Eindrapport (november 2015 tot april 2016)

Transcriptie

1 Eindrapport (november 2015 tot april 2016) Dossiernaam: Duurzame ontwikkeling van de macrozone glastuinbouwgebied Roeselare: naar een partnerschap tussen economische dynamiek en ruimtelijke kwaliteit Aanvrager: Provincie-West-Vlaanderen

2 Algemene opmerking: einde project. Het ruimtelijk strategisch project duurzame ontwikkeling van de macrozone glastuinbouwgebied Roeselare: naar een partnerschap tussen economische dynamiek en ruimtelijke kwaliteit eindigt op 30 april Dit is dan ook het laatste voortgangsrapport.

3 1. Gemeenschappelijk beleid glastuinbouw Het Vlaams actieplan glastuinbouw (2003) bestaat ondertussen meer dan 10 jaar. De uitdagingen die aan de basis lagen van dit actieplan (veroudering van het glasareaal en bedrijfsleiders, stijgende productiekosten, beperkte ruimte voor vestiging/uitbreiding, de vraag naar (meer) rechtszekerheid, etc.) zijn nog steeds actueel. Wat betreft de aanpak en de instrumenten voor het voeren van een ruimtelijk beleid glastuinbouw werd het Vlaams driesporenbeleid uitgewerkt. Dit ruimtelijk strategisch project kadert binnen spoor 2 (macrozones - verdere ontwikkeling van glastuinbouw in regio s waar reeds glastuinbouw geconcentreerd is). Sinds 2003 vond er heel wat onderzoek plaats, zijn er tal van verschillende projecten uitgevoerd, etc. Enkele voorbeelden: VLM locatiestudies (o.a. het Roeselaarse - locatiestudie bedrijvenzone glastuinbouw ) EFRO project duurzame glastuinbouwclusters Gerealiseerde glastuinbouwzone Stokstorm Ruimtelijk strategisch project glastuinbouw Oost-Vlaanderen Geplande glastuinbouwzones Roeselare, Melsele, Tal van studies met betrekking tot het landschappelijk integreren van serres Ruimtelijk strategisch project glastuinbouw macrozone Roeselare Onderzoek naar mogelijkheden voor energievoorziening (restwarmte, ) Project dakserre Provincie/Inagro/REO Veiling Gedurende de looptijd van het ruimtelijk strategisch project hebben we niet enkel gezocht naar goede oplossingen en instrumenten voor de uitdagingen die zich stellen binnen de macrozone Roeselare, maar werd eveneens gezocht naar samenwerking met tal van actoren die we ondertussen als echte partners mogen beschouwen. Sinds het prille begin van het ruimtelijk strategisch project vindt er zeer regelmatig overleg plaats met de collega s uit de provincies Oost-Vlaanderen en Antwerpen. Dit overleg wordt ook telkens bijgewoond door de experten glastuinbouw van het departement landbouw en visserij. Dit overleg en de intensieve samenwerking zal niet eindigen na het ruimtelijk strategisch project. We zullen blijven inzetten op het uitwisselen van kennis en ervaringen en zelfs proberen om de samenwerking naar een nog hoger niveau te tillen door samen te werken aan nieuwe projecten.

4 Uit het overleg blijkt dat de uitdagingen waarmee we allen worden geconfronteerd sterk gelijklopend zijn. Zaken die we kunnen vaststellen in de macrozone Roeselare zijn vaak ook terug te vinden in andere macrozones (zoals Hoogstraten, Boechout-Ranst, Sint-Katelijne-Waver, Beveren-Hamme, ). Samen met de Provincies Oost-Vlaanderen, Antwerpen en de experten glastuinbouw binnen het departement landbouw en visserij wordt momenteel bekeken op welke wijze we alle verworven kennis kunnen samenbrengen én hierop verder bouwen om te komen tot een kwalitatieve en duurzame toekomstontwikkeling van de glastuinbouwsector. Dit alles zou moeten resulteren in een soort actieplan glastuinbouw 2.0, dat mee input kan geven aan het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Het is hoe dan ook belangrijk dat de glastuinbouwsector met haar specifieke kenmerken en noden voldoende aandacht krijgt binnen het toekomstig BRV. De samenwerking met de andere provincies heeft uiteindelijk geresulteerd in een 4-tal gemeenschappelijke doelstellingen: Blijven inzetten op voldoende ruimte voor glastuinbouw Ondersteunen van glastuinbouwontwikkeling Verduurzaming van de glastuinbouwsector Reconversie De concrete invulling van deze verschillende doelstellingen valt verder in dit eindrapport te lezen. Een algemene opmerking die we hierbij wel kunnen formuleren, en die verder in dit eindrapport nog regelmatig zal terugkomen, is dat het toekomstig glastuinbouwbeleid met eventuele bijhorende instrumenten en/of ondersteuning voldoende ruimte zal moeten laten voor maatwerk. De glastuinbouwsector is namelijk erg divers. 2. Overleg kabinet Om de projecten en initiatieven met betrekking tot glastuinbouw van de verschillende provincies voor te stellen én een aantal uitdagingen voor de sector aan te kaarten hebben we een overleg gevraagd met het kabinet van Vlaams Minister Joke Schauvliege. Dit overleg vond plaats op 3 maart De voorbereiding van dit overleg vond gezamenlijk plaats met de andere provincies en het departement landbouw en visserij.

5 Volgende punten werden aangekaart tijdens het overleg: Korte voorstelling huidig beleid glastuinbouw: actieplan, driesporenbeleid, etc. Voorsteling projecten glastuinbouw in West-Vlaanderen, Oost- Vlaanderen en Antwerpen Gemeenschappelijke doelstellingen Autonome ontwikkeling glastuinbouw: instrumenten & uitdagingen Clustervorming: ontwikkelingen & uitdagingen Reconversie: ontwikkelingen & uitdagingen 3. Vestiging van glastuinbouwbedrijven (autonome ontwikkeling): focus op trajectbegeleiding Ruimtelijke visie & kaartenbundel Voor de vestiging van glastuinbouwbedrijven (autonome ontwikkeling) blijven we gebruik maken van de ruimtelijke visie glastuinbouw voor de regio Roeselare en de bijhorende kaarten. De visie, met bijhorende kaartenbundel, vormt een belangrijk en richtinggevend instrument voor het onderzoek naar de ruimtelijke vestigingskansen voor glastuinbouwbedrijven. Het voordeel van de kaartenbundel is dat deze is tot stand gekomen door een zeer goede ruimtelijke analyse van het projectgebied. Gemeentelijke structuurplannen, provinciaal structuurplan, bijzondere plannen van aanleg, ruimtelijke uitvoeringsplannen, mobiliteitsplannen, erosiekaarten, watertoetskaart, werden allemaal meegenomen bij het opmaken van de visiekaart. Zo werd voor een stuk de zekerheid ingebouwd dat er voor de visiekaart ook draagvlak is in de regio. Uiteindelijk zijn het nu in eerste instantie nl. nog steeds de gemeenten zelf die de stedenbouwkundige vergunningen afleveren aan tuinders. Het vinden van een geschikte locatie voor glastuinbouw is meestal één van de meest cruciale aspecten van elk dossier, maar geen evidente oefening. Tal van factoren spelen een belangrijke rol in de zoektocht: beleidsvisies en -keuzes, lokale situatie op het vlak van waterhuishouding, situatie op het vlak van mobiliteit en ontsluitingsmogelijkheden, mogelijkheden op het vlak van landschappelijke inpassing, energieverhaal (zoals bvb. de afstand tot een gasaansluiting), etc. Bovendien moet de kavel voldoende groot zijn, bij voorkeur een mooie rechte vorm hebben en toekomstige uitbreidingsmogelijkheden bieden,

