Samenvatting Maatschappijwetenschappen Massamedia

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijwetenschappen Massamedia Samenvatting door een scholier 6210 woorden 9 maart ,7 5 keer beoordeeld Vak Maatschappijwetenschappen H1 Communicatie en massamedia 1.1 Communicatie Er vindt bewust of onbewust altijd communicatie plaats en daardoor beïnvloeden mensen elkaar. Het gaat bij communicatie altijd om twee processen die zich tegelijk afspelen: informatieoverdracht beïnvloeden van de onderlinge relatie. Informatie Bij communicatie is er een zender die de boodschap 'verstuurt' en een ontvanger die de boodschap 'ontvangt'. De boodschap bestaat uit een hoeveelheid informatie zoals feiten, plannen, gedachten, gevoelens of gedragingen. Voor een zender is de communicatie 'geslaagd' als de boodschap precies overkomt zoals deze bedoeld was. Relatie Communicatie beïnvloedt voortdurend relaties tussen mensen. Het heeft vaak een specifiek doel en is 'geslaagd' als deze leidt tot een gewenste onderlinge sociale verhouding of ander beoogd resultaat. Communicatie is een proces waarbij een zender bedoeld of onbedoeld een bepaalde boodschap (informatie) overbrengt aan een ontvanger en waarbij mensen de relaties die zij met elkaar hebben vorm en inhoud geven. Het communicatieproces Het communicatieproces kent vijf basiselementen: zender (wie?), boodschap (wat?), kanaal of medium (hoe?), ontvanger (tegen wie?) mogelijke gevolgen (welk effect?) Zender De zender kan een persoon zijn, een groep of een bedrijf. Bij een liedje is de artiest de zender. Boodschap Dit is informatie zoals feiten, plannen, gedachten, gevoelens, gedragingen. Dit kan een titel zijn en de nummers op een cd-hoesje, maar ook foto's en/of afbeeldingen. De boodschap is dus meerledig en bestaat uit verschillende componenten die op elkaar zijn afgestemd. Pagina 1 van 16

2 Middel Bij een boodschap wordt er altijd gebruik gemaakt van een middel of medium. Dit kan verbaal of non-verbaal zijn. Let op! Verbaal is met woorden, een is dus ook verbaal. Boodschappen worden altijd in een bepaalde vorm of code verpakt, dit heet encoderen het omzetten van gedachten naar tekens of andere waarneembare uitingen. Dit kan ook als dichter in een vorm van een gedicht zijn of als schilder in de vorm van een schilderij. Ontvanger Een boodschap wordt door een ontvanger vrijwel nooit ongewijzigd en objectief overgenomen of begrepen. Decoderen is het uitpakken van de boodschap door de ontvanger, het terugverdienen van de boodschap naar de veronderstelde betekenis. De ontvanger vertaalt en interpreteert de informatie en reconstrueert de betekenis. Effect De ontvangen informatie beïnvloedt het gedrag, de ideeën en opvattingen van de ontvanger. Dit heet het communicatie-effect. Feedback is de reactie van de ontvanger op een boodschap van de zender. De rollen van zender en ontvanger zijn nu omgedraaid. Communicatiestoornissen In het communicatieproces is de manier waarop de zender de boodschap 'inpakt' en de ontvanger de boodschap 'uitpakt' sterk afhankelijk van hun beider referentiekader het geheel van je persoonlijke warden, normen, standpunten, kennis en ervaringen. Tijdens de communicatie kunnen deze referentiekaders een ruis opleveren, verstoring of misvorming van het communicatieproces. Als de ontvanger de boodschap anders interpreteert dan bedoeld is dan spreekt men van een communicatiestoormis. 1.2 Soorten communicatie We onderscheiden een aantal vormen van communicatie: Direct tegenover indirecte informatie. Direct is persoonlijk contact, bij indirect via een technisch hulpmiddel. Eenzijdig tegenover meerzijdige informatie. Bij eenzijdig is er sprake van eenrichtingsverkeer zoals de tv-zender naar de kijker. Meerzijdig dan kan er direct gereageerd worden. Verbaal tegenover non-verbaal. Bij verbaal wordt er gesproken en geschreven, bij non-verbaal met gebaren. Interpersoonlijke communicatie tegenover massacommunicatie. Bij interpersoonlijke communicatie is er sprake van directe feedback, bijvoorbeeld een gesprek met vrienden of een vergadering. Bij massacommunicatie is unilaterale of eenzijdige communicatie gericht op een groot, grotendeels onbekend