Jaarverslag VACpunt Wonen 2010

Transcriptie

1 Jaarverslag VACpunt Wonen 2010 Maart 2011 Stichting VACpunt Wonen Herculesplein AA Utrecht 1

2 2

3 Inleiding De langdurige formatie maakte 2010 tot een bijzonder jaar. Het nieuwe kabinet heeft zijn ambities op het gebied van wonen geformuleerd in hoofdstuk 12 van het regeerakkoord. In het beleid en de regelgeving op het gebied van volkshuisvesting komt meer ruimte voor het bedrijfsleven in de bouw en voor verschillen tussen regio's. Er komt in het ruimtelijke ordeningsbeleid aandacht voor krimpregio's. In samenwerking met krimpregio's wordt gezocht naar maatregelen om deze regio's nieuwe impulsen en ontwikkelingsmogelijkheden te geven. Het kabinet voert de adviezen van de commissie Fundamentele Verkenning Bouw (commissie-dekker) uit. Gebruikskwaliteit wordt niet expliciet genoemd in het regeerakkoord. Door het ontstaan van krimpregio s komen Adviescommissies Wonen in verschillende delen van het land voor verschillende uitdagingen te staan. Al in 2010 is VACpunt Wonen gestart met op maat ondersteunen van deze commissies. In 2011 gaan we daar zeker mee door. Daarnaast is en blijft energiebesparing een belangrijk thema voor het VAC-werk. Alleen als bewoners energiebesparende systemen en maatregelen snappen en er van overtuigd zijn dat ze geen negatieve gevolgen hebben voor de gezondheid, zullen ze deze ook gebruiken. Juist binnen dit nieuwe regeerakkoord is het VAC-werk meer dan ooit nodig. De bouwsector krijgt meer het vertrouwen van de overheid, maar dat brengt ook meer verantwoordelijkheid met zich mee. Die verantwoordelijkheid houdt in dat wordt ingespeeld op de woonwensen van bewoners, dat er huizen gebouwd worden waar mensen willen wonen, kortom dat de stem van de bewoner in het bouwproces wordt gehoord. De Adviescommissies Wonen bestaan uit bewoners. Deskundige bewoners, die door jarenlange ervaring met het toetsen van bouwplannen en het onderzoeken van bewonerservaringen weten hoe mensen willen wonen én wat een huis gebruiksvriendelijk maakt. Deze jarenlange ervaringskennis is opgebouwd sinds Al voor de Tweede Wereldoorlog hielden vrouwen zich actief bezig met de kwaliteit van het wonen in ons land. De allereerste officiële VAC ontstond in Rotterdam, in de naoorlogse periode van wederopbouw. In 2011 is dat dus 65 jaar geleden. Op 30 december 2010 was het precies 45 jaar geleden dat de voorloper van VACpunt Wonen, het Landelijk Contact van de VAC s, officieel het licht zag. De koepel kwam voort uit de behoefte van het toenemende aantal Adviescommissies Wonen (VAC s) aan meer onderling contact en uitwisseling van kennis en ervaring. Beide jubilea worden in 2011 gevierd; de voorbereidingen zijn in 2010 al van start gegaan. Het VAC-werk heeft bestaansrecht. Het werk van de lokale en regionale vrijwillige Adviescommissies Wonen is nodig. De ontvangers van de adviezen waarderen de inbreng, deskundigheid en professionaliteit van de adviescommissies. In het jubileumjaar 2011 zal VACpunt Wonen alles in het werk stellen om het nieuwe kabinet hiervan te overtuigen. Ineke Werner directeur 3

4 4

5 Inhoud Inleiding... 3 Inhoud Feiten & cijfers Ondersteuning van de Adviescommissies Wonen Inleiding Scholing ToetsWijzer Jubileum Website, subsites en minipoll Publicaties voor Adviescommissies Wonen Onderzoek Continuïteit & werving Maatwerk Bevordering gebruikskwaliteit Inleiding De toekomst van de VAC-organisatie Deelname in normcommissies Meerwaarde van het VAC-advies Lobbyen Publiciteit en promotie Website en subsites Inspraak Samenwerking Verspreiden van kennis Externe projecten Energie besparen met woonkwaliteit Bewonerservaringen bij energiebesparende maatregelen Financiering Organisatie Interne organisatie Raad van Toezicht Raad van Toezicht Activiteiten Governance Schema aanstelling en aftreden leden RvT Bijlage 1 Cursussen & Workshops Bijlage 2 Knelpunten Bijlage 4 Publicaties over VACpunt Wonen

6 6

7 1. Feiten & cijfers VAC-werk in cijfers Aantal Adviescommissies Wonen Aantal vrijwilligers ruim 1400 bijna 1500 Aantal adviezen over woningen (in aantal ruim ruim woningen) Waarvan nieuwbouw ruim Waarvan verbouw/renovatie bijna Waarvan aan corporaties bijna ruim Waarvan aan projectontwikkelaars ruim bijna bijna Waarvan aan particulieren bijna 250 ruim 600 bijna 800 VACpunt Wonen VACpunt Wonen staat volgens haar statuten voor het behartigen van de belangen van de woonconsument en de bevordering van de kwaliteit van het wonen. Kwaliteit van wonen betekent: het veilig, gezond en comfortabel kunnen uitvoeren van dagelijkse activiteiten in woning en woonomgeving. Woningen en woonomgeving moeten ruimte bieden voor aanpassing aan behoeften en wensen van bewoners, ook als deze in de loop van de tijd veranderen. Met andere woorden: woningen moeten duurzaam zijn, energiezuinig, maar ook flexibel. VACpunt Wonen is, samen met de bij haar aangesloten Adviescommissies Wonen, de enige organisatie die vanuit het perspectief van de (toekomstige) gebruiker plannen voor woningen en de woonomgeving beoordeelt op gebruikskwaliteit en daarover adviseert. Er is veel (ervarings)kennis aanwezig over woonkwaliteit in het algemeen en voor doelgroepen in het bijzonder, zoals ouderen en mensen met een functiebeperking. Adviescommissies Wonen De Adviescommissies Wonen adviseren opdrachtgevers over ruimtelijke plannen en over plannen voor woningbouw, zowel nieuwbouw als renovatie. In een vroeg stadium van het bouwproces worden plattegronden en installatietekeningen bekeken. Er worden suggesties gedaan om woningen en woonomgeving nog gebruiksvriendelijker te maken. De commissies zijn in ca. 200 Nederlandse gemeenten actief. De Adviescommissies Wonen adviseren over: Woonomgeving Woongebouwen Woningen Utiliteitsgebouwen (ontwerp) bestemmingsplan, structuurplan, verkeersplan (kruispunten, keerlus, spoorbak e.d.), stedenbouwkundig plan, woonomgeving van zorgcomplex en winkelcentrum Appartementencomplex, gebouwen geen woongebouwen zijnde zoals gezondheidscentra, seniorenhotel, kerk met zorgeenheden Nieuwbouw, renovatie Hotel, gymzaal, zwembad, wijkgebouw, bedrijfsgebouwen, BSO, winkel, garagebedrijf, autoboulevard, kinderdagverblijf, bedrijfsverzamelgebouw, kantoorruimten, Kulturhus, praktijkruimte, MFC s, schoolgebouw, brandweerkazerne 7