6 Dit impliceert dat, in het bijzonder voor grotere serrecomplexen, vaak meerdere kavels (van soms verschillende eigenaars) moeten kunnen verworven worden. De visie/kaartenbundel wordt telkens intensief gebruikt bij de trajectbegeleiding glastuinbouw, niet in het minst bij het onderzoek naar de meest geschikte locatie voor een glastuinbouwbedrijf. De afgebakende gebieden (bvb. flexibele ontwikkelingsgebieden) geven geen garantie op vergunning, maar zijn wel richtinggevend. Trajectbegeleiding glastuinbouw Om in te spelen op de uitdagingen die zich stellen op het vlak van vergunningen werd trajectbegeleiding uitgewerkt. Deze trajectbegeleiding is één van de belangrijkste producten die we in het kader van het project hebben uitgewerkt. Hieronder nog even kort de beschrijving van wat we exact bedoelen met trajectbegeleiding: Via trajectbegeleiding willen de Provincie & Inagro helpen met het doordacht voorbereiden van elk bouwdossier. Hiermee willen we zowel inspelen op kansen om een dossier te versterken alsook anticiperen op mogelijke knelpunten die een dossier zouden kunnen bemoeilijken. Als gedreven ondernemer wil men het liefst zo snel mogelijk starten met het bouwproject, maar tussen droom en realisatie staan verschillende procedures. Het is niet altijd eenvoudig om als ondernemer al deze procedures te overzien, goed te weten waar men allemaal rekening mee moet houden,... De trajectbegeleiding kan hierbij helpen door middel van individuele begeleiding en advies. Trajectbegeleiding bevat geen gestandaardiseerde totaaloplossingen voor elk glastuinbouwdossier. Met de nodige flexibiliteit gebiedsgericht kunnen inspelen op de steeds wijzigende context is nodig. Trajectbegeleiding maakt dit mogelijk. De focus in trajectbegeleiding ligt op (ruimtelijk) onderzoek en advies, voldoende overleg en goede communicatie op het juiste moment. Er worden geen taken uitgevoerd die toebehoren aan studiebureaus, architecten, milieuadvies, etc.

7 Ondertussen zijn de trajectbegeleiders al geruime tijd aan de slag en zijn er al heel wat ervaringen met het begeleiden van concrete dossiers. De ervaringen zijn vrij positief, zeker wanneer een project in een voldoende vroeg stadium wordt aangemeld. Uiteraard is trajectbegeleiding geen garantie op vergunning, en kunnen er in moeilijke of geblokkeerde dossiers geen wonderen verricht worden. Toch geloven we in deze aanpak, en merken we aan de eerste reacties van de verschillende betrokken partijen dat deze aanpak echt kan werken. Trajectbegeleiding wordt ook steeds beter bekend bij zowel de tuinders als de lokale besturen, wat in de voorbije maanden resulteerde in 12 tuinders die hebben aangegeven dat ze wensen gecontacteerd te worden door de trajectbegeleiders. De eerste contacten hebben ondertussen plaatsgevonden, en momenteel maken we volop werk van de concrete begeleiding. Hierbij dienen we wel nogmaals te vermelden dat trajectbegeleiding geen verplichting is. Niet alle dossiers worden dan ook automatisch aangemeld voor trajectbegeleiding. Ook na het ruimtelijk strategisch project zal trajectbegeleiding aangeboden worden, zo krijgt het strategisch project een duurzaam karakter. Macrozones Dit ruimtelijk strategisch project vond plaats in de macrozone regio Roeselare. In de richtinggevende bepalingen van het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen wordt de agrarische macrostructuur op Vlaams niveau opgesplitst in een aantal regio s. Deze regio s zijn gespecialiseerd in een bepaalde agrarische subsector. Eén type van deze regio s zijn de macrozones met concentratie en specialisatie van tuinbouw onder glas en plastic. Macrozones zijn gebieden waar glastuinbouw is verweven met andere vormen van land- en tuinbouw en waar positiever kan worden omgegaan met glastuinbouwontwikkelingen. Macrozones omvatten meerdere gemeenten, maar niet noodzakelijk de volledige oppervlakte van deze gemeenten. Dit impliceert dat in de gemeenten binnen de macrozone ook serrevrije gebieden kunnen voorkomen. In de macrozones, waar dus al een zekere concentratie van glastuinbouw aanwezig is, kan een stimulerend beleid gevoerd worden. De aanduiding van de macrozones is belangrijk gebleken. Wanneer gekeken wordt naar het beleid van de verschillende Provincies met betrekking tot glastuinbouw, dan is duidelijk merkbaar dat er inspanningen voor de glastuinbouwsector worden gedaan binnen de verschillende macrozones.

8 Het lijkt belangrijk dat er ook in de toekomst (bijvoorbeeld in het kader van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen) aandacht blijft bestaan voor de macrozones. Wat betreft de huidige afbakening van deze macrozones glastuinbouw kan wel de vraag gesteld worden of er, uiteraard in functie van concrete potenties, ook moet nagedacht worden over een glastuinbouwbeleid buiten de macrozones. Een concrete potentie lijkt het energieverhaal, waarin de glastuinbouwsector zowel kan fungeren als energieverbruiker als (decentrale) energieproducent. Zeker voor energie-intensieve teelten zal in de toekomst steeds meer op zoek moeten worden gegaan naar intelligente koppelingen met restwarmte en CO2. Ook geothermie kan belangrijke kansen met zich meebrengen, zeker in de Kempen. 4. Serres in het landschap Een belangrijk aspect van dit project was het verder op zoek gaan naar mogelijkheden om niet enkel in te zetten op ontwikkelingsmogelijkheden voor (verspreide) glastuinbouw, maar evenzeer op landschapsopbouw, telkens inspelend op de gebiedsgerichte ruimtelijke en landschappelijke kenmerken van de specifieke omgeving van het bedrijf. Twee landschapsdeskundigen (zowel tewerkgesteld bij Inagro als bij de Provincie West-Vlaanderen) hebben zeer actief op dit thema gewerkt. Binnen het project wordt landschap gedefinieerd zoals opgenomen in de Europese landschapsconventie, ook wel het verdrag van Florence genoemd, opgesteld in het jaar 2000: Landschap is een gebied zoals dat door mensen wordt waargenomen en waarvan het karakter bepaald wordt door natuurlijke en menselijke factoren en de interactie daartussen. Voor dit project impliceert dit concreet dat het landschap in het projectgebied wordt bepaald door het bedrijf op een perceel, omgeving van het perceel én de perceptie van mensen. We beschouwen het bedrijf in zijn omgeving op drie landschappelijke schalen: microniveau: het bedrijf op het eigen perceel mesoniveau: het bedrijf en de nabije omgeving (aangrenzende percelen, openbaar domein in de buurt, ) macroniveau: het bedrijf in de (zeer) ruime omgeving

