_ Examen LBO-MAVO-D. Lager Beroeps Onderwijs 19. Middelbaar Algemeen Voortgezet Onderwijs. Tijdvak 2 Vrijdag 15 juni

Transcriptie

1 _ Examen LO-MVO-D 90 Lager ereps Onderwijs 19 Middelbaar lgemeen Vrtgezet Onderwijs Tijdvak 2 Vrijdag 15 juni uur Dit examen bestaat uit 43 vragen vr zwel de RL- als de M-kandidaten. De vragen 1 tt en met 35 meten dr alle kandidaten gemaakt wrden. Daarnaast maken RL-kandidaten de vragen RL36 tt en met RL43 en de M-kandidaten de vragen M36 tt en met M43. ls bij een pen vraag een verklaring, uitleg f berekening gevraagd wrdt, wrden aan het antwrd geen punten tegekend als deze verklaring, uitleg f berekening ntbreekt. Geef niet meer antwrden (redenen, vrbeelden e.d.) dan er wrden gevraagd. ls er bijvrbeeld twee redenen wrden gevraagd en je geeft meer dan twee redenen, wrden alleen de eerste twee in de berdeling meegeteld egin

2 ij de beantwrding van alle vragen mag van nderstaande gegevens gebruik wrden gemaakt. gegevens Peridiek systeem, de eerste 20 elementen Peride Grep H He 1 2 Li e N F Ne Na Mg l si p s cl r K a fgernde relatieve atmmassa's Element Relatieve (alfabetisch) atrnrnassa 12 a 40 Fe Oplsbaarheid van zuten in water OH- 02- cr r- N g+ - S S S 9 S 13+ S S a S cu2+ S S 9-9 s Fe3+ s s K Mg2+ S S s Na Pb2+ S s m s 9 s zn2+ s s s 9 = ged plsbaar m = matig plsbaar s = slecht plsbaar Leesverdel

3 -Vragen vr alle kandidaten Men det twee preven: Pref 1: Een mengsel van twee stffen wrdt verhit. Hierbij ntstaat één stf. Pref 2: Een zuivere stf wrdt verhit. Hierbij ntstaan twee stffen. 1. ij welke van de preven is sprake van een chemische reactie? zwel bij pref 1 als bij pref 2 alleen bij pref 1 c alleen bij pref 2 bij geen van beide preven In figuur 1 zijn twee deeltjes Q en R weergegeven. _.--, figuur 1 / -, 2e ne neutrn I \ I e=elektrn n n \ / -, / <, Q R Welk van de deeltjes Q en R is een in? zwel deeltje Q als deeltje R alleen deeltje Q alleen deeltje R geen van beide deeltjes Men vergelijkt een magnesiumin 3. Wat is bij deze inen gelijk? de het aantal elektrnen c het aantal prtnen met een fluride-in. Een atm van een element heeft 17 elektrnen en 18 neutrnen. 4. Wat is het atmnummer van dit element? c Wat is de frmule van het ammniumin? NH3 Q NH3+ NH3+ 0 NH4 E NH4+ F NH4+ 6. Wat is de naam van de stf met de frmule Fe203 en wat is de naam van de stf met de frmule P203? (f) De naam van de stf met de frmule FeP3 is di-ijzertrixide. di-ijzertrixide. ijzer(iii)xide. ijzer(iii)xide. De naam van de stf met de frmule PP3 is difsfrtrixide. fsfr(iii)xide. difsfrtrixide. fsfr(iii)xide lees verder

