Project Steun aan participatie. schema voor visie-ontwikkeling met toelichting. Platform Zelfzorg. Oost-Vlaanderen

Transcriptie

1 Project Steun aan participatie schema voor visie-ontwikkeling met toelichting Platform Zelfzorg Oost-Vlaanderen Martelaarslaan 204b 9000 Gent met de steun van de Koning Boudewijnstichting 1

2 Inhoudstafel 1. Situering van het project Context Doel Werkwijze Opdracht en afbakening Probleemstelling Situatieschets Gebruikersparticipatie op vele niveaus en domeinen Micro-, meso- en macro niveau Sectoraal én intersectoraal Diverse territoriale gerichtheid Veel en diverse actoren Gebruikersorganisaties Professionele gebruikersondersteunende organisaties Overheden Communicatiestructuur Inleiding Schema Toelichting bij het schema Bevolking Lokaal, regionaal, provinciaal operationeel werkniveau = basiswerk met gebruikers Thematische provinciale ondersteuningsplatforms Provinciaal beleidsniveau Vlaams operationeel werkniveau Vlaams beleidsniveau Wisselwerking via provinciale ondersteuningspunten Bijlage 1: thematisch inventaris Oost-Vlaamse zelfzorginitiatieven Bijlage 2: Overzicht van door Plazzo gekende gebruikersversterkende initiatieven en relevante partnersorganisaties

3 Project steun aan participatie: schema voor visie-ontwikkeling met toelichting 1. Situering van het project 1.1. Context Aanleiding voor het project is de vaststelling dat er steeds meer vraag is naar vertegenwoordigers van gebruikers en gebruikersparticipatie (decreet integrale jeugdhulp, decreet lokaal sociaal beleid, kwaliteitsdecreet, ), zonder dat deze vraag gekaderd wordt in een visie over gebruikersparticipatie. Tegelijk beschikt het Platform Zelfzorg Oost-Vlaanderen over heel wat ervaring m.b.t. daadwerkelijke en bottom-up -gestuurde gebruikersparticipatie die bruikbaar lijkt voor andere organisaties en overheden mits bundeling en vertaling van deze expertise naar de verschillende niveaus, organisaties en overheden Doel Instrumenten ontwikkelen om de tot nog toe in Oost-Vlaanderen ontwikkelde expertise m.b.t. gebruikersparticipatie in de zelfzorg te linken met andere participatieve initiatieven in Vlaanderen en om tot stimulering van visie-ontwikkeling m.b.t. daadwerkelijke en bottom-up -gestuurde gebruikersparticipatie in Vlaanderen te komen Werkwijze Dank zij de steun van de Koning Boudewijnstichting kon beroep worden gedaan op de methodologische ondersteuning van de coördinator van het Welzijnsoverleg Regio Gent vzw, de heer Koen Berwouts, om dit doel te verwezenlijken. 2. Opdracht en afbakening De vraag naar methodologische ondersteuning in het kader van steun aan participatie werd gesteld vanuit het Platform Zelfzorg Oost-Vlaanderen (Plazzo), een organisatie die werkt rond zelfzorg en gebruikersparticipatie in Oost-Vlaanderen. Bij de uitwerking werd voornamelijk gebruik gemaakt van reeds bestaande netwerken en samenwerkingsverbanden, zowel door het voeren van gesprekken als door het verwerken van bestaande informatie. Als we spreken over gebruikers bedoelen we diegenen die gebruik maken van de welzijns- en gezondheidszorg, of die in aanmerking kunnen komen voor het gebruik ervan, maar hier door omstandigheden nog geen toegang toe hebben gevonden of gekregen. 3

4 In de voorbeelden die gegeven worden binnen het voorgestelde communicatiemodel worden voornamelijk Oost-Vlaamse voorbeelden aangehaald, in de eerste plaats omdat we zelf het beste zicht hebben op deze actoren. Door de jarenlange samenwerking met het regionaal welzijnsoverleg en de interprovinciale sociale kaart menen we te kunnen stellen dat de situatie in de andere provincies grotendeels vergelijkbaar is. De invulling van de opdracht heeft zich vertaald in een voorstel tot communicatieschema en een toelichting hierbij. Het schema werd voorgelegd op de Plazzo-stuurgroep van 4 oktober Vanuit Plazzo zal worden getracht om dit schema te implementeren in de provincie Oost-Vlaanderen. Het schema heeft een experimenteel karakter, maar kan vermoedelijk wel als voorbeeld dienen voor andere provincies. Beperking Participatie van gebruikers is een proces dat op veel terreinen gerealiseerd kan worden. Eén van de belangrijkste elementen daarbij is de methodische ontwikkeling op individueel niveau naar participatief werken. In dit project beperken we ons tot de netwerkontwikkeling van de verschillende georganiseerde gebruikersgroepen en gebruikersversterkende organisaties. Bij de realisatie van dit project hebben we getracht verschillende van de belangrijke partners op het vlak van de georganiseerde gebruikers te betrekken. Gezien het grote aantal aan bewonersgroepen en gebruikersraden bij de verschillende Oost- Vlaamse voorzieningen hebben we ons bij deze groep beperkt tot de inbreng tijdens het Colloquium Gebruikersparticipatie van november Dit wil uiteraard niet zeggen dat we geen rekening gehouden hebben met de verschillende bewonersraden. Tijdens het colloquium kwam de vraag naar logistieke en methodische ondersteuning bij de bewonersraden sterk naar voor. Of zoals een directeur van een Vlaams Fonds voorziening onlangs zei: Wij zien de meerwaarde in en begrijpen de vraag van de gebruikers om deel te nemen aan beleidsoverleg, maar op het overleg zelf zien we ze niet en we krijgen amper mensen gemobiliseerd om deel te nemen aan de bewonersraad. 3. Probleemstelling Het belang van participatie van de gebruikers is de afgelopen jaren enorm toegenomen binnen de welzijns- en gezondheidssector. Deze evolutie is een niet te stoppen beweging die zijn gevolgen heeft op verschillende niveaus: tussen individuele gebruikers en hulpverleners, bij het beheer van organisaties en voorzieningen en op de verschillende beleidsvlakken. Die tendens is op verschillende terreinen zichtbaar, zowel in de individuele relatie tussen gebruiker en hulpverlener, de vorming van gebruikersorganisaties, het organisatorisch beleid van voorzieningen als in de evolutie bij de verschillende overheden om vertegenwoordigers van gebruikers te betrekken in de verschillende advies en overlegorganen. Deze evolutie heeft het landschap op korte tijd sterk veranderd. Er zijn heel veel georganiseerde gebruikersgroepen bijgekomen. De verschillende overheden vinden het belangrijk om naar die groepen te luisteren. Maar het is voor die groepen niet altijd gemakkelijk om zicht te krijgen op welke andere actoren bestaan, om hun eigen positie binnen het complexe werkveld vast te leggen en om zich voldoende en duidelijk bekend te maken naar alle relevante partners. 4

