min de ingekochte

Nadere informatie

74% van het Vlaamse bedrijfsafval krijgt tweede leven

74% van het Vlaamse bedrijfsafval krijgt tweede leven Mechelen, 11 juni 214 74% van het Vlaamse bedrijfsafval krijgt tweede leven Nieuwe studie zet economisch effect en belang van de afval- en materialensector in de verf De Vlaamse bedrijven produceerden

Nadere informatie

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 19 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 55e druk.

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 19 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 55e druk. Examen HAVO 2019 tijdvak 2 woensdag 19 juni 13.30-16.30 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 55e druk. Dit examen bestaat uit 32 vragen. Voor dit examen zijn

Nadere informatie

Overal Nederlanders vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Overal Nederlanders vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 06 September 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62203 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

Arbeidsmarkt in Zuid-Oost-Vlaanderen

Arbeidsmarkt in Zuid-Oost-Vlaanderen Arbeidsmarkt in Zuid-Oost-Vlaanderen Update Tweede & Derde Kwartaal 2014 Dit overzicht van de regionale arbeidsmarkt wordt elk kwartaal ruim verspreid naar de stakeholders en lokale besturen in de regio.

Nadere informatie

Spanningen en ecologische problemen binnen regio s 11

Spanningen en ecologische problemen binnen regio s 11 Geogenie p. 76-83 Atlas p.... Spanningen en ecologische problemen binnen regio s 5.. Amazoniië,, van werelldwiijjd bellang 1. De ecologie van het regenwoud Noteer met behulp van je atlas de jaarlijkse

Nadere informatie

Twee belangrijke aardrijkskunde vragen zijn waar komt iets voor? En waarom is het daar? Verklaring zoek je in interne factoren en externe factoren.

Twee belangrijke aardrijkskunde vragen zijn waar komt iets voor? En waarom is het daar? Verklaring zoek je in interne factoren en externe factoren. Samenvatting door Cristel 1008 woorden 26 juni 2016 7,1 3 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Het grensgebied tussen Mexico en de VS: Illegalen overschrijding van Mexicanen richting de verenigde staten.

Nadere informatie

Toerisme in perspectief

Toerisme in perspectief Toerisme in perspectief NBTC afdeling Research Leidschendam 10-7-2012 Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en

Nadere informatie

GEOACTUEEL. Vakdidactisch Lastig - Opdracht 2. Vakdidactiek Student#:

GEOACTUEEL. Vakdidactisch Lastig - Opdracht 2. Vakdidactiek Student#: GEOACTUEEL Vakdidactisch Lastig - Opdracht 2 Leren & Instructie 1 Janneke Metselaar Vakdidactiek Student#: 10367705 ILO - Universiteit van Amsterdam Docent: G.T. Kalsbeek Inhoud 1. Inleiding 2. Leerstofanalyse

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde havo 2005-I

Eindexamen aardrijkskunde havo 2005-I Natuur en milieu Opgave 6 bron 13 Fragment van een deel van de topografische kaart van Noord-Brabant rond 1990 vrij naar: Staatsbosbeheer, het land van Peel en Maas, Roermond, 1996 1p 18 Welk deel van

Nadere informatie

Archeologische rijksmonumenten - aantal complexen

Archeologische rijksmonumenten - aantal complexen De Erfgoedmonitor Home > Indicatoren > Archeologische rijksmonumenten - aantal complexen Archeologische rijksmonumenten - aantal complexen Publicatiedatum: 10 november 2017 E ind 2015 bestonden de 1.435

Nadere informatie

Praktische opdracht Geschiedenis Afrika

Praktische opdracht Geschiedenis Afrika Praktische opdracht Geschiedenis Afrika Praktische-opdracht door een scholier 2206 woorden 11 januari 2007 6,3 74 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo HOOFDVRAAG Wat is mythe en wat is werkelijkheid

Nadere informatie

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 21 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk.