4 7 D Heveel klstfatmen bevat een pentaanmlekuul? Tijdens het kraken van hexaan vindt nder andere de vlgende reactie plaats: hexa~n --+ butaan + X Wat IS de naam van stf X? t J. -7 g. +. ethaan etheen prpaan prpeen 9 6) E Heveel stffen met de frmule 3H7I kunnen maximaal vrkmen? I.ij L( J( 2 I I I I 3 lf-- c._- c_- ce 1.{- 4 8 I, 1 h -4.J..t. ~ I - I J.t. Hiernder is een reactievergelijking nvlledig weergegeven:.t{. FeS + l :~. FeP3 +.I! S Welk getal kmt vr 02 te staan als de vergelijking klppend is gemaakt? 3 4 c E 9 ij de verbranding van een plastic ntstaan alleen de vlgende stffen: HP, O2, S02 en O. ekijk de vlgende beweringen ver het plastic dat verbrand wrdt: J Het plastic bevat zeker h~ zwavel....j\ 2 Het plastic bevat zeker h~uurstf.1 11 ~ Welke van deze beweringen is juist? W zwel I als 2 alleen I c alleen 2 geen van beide (i) ij een verbranding ntstaan alleen klstfdixide en zwaveldixide. ekijk de vlgende twee beweringen ver deze verbranding: J Dit kan de verbranding van een mengsel van klstf en zwavel zijn geweest. 2 Dit kan de verbranding van een verbinding van klstf en zwavel zijn geweest. Welke van deze beweringen is juist? zwel I als 2 alleen I alleen 2 geen van beide Men maakt van elk van de vlgende zuten een plssing in water: gn03, li3, Mg(N03)2' Men neemt zveel van elk zut dat alle drie de plssingen precies evenveel psitieve inen bevatten. Welke plssing bevat het grtste aantal negatieve inen? de plssing van gn03 de plssing van Il3 de plssing van Mg(N03) Leesverdel

5 14 cv D Men maakt een plssing van een natriumzut. Men verdeelt de plssing ver twee reageerbuizen. an de ene reageerbuis vegt men een plssing van gn03 te. an de andere reageerbuis vegt men een plssing van Mg(N03)2 te. In beide reageerbuizen ntstaat een neerslag. Welk van de vlgende natriumzuten kan zijn pgelst? Nal Na203 NaN03 Na2S04 D 16 J D Iemand vegt aan een witte vaste stf een vermaat verdund zwavelzuur te. Er treedt gasntwikkeling p. Na aflp is het reactiemengsel helder. Welke van de nderstaande stffen kan de witte vaste stf geweest zijn? a03 a(oh)2 ~03 ~O Tn en Wendy hebben twee buisjes gekregen. Het ene buisje bevat water, het andere buisje bevat zutzuur. Ze meten uitzeken welk buisje welke vleistf bevat. Tn zegt: 'Ik ga van beide vleistffen nderzeken f ze de elektrische strm ged geleiden'. Wendy zegt: 'Ik ga aan beide vleistffen een beetje rd lakmes tevegen'. Wie van beiden heeft een juiste methde gekzen m te bepalen welke vleistf in welk buisje zit? zwel Tn als Wendy alleen Tn alleen Wendy geen van beiden an een plssing van waterstfchlride wrdt een vermaat magnesium tegevegd. Er treedt een reactie p waarbij waterstf en een plssing die magnesiuminen bevat, ntstaan. In figuur 2 is het verband aangegeven tussen de aantallen deeltjes l ', H +, Mg en Mg2+ die bij deze reactie betrkken zijn, en de tijd. figuur 2 aantal deeltjes t 17. Welke lijn in figuur 2 geeft het verband weer tussen het aantal Mg2+ inen en de tijd? 1 D 4 D _tijd Welke lijn in figuur 2 geeft het verband weer tussen het aantal Mg atmen en de tijd? I Lees verder

6 D IJzer(III)inen kunnen reageren met sulfide-inen. Daarbij ntstaan ijzer(ii)inen en zwavelatmen. ij deze reactie vindt elektrnenverdracht plaats. Welke deeltjes staan bij deze reactie elektrnen af? de sulfide-inen de ijzer(ii)inen de ijzer(iii)inen de zwavelatmen Fe. '),. Hiernder staan de vergelijkingen van twee reacties: 1 u2+ + Zn -> u + Zn2+ 2 Zn2+ + O/- -> Zn ij welke van deze reacties vindt elektrnenverdracht plaats? zwel bij 1 als bij alleen bij 1 c alleen bij 2 D bij geen van beide 21. an welke elektrde, de psitieve f de negatieve, ntstaat bij de elektrlyse van ~'l zutzuur een gas? U( ~ 1-r.7 ~ (t{t;' ly zwel aan de psitieve als aan de negatieve elektrde alleen aan de psitieve elektrde )..( c alleen aan de negatieve elektrde D aan geen van beide elektrden rm reageert met prpeen. 22. Wat is de naam van de stf die bij deze additiereactie ntstaat? l,l-dibrmprpaan 1,2-dibrmprpaan cl, l-dibrm prpeen D 1,2-dibrmprpeen In de reageerbuizen 1 en 2 bevinden zich plssingen van zwavelzuur. In reageerbuis 1 bevindt zich 3 mi van een plssing die 100 gram zwavelzuur per liter bevat. In reageerbuis 2 bevindt zich 6 ml van een plssing die 50 gram zwavelzuur per liter bevat. an beide plssingen wrdt een vermaat zink tegevegd. Er ntstaat waterstf. 23. In welke reageerbuis zal na aflp van de reactie de meeste waterstf ntstaan zijn? in reageerbuis 1 in reageerbuis 2 c in beide reageerbuizen zal evenveel waterstf ntstaan zijn ekijk de nderstaande reactievergelijkingen: 1 2 2H > 4 O2 + 6 HP 2 3HS > 3 O2 + 4 HP Van de stffen 2H6 en 3HSwrdt een gelijk aantal mlekulen vlledig verbrand. 24. Vr welke van deze verbrandingen zijn de meeste 02 mlekulen ndig? vr de verbranding van vr de verbranding van 3HS c vr beide verbrandingen zijn evenveel 02 mlekulen ndig Lees verder