5 Dit leidt onvermijdelijk tot het onvoldoende benutten van de aanwezige mogelijkheden en tot verkeerde verwachtingen ten aanzien van de georganiseerde gebruikersgroepen. Hierdoor ontstaat het risico dat de geloofwaardigheid van deze groepen wordt gehypothekeerd en dat zij onvoldoende kunnen meewerken aan een betere en vraaggestuurde welzijns- en gezondheidszorg. Door gebrek aan kennis en samenwerking met andere relevante actoren en de diverse manieren van werken, als logisch gevolg van diversiteit van participatie, is er soms op te veel terreinen actie met onvoldoende middelen, doelgerichtheid en/of slagkracht. We hebben in eerste instantie getracht het landschap van de georganiseerde gebruikersgroepen in beeld te brengen. Daarnaast hebben we getracht een communicatieschema te ontwikkelen waarin de positie van de verschillende partners en de onderlinge relaties in kaart kan gebracht worden. Dit schema kan als kapstok dienen om de eigen werking aan op te hangen zodat er duidelijker kan gefocust worden naar een doelgerichte werking en om linken te leggen / samenwerking op te starten met relevante partners. 4. Situatieschets Het is ondertussen behoorlijk moeilijk geworden om een juiste tekening te maken over wie allemaal bezig is met participatie en op welk domein Gebruikersparticipatie op vele niveaus en domeinen Micro-, meso- en macro niveau Om tot een betere en vraaggestuurde welzijns- en gezondheidszorg te komen werken gebruikers op diverse en complementaire niveaus samen met professionele hulpverleners en/of beleidsverantwoordelijken: - micro niveau: het niveau van de individuele hulpverleningsrelatie gebruikerhulpverlener - meso niveau: het niveau van participatie in een organisatie, voorziening, - macro niveau: invloed op overheid en beleid (zowel op lokaal, regionaal, provinciaal als op Vlaams niveau) Sectoraal én intersectoraal Op alle niveaus gebeuren de meeste acties rond gebruikersparticipatie thematisch of per sector. Vanuit de vaststelling dat er gebruikers(organisaties) ook veel gemeenschappelijke noden en mogelijkheden hebben, bestaan er eveneens intersectorale acties en organisaties. Het belang van beide vormen wordt treffend weergegeven in het startmotto van Stichting Het Klaverblad in Zeeland: samen als het kan, specifiek als het moet Diverse territoriale gerichtheid Op diverse territoria (lokaal, regionaal, provinciaal, Vlaams, Federaal, Europees, ) werken gebruikers, professionele hulpverleners en beleidsverantwoordelijken samen aan een betere gezondheids- en welzijnszorg. 5

6 4.2. Veel en diverse actoren Gebruikersorganisaties Steeds meer mensen willen hun levenssituatie in eigen handen nemen en/of ervoor zorgen dat anderen dit ook kunnen. Om dit te bereiken, organiseren mensen zich op verschillende manieren, rond verschillende thema s en onder verschillende benamingen zoals zelfhulpgroepen, patiëntenverenigingen en andere belangengroepen m.b.t. gezondheid en welzijn. Ieder initiatief heeft een eigen waarde, een eigen manier van werken. Maar er is meer dat hen bindt dan dat hen scheidt: ze vertrekken allen vanuit de kracht van het individu; ze werken rond een situatie of problematiek die de kwaliteit van het leven in sterke mate beïnvloedt; ze richten zich heel sterk naar de basis, met een heel actieve betrokkenheid en inbreng van de gebruikers zelf. Als we naar de grote groep van gebruikersorganisaties kijken, zien we naast het gemeenschappelijke heel wat verschillen, zowel op het vlak van thema, werkwijze en actieradius. a) Onderscheid naar thema Er zijn veel indelingen mogelijk, elk voor discussie vatbaar. Exemplarisch gebruiken we de indeling die o.a. in de sociale kaart van Gent (1) en de interprovinciale sociale kaart (2) wordt gehanteerd. De gebruikersorganisaties worden daar ingedeeld in de volgende categorieën: 1. Fysische ziekte 2. Operatieve ingreep 3. Psychische problemen 4. Relaties, alleenstaand en echtscheiding 5. Holebi 6. Verslavingsproblemen 7. Bijzondere sociale situaties 8. Handicap 9. Verlies- en rouwverwerking 10.Verenigingen waar armen het woord nemen 11.Senioren 12.Etnisch culturele minderheden Als we kijken naar de verschillende organisaties binnen deze indeling zien we dat sommige organisaties zich nog specifiek richten op één specifiek aspect. Dit komt zeer sterk tot uiting bij de fysische ziekten, waar verschillende groepen opgenomen zijn die zich richten naar één welbepaald ziektebeeld. 1 Een tweejaarlijkse uitgave van Welzijnsoverleg Regio Gent, laatste editie Zie één interprovinciale elektronische sociale kaart en realisatie van de 5 Vlaamse provincies en de Vlaamse Gemeenschapscommissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 6

7 b) Onderscheid naar methode Gebruikersorganisaties realiseren hun doelen op verschillende manieren, meestal via één of meerdere van onderstaande werkwijzen: verlenen van emotionele en sociale steun, onder meer via lotgenotencontact; verzamelen en verspreiden van informatie over het probleem waarrond ze zijn opgericht en de manier om ermee om te gaan; organiseren van sociale activiteiten; verlenen van directe diensten; het brede publiek en professionelen informeren; belangen behartigen van iedereen die met een specifieke situatie wordt geconfronteerd; fondsen verzamelen: een stimulans geven voor meer wetenschappelijk onderzoek. Naast het nastreven van hun doelen via acties vanuit hun individuele organisatie, bundelen veel gebruikersorganisaties de krachten via samenwerkingsverbanden en inbreng in overkoepelende organisaties. c) Onderscheid naar Actieradius De actieradius van de verschillende organisaties verschilt zeer sterk: geheel België, Vlaanderen, een provincie of een beperkte regio van een paar gemeenten. Deze verschillen zijn grotendeels te verklaren door het verschil in middelen en door het al dan niet professioneel ondersteund worden. Sommige organisaties genieten een structurele financiële ondersteuning en zijn daardoor in staat gebleken om een werking uit te bouwen binnen een ruime regio, terwijl diegenen die voornamelijk werken met vrijwilligers (over het algemeen ook lotgenoten) genoodzaakt zijn om hun werking te beperken tot een kleinere regio en/of minder intensieve werking. Vanuit deze gebruikersorganisaties werd een sterke behoefte geformuleerd naar netwerkontwikkeling, logistieke en methodische ondersteuning Professionele gebruikersondersteunende organisaties In Vlaanderen bestaan heel wat organisaties die op de een of andere manier gebruikersondersteunend werken. Net zoals de gebruikersorganisaties zijn er echter ook veel verschillen zowel op het vlak van doel, thema, werkwijze als actieradius. Enkele voorbeelden: - Trefpunt Zelfhulp voor de ondersteuning van zelfhulpgroepen in gans Vlaanderen - Vlaams Gebruikersoverleg voor Personen met een Handicap (VGPH): voor ondersteuning van gebruikersorganisaties van personen met een handicap bij participatie in provinciale overlegstructuren i.v.m. handicap - Handicap Informatie Tips (HINT): een onafhankelijk Oost-Vlaams informatiepunt waar iedereen terecht kan met vragen die op één of andere manier te maken hebben met handicap en dat ervoor pleit dat deze informatie toegankelijk wordt voor iedereen. - Regionaal OverlegPlatform Participatie Oost-Vlaanderen (ROPPOV): een project vanuit een samenwerkingsverband tussen diverse professionele voorzieningen binnen de Bijzondere Jeugdzorg dat de stem van ouders zichtbaar wil maken naar beleid en Oost-Vlaamse diensten Bijzondere Jeugdzorg o.a. via regionale oudergroepen. 7