9 Binnen het project werd gewerkt op deze 3 landschappelijke niveaus en werd ook sterk ingezet op communicatie om de perceptie en dus ook de kijk op het landschap van de verschillende actoren te beïnvloeden. Een waarnemer in het landschap krijgt een totaalbeeld van het bedrijf in z n omgeving te zien waarbij micro-, meso- en macroschaal een onlosmakelijk geheel vormen. Daarom onderzocht het project hoe de bedrijfsintegratie geoptimaliseerd kan worden en op welke wijze de economische dynamiek een positieve invloed op landschappelijke kwaliteit kan hebben door mogelijke acties op de 3 schaalniveaus op te lijsten en de bijhorende kansen en knelpunten in kaart te brengen. In de startfase van het project werd een grondige analyse uitgevoerd van het studiegebied op het vlak van landschap. Er werd onderzocht wat de landschappelijke impact van diverse types van glastuinbouwbedrijven nu precies impliceert, wat de verschillende types glastuinbouwbedrijven zijn en hoe het landschap doorheen de decennia geëvolueerd is. Een aantal vaststellingen waren o.a. dat: er veel verschillende types glastopstand zijn (oppervlakte, hoogte, ) en verschillende bedrijfstypes (enkel gespecialiseerde glastuinbouw, gemengde bedrijven, ) het grondgebruik rondom een glastuinbouwbedrijf in Midden-West- Vlaanderen vrij vaak intensieve groenteteelt is (akkerbouw) verschillende types glasopstand en bedrijfstypes door elkaar voorkomen binnen de macrozone het landschap vrij versnipperd is (met weinig grote open ruimten, verspreide land- en tuinbouwbedrijven, verspreide bebouwing, etc.) er niet bij elk bedrijf even veel groenaanplant is reeds aanwezige kleine landschapselementen in de omgeving van bedrijven ook kunnen bijdragen aan een zekere landschappelijke integratie van een bedrijf Microniveau Na een grondige landschappelijke lezing van de macrozone werd, in nauw overleg met tal van actoren, het bestaand wetgevend kader met betrekking tot landschappelijke integratie in kaart gebracht. De huidige werking situeert zich vooral op microniveau (perceelsniveau). De keuze om de landschappelijke ingrepen te laten uitvoeren op het eigen perceel is vrij logisch. Een tuinder wenst een serre te bouwen en is zelf verantwoordelijk voor de landschappelijke integratie, op de eigen grond.

10 Dit heeft belangrijke voordelen: de gronden zijn in eigendom van de bouwheer, waardoor hij zelf kan aanplanten én kan instaan voor het onderhoud achteraf. Er is ook een rechtstreekse link met de vergunning van het bedrijf én een rechtstreekse link met de onmiddellijke omgeving (bufferend effect naar de directe buren toe). Bovendien is dit soort landschappelijke integratie ook altijd mogelijk, er is steeds de mogelijkheid om op het eigen terrein ruimte te voorzien voor groen. Voor het integreren op grotere schaal heb je altijd ruimte nodig buiten het perceel, vaak in eigendom van iemand anders. Die ruimte vinden is niet altijd mogelijk, zeker niet in de macrozone Roeselare waar het ruimtegebruik en de druk op de ruimte groot is. Er wordt echter soms geopperd dat de situatie voor landschappelijke integratie van serrecomplexen op perceelsniveau suboptimaal is. Dat het landschappelijk integreren misschien beter op een grotere schaal kan worden georganiseerd. Er was geen gedetailleerd overzicht beschikbaar van de beleidsinitiatieven binnen de macrozone. Wie legt welke regels op, welke borgsystemen bestaan er, hoe zit het met opvolging/handhaving, Daarom werd onderzocht welke verplichtingen er momenteel worden opgelegd met betrekking tot de landschappelijke integratie van (glastuinbouw)bedrijven en of deze verplichtingen zijn opgenomen in bvb. een stedenbouwkundige verordening. Uit deze analyse is gebleken dat er in elke gemeente aandacht is voor de landschappelijke integratie van bedrijven. Zo wordt aan het vergunningsdossier in het kader van bouwprojecten telkens een beplantingsplan toegevoegd. Deze plannen worden vaak opgemaakt binnen Inagro (het vroegere POVLT Provinciaal Onderzoeks- en Voorlichtingscentrum voor Land- en Tuinbouw), door de landschapsarchitect die ook op het ruimtelijk strategisch project werd tewerkgesteld. Met betrekking tot glastuinbouw wordt wel meegegeven dat landschappelijk integreren van serres extra uitdagingen met zich meebrengt. Niet enkel zijn het vaak grote constructies, er moet ook rekening worden gehouden met tal van randvoorwaarden (lichtinval/schaduw, voldoende ruimte voor onderhoud vrijhouden, etc.). Met deze randvoorwaarden wordt bij het opmaken van beplantingsplannen rekening gehouden. Ook het reeds aanwezig groen in de ruimere omgeving van het perceel wordt in de plannen meegenomen.