publiek. Massacommunicatie Bij massacommunicatie wordt de openbaarheid van de boodschap als bepalend kenmerk gezien. De belangrijkste kenmerken van massacommunicatie: De informatie die wordt overgebracht is openbaar en voor iedereen toegankelijk. De relatie tussen zender en ontvanger is onpersoonlijk. Er is sprake van een heterogeen relatief onbekend publiek. De communicatie verloopt meestal eenzijdig. De zender kan niet controleren of de boodschap is aangekomen, laat staan begrepen. De ontvanger bepaalt zelf hoe hij en of zij een medium gebruikt. Verschillen worden kleiner Door ontwikkelingen in de communicatietechnologie is een verandering gekomen in massamediale communicatieprocessen. Zo is door technologische ontwikkelingen steeds meer interactiviteit mogelijk. Ook bij Pagina 2 van 16

3 massacommunicatie. Massamedia Massacommunicatie beheerst veel meer ons leven dan vroeger, dit komt door hun sterke ontwikkeling. Het woord massamedia verwijst naar de verschillende soorten dragers van openbare boodschappen. Dag- weekbladen, tv, etc. Soorten informatie Er zijn verschillende groepen boodschappen: Amusement, hierbij gaat het om amusementboodschappen zoals quiz en showprogramma's. Nieuws, vooral via kranten ook het journaal en internet zoals nu.nl. Reclame. Ze hebben twee doelen: mensen wijzen op nieuwe producten, de naamsbekendheid vergroten. Meningsvorming bijvoorbeeld de vele talkshows, documentaires, etc. zo vormen we een eigen mening. Kunst of cultuur zoals toneelstukken, opera's, popconcerten, MTV, radio 4, of Pinkpop op tv. Educatie en onderwijs. Zoals Teleac en de schooltelevisie (NOT). Dit loopt wel door elkaar heen. Zo is een oorlogsfilm amusement, maar ook educatief en meningsvormend. H2 Het medialandschap 2.1 Soorten massamedia Hoofdindeling Traditioneel wordt er onderscheid gemaakt tussen gedrukte massamedia op papier en audiovisuele massamedia die communiceren via geluid en bewegende beelden. Dit loopt tegenwoordig door elkaar. Kranten hebben sites met filmpjes en visa versa. Internet wordt een digitaal massamedium genoemd omdat de informatie digitaal wordt opgeslagen. Overeenkomst en verschillen overeenkomst: massamedia is altijd massacommunicatie verschillen: interactiviteit. Op internet is het groter en trekken tv programma's meer publiek dan radioprogramma's. Bedrijfsvoering, het grootste deel van massamedia kent een vrije ondernemingsgewijze productie. Maar de publieke omroepen maken programma's vanuit een ideële grondslag. Bij internet is de mix nog groter. 2.2 De pers Dagbladen Kranten brengen nieuws, aangevuld met achtergrondinformatie en allerlei actuele reportages en verhalen. Gezien de hoge actualiteitswaarde wordt deze direct na aankoop gelezen. Als concurrentie van de televisie en internet en de behoefte aan extra advertentieruimte, komen veel kranten met extra katernen op verschillend gebieden zoals reizen. Alle kranten onderscheiden zich van elkaar, ze hebben allemaal een eigen identiteit, de belangrijkste verschillen: Regionaal en landelijk. Regionale dagbladen bevatten veel informatie over de eigen regio, de stad of het drop. Voor landelijk en internationale berichtgeving werken de redacties meestal samen in een redactioneel samenwerkingsverband, waarvan de Geassocieerde Pers Diensten (GPD) het grootste is. Ook zijn er veel fusies binnen de kranten, zoals telegraafconcern. Ochtend- en avondkranten. De meeste landelijke kranten zijn avondkranten, op het NRC Handelsblad na, en de meeste regionale kranten zijn 's ochtends. Gratis kranten en abonneekranten. In Nederland zijn relatief veel abonneekranten, vandaar dat het nieuws minder sensationeel is dan de Engelse en Duitse kranten die meer aan losse verkoop moeten verdienen. Algemene kranten en richtingskranten. De Telegraaf is niet gebonden aan een levensbeschouwelijke richting. Richtingskranten zijn dat wel zoals Trouw en het Reformatorisch Dagblad. Pagina 3 van 16