8 Overheden De beleidsniveaus in België zijn heel divers: lokale openbare besturen (gemeente en OCMW), provinciebestuur, Vlaamse Gemeenschap, Federale overheid. Op de verschillende terreinen worden diverse acties naar of over gebruikers ondernomen, die soms te veraf staan van de dagelijkse realiteit aan de basis. De noden zijn natuurlijk ook anders naargelang het uitgangspunt. De overheden, en daarmee gepaard gaand adviesorganen of overlegstructuren, hebben voornamelijk behoefte aan goede vertegenwoordigers van de gebruikers voor gebruikersparticipatie aan beleidsontwikkeling. Gezien dit vertegenwoordigingsmodel is er om een dergelijke rol te kunnen waarmaken behoefte aan iemand die zicht heeft op het brede spectrum van de hulpverlening, en niet alleen op de facetten van de hulpverlening waar die vertegenwoordiger toevallig mee in aanraking gekomen is. Bovendien wordt een inbreng verwacht die niet enkel gestoeld is op de eigen individuele ervaringen, maar op de ervaringen van een brede achterban. Het merendeel van de gebruikers zelf zijn voornamelijk gefocust op het microniveau, en willen vooral oplossingen voor concrete problemen die zich voordoen rond bepaalde situaties of inspraak hebben binnen het reilen en zeilen van (voornamelijk residentiële) voorzieningen. Deze twee verwachtingen staan mijlenver van elkaar af. Niettemin gaat het om dezelfde mensen. Bovendien is er ook geen gericht ondersteuningsbeleid. De gebruikers die in de verschillende raden zetelen doen dit in hun vrije tijd, en hebben minder tijd en mogelijkheden om de voorbereidende teksten door te nemen. Zonder de ondersteuning van een gedegen netwerk naar de basis wordt een vacuüm gecreëerd dat kan ingenomen worden door professionele combatieve gebruikers zonder achterban, die er wel in slagen om op verschillende beleidsniveaus gehoord te worden, maar onvoldoende basis hebben om mee te werken aan een constructieve lange termijnstrategie om de positie tussen gebruiker, hulpverlener en beleidsverantwoordelijke evenwaardig te maken. Indien overheden systematisch gebruikers blijven bevragen om deel te nemen aan allerhande overlegorganen, zonder daarvoor extra ruimte te creëren, is er een reële kans dat er onvoldoende mogelijkheid is tot gebruikersparticipatie vanuit een achterban. Of met andere woorden, in welke mate is het beleid bezig met het zoeken naar excuus-truzen en alibi-ali s die het beleid een vleempje van gebruikersparticipatie geven, zonder te investeren in daadwerkelijke gebruikersparticipatie in de hulpverlening. Bij veel overheden lijkt dit besef reeds gegroeid en worden er initiatieven genomen om de noodzakelijke organisatie en ondersteuning van gebruikers mogelijk te maken In het kader van beter bestuurlijk beleid wordt er gestreefd naar afstemming tussen de verschillende beleidsniveaus. Toch gebeuren nog steeds acties zonder link naar andere overheden. Hierdoor kan deze situatie snel verglijden naar het andere uiterste, waarbij verschillende overheden naast elkaar diverse initiatieven zullen gaan steunen en/of ontwikkelen, zonder overleg met de andere overheden. Dit zal onvermijdelijk tot gevolg hebben dat het (toch al eerder versnipperde) landschap nog meer zal versnipperen. 8

9 5. Communicatiestructuur 5.1. Inleiding Gezien de veelheid en diversiteit van actoren en niveaus, werd de nood aangevoeld om een instrument te ontwikkelen waardoor alle actoren i.v.m. gebruikersparticipatie: - een overzicht krijgen op welk niveau er door welke actoren wordt gewerkt; - de eigen inbreng kunnen situeren en verduidelijken; - een zicht krijgen op mogelijkheden om het effect van inbreng te vergroten, hetzij via signalering, samenwerking, afstemming, Daarom werd dank zij de steun van de Koning Boudewijnstichting beroep gedaan op de methodologische steun van het Welzijnsoverleg Regio Gent om de veelheid en diversiteit samen te brengen in een schema en in een toelichting bij dit schema Schema Op de volgende pagina vindt u het schema dat werd opgebouwd als instrument ter ondersteuning van de visie-ontwikkeling m.b.t. gebruikersparticipatie in Vlaanderen. 9

10 Vlaamse beleidsorganen Vlaams beleidsniveau Vlaamse sectorale en doelgroepgerichte gebruikersversterkende initiatieven vb. Trefpunt Zelfhulp, Vlaams Gebruikersoverleg voor Personen met een Handicap (VGPH), Vlaams PatiëntenPlatform (VPP), Vlaams Netwerk voor verenigingen waar armen het woord nemen, GRIP (gelijke rechten voor individuele personen met een handicap, Ouderen Overleg Komitee (OOK),. Vlaams operationeel werkniveau Intersectorale overleg organen (vb Integrale Jeugdhulp, ) vertegenwoordiging Samenwerkingsplatform koepel van de verschillende gebruikersondersteunende initiatieven advisering Provinciale en gemeentelijke overheden Provinciaal beleidsniveau sectorale overleg organen Regionaal OverlegPlatform Participatie (Roppov) Platform Zelfzorg Oost-Vlaanderen (Plazzo) Handicap Informatie Tips (HINT) VGPH Oost- Vlaanderen Themagerichte provinciale ondersteuningplatforms - ondersteuning op operationeel niveau - stimuleren visieontwikkeling - signalering - doorstroming visie - zelfzorginitiatieven: zelfhulpgroepen, verenigingen van personen met een handicap, voor alleenstaanden, waar armen het woord nemen, senioren,. - gebruikers in welzijns- en gezonheidszorg - mantelzorg mutualiteiten Lokaal regionaal provinciaal operationeel werkniveau Bevolking 10

