Memorandum. Uitdagingen Belgische Wijnbouw volgens publiek

Transcriptie

1 Memorandum Uitdagingen Belgische Wijnbouw volgens publiek Wie wil starten met wijnbouw op onze breedtegraad wordt vaak geconfronteerd met dezelfde twijfels en opmerkingen van de stuurlui aan wal. Alhoewel de sympathie voor wijnprojecten de jongste jaren opmerkelijk is gestegen, worden toch steeds dezelfde redenen aangehaald waarom het telen van druiven en maken van wijn in onze streken niet zou lukken: 1. We hebben er het klimaat niet voor 2. Er valt hier teveel regen 3. We hebben niet de gepaste grond Deze - op het eerste zicht terechte - opmerkingen blijken algauw niet correct. Zo regent het in Bordeaux gemiddeld 950 ml/ jaar en in Hawkes Bay (Nieuw-Zeeland) meer dan 1500 ml. Toch worden in beide regio s niet onaardige wijnen geproduceerd. In België variëert de gemiddelde neerslag van 900 ml (kust) tot 650 ml (Gaume, Maasvallei). Ook de kwaliteit van onze grond komt dan ter sprake: op één of andere wijze zit de noodzaak van een stenige rotsbodem voor wijnbouw in ons collectief geheugen gegrift. Onze veelal vruchtbare klei-en leembodems zouden daardoor niet geschikt zijn voor wijnbouw. Nochtans zijn honderden wijnbedrijven aktief in de Pfalz, op vergelijkbare leembodems. En bij aanplantingen in de Nieuwe Wereld wordt gezocht naar de beste leemgronden, omdat deze de beschikbaarheid van alle mineralen waarborgen. De enige reden waarom er druiven geplant werden op stenige bodems, is omdat men deze bodems niet kon bewerken om er graan op te zaaien. Door druiven aan te planten rendabiliseerde men deze percelen. Omdat dit al honderden jaren gebeurt is de link tussen druiven en rotsbodems deel van ieders parate kennis geworden. Maar daarom nog niet terecht. Een rotsbodem geeft zeker typiciteit aan bepaalde cépages, maar is niet noodzakelijk voor wijnbouw tout court. En dan de temperatuur. Algemeen wordt aangenomen dat voor wijnbouw een gemiddelde jaartemperatuur van 10 C noodzakelijk is. België zit met een jaartemperatuur van 9,8 C net onder deze limiet. Wijnbouw in heel België is dus wellicht niet mogelijk, maar wie op zoek gaat naar goed gedraineerde zuidhellingen met open expositie zal kunnen genieten van een jaargemiddelde dat vlot boven 13 C uitkomt. En dan wordt kwalitatieve wijnbouw plots een heel pak realistischer. Daar hebben we de klimaatsopwarming zelfs niet voor nodig. PAGINA 1 VAN 6 TEKSTREDACTIE: JAN CAUDRON