8 Een groot deel van de adviezen ter verbetering van de praktische bruikbaarheid wordt door opdrachtgevers overgenomen. Het zijn vaak eenvoudige middelen waarmee grote verbeteringen te verwezenlijken zijn. Een paar voorbeelden: Woonomgeving Aanpassen functie van grasveld van hondenuitlaatplek naar speelvoorziening Aanbrengen duidelijke bewegwijzering Vermeerderen van het aantal fietsenstallingen voor bezoekers Aanbrengen van betere straatverlichting Realiseren veilige fietspaden door betere markering Aandacht voor groenonderhoud. Obstakels in de looproute voorkomen Aandacht voor samenhang tussen geplande woonfuncties en voorzieningen binnen een gebied Woongebouwen Meer oplaadpunten voor scootmobiels realiseren Verhogen balustrades ten behoeve van het veiligheidsgevoel van de bewoners en bezoekers De grootte en bereikbaarheid van de centrale berging vergroten Klapstoel in de lift aanbrengen voor mensen die slecht te been zijn De hellingbaan, die toegang verschaft tot het woongebouw, toegankelijk maken De lichtsterkte van de verlichting in de hal en de gang verminderen Open galerijen uitrusten met een opgeruwde coating Vluchtroute duidelijk aangeven Aandacht voor toegankelijkheid voor mensen met een visuele beperking door middel van kleuren, reliëf en geluid Woningen Leesbare en praktische handleiding voor bewoners van de technische installaties in de woning Aanbrengen hotelschakeling in de hal en overloop Aanpassen draairichting ramen ten behoeve van het schoonmaken van de raampartij Douchekraan niet onder de douche plaatsen Aandacht voor oververhitting (zonnescherm, oriëntatie e.d.) Aanbrengen opstelruimte bij diverse deuren in de woning De plaats van de thermostaat aanpassen voor betere inrichtingsmogelijkheden Meer wandcontactdozen aanbrengen en op de juiste hoogte. Meer daglicht in de keuken Aanbrengen meer bergruimte, door bijvoorbeeld aparte werkkast. Top 5 Knelpunten Woonomgeving Uit de jaarlijkse VAC-enquête wordt een Knelpunten Top 5 voor de woonomgeving opgesteld. In 2010 leidden de volgende vijf items tot de grootste problemen. (tussen haakjes staat de plaats in de Top 5 van 2009): 1. Parkeren (1) 2 Voorzieningen (4) 3. Toegankelijkheid/Bereikbaarheid (2) 4. Verkeersveiligheid / Ontsluiting woonwijk (3) 5. Sociale veiligheid (5) 8

9 2. Ondersteuning van de Adviescommissies Wonen 2.1 Inleiding VACpunt Wonen ondersteunt de bij haar aangesloten commissies bij het uitvoeren van hun taak. De commissies werken onder de namen VAC of WAC, vergezeld van een plaatsnaam. De naam VAC is geen beschermde naam; daarvoor is de naam te algemeen. Het beeldmerk van VACpunt Wonen en de Adviescommissies Wonen is wel beschermd. Een Adviescommissie Wonen kan zich alleen aansluiten bij VACpunt Wonen als voldaan is aan een aantal voorwaarden ten aanzien van deskundigheid en continuïteit. Er gelden verplichtingen ten aanzien van het aantal leden, van de financiering en ten aanzien van het volgen van cursussen. De term VAC is inmiddels een versteend begrip geworden. Het wordt echter nog wel als zodanig gehanteerd, omdat het voor velen duidelijk maakt wat de oorsprong van de advisering van de commissie is, namelijk de vrouwenadviescommissies. Sinds medio 2004, toen het Landelijk Contact veranderde in VACpunt Wonen, zijn ook mannen officieel welkom bij de Adviescommissies Wonen. Sindsdien neemt het aantal mannelijke VAC-leden gestaag toe naar 23% in In het ideale geval vormen de commissies qua samenstelling een afspiegeling van de maatschappij; dus vrouwen én mannen, met én zonder baan, autochtoon én allochtoon, oud én jong. De speerpunten van VACpunt Wonen in 2010 bij het ondersteunen van de Adviescommissies Wonen: Scholing: geven van 43 cursussen (REGULIER), ontwikkelen van 4 nieuwe cursussen, waarvan 2 in 2010 en 2 vanaf 2011 zullen worden aangeboden (PROJECT), inhoudelijk aanpassen van 1 cursus, aanpassen cursuspresentatie (PROJECT) ( 2.2) Aanbieden van het digitale toetsinstrument ToetsWijzer 2.0 (PROJECT) ( 2.3) Organiseren van het jubileum van het VAC-werk in 2011 (PROJECT), bestaande uit landelijk VACcongres, jubileumuitgave, heroprichting van VAC Rotterdam ( 2.4) Actueel houden website, begeleiding subsites voor Adviescommissies Wonen en minipoll (REGULIER) ( 2.5) Uitgeven publicaties voor Adviescommissies Wonen (tijdschrift, nieuwsbrief) (REGULIER) ( 2.6) Stimuleren van en ondersteunen bij onderzoek (REGULIER) ( 2.7) Bestaande commissies ondersteunen bij continuïteit en werving van leden (REGULIER) ( 2.8) Leveren van maatwerk (REGULIER) ( 2.9) 2.2 Scholing VACpunt Wonen ontwikkelt en organiseert cursussen. Alle leden van de bij VACpunt Wonen aangesloten commissies zijn verplicht de basiscursus VAC-werk in de woningbouw te volgen. Daarnaast moeten minimaal twee leden de cursus Ruimtelijke plannen en VAC-werk volgen en minimaal twee leden de beide modules van de cursus Succesvol adviseren met de ToetsWijzer 2.0. Er worden thema- en studiebijeenkomsten georganiseerd. VACpunt Wonen vindt het belangrijk dat leden van Adviescommissies Wonen hun kennis up to date houden. Door het volgen van cursussen en het bijwonen van thema- en studiebijeenkomsten blijft de deskundigheid van de VAC-leden op peil en worden de onderlinge contacten versterkt Cursussen aanbieden VACpunt Wonen heeft in cursussen, themabijeenkomsten en studiebijeenkomsten gegeven. Het streven voor 2010 was 43 cursussen en dat is dus ruimschoots gehaald. Er zijn opvallend meer reguliere cursussen georganiseerd dan in voorgaande jaren. Dit heeft te maken met de 9