11 5.3. Toelichting bij het schema Bevolking De welzijns- en gezondheidszorg is ontstaan om een antwoord te bieden op noden van de bevolking. Iedere inwoner is een (potentiële) gebruiker van de welzijns- en gezondheidszorg. Bij de realisatie van een zo goed mogelijke welzijns- en gezondheidszorg, zijn de gebruikers dus de belangrijkste betrokkenen en is hun inbreng noodzakelijk. Via dit instrument kan iedere organisatie m.b.t. gebruikersparticipatie en/of versterking nadenken over de werking met gebruikers en de wijze waarop de organisatie ertoe kan bijdragen: - dat iedere burger op het moment dat dit nodig is, de weg vindt naar de bestaande welzijns- en gezondheidszorg en daarin kan participeren op de wijze en het niveau dat best aansluit bij de noden en mogelijkheden van deze gebruiker. - dat de noden en mogelijkheden van gebruikers op de juiste plaats en op een overzichtelijke, efficiënte en haalbare manier terechtkomen Lokaal, regionaal, provinciaal operationeel werkniveau = basiswerk met gebruikers Dit is het niveau van organisaties waarbinnen gebruikers in gelijkaardige situaties zich hebben/werden georganiseerd om concreet, uitvoerend en ondersteunend te werken over gebruiker zijn van de gezondheid- en welzijnszorg (zowel op lokaal, regionaal als provinciaal werkniveau). Het schema kan helpen om de eigen werking m.b.t. gebruikersparticipatie te situeren t.a.v. dit basiswerk met gebruikers en na te gaan om welke wijze hiermee kan worden samengewerkt. Dit is belangrijk omdat deze basiswerkingen allen als sterkte hebben dat ze heel concreet en dicht bij de mensen werken. Via hun werking worden vaak noden van gebruikers en mogelijkheden om hieraan te verhelpen duidelijk. De organisaties kunnen vaak niet zelf voor de oplossing van deze noden zorgen, terwijl andere organisaties of overheden die dit wel kunnen, deze noden en mogelijkheden niet of onvoldoende kennen. Enkele (niet limitatieve) voorbeelden van basiswerkingen: a) Zelfzorginitiatieven Organisaties van mensen die hun levenssituatie in eigen handen willen nemen en/of ervoor zorgen dat anderen dit ook kunnen. Deze organisaties werken op verschillende manieren, rond verschillende thema s en onder verschillende benamingen zoals zelfhulpgroepen, patiëntenverenigingen en andere belangengroepen m.b.t. gezondheid en welzijn. Ieder initiatief heeft een eigen waarde, een eigen manier van werken. Maar er is meer dat hen bindt dan dat hen scheidt: ze vertrekken allen vanuit de kracht van het individu; ze werken rond een situatie of problematiek die de kwaliteit van het leven in sterke mate beïnvloedt; ze richten zich heel sterk naar de basis, met een heel actieve betrokkenheid en inbreng van de gebruikers zelf. 11

12 Voorbeelden: patiëntenverenigingen, verenigingen van personen met een handicap, verenigingen voor alleenstaanden, verenigingen waar armen het woord nemen, seniorenverenigingen, holebiverenigingen, zelforganisaties van etnisch culturele minderheden, b) Mantelzorgverenigingen Verenigingen van personen die aanvullend en niet beroepshalve hulp verlenen aan bejaarden, zieken en andere hulpbehoevenden. Voorbeelden: Werkgroep Thuisverzorgers, Ons Zorgnetwerk, Ziekenzorg Christelijke Mutualiteit, Steunpunt Thuiszorg, Ondersteuning in Thuiszorg c) Gebruikers van welzijns- en gezondheidszorg Steeds meer diensten in de welzijns- en gezondheidszorg wensen deze zorg te verbeteren op basis van inbreng van de gebruiker en/of worden o.a. via erkenningsvoorwaarden verplicht om op de een of andere manier zowel individuele als collectieve inspraak van gebruikers en hun wettelijke vertegenwoordigers mogelijk te maken. De wijze waarop dit georganiseerd wordt en hoe de participatie ingevuld wordt, is sterk verschillend naargelang de aard van de hulpverlening. In de meeste residentiële voorzieningen worden er o.a. gebruikersraden georganiseerd. Bij verschillende ambulante vormen van hulp- of dienstverlening is het niet vanzelfsprekend om een vorm van collectieve inspraak uit te werken vb. in kortdurende begeleidingen. d) Mutualiteiten Verenigingen die het bevorderen van het fysiek, psychisch en sociaal welzijn als streefdoel hebben. Zij oefenen hun activiteiten uit zonder winstoogmerk, in een geest van voorzorg, onderlinge hulp en solidariteit" 3. Gebruikers kunnen bij de ziekenfondsen o.a. terecht voor de verplichte ziekte- en invaliditeitsverzekering, de vrijwillige en aanvullende verzekering en diverse hulpverlening, voorlichting en begeleiding Thematische provinciale ondersteuningsplatforms Organisaties met een ondersteuningsfunctie naar gebruikers(organisaties) op provinciaal niveau rond een specifiek thema. Deze organisaties hebben een scharnierfunctie: zowel ondersteuning van het operationeel werkniveau ter versteviging van de basis als signalering naar bevoegde beleidsinstanties, overlegstructuren en andere relevante organisaties De lijst van voorbeelden is exemplarisch, dus niet limitatief: a) Handicap Informatie Tips (HINT) Een onafhankelijk Oost-Vlaams informatiepunt waar iedereen terecht kan met vragen die op één of andere manier te maken hebben met handicap en dat ervoor pleit dat deze informatie toegankelijk wordt voor iedereen. 3 Omschrijving in de ziekenfondswet van 6 augustus

13 b) Platform Zelfzorg Oost-Vlaanderen Centraal aanspreekpunt voor zelfzorg in Oost-Vlaanderen voor individuele gebruikers, zelfzorginitiatieven, professionelen, overheden en partnerorganisaties. Een project dat werkt rond gemeenschappelijke noden en mogelijkheden van zelfzorginitiatieven. c) Regionaal OverlegPlatform Participatie Oost-Vlaanderen (ROPPOV): Een project vanuit een samenwerkingsverband tussen diverse professionele voorzieningen binnen de Bijzondere Jeugdzorg dat de stem van ouders zichtbaar wil maken naar beleid en Oost-Vlaamse diensten Bijzondere Jeugdzorg o.a. via de organisatie van regionale oudergroepen. d) Vlaams Gebruikersoverleg voor Personen met een Handicap provincie Oost-Vlaanderen Oost-Vlaamse werking voor ondersteuning van gebruikersorganisaties van personen met een handicap bij participatie in provinciale overlegstructuren i.v.m. handicap Provinciaal beleidsniveau Situering van een werking t.a.v. organisaties op provinciaal beleidsniveau is zeer belangrijk omdat het provinciaal niveau het intermediair niveau bij uitstek is. Het is beheersbaar en overzichtelijk naar het Vlaams niveau, dichtbij en herkenbaar naar de werkvloer. Op dit niveau is er veel vraag naar gebruikersparticipatie in diverse overlegstructuren en adviesorganen. Meestal wordt deze participatie ingevuld zonder visie en kader en vertaald in het voorzien van een plaats voor de gebruiker in een overlegorgaan. De lijst van voorbeelden is exemplarisch, dus niet limitatief: a) Intersectorale overleg- en adviesorganen Organen waar men door sectoroverschrijdend overleg en beleidsadvisering tot een verbetering van de welzijns- en gezondheidszorg tracht te komen. Enkele voorbeelden: Integrale Jeugdhulp regionale stuurgroep: moet volgens decretale bepaling samengesteld worden met minstens één vertegenwoordiger van minderjarigen en één van ouders. Provinciale Adviesraad voor Thuiszorg Oost-Vlaanderen (PRATO): geeft op verzoek van de provincie Oost-Vlaanderen of op eigen initiatief advies over thuiszorg en is samengesteld uit experten vanuit alle relevante sectoren en gebruikersorganisaties vanuit een functioneel overleg- en consensusmodel. b) Provinciale en gemeentelijke overheden Vanuit het kerntakendebat is het provinciebestuur goed geplaatst om stimulerend te werken zowel naar lokaal, regionaal, provinciaal als Vlaams niveau om gebruikersparticipatie op alle niveaus mogelijk te maken. c) Provinciaal intersectoraal ondersteuningscentrum gebruikersparticipatie Dit ondersteuningscentrum werkt inhoudelijk zeer breed en fungeert als draaischijf tussen alle relevante actoren: Vlaamse organisaties die rond één specifiek thema expertise opbouwen, themagerichte provinciale ondersteuningsplatforms, 13