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 21 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Examen HAVO 2017 tijdvak 2 woensdag 21 juni 13.30-16.30 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Dit examen bestaat uit 32 vragen. Voor dit examen zijn

Nadere informatie

samen werken aan een lokale voedselstrategie

samen werken aan een lokale voedselstrategie samen werken aan een lokale voedselstrategie Waarom een voedselstrategie? Voedsel neemt een centrale plaats in binnen onze samenleving. Steeds meer mensen willen na jaren van vervreemding opnieuw bewust

Nadere informatie

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal april 2012 t/m ultimo juni Samenvatting:

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal april 2012 t/m ultimo juni Samenvatting: Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2012-1 april 2012 t/m ultimo juni 2012 Samenvatting: Nominale dekkingsgraad gedaald van 107,6% naar 101,9% Beleggingsrendement is 1,6%

Nadere informatie

20% of naar 30% BKG reductie

20% of naar 30% BKG reductie EU-klimaatdoelstellingen 20% of naar 30% BKG reductie Marc Van den Bosch Sr. Adviseur Voka-VEV 30 06 2010 EU klimaatpakket 2008 Doelstellingen 2020 20% BKG reductie tav 1990 20% hernieuwbare energie 20%

Nadere informatie

Werkboekje. Natuur en milieu educatie. Groep 7. Naam: Fruit in de mix. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna

Werkboekje. Natuur en milieu educatie. Groep 7. Naam: Fruit in de mix. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Werkboekje Natuur en milieu educatie Naam: Groep 7 Fruit in de mix Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Werkblad 1 Waar komt ons fruit vandaan? Vul 1. Teken het klassikale woordenweb die

Nadere informatie

Les 1 Van koffieboon tot pakje koffie

Les 1 Van koffieboon tot pakje koffie Les 1 Van koffieboon tot pakje koffie VAKKEN PAV, Humane Wetenschappen, Aardrijkskunde DOELSTELLINGEN EN EINDTERMEN Gemeenschappelijke stam De leerlingen brengen belangrijke elementen van communicatief

Nadere informatie

De migratiegeschiedenis na de tweede Wereldoorlog 1944-1997

De migratiegeschiedenis na de tweede Wereldoorlog 1944-1997 De migratiegeschiedenis na de tweede Wereldoorlog 1944-1997 Het verhaal van de de vestiging van allochtone gemeenschappen in België Albert Martens KU Leuven 15 Maart 2012 15-3 - 2012 KU Leuven Albert Martens

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Canada-Nederland 1

Handels- en investeringscijfers Canada-Nederland 1 Handels- en investeringscijfers Canada-Nederland 1 1. Goederenexport van Canada naar andere landen Tabel 1: Voornaamste Canadese exportpartners (bedragen x 1.000 euro) IMPORTERENDE LANDEN WAARDE EXPORT

Nadere informatie

Betoog Nederlands Het weren van kansarmen in Rotterdam

Betoog Nederlands Het weren van kansarmen in Rotterdam Betoog Nederlands Het weren van kansarmen in Rotterdam Betoog door een scholier 2499 woorden 19 januari 2004 8,1 29 keer beoordeeld Vak Nederlands Het weren van kansarmen in Rotterdam Stellingen: -Rotterdam

Nadere informatie

ASBEST Vragen Wat is asbest? Welke soorten asbest bestaan er? Waar wordt asbest gevonden? Hoe ontstaat asbest? Wat zijn asbestiforme mineralen? Bestaan er ook onschadelijke vormen van asbest? Wat

Nadere informatie

Toerisme in perspectief

Toerisme in perspectief Toerisme in perspectief NBTC afdeling Research Leidschendam 30-1-2012 Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en

Nadere informatie

ADOPTIE Trends en analyse

ADOPTIE Trends en analyse Ministerie van Veiligheid en Justitie ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 21 tot en met 214 Februari 215 Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen

Nadere informatie

Onderwerp : de Algemene Verordening Gegevensverwerking. Deze wet start op 25 mei 2018

Onderwerp : de Algemene Verordening Gegevensverwerking. Deze wet start op 25 mei 2018 De AVG gaat bijna in Onderwerp : de Algemene Verordening Gegevensverwerking. Deze wet start op 25 mei 2018 Dit houdt in dat de wetten en regels rondom de verzameling, verwerking en het gebruik van persoonsgegevens

Nadere informatie

In deze nieuwsbrief voor Q2 2014

In deze nieuwsbrief voor Q2 2014 In deze nieuwsbrief voor Q2 2014 Werkloosheid Verenigde Staten - Fed blijft op toneel Rusland eist rol op, p.1. - Aandelen meest kansrijk in 2014, p.2. - Obligaties winnen in Q1 - weinig potentie, p.2.