2 Echte uitdagingen van Vlaamse / Belgische wijnbouw 1. Opleiding en vorming: De echte reden waarom wijnbouw zolang verdwenen is uit onze streken, is het gebrek aan kennis. Ook de nieuwe wijnbouwers ervaren dit als hun grootste handicap. Alhoewel de manieren om kennis te vergaren door de digitalisering en democratisering van reizen sterk zijn toegenomen, blijft de nood aan permanente vorming en opleidingen onze belangrijkste kopzorg. 2. Financiering: wijnbouw vraagt een extreem lange periode tussen initiële investering en rendabiliteit. Die lange periode - minimum 8 jaar - maakt het opstellen van een financiëel plan met voorziene kasstromen zeer moeilijk. Reguliere kredietverschaffers zijn, zeker op dit moment, niet bereid een bedrijf te financieren dat al zeker de eerste 4 jaar geen inkomsten heeft. De succesvolle Belgische wijnbedrijven zijn allemaal gestart met auto-financiering. Door het gebrek aan groeikapitaal blijven vele liefhebbers noodgedwongen op een kleine, onrendabele schaal werken, terwijl ze de know-how en de drive hebben om naar een rendabel hoofdberoep te groeien. Maar niet de middelen. Uitbreiding Win-win lening? Gimv/ Agri+ fonds? 3. Nood aan omkadering. Moderne bedrijfsvoering hangt samen met input van een kenniscentrum of vakgroep, op elk vlak van het productieproces. Momenteel bestaat er geen enkele omkadering voor wijnbouw. Bladstalen, ziekteanalyses, wijnanalyses: voor elke vraag of elk probleem moeten we naar het buitenland. Er is reële nood aan een goed uitgerust labo met competente medewerkers. Dit kan ingebed worden binnen een steunpunt wijnbouw waar eventueel ook de nodige commerciële omkadering ondergebracht wordt. Vlam noch BFWG hebben tot nog toe initiatieven ivm wijnbouw genomen. 4. Eénduidige overheid: de verschillende overheden werken te weinig samen, en dikwijls worden dezelfde gegevens opgevraagd. De bevoegdheden zijn niet duidelijk omschreven. Beslissingstrajecten zijn ongekend of niet duidelijk waardoor kansen tot inspraak gemist worden (vb: trajectverloop erkenningen spuitproducten). Er is een stuitend gebrek aan kennis van de wijnwereld binnen het FAVV. De regionale afdelingen der Accijnzen hanteren elk hun eigen regeltjes, wat tot rechtsonzekerheid en concurrentievervalsing leidt. PAGINA 2 VAN 6 TEKSTREDACTIE: JAN CAUDRON

3 Over de VZW Belgische Wijnbouwers De vzw Belgische Wijnbouwers werd, onder impuls van Unizo, eind 2009 opgericht door 8 wijnbouwers: Paul Vleminckx - Chardonnay Meerdael, Oud-Heverlee Lodewijk Waes - Wijndomein Waes, Zwijnaarde Jos Van Laer - Kluisberg, Assent Hugo Bernar - Hageling Wijnbouw, Tienen Jan Caudron - Kampenberg, Sint-Lievens-Houtem Herman Van Goidsenhoven - Chartreuzenberg, Holsbeek Wim Liekens - Langenberg, Lichtaart Bruno Cools - Ten Bunder, Aarschot Maurice Fol - Tempelberg, Linden - erevoorzitter Onze sectorvereniging groeide ondertussen tot meer dan 50 professionele en semiprofessionele wijnbouwers die op Belgisch grondgebied aktief zijn. We willen de ontluikende Belgische wijnbouwsector professionaliseren door opleidingen, commerciële samenwerking, belangenbehartiging en permanente contacten met alle verschillende overheden. Het bestuur vergadert éénmaal per maand op wisselende locaties en nodigt daarbij steeds enkele leden uit als waarnemer. Wij richten jaarlijks een lessenreeks in over diverse aspekten van druivenkweek en wijnbouw. Deze lessen gaan door in het Oud Gemeentehuis ( bezoekerscentrum van de Hagelandse Wijnbouw) te Wezemaal. Amateur-wijnbouwers, Syntra-studenten en liefhebbers kunnen deze lessenreeks volgen indien ze toetredend lid worden en een verminderd lidgeld betalen. Alle communicatie binnen de vzw verloopt in het Nederlands aangezien de meerderheid van de leden uit Vlaanderen afkomstig is en de vereniging in Vlaanderen is gedomicilieerd. Nochtans zijn ook enkele domeinen uit Wallonië aangesloten. PAGINA 3 VAN 6 TEKSTREDACTIE: JAN CAUDRON