10 introductie van de nieuwe ToetsWijzer 2.0 en de cursus Succesvol adviseren met de ToetsWijzer, module I en II. Voor beide modules zijn zalen met computers nodig en die zijn voor lokale commissies niet altijd eenvoudig (en goedkoop) te huren. De cursusinkomsten voor 2010 zijn vrijwel geheel gerealiseerd zoals begroot. Aantal cursussen Aantal deelnemers Reguliere cursussen 20 (7 in 2009) 300 (114 in 2009) Cursussen op locatie 32 (34 in 2009) 517 (457 in 2009) totaal 52 (41 in 2009) 817(571 in 2009) Tabel: verhouding regulier aanbod vs. cursussen op locatie Nieuwe cursussen Het streven voor 2010 was om 4 nieuwe cursussen te realiseren, waarvan er 2 al in 2010 zouden worden aangeboden en de andere 2 vanaf Dit is ruimschoots gerealiseerd. Cursus Succesvol adviseren met de ToetsWijzer I: de cursus is in 2009 ontwikkeld en vanaf januari 2010 aangeboden. Zie paragraaf 2.3. Studiebijeenkomsten energiebesparing: de ambitie van 6 studiebijeenkomsten energiebesparing is gehaald. De bijeenkomsten hebben plaatsgevonden bij DUBO Techniek + VolkerWessels, Brink Climate Systems, Ferroli Nederland, J.E. StorkAir en de duurzame wijken Stad van de zon in Heerhugowaard en EVA Lanxmeer in Culemborg. Studiebijeenkomsten over diverse onderwerpen: de ambitie was 4 studiebijeenkomsten organiseren. Hiervan zijn er 2 gerealiseerd (Multifunctioneel Centrum Bon Vie in Culemborg en UNETO-VNI). Themabijeenkomst Oververhitting: deze themabijeenkomst is grotendeels ontwikkeld in Vanaf voorjaar 2011 is de themabijeenkomst in het cursusprogramma opgenomen. Themabijeenkomst Brandveiligheid: deze themabijeenkomst is grotendeels ontwikkeld in Vanaf voorjaar 2011 is de themabijeenkomst in het cursusprogramma opgenomen. In de loop van 2010 is, naar aanleiding van een vraag van een Adviescommissie Wonen, het idee ontstaan om een themabijeenkomst Herstructurering te ontwikkelen. Deze komt bovenop het al genoemde aanbod van nieuwe cursussen. Hiervoor is een docent aangetrokken die ook een bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van de themabijeenkomst. De ontwikkeling is in 2010 zo goed als afgerond. De eerste bijeenkomst wordt in februari 2011 gehouden Aanpassen cursussen In het kader van de introductie van de nieuwe digitale ToetsWijzer is de cursus Formuleren van een VAC-advies aangepast. De cursus is onder de nieuwe naam Succesvol adviseren met de ToetsWijzer 2.0, module II 4 keer gegeven in Zie paragraaf Verbetering presentatie en promotie cursusaanbod Om nog meer VAC-leden warm te maken voor het cursusaanbod van VACpunt Wonen is in 2010 extra aandacht besteed aan de verbetering van de presentatie van het cursusaanbod. Daarnaast zijn de cursussen meer gepromoot. Er zijn diverse acties ingezet om dit te realiseren. Zo is in januari 2010 een CursusKoerier in het leven geroepen. Deze digitale nieuwsbrief biedt een overzicht van de actuele cursusinformatie en verschijnt onregelmatig. In 2010 is de CursusKoerier maar liefst dertien keer verschenen. Daarnaast is de cursusinformatie op het besloten deel van de 10

11 website beter gestructureerd en uitgebreid met pagina s over cursussen op locatie, de studiebijeenkomsten en de docenten. De opzet en layout van het programmaboekje is niet aangepast, omdat er nog een groot aantal kaften op voorraad is. Wel zijn de cursusinformatie en de leerdoelen scherper geformuleerd. Bij het programmaboekje voor najaar 2010 (verspreiding in mei 2010) is een brief meegestuurd waarin VACleden worden opgeroepen zich te abonneren op de digitale nieuwsbrief van VACpunt Wonen (NB: bij een abonnement op de Koerier Online ontvangt men ook de CursusKoerier.) Ook is er een infoblad over de cursussen ontwikkeld. Hierin staat welke cursussen verplicht zijn, waar actuele informatie over de cursussen te vinden is en hoe men zich kan abonneren op de nieuwsbrieven van VACpunt Wonen. Dit infoblad wordt meegestuurd bij de bevestiging van de cursusaanmelding en besproken tijdens de basiscursussen. Studiebijeenkomst Eva-Lanxmeer Het maximale aantal commissieleden (25) was op de studiemiddag over de ecologische wijk EVA- Lanxmeer in Culemborg afgekomen. De middag begon met een kopje koffie en een Powerpointpresentatie door Gerwin Verschuur. Na de presentatie was het, ondanks het slechte weer, tijd om de wijk van dichterbij te bekijken. EVA-Lanxmeer is uitgegroeid tot een landelijk en internationaal voorbeeld voor duurzame stedenbouw en voor sociale en maatschappelijke ontwikkelingen. In het EVAconcept spelen (toekomstige) bewoners een belangrijke rol. Zowel bij de planontwikkeling als het beheer van een wijk. Persoonlijke betrokkenheid van mensen is een voorwaarde voor het realiseren van een duurzame leefomgeving. 2.3 ToetsWijzer 2.0 In 2009 is hard gewerkt aan de ontwikkeling van het digitale toetsinstrument ToetsWijzer 2.0. Vanaf 2010 is dit instrument beschikbaar voor de Adviescomnmissies Wonen. De cursussen Succesvol adviseren met de ToetsWijzer 2.0 module I en module II zijn ontwikkeld om de VAC-leden kennis te laten maken met dit nieuwe instrument. De cursussen worden in 2010 en 2011 onder kostprijs aangeboden, om zoveel mogelijk commissies de kans te geven de cursus snel te volgen. Voor beide modules geldt dat deze door minimaal twee leden per commissie gevolgd moet worden. 11