Nadere informatie

Achmea life cycle beleggingen in beeld

Achmea life cycle beleggingen in beeld Achmea life cycle beleggingen in beeld Scheiden. Uw pensioengeld in vertrouwde handen Wat betekent dat voor uw ouderdomspensioen? Achmea life cycle beleggingen in beeld Voor het beleggen van pensioen bent

Nadere informatie

Werkgelegenheid in de Drechtsteden

Werkgelegenheid in de Drechtsteden Werkgelegenheid in de Bedrijvenregister 2010 Inhoud: 1. Conclusies 2. Ontwikkeling 3. Ontwikkeling t.o.v. Nederland 4. Bedrijventerreinen In deze factsheet leest u de meest recente informatie over de werkgelegenheid

Nadere informatie

PERSBERICHT Brussel, 20 december 2013

PERSBERICHT Brussel, 20 december 2013 PERSBERICHT Brussel, 20 december 2013 Werkgelegenheid stabiel, werkloosheid opnieuw in stijgende lijn Arbeidsmarktcijfers derde kwartaal 2013 Na het licht herstel van de arbeidsmarkt in het tweede kwartaal

Nadere informatie

Eindexamen economie havo I

Eindexamen economie havo I Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat

Nadere informatie

Bijlage HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 1. Bronnenboekje. HA-0131-a-14-1-b

Bijlage HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 1. Bronnenboekje. HA-0131-a-14-1-b Bijlage HAVO 2014 tijdvak 1 aardrijkskunde Bronnenboekje HA-0131-a-14-1-b Wereld Opgave 1 De millenniumdoelen Percentage van de bevolking dat minder dan $ 1,25 per dag te besteden heeft (in 2011) Legenda:

Nadere informatie

Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research

Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research Toerisme in perspectief NBTC Holland Marketing Afdeling Research Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en de factoren

Nadere informatie

Dames en heren, Geachte burgemeester Heidema, Geachte familie Ebenau en medewerkers van PHB Deventer, Geachte heer Jansen,

Dames en heren, Geachte burgemeester Heidema, Geachte familie Ebenau en medewerkers van PHB Deventer, Geachte heer Jansen, Toespraak bij de uitreiking van het predicaat Hofleverancier aan PHB Deventer door Commissaris van de Koning, drs. Ank Bijleveld-Schouten op dinsdag 17 november 2015 te Deventer (in het Geert Groote huis).

Nadere informatie

Aantal aanwezigen, beschrijving doelpubliek: 15, studenten politieke geografie

Aantal aanwezigen, beschrijving doelpubliek: 15, studenten politieke geografie Titel: Mijnbouw in Peru: de Conga Case Locatie: Universiteit Gent Datum en uur: 1/03 14.30 17.15 Verslaggever: Machteld Laureyns Aantal aanwezigen, beschrijving doelpubliek: 15, studenten politieke geografie

Nadere informatie

September Gedurende oktober verwachten wij verder exploratieresultaten van onze twee grootste posities, Novo Resources en GT Gold.

September Gedurende oktober verwachten wij verder exploratieresultaten van onze twee grootste posities, Novo Resources en GT Gold. September 2017 Plethora Precious Metals Fund: +21,6% De leidende aandelenklasse van het fonds ( PPM ) steeg 21,6% in september. De index voor edelmetaal producenten, Amex Gold Bugs (symbool: HUI), daalde

Nadere informatie

Economische Barometer

Economische Barometer Economische Barometer Peildatum maart 2018 Voorwoord Hierbij presenteer ik u de Economische Barometer van de gemeente Soest. In deze Economische Barometer rapporteren wij de belangrijkste en meest recente

Nadere informatie

In Nederland zijn het klimaat en het landschap zeer geschikt voor veeteelt. Logisch dat we veel koeien houden en melkproducten maken.