4 Sterke punten van Wijnbouw in België / Vlaanderen Vernieuwende landbouwsector: drive actoren, duidelijke groeimarkt Maakt minder aanspraak op landbouwgrond: een gezinsinkomen kan gegenereerd worden op minder dan 10 ha ( <-> melkvee: 100 à 150 ha) Kan rekenen op maatschappelijke goodwill (<-> varkens, kippen, veeteelt met mestprobleem...) Cirkel 300 km rondom Vl: s werelds grootste concentratie aan hoog opgeleide en kapitaalkrachtige consumenten Bedrijvigheid is combineerbaar met toerisme, verblijf, wellness, zorgboerderij en kan aldus slabakkende landbouwsectoren nieuw leven inblazen Creatie van eigen merk of naam in plaats van productie van commodities -> hogere marges Druivenrassen aangepast aan ons klimaat zijn nu volop beschikbaar 30 jaar ervaring op kleine schaal aanwezig Mechanisatie van de sector gaat nog steeds verder waardoor werkuren/ha zakken Grote interesse van consumenten voor producten met een locale eigenheid Gefaseerde opstart mogelijk waardoor risico s gespreid worden Klimaatswijziging doet wijngordel noordelijk opschuiven Zwakke punten, nadelen Lange opstarttijd vraagt aangepaste financieringsvormen Stelt grote eisen aan locatie: slechts op een beperkt aantal locaties mogelijk Nood aan piekarbeid ondanks mechanisatie Gepaste bedrijfsleiders met de juiste competenties vinden: combinatie van landbouw - industrie en marketing (kweek - productie - verkoop) Internationale concurrentie: prijs /kwaliteitsverhouding wordt vanaf de 2e fles vergeleken Gebruik van fungiciden blijft noodzakelijk, zelfs bij zogenaamde resistente cépages Hoge BTW en accijnzen in vergelijking met buurlanden Klimaats- en weersafhankelijk: risico op droogte, neerslag, hagel, rukwinden,... Sinds 1845: grosso modo elk decennium een nieuwe ziekte of schadelijk insect. PAGINA 4 VAN 6 TEKSTREDACTIE: JAN CAUDRON

5 Concrete vragen vanuit de sector 1. Uitbouw van een kenniscentrum voor wijnbouw. Centralisatie van know-how, organisatie van opleidingen, contacten met buitenlandse onderzoeks- en opleidingscentra. Een proeftuin voor het uittesten van onderstam - cépagecombinaties en het groeperen van de aanwezige maar verspreide kennis hierover. Opstartfase eventueel virtueel door de uitbouw van de website. Eén aanspreekpunt voor de overheid, spreekbuis van de gehele sector, doorstroming van informatie. De logische verdere evolutie van de vzw BWB. 2. Geaccrediteerd labo voor ziekte-en bladanalyse, behandelingsadvies, wijnanalyse. Een nieuw labo zou ingebed kunnen worden in het op te richten kenniscentrum. 3. Budget voor de aanstelling van een competentiemanager wijnbouw: teeltadvies aan wijnbouwers, hulp bij opstart, onderhandelingen met diverse overheden, community building en perscontact, internationale vertegenwoordiging, dagdagelijkse leiding van het kenniscentrum. 4. Europese wetgeving: er heerst grote onduidelijkheid over de GOB s, de verplichte vermeldingen op het etiket en de erosie van de benaming Vlaamse Landwijn door het invoeren van de categorie Belgische wijn ter vervanging van Tafelwijn. Er wordt gevreesd dat consumenten de benaming Belgische Wijn hoger zullen inschatten dan Vlaamse Landwijn. Voorbeeld: het schuimwijnmerk Belgian Bubbles is met CO2 geïnjecteerde Franse stille wijn. De BWB vzw stelt dat een afgewerkt product enkel naar België zou mogen refereren als de basisgrondstoffen effectief uit België afkomstig zijn. 5. Blijvend pijnpunt is de té beperkte reeks erkende sproeimiddelen, in het bijzonder fungiciden. Een erkenningscomité waakt over de toegestane middelen, maar is continu overbevraagd. Derdenuitbreiding is mogelijk, maar de voorwaarden zijn zo inperkend dat nieuwe, efficiënte en snel afbrekende moleculen in de praktijk zelden gebruikt (mogen) worden. We blijven over met oude, milieubelastende middelen als koper, mancozeb en captan. Die beperkte keuze leidt dan weer tot het snel ontstaan van resistenties. De beperkte lijst erkende sproeimiddelen heeft als pervers gevolg dat vele wijnbouwers zich nog steeds in het buitenland voorzien van niet-erkende sproeistoffen. Onder impuls van de BWB vzw is de lijst de laatste 2 jaar een beetje uitgebreid, maar in vergelijking met onze buurlanden blijven we ver achterop hinken. In een Europese context is de rigide en tijdrovende Belgische erkenningsprocedure onbegrijpelijk en onverdedigbaar. PAGINA 5 VAN 6 TEKSTREDACTIE: JAN CAUDRON