14 Vlaams operationeel werkniveau Niveau waarop Vlaamse sectorale en doelgroepgerichte gebruikersversterkende initiatieven werkzaam zijn die een bepaald thema uitdiepen, inhoudelijke ondersteuning bieden aan gebruikersorganisaties die rond dit thema werken of aan beleidssignalering werken. Situering van een werking t.a.v. deze Vlaamse initiatieven is zeer belangrijk. De meeste organisaties beschikken over een jarenlang opgebouwde, specifieke expertise over een bepaald thema of doelgroep, waardoor het niet nodig is om dit per provincie te doen. Vaak ontbreken de middelen om qua netwerkontwikkeling heel breed te werken. Hierdoor hebben zij vaak minder contacten met de basiswerkingen, tenzij die groepen die gelegen zijn in de onmiddellijke omgeving van de standplaats van die organisaties. Tegelijk zijn er in iedere provincie wel netwerken aanwezig die nodig zijn om de ontwikkelde expertise ter beschikking te stellen, maar waarvan het niet zinvol is dat ieder Vlaams expertisecentrum dit netwerk ieder op zich in iedere provincie tracht uit te bouwen. De lijst van voorbeelden is exemplarisch, dus niet limitatief: - Trefpunt Zelfhulp: ondersteuning van zelfhulpgroepen in gans Vlaanderen - Vlaams PatiëntenPlatform (VPP): een onafhankelijke koepel van patiëntenverenigingen uit Vlaanderen die streeft naar een toegankelijke zorg op maat voor de patiënt en zijn omgeving en wenst dat de patiënten op actieve wijze deelnemen aan het gezondheidsbeleid en de gezondheidszorg. - Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen: samenwerkingsverband van de verenigingen met het uiteindelijke doel om armoede en sociale uitsluiting volledig op te heffen. Daartoe vertrekt de werking vanuit de concrete ervaringen van mensen die in armoede leven, om op basis daarvan te komen tot voorstellen tot verandering. - Vlaams Ouderen Overleg Komitee (OOK): komt op voor de belangen van alle Nederlandssprekende ouderen en is een aanspreekpunt voor de Vlaamse en Federale overheid en allerlei organisaties. Het adviseert over alles wat de Vlaamse ouderen aanbelangt, in samenspraak met de 23 lidorganisaties Vlaams beleidsniveau Situering van een werking t.a.v. het Vlaams beleidsniveau is belangrijk omdat dit voor heel wat domeinen in de welzijns- en gezondheidszorg het beslissingsniveau is. Net zoals op andere beleidsniveaus, wordt gebruikersparticipatie nog te vaak vertaald in het voorzien van een plaats voor de gebruikers in een adviesorgaan, zonder link met een basiswerking van gebruikers. Hierdoor bestaat het gevaar dat de plaats voor gebruikers niet wordt ingevuld of wordt opgeëist door een niet-representatieve gebruiker. Toch worden op Vlaams beleidsniveau reeds geruime tijd diverse acties ondernomen om gebruikersparticipatie te stimuleren en mogelijk te maken om tot een vraaggestuurde i.p.v. aanbodgestuurde welzijns- en gezondheidszorg te komen. Dit gebeurt zowel via decreten (lokaal sociaal beleid, integrale jeugdhulpverlening, thuiszorgdecreet, ), via subsidiëring van Vlaamse, sectorale of doelgroepgerichte gebruikersorganisaties als via de structurele inbouw van plaatsen voor vertegenwoordigers van gebruikers in diverse Vlaamse adviesorganen (vb. Vlaamse Gezondheidsraad). 14

15 Vanuit het kerntakendebat wordt gestreefd naar meer afstemming tussen de diverse beleidsniveaus. Zoeken naar mogelijkheden om de noden en suggesties van gebruikers vanuit de basiswerkingen met gebruikers op een overzichtelijke, efficiënte en haalbare manier aan de bevoegde beleidsverantwoordelijke bekend te maken is dus de boodschap. 6. Wisselwerking via provinciale ondersteuningspunten Bij de uitwerking van de communicatiestructuur werd getracht zoveel mogelijk rekening te houden met de verschillende partners die actief zijn met participatie, op de diverse niveaus. Het voornaamste knelpunt is de wisselwerking tussen alle partners en het zoeken naar een operationeel draaipunt waar de verschillende niveaus elkaar kunnen ontmoeten. In de voorgestelde structuur werd gekozen voor intersectorale ondersteuningspunten op het provinciaal niveau omdat dit het intermediair niveau bij uitstek is. Beheersbaar en overzichtelijk naar het Vlaams niveau, dichtbij en herkenbaar naar de werkvloer. Een provinciaal ondersteuningspunt heeft uiteraard een provincie als territoriaal werkingsgebied en werkt nauw samen met het provinciebestuur. Het is een autonome organisatie, om elke verwarring met het provinciale beleidsniveau te vermijden. Om te zorgen voor voldoende linken met de basiswerkingen van gebruikers zonder dat deze overbevraagd worden, is het een samenwerkingsverband van aanwezige provinciale gebruikersversterkende organisaties. Plazzo heeft in Oost-Vlaanderen het initiatief genomen om zes partners aan tafel te brengen in het Samenwerkingsverband Gebruikersversterkende Initiatieven in Oost- Vlaanderen. Dit project is een intersectoraal samenwerkingsplatform van zes verschillende Oost-Vlaamse gebruikersondersteunende initiatieven en wil de aanzet realiseren voor een intersectoraal forum voor vragen i.v.m. gebruikersparticipatie in Oost-Vlaanderen via een onderzoek naar samenwerkingsmogelijkheden en krachtenbundeling van de zes partners. Mogelijke taken van een provinciaal ondersteuningscentrum voor gebruikersparticipatie werden omschreven in een synthesenota van een denkdag (10/10/05) van het Samenwerkingsverband gebruikersversterkende initiatieven in Oost-Vlaanderen: 1. naar gebruikersorganisaties: - de knowhow die bij de partners ligt ter beschikking stellen - informatie op maat - ondersteuning op maat vb. ondersteuning en info naar gebruikers omtrent werken met gebruikersraden - inspraak en/of vertegenwoordiging - concretisering stem van de gebruikers - ontmoeting organiseren i.f.v. concretisering stem van de gebruikers - bundelen en verspreiden stem van de gebruikers - centrale wegwijsfunctie - krachtenbundeling 15