11 In het kader van het ruimtelijk strategisch project werd landschappelijke integratie op perceelsniveau niet verlaten, na heel wat onderzoek wordt geconcludeerd dat minstens een zekere hoeveelheid groen op het eigen perceel moet blijven voorzien worden. Er werd wel actief op zoek gegaan naar optimalisatiemogelijkheden op perceelsniveau. Er werden tal van plannen opgemaakt in het kader van vergunningsaanvragen, maar er werden ook een groot aantal tuinders bezocht die niet onmiddellijk bouwplannen hebben. Deze tuinders werden benaderd met als doel samen met hen te onderzoeken op welke wijze, ook los van concrete bouwdossiers, aan het landschap kan worden gewerkt. Dit met als doel op zoek te gaan naar kansen voor landschappelijke optimalisatie. Er werd geopteerd om tuinders persoonlijk te benaderen door middel van eerstelijnsadvies. Heel wat tuinders waar er kansen zijn voor landschappelijke ingrepen werden geselecteerd en bezocht voor een presentatie van het aanbod aan instrumenten die er zijn om, ook los van vergunningsmatige verplichtingen, aan het landschap te werken. Concreet gaat het voor de doelgroep land- en tuinbouwers dan over (o.a.) volgende mogelijkheden: advies geven over de (nog betere) landschappelijke integratie van bedrijven/gebouwen/constructies advies geven over landschapsecologische werken uitvoeren van landschapsecologische werken en bedrijfsintegratie mits de plannen blijk geven van een ambitieuze totaalbenadering van het bedrijf en zijn plaats in het landschap, hiermee verder gaand dan wat afdwingbaar is in het kader van vergunningverlening Tijdens het bezoek werd ook telkens de trajectbegeleiding voorgesteld. De tuinders werden gepolst naar hun plannen voor groenaanplant op het eigen perceel, naar de uitgevoerde aanplant en de positieve ervaringen of knelpunten die ze ervaren hebben. Kansen voor een betere integratie door aanplant op het eigen terrein werden aangetoond door het opmaken van landschapsplannen. Na een eerste kennismakend gesprek en terreinbezoek kunnen de tuinders een landschapsconsulent raadplegen die instaat voor het, samen met hen, detailleren en uitvoeren van de landschapsplannen. Omwille van de specifieke bedrijfssituatie bij een glastuinbouwbedrijf (o.a. nodige lichtinval) zijn bijkomende kansen (dus bovenop de verplichtingen in het kader van vergunningen) op landschappelijk vlak op microniveau vaak beperkt.

12 Niet enkel is er vaak vrij weinig restruimte beschikbaar, te veel beplanting, of beplanting te dicht bij de serre kan ook hinderend zijn voor een goede bedrijfsvoering. Bovendien zijn ook de hoge grondprijzen en de nabijgelegen akkers (vaak voor groententeelt) soms een beperkende factor om tot een extra aanplant op het eigen perceel te kunnen overgaan. We stelden wel vast dat het eerstelijnsadvies de drempel verlaagt voor tuinders om ook over het landschappelijke kader van hun bedrijf na te denken en een sensibiliserend karakter heeft. Omdat het resultaat van dit eerstelijnsadvies positief werd geëvalueerd zal de landschapsconsulent in de toekomst de bedrijven verder actief blijven benaderen. Doorheen het strategisch project zijn we tot de vaststelling gekomen dat voldoende aandacht hebben voor landschappelijke integratie erg belangrijk is, gezien bezwaren uit de buurt tegen bouwprojecten regelmatig ingegeven zijn vanuit zichtverlies. Deze vaststelling wordt zeer regelmatig gecommuniceerd aan de sector, en wordt ook altijd meegenomen bij de trajectbegeleiding. Mesoniveau Op het mesoniveau werden de mogelijkheden voor het landschappelijk integreren op een iets grotere schaal onderzocht (niet meer noodzakelijk enkel op het perceel). Kansen voor dergelijke landschapsopbouw kunnen bvb. worden gevonden op percelen van buren (weilanden?), openbaar domein (bermen, beekbegeleidende begroeiing, ), etc. Theoretisch gezien kan dit kansen bieden om serres beter te integreren in hun omgeving, maar praktisch stoot men hier vrij snel op (eigendoms)grenzen. Tuinders hebben slechts zelden gronden in eigendom buiten het eigen perceel, waardoor je dus quasi altijd aangewezen bent op grond van iemand anders (publiek of privaat) om dergelijke aanplant te realiseren. Voor verschillende glastuinbouwbedrijven werd de ontwerpoefening gemaakt waarin werd bekeken welke (realistische) mogelijkheden er rond deze bedrijven zijn om hen om mesoniveau te integreren. Hieruit werd al snel duidelijk dat het opmaken van dergelijke plannen altijd maatwerk is én erg doordacht moet gebeuren. De macrozone situeert zich in een economisch hoogdynamische omgeving. Dit impliceert dat er maar weinig vrije grond is die bijkomend kan ingezet worden voor landschap.

13 Daarnaast is het ook zo dat de macrozone gelegen is in een erg productieve groenteregio, wat met zich meebrengt dat aangrenzende percelen bij glastuinbouwbedrijven heel vaak akkers zijn. Opgaand groen naast akkers kan zorgen voor bladval, schaduw op de akkers, etc. Hierbij moeten we extra waakzaam zijn om geen spanningen te gaan creëren tussen enerzijds glastuinbouw en anderzijds bvb. intensieve groenteteelt (grondgebonden landbouw). Ook het openbaar domein biedt niet altijd veel kansen om tot een aanplant over te gaan, zo zijn de bermen vaak onvoldoende breed om iets te kunnen planten. Toch lijkt op een dergelijke wijze aan het landschap werken waardevol. De landbouwers die we benaderd hebben zagen soms zelf mogelijke kansen (maar ook uitdagingen) om aan een dergelijke landschappelijke integratie te werken. In de toekomst kan er verder onderzocht worden of er kansen zijn op mesoniveau. Niet enkel theoretische kansen, maar ook kansen op uitvoer. In eerste instantie zien we dit dan wel eerder vanuit vrijwilligheid. Conclusie Na het uitvoeren van bovenstaande initiatieven hebben we uiteindelijk kunnen vaststellen dat een (landschappelijk) beleid op maat van enkel de (verspreide) glastuinbouwsector uitwerken moeilijk is. Het is niet evident om voor de uitdagingen die zich voor de verspreide glastuinbouwsector stellen algemene regels, kaders of voorschriften uit te werken. Daarom werd in het kader van dit project beslist om de aanpak te verruimen naar de volledige land- en tuinbouwsector, binnen een specifiek projectgebied waarin het landschap, met al haar activiteiten, geheel wordt meegenomen. Meer informatie hierover valt terug te vinden in het volgende hoofdstuk (inrichtingsnota). In de projectaanvraag was reeds opgenomen dat er voldoende aandacht moet worden geschonken aan de relatie tussen de glastuinbouwsector en andere deelsectoren binnen de land- en tuinbouw. De praktijk heeft meermaals aangetoond dat er inderdaad op zoek moet worden gegaan naar een goed evenwicht tussen alle sectoren, en dat het uitwerken van een beleid voor één deelsector enkel kans heeft op slagen wanneer ook met alle andere deelsectoren voldoende rekening wordt gehouden. Zoeken naar win-win en afstemming is telkens weer de boodschap.