12 In 2010 is module I dertien keer gegeven; 182 VAC-leden volgden de cursus. Module II is vier keer gegeven en door 46 VAC-leden gevolgd. De ToetsWijzer 2.0 is 1975 keer bezocht door 686 verschillende bezoekers; gemiddeld kwam een bezoeker dus ongeveer drie keer op de site van de ToetsWijzer 2.0. Het instrument wordt dus al door 46 % van de Adviescommissies gebruikt. Deze Adviescommissies Wonen hebben de cursus Succesvol adviseren met de ToetsWijzer 2.0 deel I al gevolgd. Sommige commissies zijn gehecht aan een bepaalde manier van werken en vinden het lastig om over te stappen op een nieuwe methode. Om ook hen over de streep te trekken worden de cursussen voortdurend gepromoot en indien nodig bijgesteld. Medio 2010 hebben, na evaluatie, de grootste aanpassingen plaatsgevonden. Het ging hierbij zowel om aanpassingen in de ict als inhoudelijke bijstellingen. Tevens is een veel gestelde vragen (FAQ) rubriek toegevoegd aan de website. 2.4 Jubileum In 2011 is het 65 jaar geleden dat het VAC-werk is ontstaan. En wel in Rotterdam. In de Tweede Wereldoorlog waren door bombardementen veel huizen in Rotterdam gesneuveld. Direct na de oorlog werd begonnen met de wederopbouw en werden er in ras tempo nieuwe woningen neergezet. In die tijd was er nog een traditionele rolverdeling: mannen werkten buitenshuis en getrouwde vrouwen binnenshuis. Een aantal Rotterdamse vrouwen liep tegen onpraktische zaken aan in die nieuwe woningen. Zij zijn zich gaan verenigen en hebben vooraf inzage in de bouwplannen gevraagd. Zodat door hun inbreng de praktische bruikbaarheid van de woningen gewaarborgd werd. Dit fenomeen heeft zich als een olievlek over het land verspreid. Er kwamen steeds meer van zulke vrouwen adviescommissies (VAC s) voor de woningbouw. Daarmee groeide ook de behoefte aan een landelijk contactadres. Op 30 december 1965 zag daarom de stichting Landelijk Contact voor de Vrouwen Advies Commissies voor de woningbouw officieel het licht. Op 30 december 2010 was het dus 45 jaar geleden. Ook dit feit is het memoreren waard. Er zijn dus twee jubilea, die tezamen in 2011 gevierd gaan worden. In dit kader wordt een aantal activiteiten ontplooid, waarvan de voorbereidingen in 2010 al volop in gang zijn gezet. Jubileumdag Op 31 maart 2011 zal in theater De Flint in Amersfoort een feestelijke jubileumdag voor de VAC-leden plaatsvinden. Er is plaats voor 800 mensen, dus we hopen op een massale opkomst! We zijn blij dat we vier sprekers bereid hebben gevonden een lezing te geven. Liesbeth van der Pol, Rijksbouwmeester, vertelt onder meer over de frictie en spanning tussen schoonheid en gebruikskwaliteit in de woning- en utiliteitsbouw. Paul Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau, vertelt over de trends en ontwikkelingen op het gebied van wonen. Onno Dwars, manager duurzaamheid bij VolkerWessels Vastgoed, vertelt over verschillende duurzaamheidsconcepten in de woningbouw. Meindert Smallenbroek, directeur Stad en Bouw van het ministerie van BZK, wordt geïnterviewd door dagvoorzitter Gabrielle van Asseldonk. Jubileumuitgave Op de jubileumdag zal het jubileumboek van de VAC-organisatie gepresenteerd worden. Uitgangspunt voor het boek zijn de zes toetscriteria die het fundament onder het VAC-werk vormen: bruikbaar, toegankelijk, veilig, gezond & comfortabel, duurzaam en onderhoudsvriendelijk. Per thema worden de ontwikkelingen in het VAC-werk geschetst. 12

13 De VAC-organisatie is het ministerie van BZK (voorheen VROM) zeer erkentelijk voor de bijdrage aan de instandhouding van het VAC-werk. Bij wijze van dank wilden we daarom graag het eerste exemplaar van ons jubileumboek aan minister Piet Hein Donner uitreiken. Helaas heeft hij aangegeven niet aanwezig te kunnen zijn. We zijn blij dat Meindert Smallenbroek, directeur Stad & Bouw, zich bereid heeft verklaard op de dag aanwezig te zijn. Hij zal namens het ministerie de publicatie in ontvangst nemen. VAC-herinneringen In het kader van het jubileum is een aantal oud VAC-leden geïnterviewd. Onder hen ook Bep Breugem (2e van links). Zij stond namens het Landelijk Contact (voorloper van VACpunt Wonen) in 1998 met een stand op de Manifestatie 100 jaar Vrouw en Arbeid. Toen Bep Breugem die ochtend bij de Rai arriveerde, werd haar verteld dat koningin Beatrix haar standje zou gaan bezoeken! Bep ging snel aan de slag met het ophangen van tekeningen en het neerleggen van cursusmateriaal. Een VAC-lid die aan de overkant in de stand van een andere organisatie stond, werd snel opgetrommeld en zo konden zij samen de koningin ontvangen. Eén van de hofdames van Hare Majesteit bleek een VAC-vrouw te zijn. Wellicht dat het VAC-werk daarom haar interesse had gewekt. Ze vroeg Bep Breugem waar de VACcommissies precies op letten bij het beoordelen van een plan. We hadden oranje bloemen in onze stand, vanwege de oranje kleur in onze huisstijl. We hadden nooit gedacht dat die oranje bloemen nog op een andere manier van pas zouden komen. Jubileumfilm Tijdens de jubileumdag zal een korte film vertoond worden over de geschiedenis van het VAC-werk. Hiervoor zijn 17 oud VAC-leden geïnterviewd, waarvan 11 telefonisch en 6 op locatie. Van deze 17 mensen zijn er vervolgens 6 voor de camera geïnterviewd. Het geheel wordt begin 2011 verder uitgewerkt met foto s, animatie, muziek en voice-over en vervolgens afgemonteerd. 13