16 2. naar professionele hulpverleners: a. inbreng i.f.v. kwaliteitsverbetering aangeboden hulp b. ondersteuning i.f.v. visie- en methodiekontwikkeling inzake gebruikersparticipatie c. hefbomen aanreiken in functie van gebruikersparticipatie d. vb. via een gedragscode (gedragpolicy) naar professionelen 3. naar beleid: a. inbreng i.f.v. vraaggestuurd aanbod b. vertegenwoordiging in overlegfora c. centraal aanspreekpunt Deze organisatie met een schakel- of draaischijffunctie kan zorgen zowel voor overzichtelijke, gebundelde signalen, input en feedback vanuit de basis naar alle relevante beleidsniveau s als voor een goede doorstroming van expertise op Vlaams niveau naar de basis. Ann De Maesschalck, projectmedewerker Plazzo 28 oktober

17 Bijlage 1: thematisch inventaris Oost-Vlaamse zelfzorginitiatieven (versie november 2005) Dit overzicht kwam tot stand via samenwerking tussen Plazzo, de Oost-Vlaamse zelfzorginitiatieven, Trefpunt Zelfhulp en de provinciale verantwoordelijke voor de Oost-Vlaamse provinciale sociale kaart. De meest recente contactgegevens vindt u in de provinciale sociale kaart Oost-Vlaanderen ( en via de website van Trefpunt Zelfhulp ( 1. Fysieke ziekten 1. Astmafonds Grauwpoort Gent 2. Astmafonds - Gent p/a UZ Gent, De Pintelaan Gent 3. Belgische Liga Myasthenia Gravis Patiënten Vlaanderen Oost-Vlaanderen (BMLGP) 4. Belgische Organisatie voor Kinderen en Volwassenen met een Stofwisselingsziekte (BOKS) Polderdreef De Pinte Alice Nahonlaan Melsele 5. Belgische Vereniging voor Strijd tegen Mucoviscidose Gorinchemstraat Sint-Niklaas Oost-Vlaanderen (BVSM) vzw 6. Belgische Zelfhulpgroep voor Dystonie-patiënten Zwepe 4 C 9991 Adegem 7. C.I.B.-Liga (Chronische Inflammatoire Bindweefselziekten) Am. Truymanstraat Stekene 8. CATO (Vriendenkring Hartpatiënten Dendermonde) Monnikenveld Buggenhout 9. Coma België J. De Keukelaerstraat 12 B Oostakker 10. Contactgroep Myeloompatiënten Oost-Vlaanderen Gouden Handwegel Destelbergen 11. Contactgroep Myeloompatiënten Oost-Vlaanderen Hollandshof Hamme 12. Crohn en Colitis Ulcerosa Vereniging Oost-Vlaanderen François Denardstraat Gent 13. Crohn en Colitis Ulcerosa Vereniging Oost-Vlaanderen Gaversesteenweg Merelbeke 14. CVA regio Gentbrugge Meidoorndreef Gentbrugge 15. CVA regio Hamme Jagerstraat Hamme 16. CVA Zelfhulpgroep Nooit Opgeven regio Buggenhout Akkerstraat Buggenhout 17. CVS Contactgroep CM Postbus Grembergen 18. De gekrenkte haarspriet Schauselhoekstraat Temse 17

18 19. GiBas - Diagnosegroep Guillain Barré en CIDP Vooruitgangstraat Aalst 20. GRIDO (zelfhulpgroep i.v.m. vruchtbaarheid) Wittewalle Oostakker 21. Hartezorg zelfhulpgroep voor Hartpatiënten Oudewee Drongen 22. Hartvereniging Aalst (HARVA) Wichelsesteenweg Lede 23. HME (Hereditaire Multiple Exostosen) Oude Dreef 13 A 9290 Berlare 24. Huntington Liga Oost-Vlaanderen Flanelstraat Mariakerke 25. Huntington Liga Oost-Vlaanderen Spelonckvaart Moerbeke 26. Ikaros - Kontaktgroep Epilepsie Veeweg Evergem 27. Kinder Oncologische Eenheid voor Specifieke Thuiszorg en Rehabilitatie (KOESTER)-project Kinderkankerfonds De Pintelaan Gent 28. Koepel NAH (Niet Aangeboren Hersenletsels) J. de Keuckelaerestraat 12 bus Oostakker 29. Kontaktgroep Marfan/Ehlers-Danlos Antwerpsesteenweg Sint-Amandsberg 30. MS-Liga Oost-Vlaanderen p/a AZ Jan Palfijn Gent 31. Myasthenia Vereniging Oost-Vlaanderen Heiveldstraat Sint-Amandsberg 32. Oudercomité Hartekinderen regio Kalken Hooistraat Kalken 33. Oudercomité Hartekinderen regio Lovendegem Oostveldkouter Lovendegem 34. Oudercomité Hartekinderen regio Wondelgem Blauwstraat Wondelgem 35. Ouders van Kinderen met Diabetes - Kluisbergen Weyns Kluisbergen 36. Ouders van Kinderen met Diabetes Moerbeke-Waas Statiestraat Moerbeke-Waas 37. Parkinson Vlaamse Gemeenschap - Oost-Vlaanderen Philippe Van de Veldehof Gentbrugge 38. Patiëntenvereniging voor Incontinentie en retentie van urine Postbus Zomergem en stoelgang Pirus vzw 39. Post Polio België Muizelstraat Oostakker 40. Psoriasisstichting Beervelde-dorp Lochristi 41. Ruggensteun (Vereniging voor Chronische Rugproblemen) Zandstraat Nazareth 42. Ruggespraak (Zelfhulpgroep voor rugpatiënten) Eigendakstraat Wetteren 43. Samen Uit Samen Thuis (SUST) Burgemeester Van Gansberghelaan Merelbeke 44. SOREMA (Sociale Revalidatie van Mastectomiepatiënten) Bunderstraat 6 A 9290 Berlare Dendermonde 45. Stichting Klippel Trenauny Nederland - België Heidewegel Moerbeke-Waas 46. Turnerkontakt Nederkouter Wichelen 18