14 5. Inrichtingsnota: stand van zaken We willen blijven verder werken aan een sterkere omgevingskwaliteit in Midden-West-Vlaanderen. Niet alleen voor een goed imago en een verankering van tal van economische sectoren, maar ook voor een aantrekkelijke woon- en werkomgeving en een sterke streekidentiteit. Waar we dan ook volop blijven op inzetten, ook na het ruimtelijk strategisch project, is het proberen verzoenen van de economische dynamiek met het (productief) landschap. Belangrijk uitgangspunt hierbij is dat we met landschapsopbouw & gebiedsinrichting zowel de productiviteit van de land- en tuinbouw willen opkrikken en vrijwaren, maar tegelijkertijd ook aan landschappelijke kwaliteit werken. Dit sluit perfect aan bij de algemene doelstelling van het strategisch project: verzoenen van economische dynamiek met ruimtelijke kwaliteit. Om dit alles mogelijk te maken wordt ingezet op het opmaken van een inrichtingsnota, waarin wordt gewerkt aan (o.a.) volgende elementen: Voldoende ruimte voor productie o optimaliseren van de productieruimte o voorzien in ruimte voor (begeleide) schaalvergroting o voorzien in voldoende grote percelen / ontsnipperen van landbouwpercelen o stimuleren van zuinig ruimtegebruik o Een beter gestructureerd/leesbaarder landschap o betere landschappelijke integratie van bedrijven, gebouwen en tuinen o aandacht voor aantrekkelijke(r) architectuur, betere interne bedrijfsordening en bedrijfsvoering o selecteren van te versterken/creëren van groenstructuren om het gebied beter ruimtelijk te structureren en aantrekkelijker te maken voor de gebruikers van het landschap Een landschap met voldoende draag- en veerkracht voor de gewenste functies, rekening houdend met: o klimaatbestendigheid van het landschap o buffermogelijkheden, bergingsvermogen beken, o erosiebestrijding en bodemkwaliteit o waterkwaliteit en -kwantiteit o biodiversiteit Een beter gestuurde mobiliteit

15 o minder sluipverkeer o meer verkeersveiligheid (ook voor trage weggebruikers) o Binnen de inrichtingsnota wordt gezocht naar mogelijkheden om de inrichting van het buitengebied (met inbegrip van alle land- en tuinbouwsectoren, dus ook en in het bijzonder de glastuinbouwsector) waar nodig/mogelijk te optimaliseren. Er wordt gewerkt met een aanpak waarin we op zoek gaan naar kansen om bestemmingen en functies niet strikt van elkaar gaan scheiden, maar op zoek gaan naar kansen om functies op een doordachte wijze met elkaar te verweven. De grootste uitdaging is de zoektocht naar een aanvaardbaar evenwicht tussen enerzijds het landschap gebruikt voor productie en anderzijds het landschap voor natuur, beleving en recreatie. Realisatie van een dergelijke inrichtingsnota kan door gebruik te maken van de instrumentenkoffer die beschikbaar is in het kader van het nieuw decreet landinrichting. In het kader van de inrichtingsnota werd de voorbije maanden heel wat werk verricht. De analyse van het projectgebied werd afgerond, wat een belangrijke basis vormt voor het in een volgend stadium opmaken van de gebiedsvisie en inrichtingsnota. De lijvige analyse bestaat uit een beschrijvende nota per thema met heel wat kaartmateriaal en per thema een opsomming van de vastgestelde sterktes, zwaktes, bedreigingen en opportuniteiten. In de voorbije maanden werd (opnieuw) heel sterk ingezet op overleg met alle betrokken partijen. De analyse werd uitgebreid voorgesteld en op basis van de objectieve vaststellingen in de analyse werd verder input ingezameld. Hieruit blijkt dat de ruimtelijke uitdagingen in het projectgebied zich zowel situeren op het vlak van water(-voorziening, -overlast, beheer, ), mobiliteit (ontsluiting landelijke wegen, staat van de landelijke wegen, perceelstoegangen, ), bodem, kavelstructuur, landschap & groen(domeinen), recreatieve voorzieningen, etc. Veel overleg moet er voor zorgen dat de opmaak van de inrichtingsvisie en finaal de inrichtingsnota zo bottom-up mogelijk verloopt. Dit zal uiterst belangrijk zijn om voldoende draagvlak te vinden om uiteindelijk ook het een en ander op het terrein effectief te kunnen uitvoeren.

16 Op basis van alle verzamelde informatie wordt nu gewerkt aan de inrichtingsvisie, die dan een doorvertaling moet krijgen in de inrichtingsnota. Deze inrichtingsvisie is gebaseerd op de landschapsvisie die een aantal jaar terug door de Vlaamse Landmaatschappij werd opgemaakt en een kader biedt voor de zeer dynamische ontwikkeling van de land- en tuinbouw en de agro-industrie in de regio. Met de inrichtingsnota wordt deze visie concreet gemaakt binnen een specifiek projectgebied, zij wordt verder verfijnd en afgetoetst om op termijn tot concrete uitvoering te kunnen overgaan. In de visie staan een aantal kernkwaliteiten centraal. Deze kernkwaliteiten zijn de essentiële eigenschappen van het gebied die dienen te worden behouden én waar mogelijk geoptimaliseerd om ook in de toekomst te kunnen blijven spreken van een duurzaam landbouwproductielandschap. Het gaat over (minimaal) volgende 4 kernkwaliteiten: beschikken over goede productiefactoren (o.a. bodem - water - basismilieukwaliteit) beschikken over voldoende ruimte voor een vitale economie een goed ontsloten en veilig gebied voor elke gebruiker een multifunctioneel aantrekkelijk landschap Om de inrichtingsnota te kunnen realiseren wordt o.a. gekeken worden naar de instrumentenkoffer (met instrumenten voor beheer, inrichting, grondverwerving- en mobiliteit, ) die beschikbaar is binnen het (nieuw) decreet landinrichting. Op voorhand worden er geen uitspraken gedaan over mogelijk in te zetten instrumenten, een grondige instrumentenafweging zal gebeuren op basis van de gewenste maatregelen voor het gebied. Deze instrumenten zijn wel erg interessant gezien zij het mogelijk maken om te kunnen werken aan (versnipperde) eigendomsstructuren, aan de waterhuishouding, aan het landschap, grond te verwerven/ruilen én in te richten, De mogelijkheid om verschillende instrumenten te kunnen combineren én flexibel in te zetten in een projectgebied moeten de sterkte vormen van dit project. De specifieke uitdagingen met betrekking tot grond en de grondmarkt worden in het kader van de inrichtingsnota concreet uitgewerkt. Alle pistes die in de projectaanvraag werden opgenomen (gebiedsfonds, lokale grondenbank,