14 Felicitaties VACpunt Wonen heeft diverse personen en organisaties de gelegenheid geboden om de jarige VACorganisatie te feliciteren met haar jubileum. Zestien verzoeken zijn daartoe verstuurd. Inmiddels hebben dertien mensen laten weten aan onze uitnodiging gehoor te zullen geven. Deze collage van felicitaties zal op de jubileumdag vertoond worden. Heroprichting VAC Rotterdam In Rotterdam is de laatste jaren geen Adviescommissie Wonen meer actief geweest. Dat is jammer, gezien de grote bouwopgave in deze stad. Aangezien de allereerste VAC in Rotterdam is opgericht, heeft VACpunt Wonen in 2010 het initiatief genomen om een nieuwe Rotterdamse Adviescommissie Wonen op te richten. En dat is gelukt! Inmiddels zijn tien mensen in de nieuwe commissie actief; eind 2010 hebben zij alle aan de basiscursus VAC-werk in de woningbouw deelgenomen. Ten behoeve van de oprichting van deze commissie zijn convenanten gesloten met Com.Wonen en Vestia Rotterdam en er lopen nog onderhandelingen met andere partijen. 2.5 Website, subsites en minipoll De website biedt de Adviescommissies Wonen veel informatie en wordt dan ook steeds vaker bezocht: Unieke bezoekers Totaal bezoeken Webstatistieken Speciaal voor de Adviescommissies Wonen is er een besloten gedeelte, met informatie over cursussen en convenanten. Daarnaast vinden VAC-leden daar handige downloads zoals een PowerPoint presentatie, een discussieforum, toegang tot het digitale toetsinstrument ToetsWijzer 2.0 en een toolkit voor het doen van een woonkwaliteitonderzoek Energiebesparing. In 2010 zijn er twee nieuwe dossiers aangemaakt, over energiebesparing en over GPR Gebouw. Indien nodig worden de dossiers geactualiseerd. Het voornemen was om eind 2010 een minipoll voor de website te realiseren. Besloten is deze poll niet op het besloten gedeelte, maar op de homepage van de website te zetten. Op deze manier is de poll toegankelijk voor veel meer mensen en kunnen we ook de mening peilen van niet-vac-leden. In 2010 is een aantal stellingen bedacht, onder andere over berging en buitenruimte en over open vs. gesloten keuken. Deze worden vanaf begin januari 2011 op de site geplaatst. Daarnaast is de techniek om dit te realiseren uitgewerkt. Sinds medio 2009 hebben de Adviescommissies Wonen de mogelijkheid om een eigen website te onderhouden via de site van VACpunt Wonen. Commissies die zelf geen website hebben, krijgen zo de kans om op eenvoudige wijze hun naamsbekendheid te vergroten en zich te presenteren op het web. Het gebruik van een vast format zorgt voor meer herkenbaarheid en een professionele uitstraling. Op 31 december 2010 maken 23 commissies gebruik van deze mogelijkheid. De commissies betalen hiervoor 65 per kalenderjaar. De kosten voor het beheer van de website zijn met hoger dan begroot ( 1.650). Dit komt door extra vragen buiten de contractuele support om. 14

15 2.6 Publicaties voor Adviescommissies Wonen VACpunt Wonen geeft het tijdschrift WoonKwaliteit uit. Dit blad is vooral bestemd voor de Adviescommissies Wonen. De uitwisseling van informatie tussen de Adviescommissies Wonen wordt onder andere via dit blad gestimuleerd. Ook hebben ruim 40 externen een abonnement op dit blad dat ook voor hen nuttige informatie bevat. De oplage is in exemplaren. Ondanks het feit dat de oplage klein is, heeft het tijdschrift een belangrijke functie. Het is een tastbaar product dat elke twee maanden bij elke Adviescommissie Wonen in het land op de mat valt en is daarmee een bindend element voor het netwerk. De leden geven het blad vaak binnen de commissie aan elkaar door, dus het aantal lezers is groter dan de oplage. Ook wordt het regelmatig voor prdoeleinden gebruikt. Gezien de samenstelling van de achterban heeft een tastbaar product meerwaarde boven een (veel goedkopere) digitale uitgave. Eéns per twee maanden is er voor de Adviescommissies Wonen een digitale nieuwsbrief, getiteld Koerier Online, beschikbaar. In 2010 zijn daarnaast drie extra edities verschenen. VACpunt Wonen stelt de Adviescommissies Wonen circa 20 infobladen ter beschikking over zeer diverse onderwerpen: van het werven van vrijwilligers tot het vormgeven van een pr-beleid, van het maken van een begroting tot het maken van een website. In 2010 zijn zeven infobladen geactualiseerd. Daarnaast zijn er twee nieuwe bijlagen uitgebracht, één van een voorbeeld huishoudelijk reglement en een over GPR Gebouw, waarover meer in paragraaf Onderzoek Voor de VAC-organisatie is onderzoek van groot belang. Door het doen van onderzoek toetsen de Adviescommissies Wonen de door hen verstrekte adviezen. Bij een volgend adviestraject worden de uitkomsten meegenomen. VACpunt Wonen verzamelt zoveel mogelijk onderzoeksgegevens en destilleert daaruit trends en veranderingen in woonwensen. Ook voor de opdrachtgever bieden de VAC-onderzoeken waardevolle informatie over de woonbeleving van bewoners die weer gebruikt worden kan bij volgende bouwplannen. VACpunt Wonen stelt de Adviescommissies Wonen een onderzoeksinstrument ter beschikking waarmee zij WoonKwaliteitOnderzoeken (WKO s) kunnen uitvoeren. VACpunt Wonen verwerkt op aanvraag de onderzoeksgegevens en schrijft rapportages. VACpunt Wonen kan ook extra vragen voor de commissies formuleren die aan de standaardlijsten worden toegevoegd. In 2010 heeft VACpunt Wonen 5 onderzoeken verwerkt (waarvan 1 standaard WKO en 4 WKO s Energiebesparing) en geen rapportages geschreven. Vanwege de kosten verwerken Adviescommissies Wonen vaak zelf de gegevens en schrijven ze zelf het rapport. Het uitvoeren van een WKO is erg tijdrovend. Daarom doen veel commissies ook op andere manieren onderzoek, bijvoorbeeld een gezamenlijke fietstocht om de enge plekken in de gemeente in kaart te brengen, of check van de toegankelijkheid van het centrum. Er zijn 45 onderzoeken door de Adviescommissies Wonen uitgevoerd, een stuk minder dan de ambitie van 175 uit het werkplan De verwachte belangstelling voor de in 2008 verbeterde WKO Wonen & Zorg viel in 2010 tegen. Waar in 2009 nog 43 Adviescommissies Wonen van plan waren in 2010 een WKO Wonen & Zorg uit te gaan voeren, geven 12 Adviescommissies Wonen nu aan in 2011 een dergelijk WKO uit te gaan voeren. Toch heeft 13% van de Adviescommissies Wonen in 2010 geadviseerd over Wonen & Zorg. Een toename in vergelijking met 2009: 9%. 2.8 Continuïteit & werving De lokale commissies financieren hun advieswerk door een subsidie van de gemeente en/of een onkostenvergoeding van de opdrachtgever. Bovendien stelt de gemeente of een corporatie vaak een 15