7 Er bestaan drie titaanchlriden en drie titaanxiden. De frmules daarvan zijn: TiI1 TiO Til3 Ti01 Til4 TiP3 25 D Zet nu naast elkaar het titaanchlride en het titaanxide waarin de titaaninen dezelfde lading hebben. De dit dr nderstaande tabel ver te nemen en verder in te vullen. chlriden TiI1 Til3 Til4 xiden '/.i().71'1. )..,.110"1. 26 D 27 D In de rganische chemie nderscheidt men grepen van verbindingen waarvr een algemene frmule p te stellen is. Een vrbeeld van z'n grep is die van de alkanen, met algemene frmule nh211+2 Een ander vrbeeld is de grep van de aldehyden. De mlekuulfrmules van de eerste vier aldehyden zijn: HP, 1HP, 3Hp en 4HsO. ",)1 0 ).I Geef de algemene frmule van de aldehyden. "Z VI i Er zijn twee stffen met de mlekuulfrmule 1H1r4 Geef de structuurfrmules van deze twee stffen. Dv I -()v 1 1">, f>.r I - I ti;- J( { - I'>. t 1>/ guur 3 Hiernder is schematisch weergegeven wat in een ureumfabriek gebeurt (zie figuur 3): :~l ammniak f_a_b_r_i_e_k JI- --i:~uwraetueffir klstfdixide -:.'- N).(", -i O" """"""7 (.0 N...#'...f 21..,0 28 D Geef met een reactievergelijking weer wat in deze fabriek gebeurt. ij de vlledige verbranding van een bepaalde klwaterstf reageert elk mlekuul van de klwaterstf met zes mlekulen zuurstf. Daarbij ntstaan uit elk mlekuul van de klwaterstf vier mlekulen klstfdixide. Uit deze gegevens kan de mlekuulfrmule van deze klwaterstf afgeleid wrden. 29 D Geef de mlekuulfrmule van deze klwaterstf. Yt +/ 0 -'7 Lr ~ v <- 30 D hlr, I1, kan reageren met water. Daarbij ntstaan zuurstf en een plssing van ~~~e;~~~e~~~is~ing van deze reactie. Q,,- + ).{~0 -) W~- Wanneer NaH03 wrdt verhit, ntleedt deze stf in natriumcarbnaat, andere stf. De vergelijking van deze reactie is hiernder gedeeltelijk weergegeven: water en ng één 31 D Geef de frmule van die andere stf. Le det een schepje bariumxide, ao, in een bekerglas. Hij vegt water te en rert. Na enige tijd ntstaat een heldere vleistf. 32 D Geef de vergelijking van de reactie die in het bekerglas heeft plaatsgevnden. Een leerling zet een plaatje zink in een plssing van ldnitraat. Er treedt een reactie p waarbij het zink reageert met de ldinen deze reactie wrdt een vaste stf gevrmd. 33 D Geef de frmule van die vaste stf. in de plssing. ij J Lees verder