In Nederland zijn het klimaat en het landschap zeer geschikt voor veeteelt. Logisch dat we veel koeien houden en melkproducten maken. DE ZUIVELSECTOR > Inleiding In Nederland zijn het klimaat en het landschap zeer geschikt voor veeteelt. Logisch dat we veel koeien houden en melkproducten maken. De zuivelsector is belangrijk voor de Nederlandse

Nadere informatie

Monitor Recreatie & Toerisme 4-meting maart 2014

Monitor Recreatie & Toerisme 4-meting maart 2014 Monitor Recreatie & Toerisme 4-meting 2013 maart 2014 Inleiding Het aanjaagprogramma Recreatie & Toerisme is in november 2009 van start gegaan. Om het effect van de werkzaamheden te meten wordt jaarlijks

Nadere informatie

Archeologen vinden bijzondere geldschat bij zuidelijke muur in Jeruzalem

Archeologen vinden bijzondere geldschat bij zuidelijke muur in Jeruzalem Archeologen vinden bijzondere geldschat bij zuidelijke muur in Jeruzalem Munten uit de Byzantijnse tijd. Een archeologisch team onder leiding van dr. Eilat Mazar heeft in de buurt van de Tempelberg een

Nadere informatie

Archeologie en cultuurhistorie Strijpsche Kampen

Archeologie en cultuurhistorie Strijpsche Kampen Archeologie en cultuurhistorie Strijpsche Kampen Bijlage 3 bij Nota van Uitgangspunten Strijpsche Kampen Definitief Gemeente Oirschot Grontmij Nederland bv Eindhoven, 11 mei 2007 Verantwoording Titel :

Nadere informatie

IT Job market report. IT Job Board, Januari 2013

IT Job market report. IT Job Board, Januari 2013 IT Job market report 2013 IT Job Board, Januari 2013 De Nederlandse IT kandidaat Freelance 39% Werkzaam in 85% 15% Man Vrouw 61% Vaste dienst 74% Private sector 26% Publieke sector Top 15 Skills 1 Helpdesk

Nadere informatie

Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research

Toerisme in perspectief. NBTC Holland Marketing Afdeling Research Toerisme in perspectief NBTC Holland Marketing Afdeling Research Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en de factoren

Nadere informatie

Exact Synergy Enterprise. Krachtiger Financieel Management

Exact Synergy Enterprise. Krachtiger Financieel Management Exact Synergy Enterprise Krachtiger Financieel Management 1 Inleiding Waar gaat het om? Makkelijke vragen zijn vaak het moeilijkst te beantwoorden. Als het hectische tijden zijn, moet u soms veel beslissingen

Nadere informatie

Studiedienst PVDA Studie over de transfers van lonen naar winsten onder de regering-michel.

Studiedienst PVDA Studie over de transfers van lonen naar winsten onder de regering-michel. Studiedienst PVDA Studie over de transfers van lonen naar winsten onder de regering-michel. EEN TRANSFER VAN BIJNA 9 MILJARD UIT DE PORTEMONNEE VAN DE WERKENDE MENSEN NAAR DE BEDRIJFSWINSTEN. EEN VERLIES

Nadere informatie

DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ Vlaamse overheid Koning Albert II-laan 35 bus BRUSSEL T F

DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ Vlaamse overheid Koning Albert II-laan 35 bus BRUSSEL T F DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ Vlaamse overheid Koning Albert II-laan 35 bus 40 1030 BRUSSEL T 02 552 77 05 F 02 552 77 01 www.vlaanderen.be VERSLAG BEHEERSCOMITÉ VARKENS 19 SEPTEMBER 2018 ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Nadere informatie

De kritische consument

De kritische consument De kritische consument Inleiding Om producten te kunnen maken heb je grondstoffen nodig. Mensen werken met deze grondstoffen en maken er producten van die we consumeren. Een ondernemer is tevreden als

Nadere informatie

5,8. Praktische-opdracht door een scholier 1585 woorden 12 december keer beoordeeld

5,8. Praktische-opdracht door een scholier 1585 woorden 12 december keer beoordeeld Praktische-opdracht door een scholier 1585 woorden 12 december 2007 5,8 10 keer beoordeeld Vak Economie Conjunctuur Deze praktische opdracht gaat over conjunctuur. Ik beantwoord een aantal vragen in mijn