16 aantal voorzieningen beschikbaar, zoals vergaderruimte, een kast voor het archief, het gebruik van een computer of de mogelijkheid om gratis te kopiëren. Het aantal commissies is, mede door de inzet van VACpunt Wonen, na een periode van stagnatie de laatste jaren weer toegenomen. In deze tijd van economische neergang en de daarmee gepaard gaande problemen in de bouwsector is dat geen kleine prestatie. Helaas zijn er elk jaar ook commissies die zich genoodzaakt zien om tot opheffing over te gaan. Er komt geen geld meer binnen om de onkosten te dekken, er is een gebrek aan bouwplannen of er zijn geen vrijwilligers meer te vinden. VACpunt Wonen zet zich in om recent opgeheven commissies nieuw leven in te blazen. VACpunt Wonen faciliteert deze commissies waar mogelijk. Ook geven bestaande commissies in de regio en de Provinciale Besturen ondersteuning. Daarnaast ondersteunt VACpunt Wonen op verzoek Adviescommissies Wonen bij het werven van nieuwe leden. Deze verzoeken kwamen van bestaande commissies, maar juist ook bij nieuwe en doorstartende commissies was behoefte aan dergelijke ondersteuning. VACpunt Wonen heeft o.a. de volgende zaken ter beschikking gesteld: persberichten met oproep voor nieuwe leden, toegespitst op de situatie ter plaatse folders over werving, over het VAC-werk en over VACpunt Wonen posters met wervingsteksten, op de commissie ter plaats toegesneden (A3 formaat) promotiematerialen, zoals keycords, winkelwagenmuntjes, memoblokjes Bij het op- en doorstarten van commissies door VACpunt Wonen heeft de koepel zelf contact gelegd met lokale en regionale media. Dit leidde in vrijwel alle gevallen tot publicatie. Er zijn vacatures geplaatst bij lokale vrijwilligerscentrales, er zijn wervingsteksten op de websites van gemeenten gezet en in bladen van corporaties. De werving heeft in vrijwel alle gevallen het gewenste succes. 2.9 Maatwerk VACpunt Wonen is de telefonische, schriftelijke en digitale vraagbaak voor de lokale Adviescommissies Wonen. VACpunt Wonen gaat regelmatig het land in en werkt aan de optimalisering van de contacten met de Adviescommissies Wonen. VACpunt Wonen wordt vaak geraadpleegd en er is steeds beter contact. Er worden vragen gesteld over allerhande onderwerpen, zoals organisatievraagstukken, technische onderwerpen, vrijwilligersbeleid, samenwerking en onderhandelingen met gemeenten, provincies, projectontwikkelaars en corporaties. In 2010 ging het om ongeveer 1100 telefoontjes. Daarnaast komen er wekelijks ca. tien vragen over dergelijke onderwerpen per binnen. Voorts bezoekt de directeur regelmatig (regionale en provinciale) bijeenkomsten van Adviescommissies Wonen. Zij houdt op verzoek lezingen over een door de Adviescommissies te bepalen onderwerp en beantwoordt vragen over inhoudelijke en organisatorische onderwerpen. In 2010 zijn er 33 bezoeken aan (bijeenkomsten van) Adviescommissies Wonen gebracht. 16