8 nita krijgt twee ptjes met een witte vaste stf. Het ene ptje bevat zuiver Na2S04, het andere Na2S04 dat verntreinigd is met Na2O}" Zij krijgt de pdracht uit te zeken, welk van beide ptjes het verntreinigde Na2S04 bevat eschrijf een manier waarp zij dat kan den. Vermeld daarbij duidelijk welke handeling(en) zij met verrichten, welke waarneming(en) zij zal den en welke cnclusie(s) zij daaruit kan trekken. Ruw ijzer is een mengsel van ijzer en klstf. Pierre wil nderzeken heveel ijzer dit mengsel bevat. Hij det dat dr 5,00 gram ruw ijzer vlledig te verbranden. ij deze verbranding ntstaan alleen O2 en Fe20}" ij de verbranding is 6,71 gram Fe203 ntstaan ereken, met behulp van bvenstaande gegevens, het massapercentage ijzer in ruw ijzer Lees verder

9 - Vragen vr RL-kandidaten RL-kandidaten zijn kandidaten pgeleid vlgens het gewne examenprgramma gebaseerd p het Rijksleerplan. In figuur 4 is de structuurfrmule van butaanzuur gegeven. figuur 4 Q f;i f;i f;i 11 H-----Q-H I I I H H H RL 36 0 Geef de structuurfrmule van een ester die ismeer is met butaanzuur. RL 37 0 RL 38 RL 39 Men vert een substitutiereactie uit met H4 en r2 ij de reactie ntstaan H3r en ng één andere stf. Geef de vergelijking van deze reactie. Geef daarbij de klstfverbindingen in structuurfrmules weer. Sandra maakt twee plssingen. Zij lst 0,1 ml ethaanzuur p in 100 ml water en zij lst 0,1 ml salpeterzuur p in 100 ml water. Welke plssing bevat de meeste H+ inen? de plssing van ethaanzuur de plssing van salpeterzuur beide plssingen bevatten evenveel H + inen Welke van de nderstaande plssingen zal de elektrische strm het beste geleiden? een plssing van ethaanzuur een plssing van ethanl een plssing van ethylethanaat In figuur 5 staat de structuurfrmule van 1,l-dichlrethaan. figuur 5 H H H---I I I H l RL 40. Deze stf kan men bereiden dr additie van chlr aan ethaan. additie van chlr aan etheen. c additie van chlr aan mnchlretheen. D substitutie met chlr aan etheen. E substitutie met chlr aan mnchlrethaan. F substitutie met chlr aan mnchlretheen. Hiernder staan de vergelijkingen van twee reacties: 1 N NO 2 2 NO N02 lle stffen bij deze reacties zijn gassen. ij de reacties wrdt vóór en nà de reactie het ttale vlume van de aanwezige gassen bij dezelfde temperatuur en druk gemeten. RL 41. ij welke van deze reacties is het ttale vlume van de aanwezige gassen vóór en na de reactie gelijk? zwel bij 1 als bij 2 alleen bij 1 c alleen bij 2 D bij geen van beide Lees verder

10 In een dr een beweegbare zuiger afgeslten ruimte zit 10 dm' waterstf en 8 dm ' zuurstf. Dr een vnk ver te laten springen, treedt een reactie p waarvan hiernder de vergelijking is weergegeven: De heveelheid gas in de ruimte wrdt kleiner, waardr het vlume verandert (zie figuur 6). figuur 6 beginsituatie eindsituatie Na aflp van de reactie zit er, behalve waterdamp, ng een gas in de afgeslten ruimte. RL 42. Welk gas is dit en he grt is het vlume ervan? (ij deze pref is vóór en nà de reactie het vlume bij dezelfde temperatuur en druk gemeten.) 2 dm- waterstf 6 dm- waterstf 9 dm- waterstf 2 dm' zuurstf E 3 dm- zuurstf F 7 dm' zuurstf Een leerling vert twee preven uit: Pref I: Hij vegt 5,0 gram zink te aan een vermaat van een plssing van Hel. Pref 2: Hij vegt 2,5 gram zink te aan een vermaat van een plssing van H2SO 4. ij beide preven wrdt het gevrmde waterstfgas bij dezelfde temperatuur en druk pgevangen. RL 43. Wat is de vlumeverhuding van de ttale heveelheden waterstfgas die na aflp van de reactie zijn pgevangen? vlume waterstf bij pref I vlume waterstf bij pref 2 I I I 2 c 2 1 ID