4 Linkse en rechtse kranten. Linkse kranten hechten waarde aan maatschappelijke gelijkheid en steunen vakbonden, etc. rechtse kranten zijn behoudend en hechten waarde aan tradities. De telegraaf. Populaire kranten en kwaliteitskranten. Populaire kranten of massakranten zijn gericht op groot publiek zoals AD en De Telegraaf. Kwaliteitskranten of kaderkranten is voor het opgeleide deel van NL zoals NRC. Tijdschriften In het midden van de vorige eeuw werden tijdschriften betaalbaar voor een bredere laag van de bevolking. Daardoor is er heden ten dage een grote aanbod van tijdschriften. Categorieën Jongerenbladen. Ook jongeren kregen meer geld te besteden, daardoor kwamen de Donald Duck, Yes, etc. Familieweekbladen. Libelle, Magriet wordt door heel het gezin gelezen. Nieuwe Revu, alleen door de man. Lifestylebladen. Ook wel Glossy magazine genoemd, ze zijn gericht op de moderne mens, Nouveau, esquire. Special-interestbladen. Deze gaan over één specifiek onderwerp: De Quest, VT wonen, Kampioen, Autoweek Vakbladen. Bedoeld voor een bepaalde beroepsgroep. Zoals Psychologie. Omroepweekbladen. Zoals de NCRV-gids. Opiniebladen. Ze geven achtergrondinformatie en commentaar bij politieke, economische, culturele en sociaalmaatschappelijke kwesties. Het doel is om de lezer een eigen mening te laten vormen. Elsevier, HP/De Tijd 2.3 De omroepen Nederland kent een duaal omroepbestel, dit houdt in dat er zowel publieke als commerciële zenders actief zijn. De publieke omroep verdient zijn geld aan de ster-reclames en geld van de overheid. Wie zijn de publieke omroepen? Nederland 1, 2 en 3, Radio 1, 2, 3fm, 4, 747 am en Radio Nederland Wereldomroep, plus regionale zenders. Het publieke omroepbestel heeft een wettelijke basis in de mediawet en valt onder de verantwoordelijkheid van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Omroep met leden AVRO, EO, NCRV, VPRO, BNN, KRO, TROS, VARA. Omroepen zonder leden Op grond van de mediawet ontvangen de volgende genootschappen op geestelijke grondslag zendtijd: De Humanistische omroep stichting, de Stichting Organisatie voor Hindoe Media, etc, etc. De educatieve omroepen zoals EDUCOM (Teleac/NOT en RVU samen). Speciale omroepen zonder leden De NOS maakt programma's met een algemeen dienstverlenend karakter NOS journaal, Den Haag vandaag en nationale en internationale evenementen zoals Koninginnedag en Olympische spelen. De NPS is speciaal opgericht voor het maken van talloze minderheden-, cultuur-, en jeugdprogramma's zoals Raymann is laat, Klokhuis. De Ster gaat over de reclames. Wie zijn de commerciële zenders? Bij de commerciële zenders gaat het om kijkcijfers. Ze zijn niet aan gebonden aan een complete programmering, maar er zijn wel Europese regels die sluikreclame verbieden en de maximale zendtijd bepalen. Op de radio zenden commerciële zenders zoals Q-music, Sky Radio, Radio 538 zowel via de kabel als de ether uit. Een aantal commerciële concerns: RTL Nederland. Zij bezitten RTL 4, 5, 7 en 8. SBS-groep. Zij bezitten SBS 6, NET 5 en Veronica. Scandinavian Broadcasting system. Pagina 4 van 16

5 MTV Networks. MTV, Nickelodeon. Verder zijn er de deels Amerikaanse: Discovery Channel, National Geographic en Animal Planet. H3 Functies van massamedia 3.1 Functies voor het individu Er zijn drie hoofdfuncties van mediagebruik: informatieve functie. Met deze functie beantwoorden de media aan de behoefte aan: informatie (journaal, krantenberichten, vaktijdschriften). Educatie (Teleac, schooltelevisie, documentaires). Hulp bij meningsvorming. (Netwerk, opinieweekbladen, redactionele commentaren). Sociale functie, hierdoor zorgen de media ervoor dat individuen: met anderen kunnen meepraten (spraakmakende televisieprogramma's) hun eenzaamheid kunnen verdrijven (chatten op internet) gezelligheid hebben (samen tv-kijken). Recreatieve functie. Hierdoor voorzien de media in de behoefte aan: afleiding (wegdromen uit dagelijkse zorgen). Ontspanning (na een dag hard werken). Tijdverdrijf (bij verveling). Zinvolle tijdsbesteding (educatieve programma's volgen) nieuwe ideeën voor ontspanning (spelletjes, doe-het-zelf programma's) het beleven van spanning, sensatie en romantiek (films). Er is niet altijd een direct verband tussen de inhoud van een programma en de functie die dat programma voor een individu vervult. Zo kijkt de een sport omdat hij zich verveelt, een ander om een mening te vormen. 