19 47. Vereniging voor Infantiele Encefalopathie, Hersenverlamming Oost-Vlaanderen Uitbergsestraat Laarne-Kalken 48. Vereniging voor Ménièrepatiënten Oost-Vlaanderen Bergbosstraat Merelbeke 49. Vereniging voor mensen met Chronische Pijn Geeststraat Moerzeke 50. Vereniging voor mensen met Chronische Pijn - Wanzelesteenweg Serskamp 51. Vereniging voor mensen met Chronische Pijn - Zele Hadewijckstraat Zele 52. Vereniging voor mensen met Chronische Pijn - Zele Roskotstraat 65 C 9240 Zele 53. Vereniging voor patiënten met Neurofibromatose (NF- Slachthuisstraat Sint-Niklaas 54. Vereniging voor Spina Bifida en Hydrocephalus Spiegel Oosterzele/ Scheldewindeke 55. Vlaamse Alzheimer Oost-Vlaanderen Wilgestraat Gent 56. Vlaamse Coeliakievereniging - Oost-Vlaanderen Kuitenbergstraat Evergem 57. Vlaamse Diabetes Vereniging - VDV Aalst Bredestraat 45/ Aalst 58. Vlaamse Diabetes Vereniging VDV Groot Gent Eksaardserijweg Oostakker 59. Vlaamse Diabetes Vereniging VDV Meetjesland Eendrachtstraat Bassevelde 60. Vlaamse Diabetes Vereniging VDV Waasland Gorinchemstraat Sint-Niklaas 61. Vlaamse Diabetes Vereniging (VDV) Algemeen Ottergemsesteenweg Gent 62. Vlaamse Diabets Vereniging VDV Afdeling Zottegem Pilaarstraat Merelbeke 63. Vlaamse Diabets Vereniging VDV Dendermonde Nieuwstraat Opwijk 64. Vlaamse Diabets Vereniging VDV Oudenaarde/Ronse Beukendreef Kruishoutem 65. Vlaamse Liga tegen Epilepsie - afd. Oost-Vlaanderen Bernard Spaelaan Gent 66. Vlaamse Liga voor Ataxie van Friedreich Vogelhoekstraat Gentbrugge 67. Vlaamse Reuma Liga Oost-Vlaanderen Overheet Berlare 68. Vlaamse Reuma Liga Zelfhulpgroep Kinderreuma Het Overheet Berlare 69. Vlaamse Vereniging Gilles de la Tourette Oost-Vlaanderen M. Van Mariakerke 70. Vlaamse Vereniging Parkinson Gebr. Boellaan Temse 71. Vlaamse Vereniging Parkinson regio Gent Meikeverlaan Wondelgem 72. Vlaamse Vereniging Neuromusculaire Aandoeningen (NEMA) Brusselsesteenweg 24 G 9090 Melle Oost-Vlaanderen bus Vlaamse Vereniging voor Bechterewpatiënten (VVB) Nederzwijnaarde 24 F 9052 Zwijnaarde 74. Vlaamse Vereniging voor Bekkenproblemen Hemelstraat Dendermonde 75. Vlaamse Vereniging voor Fenylketonurie Woestijne Aalter 76. Vlaamse Vereniging voor Ouders van Couveusekinderen (VVOC) Oost-Vlaanderen Spoorwegstraat Gavere 77. Wildgroei Antwerpen Oost-Vlaanderen (acute leukemie) Brugsken Sint-Niklaas 19

20 78. Zelfhulp Osteogenesis Imperfecta (ZOI) Oost-Vlaanderen Geuzestraat Knesselare 79. Zelfhulpgroep Chronische Pancreatitis Oost-Vlaanderen Eeklostraat Ertvelde 80. Zelfhulpgroep Hartpatiënten Waasland Leeuwerikstraat Lokeren 81. Zelfhulpgroep Incontinentia Pigmenti Koningsdonkstraat Gentbrugge 82. Zelfhulpgroep Neurostimulatie Medicatie Pomppatiënten Reynaertpark Sint-Niklaas 83. Zelfhulpgroep voor Algoneurodystrofie-Sudeckatrofie- R.S.D.-patiënten Geraard Willemotlaan Gent 84. Zelfhulpgroepen Hodgkin-aandoeningen Oost-Vlaanderen Nijverheidslaan Ninove 2. Operatieve ingrepen 85. Amazone (Onthaalcentrum en zelfhulpgroep voor vrouwen geconfronteerd met borstoperatie) Leopold II-laan Sint-Niklaas 86. Begeleiding mastectomiepatiënten Steun Elkaar Gent Poolse Winglaan Sint-Denijs-Westrem 87. Coördinatiecomité van de zelfhulpgroepen voor vrouwen met P/a Amazone Sint-Niklaas borstoperatie Leopold II-laan 88. Haemovak Glorieuxlaan Ronse 89. Hepatotransplant Gent (contactadres voor leden) Molenstraat Olsene-Zulte 90. Hepatotransplant Gent (contactadres voor externen) Wolfputstraat Oostakker 91. Leuvense Levertransplanten (LLT) Regio Temse Oscar Van Dumelaan Temse 92. Leven zoals voorheen - afd. regio Gent Keerstraat Erpe-Mere 93. Nierpatiënten Dendermonde p/a Algemeen ziekenhuis Kroonveldlaan Dendermonde 94. Oost-Vlaamse Vereniging voor Gelaryngectomeerden Alfons Claeys Boûaertlaan Mariakerke 95. Stoma Ilco Aalst Kasteelstraat Vollezele 96. Stoma Ilco Gent S. R. De Deckerlaan Zelzate 97. Stoma Ilco Oost-Vlaanderen Benoit De Lebbeke 98. Stoma Ilco Sint-Niklaas Oud-Strijderslaan 10 A Lokeren 99. Vrouwen helpen Vrouwen (borstoperatie) Lange Haag Ronse 100 Zelfhulpgroep Stomadragers Waasland Tulpenstraat Beveren-Waas 20

21 3. Handicap 101 Anders Horen door Spraakafzien (AHOSA) Sint Gent 102 Anna Temmerman (Auditief-Visuele handicap) Oost- Steenkouter Serskamp 103 Auditief verbale integratie Vlaanderen (AVI-V) Postbus Gent 104 Bbest (stotteren) Ter Platen Gent 105 Downsyndroom Vlaanderen Oost-Vlaanderen Canteclaerstraat Belsele 106 Downsyndroom Vlaanderen Oost-Vlaanderen Ternat Meerbeke-Ninove 107 Dysmelia Luipaardweg Ninove-Okegem 108 Dyspraxis Groot Begijnhof Sint-Amandsberg 109 Federatie van Vlaamse Dove en Slechthorende Jongeren Coupure Rechts Gent (Jong Fevlado) 110 Federatie van Vlaamse Dovenorganisaties (Fevlado) Coupure Rechts Gent 111 Inclusie Vlaanderen Afdeling Gent Groot Begijnhof Sint-Amandsberg 112 Inclusie Vlaanderen Afdeling Oudenaarde/Ronse Ommegangstraat Ronse 113 Inclusie Vlaanderen Afdeling Waasland Begijnenstraat Sint-Niklaas 114 Inclusie Vlaanderen - Fragiel Steenkouter Wichelen 115 Lichtpunt (Zelfhulpgroep voor personen met een visuele Athstraat Ronse 116 Onze Nieuwe Toekomst Groot Begijnhof Sint-Amandsberg 117 Optimale Participatie en Integratie van Dove en Slechthorende kinderen en volwassen in de samenleving Sint- Lievenspoortstraat Gent 118 Ouders van Dove Kinderen (ODOK) Smeyskensstraat Baasrode 119 Piekernie Vereniging voor Para- en Tetraplegiekers Heurnestraat Oudenaarde 120 Sprankel Oost-Vlaanderen (leerstoornissen) Berkenlaan 16 A 9840 De Pinte 121 Stotterforum (enkel via te contacteren: info@stotterforum.be) 9000 Gent 122 Vereniging Afasie Oost-Vlaanderen Isidoor De Vosstraat Sint-Amandsberg 123 Vereniging van Blinden en Slechtzienden Licht en Liefde Recolettenlei Gent 21

