Natuurlijke rijkdommen en conflict in Latijns-Amerika Case: mijnbouw in Peru

Transcriptie

1 Natuurlijke rijkdommen en conflict in Latijns-Amerika Case: mijnbouw in Peru Wies Willems - beleidsmedewerker Broederlijk Delen Wies.willems@broederlijkdelen.be

2 Natuurlijke rijkdommen Metalen (goud, koper, tin,...) Steenkool Petroleum en gas Landbouw- en energiegewassen (soja, palm, suikerriet, ) Hout (papierpulp, teak)

3 Grondstoffen boom Sinds jaren 1990: nieuwe boom in grondstoffensector Stijgende vraag wereldwijd (bevolkingsgroei, globalisering, stijgende consumptie) Rol van groeilanden (BRICS) Hoge prijzen Latijns-Amerika: grote voorraden, gunstig investeringsklimaat Hernieuwde interesse van bedrijven en investeerders Opportuniteit voor grondstoffenrijke landen

4 Minerale grondstoffen

5 Stijgende vraag: koper Enorme vraag uit China Chili en Peru in top-3 van koperproducenten

6 Prijsevolutie Sterke stijging sinds begin 21 ste eeuw Recente tendens: terugval van prijzen door economische crisis (tijdelijk?)

7 Koper in ons leven

8 Interesse van grote bedrijven 10 grootste mijnbouwbedrijven van 2013 volgens inkomsten: 1. Glencore Xstrata (Zwitserland-VK) 2. BHP Billiton (Australië) 3. Rio Tinto (VK-Australië) 4. Vale (Brazilië) 5. Anglo American (VK) 6. China Shenhua Energy (China) 7. Freeport McMoran Copper & Gold (VS) 8. Barrick Gold (Canada) 9. Coal India Limited (India) 10.Fortescue Metals Group (Australië)

9 Latijns-Amerika: koploper in mijnbouw Privébudget voor mijnbouwexploratie: X 60 op 20 jaar tijd (12 miljard $ in 2011) 44% wereldreserves koper, 49% zilver, 65% lithium 56% van buitenlandse investeringen in primaire sector, 26% in mijnbouw, 10% in petroleum

10 Economisch beleid Openstelling van markten sinds jaren 90 voor buitenlandse investeringen en handel (rol IMF, Wereldbank) Gunstige wetgeving voor privésector, stabiel klimaat Grondstoffenexport: buitenlandse valuta Inkomsten voor overheden Economische groei, daling van armoede

11 Extractivisme? (Gudynas, 2013): grootschalige ontginning van de natuurlijke hulpbronnen die worden geëxporteerd zonder - of met minimale - voorgaande verwerking. Grote afhankelijkheid van grondstoffenprijzen Weinig tewerkstelling Grote ecologische impact Armoede in omgeving van ontginning Wat na ontginning? Schaal van ontginning, ongebreidelde expansie Dilemma voor (ook linkse ) regeringen: economische groei door grondstoffen vs. minder afhankelijk worden van ontginning

12 Impact mijnbouw: ecologisch Waterverbruik en vervuiling Luchtvervuiling Bodemvervuiling Landschappelijke impact Impact op menselijke gezondheid Impact op biodiversiteit

13 Impact mijnbouw: sociaaleconomisch Voor- en tegenstanders: verdeeldheid Sociale problemen (prostitutie, geweld, migratie) Impact op lokale/regionale economie Toekomst?

14 Conflicten: diverse motieven Compensatie voor onteigening of vervuiling Onderlinge conflicten tussen gemeenschappen Groter deel van opbrengsten Betere arbeidsomstandigheden Radicaal nee : ander ontwikkelingsmodel Vaak wortels in historische uitsluiting

15 Sociaalecologische conflicten Vanuit perspectief van lokale (rurale) gemeenschappen: conflicten over toegang tot en beheer van natuurlijke hulpbronnen Globaal fenomeen Milieurechtvaardigheid, inspraak en raadpleging Ongelijke machtsrelaties

16 Case: Peru Liberaal economisch beleid sinds jaren 1990 (Wereldbank, IMF, Fujimori) Gunstige wetgeving voor investeerders en bedrijven Sterke economische groei (+/- 6% per jaar) Dalende armoede (vandaag 25%), maar rurale armoede erg groot Grote conflictiviteit

17 Peru: mijnbouwland?

18 Mijnbouw als politieke keuze Neoliberaal economisch beleid sinds jaren 1990 (Wereldbank, IMF, Fujimori) Mijnontginning is van nationaal en publiek belang Mijnbouw als motor van economische groei Machtige lobby van mijnbedrijven, belangenvermenging Juni 2014: pakket van administratieve en fiscale maatregelen door regering om investeringen aan te moedigen: José De Echave (ex-vice minister voor Milieu, ngo en BD-partner Cooperacción): milieupolitiek terug naar af, afbraak van institutionalisering en regulering

19 Investeringen nemen toe

20 Mijnbouw is ontwikkeling

21 Cerro de Pasco: ontwikkeling?

22 Uitbreiding concessies

23 Overlapping met waterbronnen

24 Overlapping met boerengemeenschappen

25 Sociale conflicten (2014)

26 Bagua, 2009 Noordelijke Amazone Protesten van inheemse gemeenschappen Concessies voor petroleumontginning Nieuwe decreten onder Alan García Inzet van leger en politie + 30 doden