Nadere informatie

Spreekbeurt Aardrijkskunde De Verenigde Staten: land van migranten

Spreekbeurt Aardrijkskunde De Verenigde Staten: land van migranten Spreekbeurt Aardrijkskunde De Verenigde Staten: land van migranten Spreekbeurt door een scholier 1713 woorden 9 december 2001 5,9 272 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Hoofdvraag: Wat is na 1980 het patroon

Nadere informatie

1 Tim 6: 6 Maar voor wie tevreden is met wat hij heeft, is het geloof grote winst..

1 Tim 6: 6 Maar voor wie tevreden is met wat hij heeft, is het geloof grote winst.. Votum groet Zingen Ps 145: 3, 4 Gebed Schriftlezing 1 Tim 6: 6-19 Zingen Ps 49: 5, 6 Prediking 1 Tim 6: 6 Zingen LB 912 Neem mijn leven Geloofsbelijdenis HC 50 Zingen GK 227 Alles alles is gelegen Gebed

Nadere informatie

Kans op Amerikaanse dubbele dip is klein

Kans op Amerikaanse dubbele dip is klein Kans op Amerikaanse dubbele dip is klein De Verenigde Staten gaan meestal voorop bij het herstel van de wereldeconomie. Maar terwijl een gerenommeerd onderzoeksburo recent verklaarde dat de Amerikaanse

Nadere informatie

2. Landbouwlandschap

2. Landbouwlandschap 2. Landbouwlandschap 2.1 Landbouwlandschap omgeving koeien akkers gezaaid in rijen koeien akkers Aangezien ik in de Kempen woon, wordt er vooral aan akkerbouw en veeteelt gedaan in mijn leefomgeving. De

Nadere informatie

Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2

Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2 Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2 Als je moet kiezen welk plaatje je op je cijferlijst zou willen hebben,

Nadere informatie

5. De overheidsbril - Hoe is kinderarbeid in Nederland afgeschaft en wanneer wat waren de maatregelen van onze overheid?

5. De overheidsbril - Hoe is kinderarbeid in Nederland afgeschaft en wanneer wat waren de maatregelen van onze overheid? Boekverslag door S. 1702 woorden 8 maart 2004 6.3 168 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 1: Inhoud. 2. inleiding. 3. normen en waarden bril -waar komt kinderarbeid voor en in welke soort ervan. 4. De

Nadere informatie

Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3

Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3 Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3 Samenvatting door H. 1812 woorden 16 juni 2013 6 4 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Economie samenvatting Werk hoofdstuk 1, 2 en 3 Hoofdstuk 1. Werken

Nadere informatie

Aquädukt Schmidt, 2006 Bernhard WEBER 2-4 spelers vanaf 8 jaar ± 45 minuten

Aquädukt Schmidt, 2006 Bernhard WEBER 2-4 spelers vanaf 8 jaar ± 45 minuten Aquädukt Schmidt, 2006 Bernhard WEBER 2-4 spelers vanaf 8 jaar ± 45 minuten "aquae ductus" = Latijns voor 'de stroming van het water' Inleiding "Huizen bouwen is niet zo moeilijk, voor water zorgen des

Nadere informatie

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2012 tot en met 2016

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2012 tot en met 2016 Ministerie van Veiligheid en Justitie ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 212 tot en met 216 Maart 217 Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen

Nadere informatie

Potplanten en jonge planten 2007

Potplanten en jonge planten 2007 Importnota Potplanten en jonge planten 2007 HBAG Bloemen en Planten Aalsmeer, oktober 2008 Jan Lanning Monique Sassen Inleiding Het HBAG Bloemen en Planten heeft op basis van het meest recente AIPH-Union

Nadere informatie

Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015

Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015 Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015 4 Onderwerpen: 1. De financiële crisis van 2008 2. Geldschepping 3. Hoe staan de landen er economisch voor? 4. De

Nadere informatie

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2009 tot en met 2013

ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 2009 tot en met 2013 Ministerie van Veiligheid en Justitie ADOPTIE Trends en analyse Statistisch overzicht interlandelijke adoptie over de jaren 29 tot en met 213 Maart 214 Overzicht van het aantal verstrekte beginseltoestemmingen

Nadere informatie