3.2 Functies voor de samenleving De media heeft ook een maatschappelijke functie zo speelt het een rol bij de democratische besluitvorming en cultuuroverdracht, voor de samenleving hebben de media de volgende vier functies: informerende functie. Hierin onderscheiden we de educatieve functie zoals Teleac en documentaires en de informatieve rol op politiek en maatschappelijk gebied denk aan programma's over politieoptreden, etc. Socialiserende functie. Socialisatie betekent het proces waarbij iemand de waarden, normen en andere cultuurkenmerken van zijn samenleving of groep aanleert. School, familie, vrienden spelen hierbij een belangrijke rol, ze worden wel socialiserende instituties genoemd. Ook de media valt hier onder, ze dragen belangrijke cultuurelementen over. Amuserende functie. Sinds de jaren '50 hebben we steeds meer vrije tijd, we spreken wel van een vrijetijdsindustrie, een bedrijfstak die zich bezighoudt met recreatie en ontspanning. Zoals GTST. Bindende functie De sociale samenhang tussen mensen komt mede door de media tot stand. De media brengt sociale cohesie aan. Politiek-informatieve functie. Hierdoor kan iedereen meepraten over het politieke beleid van de regering en problemen in de samenleving. Dit door bijvoorbeeld problemen via de media aan te dragen die op de politieke agenda terecht moeten komen, binnen deze functie onderscheiden we vijf functies: Pagina 5 van 16

6 Spreekbuisfunctie, de media is een soort platvorm voor allerlei standpunten van belangengroepen, deskundigen en anderen. De media geeft een aanzet tot een politiek debat. Ook de politici zelf maken steeds meer gebruik van de media. Agendafunctie. Journalisten kunnen misstanden signaleren of problemen herkennen, dit komt vervolgens op de politieke agenda zodra een politicus de informatie overbrengt naar het parlement, kabinet. Opiniërende functie. De media speelt een belangrijke rol bij het vormen van de publieke opinie de mening van de meeste burgers over een bepaalde kwestie. Commentaarfunctie. Binnen een democratische staatsvorm zijn het recht op informatie en de vrijheid van meningsuiting fundamentele waarden. Dit doen kranten, columnisten en mensen via internet. Controle- of waakhondfunctie. De media let op het doen en laten van ministers, bedrijven en maatschappelijk organisaties. 3.3 Kanttekeningen bij het functioneren van de media Voor consumenten zijn er steeds meer mogelijkheden om in de behoefte aan informatie, educatie en ontspanning te voorzien. Maar er is ook kritiek. Vooral het winstoogmerk kan op gespannen voet staan met de functies van massamedia, een aantal knelpunten verschraling Amusement is de grootste publiekstrekker op de televisie. Zo komt er ook meer amusement op de publieke omroep, maar dat moet ook educatief zijn. De toename van amusement wordt wel verschraling van het aanbod genoemd, of vertrossing. Minder kwaliteit Een ander gevolg van de marktgerichtheid is dat de media zich te veel richt op de grootste doelgroep. Integratie informatie en amusement Politici die tijdens de verkiezingsstrijd meedoen aan spelletjesprogramma's is geen gek gezicht meer. Deze vermenging van informatie en amusement heet infotainment. Of bij GTST stapt de actrice naar de kliniek. Het geven van informatie door middel van amusementprogramma's wordt ook wel entertainment-education genoemd. Zoals kookprogramma's. Hypes en frames Door de toenemende concurrentie gaan journalisten elkaar vaak overnemen, waardoor een mediahype kan ontstaan als nieuws dat zichzelf versterkt oznder dat zich nieuwe feiten voordoen. Dit doen ze uit angst. Voorbeelden zijn 'Monica Lewinsky-affaire'. Naast de toename van mediahype nemen de mediaframes toe dit is berichtgeving over een onderwerp die steeds vanuit hetzelfde perspectief plaatsvindt. Bijvoorbeeld allochtonen en criminaliteit. H4 Massamedia en technologische ontwikkelingen 4.1 Technologische ontwikkelingen De stormachtige opkomst van de massamedia is een direct gevolg van nieuwe technologische mogelijkheden. Pagina 6 van 16