17 inzetten ruilinstrumenten, ) worden actief onderzocht op hun toepassingsmogelijkheden in het geselecteerde projectgebied. 6. Glastuinbouwclusters Het ruimtelijk strategisch project had als doel om vooral in te zetten op autonome glastuinbouwontwikkelingen. Toch hebben we vanuit het project ook de ontwikkeling van (o.a.) de glastuinbouwcluster Roeselare van zeer nabij gevolgd. Dit omwille van verschillende redenen: voor verschillende glastuinbouwbedrijven (bvb. bedrijven met energieintensieve teelten) kunnen glastuinbouwclusters nabij bvb. een restwarmtebron erg interessant zijn. Ook voor andere bedrijven kan een zekere vorm van clustering voordelen bieden. het glastuinbouwproject in Roeselare is één van de weinige voorbeelden van glastuinbouwclustering in Vlaanderen. Veel dergelijke zones zijn er in het verleden nog niet gerealiseerd. Daarnaast is het ook een erg interessant project op het vlak van duurzaamheid. De serres zullen namelijk warmte gebruiken afkomstig van de (zeer) nabijgelegen verbrandingsoven. Bovendien is het project ook goed gelegen: de zone is goed ontsloten, ligt naast de verbrandingsoven met restwarmte, aan de overkant van de REO Veiling, etc. Stand van zaken Op 17 december 2015 werd door de West-Vlaamse Intercommunale een infovergadering georganiseerd over de glastuinbouwzone. Meer info hierover valt hier terug te vinden: Ondertussen kunnen geïnteresseerde tuinders zich ook kandidaat stellen om zich te vestigen in het gebied, meer info hierover staat op deze website: Over het project werd ook een filmpje gemaakt, dat hier terug te vinden valt: Proces We hebben niet enkel de ontwikkeling van de glastuinbouwcluster Roeselare gevolgd, maar ons eveneens grondig geïnformeerd over de reeds gerealiseerde cluster in Deinze (Stokstorm) en de nog te realiseren cluster in Melsele. Ook de plannen die er geweest zijn om op andere locaties clusters te realiseren hebben we grondig bestudeerd. Daarnaast volgen we ook van nabij het onderzoek naar de oprichting van een

18 tuinbouwontwikkelingsmaatschappij dat door de Provincie Oost-Vlaanderen wordt uitgevoerd. Wat we hieruit kunnen leren is dat er bij clusterprojecten een gelijkenis is met de autonome ontwikkelingen, namelijk dat de ontwikkeling van clusterprojecten eveneens voor een groot stuk maatwerk is. Ook hier is elk dossier anders. De lokale situatie op het vlak van mobiliteit, grondgebruik, grondverwerving, energie (restwarmte bijvoorbeeld), landschap, zorgt telkens weer voor andere troeven en uitdagingen. Een handleiding of blauwdruk schrijven voor dergelijke projecten is dan ook niet evident. Wat wel mogelijk (én erg nuttig) is, is voldoende overleg en kennis- en informatie-uitwisseling tussen de verschillende (cluster)projecten. Lessen trekken uit ieders ervaringen, samen nadenken over kansen en mogelijke valkuilen lijkt ons een goede basis voor ieder (nieuw) project. Net omwille van deze reden hebben we in het kader van dit project zo sterk ingezet op overleg. Toekomst Het is belangrijk dat er in de toekomst, naast het voorzien in voldoende ruimte en mogelijkheden voor autonome ontwikkeling, ook verder nagedacht wordt over én ingezet wordt op de verdere ontwikkeling van clusterprojecten. Zoeken naar synergie op vele terreinen (ruimtelijk met andere bedrijventerreinen, maar ook op het vlak van ruimtegebruik, logistiek, energie, ) kan belangrijke voordelen opleveren. Daarnaast kunnen clusterprojecten ook rechtszekerheid met zich meebrengen, wat voor tuinders een erg belangrijk aspect is. Samengevat zal bij toekomstige clusterprojecten dus moeten nagedacht worden over voldoende ruimte (gezien de stijgende ruimtevraag van de bedrijven, in combinatie met een dalend aantal bedrijven), de voordelen van clustering (people-planet-profit), maar ook rekening houdend met het noodzakelijk maatschappelijk draagvlak. 7. Enquête Zoals in het vorige voortgangsrapport aangekondigd werd er in december 2015 opnieuw een enquête afgenomen bij de glastuinbouwers uit West- Vlaanderen. Doel van de enquête was om in kaart te brengen hoe de glastuinbouwsector momenteel naar de toekomst kijkt, na te gaan of trajectbegeleiding reeds bij alle tuinders voldoende bekend is en wat we eventueel nog kunnen aanpassen in het aanbod.

19 De enquête werd ditmaal ingevuld door 56 tuinders. We zien in de enquêteresultaten dat tuinders stilaan iets optimistischer kijken naar de toekomst, maar dat de (lage) productprijzen in combinatie met hoge productiekosten nog steeds remmend werken op de investeringsbereidheid. Wat betreft trajectbegeleiding merken we dat dit aanbod stilaan bekend wordt bij de sector (en de lokale besturen). Twaalf tuinders hebben aangegeven dat ze graag gecontacteerd wensen te worden door de trajectbegeleiders om hun toekomstplannen te bespreken. 8. Reconversie van glas De transitie van de glastuinbouwsector in West-Vlaanderen is zichtbaar in het landschap. Enerzijds is er de tendens van schaalvergroting. Deze schaalvergroting zorgt voor een daling van de productiekost per eenheid door investeringen over grotere oppervlaktes te spreiden. Dit kan o.a. zorgen voor een daling van de (hoge) energiekost. Deze tendens is vooral zichtbaar in de vruchtgroenteteelt (tomaten, komkommers, paprika), maar ook in de aardbeien zien we de laatste jaren een duidelijke schaalvergroting. Voor deze bedrijfstypes voeren verschillende provincies (o.a. West- Vlaanderen) én Vlaanderen een actief ruimtelijk beleid. Via trajectbegeleiding, rasteroefeningen, clustervorming, worden dergelijke grootschaliger glastuinbouwontwikkelingen ondersteund en gestuurd naar de meest aangewezen locaties. Toch zijn er ook tal van bedrijven die omwille van uiteenlopende redenen niet kiezen voor schaalvergroting. Sommige bedrijfsleiders stoppen met hun activiteiten, wat soms kan leiden tot leegstaande serres, andere bedrijfsleiders gaan op zoek naar alternatieve teelten/activiteiten. Zo zijn er in de bestaande glastuinbouwregio s nog tal van kleinere serres (van een paar duizend m² tot bvb. 1 à 2 hectare) die op zoek zijn naar een alternatieve, toekomstgerichte én rendabele activiteit. Vanuit het glastuinbouwbeleid wil de provincie serres die bouwfysisch, maar ook technisch, in goede staat zijn behouden voor teeltactiviteiten door het stimuleren van agrarische reconversie. De doelstelling hierbij is het voorbehouden van deze serres voor een agrarische activiteit omdat het gevaar om de hoek loert dat in dergelijke serres allerlei activiteiten zouden plaatsvinden die moeilijker verenigbaar zijn met hun aanwezigheid in landbouwgebied. Daarbij denken we bijvoorbeeld