22 124 Vlaamse dovenverenigingen Afdeling Aalst Hoop In De Hoogsteenveld Denderleeuw 125 Vlaamse dovenverenigingen Afdeling Sint-Niklaas De Waasvrienden Breevenstraat Bornem 126 Vlaamse dovenverenigingen Afdeling Zottegem De Middelkouter Haaltert Egmontsvrienden 127 Vlaamse dovenverenigingen Dovencentrum (DOV) Coupure Rechts Gent 128 Vlaamse dovenverenigingen Jeugd Gent De Joker Frans Louwerstraat Wondelgem 129 Vlaamse Oudervereniging Rudolf Steiner Heilpedagogie en Sociaaltherapie Jules de Cocklaan Gentbrugge 130 Vlaamse Stotter Unie Hoogsteenveld Welle 131 Vlaamse Vereniging Autisme Groot Begijnhof Sint-Amandsberg 132 Vriendenkring van Brandwondenpatiënten van het UZ Gent Burggravenlaan Gent 133 Wij blijven niet zitten 134 Zoniënclub (club voor doven, slechthorenden en horenden) E. Hullebroeckstraat Melle 4. Bijzondere sociale situaties 4.1. Adoptie 135 Vereniging voor Kind en Adoptiegezin Oost-Vlaanderen Lindestraat Melle 4.2. Armoede/ Verenigingen waar armen het woord nemen 136 Beweging van Mensen met Laag Inkomen en Kinderen Nieuwebosstraat Gent 137 De Zuidpoort Ottergemsesteenweg Gent 138 t Vergiet Meibloemstraat Gent 139 SIVI Louis Schuurmanstraat Sint-Amandsberg 140 t Gents Voetvolk Drongensesteenweg Gent 141 El Ele Hand in Hand Pannestraat Gent 142 Vierdewereldgroep Aalst - Mensen voor Mensen Eikstraat Aalst 22

23 4.3. Buitengewoon Onderwijs 143 Pilootouders Oost-Vlaanderen Autisme Mierenneststraat Belsele-Waas 144 Pilootouders Oost-Vlaanderen Buitengewoon Secundair Binnendijk Verrebroeck 145 Pilootouders Oost-Vlaanderen Centraal secretariaat en Bosstraat Belsele-Waas 146 Pilootouders Oost-Vlaanderen Type 1 Vijverstraat Belsele 147 Pilootouders Oost-Vlaanderen Type 1 Oude Veldstraat Lochristi 148 Pilootouders Oost-Vlaanderen Type 2 Smisstraat 29 bus 9120 Vrasene 149 Pilootouders Oost-Vlaanderen Type 8 Koutermolenstraat 36/ Belsele-waas 4.4. Bijzondere Jeugdzorg 150 Balans (zelfhulpgroep i.v.m. bijzondere jeugdzorg) Processieweg Wetteren 4.5. Thuisverzorger 151 Werkgroep Thuisverzorgers regio Gent Schaapherdersstraat Wondelgem 152 Werkgroep Thuisverzorgers regio Meetjesland Grote Baan Zomergem 153 Werkgroep Thuisverzorgers regio Waasland/Dendermonde J. De Pauwstraat Temse 4.6. Tweeling/Meerling 154 Twins Oost-Vlaams Meerlingenregister UZ Gent P/a UZ Gent De Gent Pintelaan postbu s Twins Oost-Vlaanderen Vrijwilligerswerking Gent Drabstraat Gent 4.7. Rouw- en verliesverwerking a. Nabestaande na Zelfdoding 156 Oost-Vlaamse Gespreksgroepen voor Nabestaanden na Zelfdoding - Aalst 157 Oost-Vlaamse Gespreksgroepen voor Nabestaanden na Zelfdoding - Gent 158 Oost-Vlaamse Gespreksgroepen voor Nabestaanden na Zelfdoding - Waasland p/a CAW Esplenadeplein 10 E Aalst Postbus Gent 12 p/a CM Dender en Waas Bogaerdstraat Dendermonde 23

24 b. Ouder van een Overleden Kind 159 Ouders van een overleden kind (OVOK) Oost-Vlaanderen en praatgroep regio Waasland Molenwijk Belsele 160 Ouders van een overleden kind (OVOK) Praatgroep Regio Gent 161 Ouders van Overleden Kinderen (OVOK) Praatgroep Regio Ninove Industrieweg Oostakker Teerlingstraat Denderhoutem-Haaltert 162 Ouders van verongelukte kinderen Oost-Vlaanderen en Stationsstraat Kluisbergen regio Oudenaarde 163 Ouders van verongelukte kinderen regio Sint-Martens- Warandedreef Sint-Martens-Latem Latem 164 Ouders van verongelukte kinderen regio Wetteren Kerkwegel Wetteren 165 Ouders van Overleden Kinderen (OVOK) - Praatgroep regio Beke Waarschoot Meetjesland 166 Zelfhulpgroep Wiegendood Waasland Haagstraat Vrasene c. Weduwe/weduwnaar 167 Nederlandstalige Vereniging van en Weduwnaars (VVW) - Afdeling Meetjesland Lekestraat Eeklo 168 Nederlandstalige Vereniging van Weduwen en Weduwnaars (VVW) Afdeling Aalst 169 Nederlandstalige Vereniging van Weduwen en Weduwnaars (VVW) Afdeling Vlaamse Ardennen 170 Nederlandstalige Vereniging van Weduwen en Weduwnaars (VVW) Afdeling Leiestreek 171 Nederlandstalige Vereniging van Weduwen en Weduwnaars (VVW) Afdeling Waasland 172 Nederlandstalige Vereniging van Weduwen en Weduwnaars (VVW) - Gent 173 Nederlandstalige Vereniging van Weduwen en Weduwnaars (VVW) Jong VVW Oost-Vlaanderen (tot 50 jaar) Hinnensveld Erembodegem Mellink Maarkedal Parkstraat Merelbeke Eeckbergstraat Sint-Gillis-Waas Westergemstraat Wondelgem Spinmolenplein Gent 24

25 174 Vormingswerk voor Weduwen Oost-Vlaanderen Nauwstraat Belsele 175 Vormingswerk voor Weduwen Oost-Vlaanderen Kaaldries Hamme 176 Vormingswerk voor Weduwen Oost-Vlaanderen Doorslaardorp Lokeren 5. Etnisch culturele minderheden 177 Federatie van Vooruitstrevende Verenigingen (CDF) Afrikalaan Gent 178 Federatie van Zelforganisaties in Vlaanderen Tolhuislaan 84 A 9000 Gent 6. Holebi 179 Aksent op Roze Zwembadstraat Wondelgem 180 Anders Stationsstraat Herzele 181 Casa Rosa Kammerstraat Gent 182 deruit! Postbus Sint-Niklaas 183 Geta (Getrouwd en Toch Anders) Kalkoenlaan Wondelgem 184 Go Different! Postbus Lokeren 185 Holebifederatie Kammerstraat Gent 186 Holebifoon Kammerstraat Gent 187 Lieve Deugd - Gelovige Holebi s Gent Kammerstraat Gent 188 Liever Spruitjes Postbus Aalst 189 LinC Kammerstraat Gent 190 Ouders van Holebi s Oost-Vlaanderen H. Consciencestraat Merelbeke 191 Ouders van Holebi s - Waasland Postbus Sint-Niklaas 192 Roze Waas Postbus Sint-Niklaas 193 Verkeerd Geparkeerd Postbus Gent 194 Vieux Rose 50-Plus Rootjesweg Dendermonde 195 Wel Jong Niet Hetero (WJNH) Postbus Gent 1 25