7 De maatschappelijke context Technologische ontwikkelingen en uitvindingen staan nooit op zichzelf, maar vinden plaats in een maatschappelijke context. De industriële drukpers maakte het mogelijk om kranten te produceren, maar deze ontwikkeling kwam ook door de industriële revolutie, waardoor veel mensen het zich konden veroorloven en het afnemende anafabetisme. De drie ontwikkelingen rondom digitalisering Ook nu nog vindt er digitalisering en de opkomst van internet plaats in samenhang met maatschappelijke ontwikkelingen, we onderscheiden drie ontwikkelingen De technologische mogelijkheden, met name de komst van de digitale techniek. Economische groei en internationalisering. Groeiende behoefte aan informatie. Deze drie ontwikkelingen versterken elkaar (zie schema pagina 47). 4.2 Opkomst van digitale techniek en nieuwe media Wat zijn de nieuwe media? Door de ontwikkeling van digitale technieken zijn er allerlei nieuwe communicatiemedia gekomen. We spreken van nieuwe media als wordt voldaan aan drie kenmerken: De informatie wordt digitaal opgeslagen. Er zijn interactieve mogelijkheden. Er zijn netwerken om de informatie te verplaatsen Digitalisering Door de spectaculaire toename in capaciteit van de geheugenchips (i.p.v. Cassettes), kan er nu veel meer informatie opgeslagen worden en kunnen meer mensen er gebruik van maken. Bovendien vergroot digitalisering de keuzevrijheid. Interactieve mogelijkheden Media zijn interactief wanneer de ontvanger kan reageren, dit is vooral heel groot bij internet. Sinds de digitalisering verdwijnt geleidelijk het onderscheid tussen nieuwe en oude media. Ze maken van elkaar gebruik. Digitale televisie en kranten bieden meer interactieve mogelijkheden dan analoge televisie en papieren versies. Netwerken Een derde kenmerk van nieuwe media heeft te maken met de manier waarop informatie verzonden wordt. Wil je goed communiceren dan moet je dezelfde taal spreken. Websites zijn in HTML-format. Tegenwoordig kun je draadloos op internet, via telefoondraad of televisiekabel rondsurfen. Dit heet de digitale snelweg. Convergentie Tal van instanties en andere bedrijven hebben hun informatie digitaal, internet wordt wel een 'content-platform' genoemd, een plaats waar je gebruik kunt maken van verschillende soorten media-inhoud: literatuur, filims, muziek, etc. Terry Flew definieert nieuwe media als het samengaan convergeren van massamedia: content (inhoud), communicatienetwerken en computertechnologie (zie pagina 48). Pagina 7 van 16

8 4.3 Economische groei en internationalisering Economische groei Vanaf de jaren '60 is er sprake van een economische groei en leven we nu in een consumptiemaatschappij. Zo is de vrijetijdsindustrie explosief gestegen en worden er meer media-apparaten gekocht. Globalisering Door de internationalisering van de arbeidsmarkt is de wereldhandel toegenomen en kent de westerse wereld een flinke economische groei vanwege de globalisering en dus de verspreiding van de werkplekken. De aarde is plat De Amerikaanse journalist Thomas L. Friedman geeft in zijn boek 'de aarde is plat' talloze voorbeelden van ontwikkelingen. Deze mogelijkheden werden met name groter door de technologische ontwikkelingen. Rond 2000 werden er honderden miljoenen dollars geïnvesteerd in een breedbandnetwerk rondom de wereld. Voor bedrijven kwamen er programma's waarmee allerlei soorten werk in delen kon worden verdeeld en verstuurd, daarmee werd outsourcing, het uitbesteden van werkzaamheden veel makkelijker. Het eindpunt van deze ontwikkelingen is nog niet bereikt en wordt gestuurd door de 3c's. 4.4 Groeiende behoefte aan informatie Nederland en andere westerse landen veranderen in een informatiemaatschappij een samenleving waar communicatie en informatieoverdracht de basis van de meeste economische activiteiten vormen. De informatiesector is een belangrijke motor van de economie geworden zoals internetproviders, omroepen, tvproducenten. Allemaal zijn zij bezig met het produceren van apparaten, technische mogelijkheden en diensten die zich richten op het overbrengen van informatie. Kenmerken De informatiemaatschappij heeft de volgende kenmerken: De informatiemaatschappij valt op door de enorme, constante stroom van informatie. De informatiemaatschappij is niet gebonden aan één bepaalde plaats en strekt zich uit tot ver buiten de bestaande grenzen van de werkplek of de nationale staat. De informatiemaatschappij is zelf steeds in verandering. Dingen verouderen hierdoor snel. In de informatiemaatschappij zijn directeuren en andere leidinggevenden voor hun informatievoorziening steeds meer afhankelijke van de juiste informatiekanalen. Informatienetwerken nemen meer de plaats in van hiërarchische organisatievormen. In de informatiemaatschappij is het product 'informatie' niet meer gebonden aan een fysieke drager zoals papier. H5 Wat doet de overheid? 