20 aan de opslag van diverse goederen, het stallen van kampeerwagens of caravans, etc. Agrarische reconversie is belangrijk voor het behoud en de differentiatie van het glastuinbouwareaal in Vlaanderen. Het kan voor heel wat bedrijfsleiders een stimulans zijn om binnen de tuinbouwsector aan de slag te blijven en toekomstgerichte leefbare tuinbouwbedrijven te ontwikkelen. Daarnaast is de hedendaagse consument meer en meer op zoek naar nieuwe teelten en bedrijfsmodellen en staan lokaal geproduceerde groenten en fruit zeer hoog op hun agenda. Vanuit de diverse beleidsniveaus wordt die vraag naar het verkorten van de keten en het lokaal produceren op diverse manieren ondersteund. Gedurende de voorbije jaren is gebleken dat er ook voor deze groep tuinders geen standaardoplossing is voor de uitdagingen waarmee zij worden geconfronteerd. Dit maakt de keuze voor een oplossing ook veel complexer. Factoren die hierbij een rol spelen zijn o.a.: grootte van het bedrijf en perceel type serre ouderdom van het bedrijf ligging van het bedrijf (uitbreidingsmogelijkheden?) leeftijd van de bedrijfsleider / zijn er eventuele opvolgers de huidige teelt op het bedrijf de financiële draagkracht type bedrijfsleider Gezien er geen standaardoplossing voorhanden is, zal veeleer een individuele aanpak en begeleiding noodzakelijk zijn. Net zoals het geval is bij de bedrijven die kiezen voor uitbreiding/nieuwbouw/schaalvergroting zal ook hier een aanpak op maat waarschijnlijk de juiste vorm van begeleiding vormen. Vanuit praktijkonderzoek, beroepsorganisaties en innovatiesteunpunt zijn er in het verleden reeds verschillende initiatieven genomen op het vlak van agrarische reconversie. Voorbeelden hiervan zijn: praktijkonderzoek naar nieuwere en kleinere teelten onderzoek naar energiezuiniger teeltmethoden organiseren van informatiemomenten in verband met omschakeling van teelt

21 Verder krijgt ook de teeltvoorlichting regelmatig vragen over nieuwe teelten en vermarkten de veilingen diverse vergeten groenten, specialties, biogroenten, kleinfruit, asperges en andere. Een goede begeleiding van de tuinders is dus cruciaal. Een begeleiding waarin met alle relevante aspecten wordt rekening gehouden. Om een dergelijke goede, allesomvattende begeleiding uit te werken, het een en ander nog beter op elkaar af te stemmen én een goed instrument te creëren om tuinders met een vraag naar agrarische reconversie goed te kunnen ondersteunen werd een subsidie aangevraagd voor het oprichten van een operationele groep bij het departement landbouw en visserij (afdeling voorlichting, doelgroepenbeleid en kwaliteit plant). Binnen deze operationele groep, met vertegenwoordiging van alle relevante actoren (proefcentra, provincies, veilingen, ), zal een beslissingsondersteunend instrument worden opgemaakt waarbij alle essentiële beslissingscriteria aan bod komen die een rol spelen bij agrarische reconversie. 9. Restwarmte Energie is een erg belangrijk thema binnen de glastuinbouwsector. Alle tuinders hebben warmte nodig in hun serres, de nodige hoeveelheid warmte (en de tijdsperiode waarin warmte nodig is) varieert echter sterk per teelt. Vruchtgroenten hebben een andere warmtevraag dan aardbeien of bladgewassen, waardoor ook hier steeds weer maatwerk nodig is om tot een project te kunnen komen. Verschillende glastuinbouwbedrijven die een grote hoeveelheid warmte nodig hebben, hebben een warmtekrachtkoppeling geïnstalleerd die zowel warmte als elektriciteit levert. Hiermee spelen zij ook een rol als decentrale energieproducent. Een andere mogelijkheid om serres te verwarmen is door gebruik te maken van restwarmte. Deze restwarmte is op verschillende plaatsen beschikbaar, maar de grootste uitdaging is om deze restwarmte tot in het glastuinbouwbedrijf te krijgen. Zo is er de grote kost voor de aanleg van de leidingen (zeker bij grotere afstanden) en zijn er onderweg vaak ook verschillende hindernissen (wegen, bebouwing, waterlopen, ) bij de aanleg van de leidingen. Los van de praktische uitdagingen is er vaak ook nog onduidelijkheid over de organisatie van de restwarmte-uitwisseling. Zo zullen er meestal 3 partijen betrokken zijn in een project rond restwarmte-uitwisseling: de producent van

22 warmte, de afnemer van warmte en een warmtebedrijf dat als tussenpersoon fungeert. Dit warmtebedrijf zorgt voor het leidingnet tussen producent en afnemer én voor de financiële afhandeling van de uitwisseling van de restwarmte. Al kan ook de producent of de afnemer van restwarmte de rol van warmtebedrijf op zich nemen. Een project in volle ontwikkeling waar de koppeling binnenkort zal gerealiseerd worden is de glastuinbouwcluster te Roeselare, waar 20 hectare serres zullen verwarmd worden met restwarmte afkomstig van de Roeselaarse verbrandingsoven. De verbrandingsoven levert reeds jaren warmte aan glastuinbouw, maar ditmaal zal dit op een grotere schaal gebeuren. In het kader van het strategisch project werden verschillende studies uitgevoerd om de mogelijkheden met restwarmte te onderzoeken: Bij heel wat bedrijven uit de macrozone werden restwarmte audits uitgevoerd. Deze audits vonden o.a. plaats bij bedrijven in Roeselare, Ledegem, Lichtervelde, Ingelmunster, Meulebeke, Tielt, Ardooie, Oostrozebeke, De beschikbare warmte (hoeveelheid, temperatuur, ) werd gedetailleerd in kaart gebracht. Er werd ook becijferd wat het moet kosten om deze warmte uit te koppelen en tot welke maximale afstand dit rendabel is. De resultaten van het onderzoek zijn veelbelovend, maar de perfecte match vinden tussen bedrijf met restwarmte en tuinder met warmtevraag is niet eenvoudig. Dit komt voornamelijk door de vrij grote spreiding van de glastuinbouwbedrijven over de volledige macrozone. De bedrijven moeten zich toevallig in elkanders nabijheid bevinden. Bij nieuwbouwvestigingen stelt dit probleem zich minder, gezien bij de zoektocht naar de locatie rekening kan worden gehouden met beschikbare restwarmte. We blijven hier dan ook erg actief op inzetten door o.a. in het kader van de trajectbegeleiding bij bedrijven met (nieuw)bouwplannen steeds alle kansen te verkennen om tot een concreet project te komen. Er zijn verschillende scenario s denkbaar om restwarmte uit te koppelen. Er is de mogelijkheid om te komen tot een één-op-één