17 3. Bevordering gebruikskwaliteit 3.1 Inleiding De tweede hoofdtaak van VACpunt Wonen is het bevorderen van gebruikskwaliteit van woning en woonomgeving. Hieronder volgt een overzicht van de activiteiten die VACpunt Wonen in 2010 heeft ondernomen om deze taak uit te werken. De toekomst van de VAC-organisatie: behoud en uitbreiding VAC-netwerk, convenanten met opdrachtgevers (PROJECT) ( 3.2) Deelname in NEN Klimaat, Binnenmilieu, Brandveiligheid en Toegankelijkheid (REGULIER) ( 3.3) Meerwaarde van het VAC-advies ten opzichte van andere labels en keurmerken (PROJECT) ( 3.4) Lobbyen: jaarenquête, contacten met overheden, opdrachtgevers en belangenorganisaties, public relations (PROJECT & REGULIER) ( 3.5) Publicaties voor externen (REGULIER & PROJECT) ( 3.6) Website VACpunt Wonen: vergroten naamsbekendheid (PROJECT) ( 3.7) Inspraak (REGULIER) ( 3.8) Samenwerking in externe projecten (REGULIER & PROJECT) ( 3.9) 3.2 De toekomst van de VAC-organisatie Convenanten De VAC-organisatie beoogt een goede gebruikskwaliteit van woningen en woonomgeving door middel van het VAC-advies. Daarom streeft VACpunt Wonen naar continuïteit van het VAC-werk. Voldoende deskundigheid is hiervoor een belangrijke voorwaarde. Deskundigheid kost geld. Onder het motto De gebruiker betaalt sluit VACpunt Wonen sinds begin 2008 convenanten met regionaal en landelijk opererende projectontwikkelaars en corporaties. Bij de oprichting van nieuwe commissies bepaalt de commissie of zij de convenanten met gemeente, corporatie(s) en eventueel projectontwikkelaar(s) zelf sluit, of dat VACpunt Wonen dat doet. De opbrengsten van deze convenanten worden ingezet om de deskundigheid van de VAC-leden op niveau te brengen en te houden.. Sinds begin 2008 heeft VACpunt Wonen convenanten afgesloten met: 5 projectontwikkelaars 15 corporaties 3 gemeenten Daarnaast heeft VACpunt Wonen in 2010 onderhandelingen gevoerd met 11 projectontwikkelaars, 27 corporaties en 14 gemeenten. Er zijn zeventien nieuwe commissies, die volgens de nieuwe systematiek werken. Zeven van hen hebben zelf (een of meer) convenanten met lokale opdrachtgevers gesloten en nemen tegen betaling een pakket van producten en diensten af bij VACpunt Wonen. Tien commissies hebben VACpunt Wonen gevraagd de convenanten voor hen te sluiten. Zij krijgen de producten en diensten gratis. 17

18 Door de kredietcrisis lijken sommige projectontwikkelaars zich nog even niet te willen committeren. Omdat deze tendens al eerder merkbaar was, zijn de convenantopbrengsten voor 2010 wat voorzichtiger begroot. Toch zijn er convenanten afgesloten met een nominale waarde van Het resultaat van de convenantbijdragen voor 2010 komt uit op (inclusief nieuwe Adviescommissies Wonen). Dat is fors meer dan de begrote De Alliantie en VACpunt Wonen tekenen convenant op PROVADA Op dinsdag 8 juni 2010 tekenden woningcorporatie de Alliantie en VACpunt Wonen een convenant met betrekking tot het adviseren over de gebruikskwaliteit van bouw- en renovatieprojecten van de Alliantie. Het convenant werd getekend op vastgoedbeurs PROVADA door Alliantiedirecteur Jim Schuyt en Ineke Werner van VACpunt Wonen Oprichten nieuwe Adviescommissies Wonen VACpunt Wonen streeft ernaar om haar dekkingsgraad nog meer te verhogen. Jarenlang heeft deze dekkingsgraad op of rond de 38% gelegen. Dankzij de inspanningen van VACpunt Wonen in de afgelopen jaren de kost gaat voor de baat uit - is deze dekkingsgraad in 2007 voor het eerst sinds lange tijd weer toegenomen. In 2010 is de dekkingsgraad nog verder gestegen naar 43,5%. Er zijn dus meer commissies in meer gemeenten. Daaarnaast werken steeds meer commissies gemeentegrensoverschrijdend. VACpunt Wonen gaat door met het oprichten van nieuwe commissies. Er vindt overleg plaats over het oprichten van nieuwe VAC s met huurdersorganisaties, belangenorganisaties, corporaties en gemeenten. De ervaring leert dat het weliswaar lang duurt voordat een nieuwe commissie een feit is, maar er is wel vraag naar. Zeker in tijden van crisis neemt de vraag naar woningen af en is er meer aandacht voor bewonerswensen. Net zoals in de voorgaande jaren heeft VACpunt Wonen zich in 2010 ten doel gesteld vijf nieuwe commissies te initiëren. De acties die in dit kader in de afgelopen jaren zijn uitgevoerd, hebben we in 2010 gecontinueerd. Dit jaar hebben we op verschillende fronten gewerkt aan het oprichten van Adviescommissies Wonen en aan de herstart van commissies. In totaal liepen er 17 initiatieven. Concluderend: in 2010 zijn er zes nieuwe commissies bijgekomen (Arnhem, Nieuwegein/Vianen, Peel & Maas, Ridderkerk, Rotterdam, Amsterdam-overige stadsdelen). Het streven voor 2010 (5 nieuwe commissies) is daarmee gehaald. Daarnaast zijn er vier commissies opgeheven: de commissies in Den Helder, Elburg, Groesbeek en Leek zagen zich genoodzaakt met hun werkzaamheden te stoppen. Ook het Provinciaal Bestuur van de Adviescommissies Wonen in Drenthe zag niet langer mogelijkheden voor voortbestaan. Per saldo is het netwerk dus met 1 commissie toegenomen. Daarmee is ook de dekkingsgraad gestegen van 42,2 % in 2009 naar 43,5% in