11 -Vragen vr M-kandidaten M-kandidaten zijn kandidaten pgeleid vlgens het experimentele prgramma van de vrmalige mmissie Mdernisering Leerplan Scheikunde. Het waterleidingbedrijf van msterdam gebruikt een installatie die de hardheid van het drinkwater terugbrengt van 17 graden DH tt 8 graden DH. Een aanzienlijke verlaging met grte vrdelen vr de gebruiker van het drinkwater. De hardheid van het water wrdt verrzaakt dr calciuminen. 1 graad DH kmt vereen met 7,1 mg calciuminen per liter. De calciuminen wrden in de installatie gebnden tt calciumcarbnaat. M 36 0 ereken heveel mg calciumcarbnaat, a03, maximaal kan ntstaan als 1,0 liter water in dit bedrijf nthard wrdt tt 8 graden DH. M 37 0 Nem een nadeel van het gebruik van hard water in het huishuden. In figuur 7 is een elektrische cel getekend. Elektrde 1 staat in chlrwater, een plssing van chlr in water. Elektrde 2 staat in een plssing van kaliumjdide. an elektrde 1 reageren chlrmlekulen en aan elektrde 2 reageren inen uit de plssing van kaliumjdide. Er ntstaat een elektrnenstrm dr de draad. In de figuur is aangegeven in welke richting de elektrnen zich dr de kperdraad bewegen. I-----kperdraad elektrde :;;;:;:;:;:J..---plssingvan kaliumjdide zutplssing M 38 Wat is de vergelijking van de reactie aan elektrde I? Welke inen reageren aan elektrde 2? l, + 2e l l, + 2e l- l, -+ 2 I- + 2e- l, -+ 2 I- + 2ejdide-inen kaliuminen jdide-inen kaliuminen Een trebel mengsel bestaat uit fijn verdeeld ijzer(iii)hydrxide en water. ij dit mengsel vegt men, terwijl men rert, een vermaat zutzuur. M 39 Treedt tijdens de pref Is het mengsel na de pref gasntwikkeling p? ng trebel? ja ja ja nee nee ja 0 nee nee Lees verder

12 Men det twee preven: Pref I : Men vegt 0,2 g magnesium te aan 25 ml van een zure plssing. Pref 2: Men vegt 0,2 g magnesium te aan 25 ml van een andere zure plssing. ij beide preven reageert het magnesium vlledig. Het ntstane waterstfgas wrdt pgevangen. In figuur 8 is vr beide preven de ntstane heveelheid gas uitgezet tegen de tijd. figuur 8 heveelheid gas t -tijd M 40 ekijk de vlgende beweringen ver het verschil in de diagrammen van pref I en pref 2: 1 Het verschil kan zijn verrzaakt drdat de temperatuur bij pref I hger was dan bij pref 2. 2 Het verschil kan zijn verrzaakt drdat bij pref I een plssing is gebruikt met een hgere cncentratie H+ inen dan bij pref 2. Welke van de beweringen is juist? zwel I als 2 alleen I alleen 2 geen van beide In figuur 9 is een stukje van de struktuurfrmule van een bepaald plastic getekend. figuur 9 H H H -c-c-c- I I, H H H M 41 Jaap zegt: 'Dit plastic kan ntstaan dr plymerisatie Rein zegt: 'Dit plastic kan ntstaan dr plymerisatie Wie van beiden heeft gelijk? zwel Jaap als Rein alleen Jaap alleen Rein geen van beiden van zh4" van zh6" Petra heeft twee reageerbuizen met kraanwater. De ene reageerbuis bevat hard water en de andere reageerbuis bevat zacht water. an beide reageerbuizen vegt zij een plssing van natuurlijke zeep te. In reageerbuis I blijft de vleistf helder. In reageerbuis 2 ntstaat een wit trebel mengsel. M 42 Welke van de Wat is de naam van de witte reageerbuizen vaste stf die in buis 2 bevat hard water? ntstaan is? reageerbuis I calciumcarbnaat reageerbuis I calciumstearaat c reageerbuis 2 calciumcarbnaat 0 reageerbuis 2 calciumstearaat Lees verder

13 M 43 Imrw rn en Remc maken allebei een plssing van kpersulfaat. rn lst 100 mg wit kpersulfaat (frmule: usoj p in 100 mi water. Remc lst 100 mg blauw kpersulfaat (frmule: us04.5h20) p in 100 mi water. Welke van beide plssingen bevat de meeste kperinen? de plssing van rn de plssing van Remc beide plssingen bevatten evenveel kperinen