23 koppeling met de warmte-aanbieder aan de ene kant en de warmtevrager aan de andere kant. Het is echter ook mogelijk om te werken met een warmtenet met verschillende aanbieders en afnemers. Dit kan verschillende (schaal)voordelen met zich meebrengen op het vlak van kosten voor aanleg, garantie van steeds beschikbare warmte, etc. Daarom werd ook onderzoek gevoerd naar de mogelijkheden om een warmtenet aan te leggen op grotere schaal. In de nabije toekomst is het de bedoeling om met deze studieresultaten verder aan de slag te gaan en te verkennen of het mogelijk is om een aantal (deel)clusters van dit net te realiseren. In de nieuwe dakserre van Inagro zal niet enkel restwarmte gebruikt worden, er zal ook onderzoek plaatsvinden naar de bruikbaarheid van restwarmte (ook op lage temperaturen) in serres. Tuinders zullen hierdoor op een laagdrempelige wijze kunnen kennismaken met deze methodiek van verwarmen, de bijhorende technologie, kostprijs, Dit zal erg interessant zijn, gezien we tijdens de verschillende informatievergaderingen over het thema konden vaststellen dat er nog wel wat onduidelijkheid leeft over dit thema (zowel praktisch, financieel als organisatorisch). 10. Dubbel ruimtegebruik Ruimte is schaars, wat noopt tot nadenken over het optimaliseren van het ruimtegebruik. Vanuit deze vaststelling werd binnen West-Vlaanderen onderzocht of het haalbaar is om een serre te bouwen bovenop een industriële loods. Ondertussen is de beslissing genomen dat de Provincie West-Vlaanderen en Inagro samen een onderzoeksserre zullen bouwen op het dak van de nieuwe kistenloods van de Reo Veiling. Deze serre: is een belangrijke demonstratie van de mogelijkheden voor dubbel ruimtegebruik. Als voorbeeld van meervoudig ruimtegebruik in een stedelijke omgeving kan dit project inspirerend werken voor tuinders. is een demonstratie van professionele tuinbouw in de stad (Roeselare). Door de combinatie van onderzoek en educatie zal gewerkt worden aan een opschaling en verdere professionalisering van het stadslandbouwmodel.

24 is gelegen nabij de verbrandingsoven van Roeselare wat het mogelijk maakt om de serre te benutten als een demonstratieruimte voor de mogelijkheden met (laagwaardige) industriële restwarmte. is zeer goed gelegen, vlakbij de REO veiling waar tuinders zeer regelmatig langskomen. Het zal dus een kleine moeite (laagdrempelig) zijn om ook even binnen te springen in de dakserre en daar kennis te maken met allerlei innovatieve tuinbouwoplossingen. ligt op een locatie waar industrie, distributie, land- en tuinbouw, toelevering en onderzoek elkaar zullen ontmoeten. is ook gericht op het brede publiek met o.a. een educatieve werking. draagt met haar mooie architectuur (met o.a. een gevelserre) bij aan de omgevingskwaliteit. de serre is gelegen op een erg zichtbare locatie, langs de grote ring van Roeselare. Hierdoor biedt zij de mogelijkheid om te fungeren als aantrekkelijke etalageruimte voor talrijke innovaties, maar evenzeer als geschikte locatie voor landbouweducatie, toegankelijk voor het publiek. Door de mensen de kans te geven kennis te maken met deze innovatieve sector wordt er verder actief gewerkt aan een positiever imago. Meer informatie (en beeldmateriaal) valt hier terug te vinden: Dit project is ook geselecteerd als pilootproject productief landschap. Meer info valt hier terug te vinden: In 2015 werd een projectregisseur aangesteld en werd een intensief begeleidingstraject opgestart. Een ontwerpwedstrijd werd uitgeschreven en ondertussen is er een ontwerpteam aangesteld. Dit ontwerpteam zal de verdere concretisering en uitwerking van het project verzorgen, tot en met de begeleiding van de bouwwerken op zich. Een draaiboek zal worden opgemaakt dat bruikbaar zal zijn bij de realisatie van toekomstige stadstuinbouwprojecten met meervoudig ruimtegebruik. Meer informatie (en beeldmateriaal) staat hier: 01_157&utm_source=Nieuwsbrief&utm_medium= Daarnaast is het ook het vermelden waard dat de huidige onderzoeksserre van Inagro zal blijven gebruikt worden, gezien deze serre en het bijhorend

25 onderzoek nog steeds relevant is voor een groot deel van de West-Vlaamse glastuinbouwbedrijven. 11. Communicatie/werken aan een draagvlak Doorheen het project hebben we het verschillende keren kunnen vaststellen: het is heel belangrijk voor de glastuinbouwsector om te werken aan een draagvlak voor glastuinbouw, zeker wanneer het om grootschaliger serres gaat. Het gaat bij serres vaak om vrij grote constructies in het landschap, wat kan leiden tot protest/bezwaren vanuit de buurt. Het verlies aan open ruimte/zicht op de open ruimte speelt hierbij een belangrijke rol. Gedurende het project en bij de trajectbegeleiding worden steeds grote inspanningen gedaan om te werken aan een positief draagvlak voor glastuinbouw. Ook in de toekomst zal hier blijvende aandacht voor moeten zijn. Ook in de laatste 6 maanden van het project werd actief gecommuniceerd en werden inspanningen geleverd om te werken aan een draagvlak voor glastuinbouw. Hierna volgt een opsomming van een aantal van de uitgevoerde acties. Algemene informatie partners Doorheen het project hebben we veelvuldig en op heel wat verschillende fora zoveel mogelijk algemene informatie over het project en de sector meegegeven. Concreet gaat het dan over de grootte van de sector (aantal hectare), ruimtelijke spreiding over de macrozone, bedrijfstypologie, de specifieke bedrijfsvoering, de uitdagingen waarvoor de sector staat, etc. Dit willen we vooral doen om correcte informatie over de sector te geven en daarmee verkeerde perceptie die soms leeft tegen te gaan. Dit helpt om ontwikkelingen, knelpunten en uitdagingen in het juiste perspectief te plaatsen. Ook in de toekomst zullen we verder blijven communiceren over onze activiteiten, dit zowel via de beschikbare (provinciale, lokale, ) communicatiekanalen, maar evenzeer samen met onze verschillende partners zoals bvb. de Provincies Oost-Vlaanderen en Antwerpen. Zo wordt er momenteel nagedacht over het uitwerken van een gemeenschappelijke communicatiestrategie. Een concreet product dat hieruit zou kunnen resulteren is het uitwerken van een gemeenschappelijke