19 Prioriteit Gemeente Status Hoog Amsterdam (ZO, WT, ZB) Combi-VAC, actief najaar 2010 Arnhem Actief voorjaar 2010 Den Haag Actief medio 2009 Deventer Doorstart, sinds najaar 2010 Nijmegen In ontwikkeling (sinds 2009); tijdelijk pas op de plaats want werving lukt niet Utrecht Doorstart sinds voorjaar 2010; actief eind 2010 West Friesland In ontwikkeling (sinds voorjaar 2010). Regionale commissie voor o.a. Enkhuizen-Hoorn-Medemblik Wijk bij Duurstede In ontwikkeling (sinds 2009); tijdelijk pas op de plaats want werving lukt niet Middel Breda In ontwikkeling (sinds juni 2010; heroprichting) Castricum Doorstart; in ontwikkeling (sinds 1 juli 2010) Heerlen In ontwikkeling (sinds juni 2010; heroprichting) Hof van Twente In ontwikkeling sinds 2009; initiatief van PB Overijssel, tijdelijk op laag pitje Nieuwegein/Vianen Actief voorjaar Uitbreiding werkgebied met Nieuwegein Peel & Maas Actief april Opgericht door VAC Wonen Venlo Ridderkerk Actief voorjaar 2010 Rotterdam Actief najaar 2010 Zaanstad In ontwikkeling (sinds juni 2010; heroprichting) TOTAAL Deelname in normcommissies VACpunt Wonen neemt deel aan de normcommissie Brandveiligheid en de normcommissie Klimaatbeheersing in gebouwen. Daarnaast staat VACpunt Wonen op de deelnemerslijst voor de commissie Binnenmilieu. Deze is nog niet gestart. Tevens is in 2009 de start van een nieuwe commissie Toegankelijkheid aangekondigd. Ook voor deze commissie heeft VACpunt Wonen zich aangemeld. De doelstelling van deze commissie valt echter buiten het werkterrein van VACpunt Wonen: niet de toegankelijkheid van de fysieke ruimte staat centraal, maar die van producten en diensten die niet met bouwen en wonen te maken hebben. Daarom is besloten niet aan deze commissie deel te nemen. Binnen de normcommissie Brandveiligheid ging de aandacht vooral uit naar de voorgenomen wijzigingen in het Bouwbesluit en de gevolgen daarvan voor de NEN-normen. Het Bouwbesluit wordt op het gebied van brandveiligheid ingrijpend gewijzigd. De commissie heeft veel tijd besteed aan dit voorstel en de impact voor de normen op het gebied van brandveiligheid. VACpunt Wonen heeft zitting in de normcommissie Klimaatbeheersing in gebouwen. Daarnaast heeft zij ook een zetel in de beleidsgroep EPG. De NEN-commissie Klimaatbeheersing heeft zich in 2010 beziggehouden met de definitieve versie van de NEN VACpunt Wonen heeft waar mogelijk aandacht gevraagd voor de gebruikersvriendelijkheid van alle woninginstallaties en voor een communicatierichtlijn voor installateurs richting bewoners. Bij de partijen die zitting nemen in de commissie heeft VACpunt Wonen ook het onderzoek Energie besparen met woonkwaliteit aangekondigd. Tevens heeft VACpunt Wonen het idee dat er al in een eerder stadium stil wordt gestaan bij de bewoner/eindconsument. Daarnaast is de EMG (voornorm NVN 7125), evenals in 2009, aan bod geweest. Bij deze norm wordt niet gekeken naar gebouwgebonden maatregelen, maar naar mogelijke energiebronnen buiten het perceel. Deze kunnen worden meegerekend in de EPC. VACpunt Wonen benadrukt vooral dat de schil van de woning goed moet zijn en dat daarna pas naar de omgeving gekeken kan worden. 19

20 De NEN 7210 wordt nog niet ingevoerd in januari De reden hiervoor is onder andere een teveel aan invoerparameters, onconsequente EPC-uitkomsten bij de berekening en een discussie over de ventilatieparagraaf. Het Nederlands Normalisatie Instituut (NNI) stelt een ad hoc werkgroep in, bestaande uit een delegatie van de normsubcommissie EPG en de normsubcommissie Ventilatie. De taak van deze werkgroep is dan om de ontstane problematiek verder inhoudelijk te evalueren en oplossingen te genereren. Halverwege 2011 verwacht men de NEN 7120 alsnog goed te keuren. Tot dan mag bij EPC berekeningen gewerkt worden met de oude en de nieuwe rekenmethode. De normcommissie Binnenmilieu is nog steeds niet gestart. Wel is hierover gesproken in het platform Binnenmilieu. Een medewerker van het NNI is aanwezig geweest bij een bijeenkomst van het platform Binnenmilieu waarin allerlei tools voor het binnenmilieu van diverse partijen besproken zijn. Het NNI onderzoekt nu hoe deze tools kunnen worden ingezet om te komen tot een nieuwe NEN-norm. 3.4 Meerwaarde van het VAC-advies Een label is een instrument waarmee de kwaliteit van een woning inzichtelijk wordt gemaakt voor de consument. Adviescommissies Wonen krijgen soms te maken met de introductie van nieuwe labels in hun gemeente. VACpunt Wonen wil met het project Meerwaarde van het VAC-advies de commissies stimuleren om deze ontwikkeling niet te zien als een bedreiging, maar als een kans om de meerwaarde van het VAC-werk over het voetlicht te brengen. Bij dit project is vooral ingezoomd op het keurmerk GPR Gebouw, een label, gemaakt door en bedoeld voor professionals. In de loop van 2008 was onder de Adviescommissies Wonen onrust ontstaan rond de introductie van dit label. Voor de inbreng van bewoners en de Adviescommissies Wonen was tot dan toe weinig ruimte. Een slechte zaak, zo vond ook W/E adviseurs, die GPR Gebouw ontwikkelde. Daarom streeft VACpunt Wonen naar betrokkenheid van bewoners en/of Adviescommissies Wonen bij dit instrument. Tot eind 2009 had VACpunt Wonen zitting in de projectmatige klankbordgroep GPR Gebouw; deze was gekoppeld aan de ontwikkeling van GPR Bestaande Bouw. Dit project is in 2009 afgerond. In september 2010 is het gebruikersplatform van GPR Gebouw in het leven geroepen. Het platform is een afspiegeling van de verschillende gebruikersgroepen: naast VACpunt Wonen hebben enkele gemeenten, ontwikkelaars, architecten en corporaties zitting in dit platform, dat een zware stem heeft in het prioriteren van wensen en specificaties van het label. Hoofddoel van het gebruikersplatform is het waarborgen van een onafhankelijk, gebruikersvriendelijk en praktisch instrument, dat in de jaren blijft voldoen aan de eisen en wensen van de verschillende betrokken partijen bij (ver)bouwen. Tijdens het eerste overleg zijn de doelen en werkwijze vastgesteld. Het platform komt twee keer per jaar bij elkaar. In het kader van dit project zijn in het voorjaar diverse acties ondernomen: Er is een infoblad over GPR Gebouw ontwikkeld Er is een webdossier over GPR Gebouw ontwikkeld en op het besloten deel van de website geplaatst In het voorjaar zijn 5 interviews gehouden met VAC s, gemeenten en W/E adviseurs over GPR Gebouw (beleidsniveau). Hierover is gepubliceerd in WoonKwaliteit. In het najaar zijn nog eens 13 commissies benaderd met vragen over hun ervaringen met GPR Gebouw. Ook hierover is in WoonKwaliteit gepubliceerd. 20