27 Werkingsgebied BD: Hoge Provincies in Cusco en Apurimac

28 Eén v/d armste streken in Peru

29 Concessies in Cusco Provincie Chumbivilcas Provincie Paruro

30 Concessies Apurimac

31 Mijnbouw en infrastructuur Mijnbouwcorridor Pijpleidingen Verwerkingsinstallaties Haveninfrastructuur Energie (waterkracht, gas, )

32 Espinar, 2012 Tintaya-mijn: +30 jaar mijnbouw Eigenaar: BHP > Xstrata > Glencore Conflict en pogingen tot dialoog, convenant Uitbreiding Antapaccayproject: koper, zilver, goud 2012: grote mobilisatie, repressie, criminalisering Conflicten rond water: vervuiling, toegang, Conflicten over inkomsten voor provincie

33 Criminalisering & repressie Juridische vervolging van sociale leiders en activisten Nieuwe wetten creëren nieuwe misdrijven die maken (ook vreedzaam) protest strafbaar Gebruik van geweld: hardhandig optreden tegen betogingen, foltering Militarisering (overdadig gebruik van noodtoestand) Intimidatie, mediaoorlog (pers, lokale radio s, ) Doel: sociaal protest en kritische stemmen monddood maken.

34 Criminalisering Wetten maken criminalisering mogelijk: Decreet 1095 (2010): laat interventie toe van gewapende troepen om de interne orde te bewaren bij sociale conflicten Wet (2014): garandeert onschendbaarheid van personeel van het leger en politie, wanneer zij in dienstverband en door gebruik van wapens of andere verdedigingsmiddelen verwondingen of de dood veroorzaken Eind oktober 2014: Inter-Amerikaanse Commissie voor de Mensenrechten drukt bezorgdheid uit

35 Recht op participatie en inspraak Inheemse bevolking moet vooraf worden geraadpleegd over maatregelen die haar aanbelangen Conventie 169 IAO VN-Verklaring rechten inheemse volkeren (2007) Peruaanse wet op raadpleging (1 ste land in Latijns-Amerika!) Doel: overleg om te komen tot consensus MAAR: in de praktijk gebeurt dit niet, of gebrekkig Informatie over mijnprojecten onvolledig en technisch/complex Amazone vs. Andes? (Minimale) raadpleging of echte inspraak?

36 Las Bambas (Apurimac) Koper, molybdeen + 5 miljard investering Startpunt van nieuwe mijnbouwregio? Constructiefase, ontginning vanaf 2015 Verhuizing van families Glencore MGM Sociale verdeeldheid Recente ontslagen

37 Verantwoordelijkheid EU Europa relatief arm aan minerale grondstoffen: bevoorrading elders in de wereld. Tegelijk op zoek naar duurzamere omgang met materialen binnen grenzen van EU. Grondstoffenbeleid (2011): 3 pijlers 1. Handelsbeleid 2. Mijnbouw in de EU 3. Milieu-efficiëntie door recyclage & afvalreductie

38 Handelsbeleid EU EU: op één na belangrijkste handelspartner voor Peru en belangrijkste buitenlandse investeerder Vooral primaire export naar de EU: 56% brandstoffen en producten uit mijnbouw (vooral koper), 29% landbouwproducten Belangrijkste handelspartners Peru: Duitsland, Spanje, Italië Europese export naar de Andes: vooral afgewerkte producten (machines, transport), chemicaliën Vrijhandelsakkoord EU-Peru & Colombia (2013) Coherentie met ontwikkelingsbeleid en mensenrechten?

39 Regulering bedrijven Protect, respect and remedy (VN): overheden moeten mensenrechten beschermen, bedrijven moeten mensenrechten respecteren, slachtoffers van schendingen hebben recht op herstelmaatregelen Ruggie-principes VN (2011): niet-bindende richtlijnen voor bedrijven Zorgvuldigheidsprincipe: bedrijven en overheden moeten aantonen dat ze effectief een beleid rond mensenrechten hebben én toepassen Regelgeving op Europees niveau: richtlijnen i.v.m. transparantie op vlak van betalingen (2013) en niet-financiële rapportage (2014), lopende: voorstel tot regulering over conflictmineralen Proces binnen VN voor bindend verdrag (maar: EU is tegen)

40 Alternatieven? Zuiden: Recht op rurale ontwikkeling, toegang tot natuurlijke hulpbronnen buen vivir Kennisoverdracht, ondersteuning milieubeleid Diversifiëring economie Ontginning omkaderen en beperken

41 Alternatieven? Noorden: Kringloopeconomie, urban mining Afstappen van groeiparadigma Politieke verantwoordelijkheid! (Politici, bedrijven, burgers/consumenten)

42 Standpunten BD Broederlijk Delen vraagt dat België en de EU: Toezien op de bescherming van gemeenschapsleiders en mensenrechtenactivisten in Latijns-Amerika, en op de bescherming van het recht op vrije, voorafgaande en geïnformeerde raadpleging van lokale gemeenschappen in de context van ontginningsprojecten. Erover waken dat in de uitvoering van het Vrijhandelsverdrag met de Andesgemeenschap en het Associatieakkoord met Centraal-Amerika engagementen op het vlak van mensenrechten en milieu nageleefd worden. Landen in Latijns-Amerika via de ontwikkelings- en economische samenwerking ondersteunen op het vlak van duurzame rurale ontwikkeling en milieubeleid. Erover waken dat Belgische en Europese bedrijven actief in Latijns-Amerika het zorgvuldigheidsprincipe toepassen. Een voortrekkersrol opnemen in de opbouw van een wettelijk bindend internationaal kader rond bedrijven en mensenrechten.

43 Bedankt!