6 6. We willen vanuit onze sectorvereniging aandringen op een betere communicatie tussen de verschillende overheidsdiensten waar wij als wijnbouwers mee te maken krijgen. Er is slechts moeizaam contact tussen de verschillende bevoegdheidniveaus, maar ook tussen administraties van hetzelfde beleidsniveau lijkt er weinig uitwisseling. Het is tijdrovend om verschillende keren dezelfde informatie aan een andere administratie te moeten bezorgen. In concreto vragen we dat dezelfde gegevens slechts één keer door een overheid opgevraagd worden. Misschien is hier ook een taak weggelegd voor het op te richten kenniscentrum dat als doorgeefluik kan functioneren. 7. Afbouw BFWG. Binnen de BWB vzw is grote overeenstemming over de beperkte meerwaarde van de Belgische Federatie van Wijn en Gedistilleerd. De bijdrage per liter die opgelegd wordt staat niet in verhouding tot de aktiviteiten. De ontluikende wijnsector wordt niet gestimuleerd noch vertegenwoordigd. Beloften voor het opstellen van een Sectorgids voor de Wijnbouw werden niet nagekomen, ook niet na 3 jaar aandringen. De interne organisatie is schimmig en er heerst een ongezonde ons-kent-ons mentaliteit. De wijnanalyses die momenteel in opdracht van het BFWG worden uitgevoerd met het oog op de verschillende wijnkeuringen zijn onvolledig en er zijn soms twijfels over de accuraatheid. De proeverijen voor de appellaties kunnen vrij eenvoudig op een neutralere locatie ( FOD Economie? Kenniscentrum wijnbouw?) georganiseerd worden waardoor ze enkel aan serieux zullen winnen. 8. De Sectorgids voor de Wijnbouw die de vzw BWB op eigen kracht heeft samengesteld kan niet erkend worden door het FAVV zolang het document niet vertaald is naar het Frans. Zonder erkenning van deze gids betalen alle producerende wijnbouwers elk jaar een boete tarief aan het FAVV. We zoeken subsidie om deze vertaling uit te laten voeren met het oog op een snelle erkenning van de Sectorgids Wijnbouw. Er dient ook dringend overlegd te worden met het FAVV over een betere vorming van sommige controleurs: er worden soms onrealistische eisen gesteld die in tegenspraak zijn met de Good Industrial Practices voor wijnbouw. 9. Steun aan voortgezette (internationale) opleidingen voor gevestigde, producerende wijnbouwers. De Syntra-opleiding Wijnbouw is een groot succes. Ondanks organisatie van de lessen op 3 locaties (Gent, Leuven, Hasselt) lopen de wachtlijsten op tot +100 geïnteresseerden. De Syntra-opleiding richt zich naar beginnende wijnbouwers en gemotiveerde amateurs. Voor bestaande (semi-)professionele wijnbouwers zijn de opleidingsmogelijkheden in het binnenland beperkt: enkel de BWB organiseert voor haar leden een 6-tal lessen per jaar. Veel wijnbouwers volgen daarom ook nog lessen in Luxemburg, Duitsland, Frankrijk of Oostenrijk. Internationale gastdocenten naar hier halen voor korte, intensieve opleidingen zou een grote meerwaarde betekenen, maar dit kan enkel met financiële steun. Eventueel in een combinatie met de Syntra-opleidingen. 10. BTW en accijnzen: wijnproducenten in België hebben een concurrentiëel nadeel tov Duitse, Luxemburgse en Franse wijnbouwers door het hoge BTW-percentage en de bijkomende accijnzen. Opmerking: waarom geldt een hogere accijns op schuimwijn, terwijl dit al lang niet meer het luxeproduct van vroeger is door de opmars van goedkope cava s en prosecco s? PAGINA 6 VAN 6 TEKSTREDACTIE: JAN CAUDRON