5.1 uitgangspunten van het mediabeleid Aan de basis van de bemoeienis van de overheid met de massamedia liggen drie algemene uitgangspunten: Vrijheid van meningsuiting, in de Nederlandse grondwet wordt in artikel 7 de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van drukpers geregeld. Censuur is verboden. Dit staat ook in het door Nederland ondertekende Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, bij deze wet mag je ook nog informatie vergaren. Beperkingen In dictaturen is er wel censuur de overheid oefent controle uit op de informatievoorziening. Dat hebben wij niet, maar Pagina 8 van 16

9 er zijn wel grenzen. Discriminatie wegens GLOPIRUG, iets wat tot haat aanzet. Als je iemand openlijk beledigd of beschuldigt kun je voor de rechter worden gedaagd. Die kan dwingen een rectificatie te plaatsen of een preventief publicatieverbod opleggen. De vrijheid voor meningsuiting geldt alleen voor de relatie overheid en burger. Een voetbalclub mag zijn spelers een spreekverbod opleggen. Democratie, ook het recht op informatieverstrekking is erg belangrijk. Sinds 1980 hebben we de Wet openbaarheid van bestuur. Deze verplicht de overheid tot het geven van informatie. Dit heeft te maken met de controlefunctie van journalisten. Pluriformiteit, de verscheidenheid aan omroepen, kranten, internetsites. Zo kan het publiek informatie van verschillende media met elkaar vergelijken. Een monopolie is hier dan ook verboden. (principe van de vrije markt), de overheid ziet mediabedrijven als ieder ander bedrijf en dus mag iedereen een krant, tijdschrift, tv-zender, of webpagina beginnen. Het nadeel hiervan is dat niet iedereen gelijke toegang heeft, er is sprake van sociale ongelijkheid met betrekking tot de informatievoorziening. 5.2 Overheidsbemoeienis met de media Publieke en commerciële zenders Omdat men bang was voor allerlei soorten manipulatie stelde de overheid al in 1930 de voorwaarden voor het verkrijgen van zendmachtiging vast. Dit werd vervangen in 1988 door de Mediawet, waardoor ook commerciële omroepen geleidelijk toestemming kregen om uit te zenden. Netprofilering Toen het aantal kijkers naar Nederland 1, 2 en 3 daalde met de komst van de commerciële zenders, besloot de Mediaraad, die toezicht houdt op de publieke omroep, om netprofilering in te voeren. Dit houdt in dat er per programma wordt gekeken om het 1: breed is 2:verdiepend 3: voor de jonge kijker. Dit gaat dus niet per omroep. De Mediawet Doel van de Mediawet is kwalitatief hoogstaande programma's te garanderen met voldoende pluriformiteit. De NOS coördineert de programmering. De meeste regels van de Mediawet gelden voor de publieke omroep. Belangrijke bepalingen voor de Mediawet zijn: Een beginnend publieke omroep moet betalende leden hebben. Een volledige uitzendingvergunning of concessie wordt pas verleend als de publieke omroep ten minste leden hebben. Erkende omroepen hebben recht op een financiële bijdrage van de overheid en deel opbrengst STER. De totale televisiezendtijd van de publieke zenders moet een volledig programma bevatten. Omroepen hebben een gezamenlijke plicht om een evenwichtige mix aan te bieden van kunst, cultuur informatie, etc. Gemiddeld mogen de publieke omroepen niet meer dan 6,5% van hun zendtijd besteden aan reclame. Commerciële zender hebben minder strenge voorwaarden. Ze mogen alleen niet meer dan 15% van hun zendtijd aan reclame besteden en sluikreclame is verboden. Sponsoring is toegestaan voor zowel publieke als commerciële omroepen, ze mogen echter alleen aan het begin en einde van een programma worden vermeld en niet voor nieuwsprogramma's of voor leeftijd <12. commissariaat voor de Media Dit is een zelfstandig bestuursorgaan, zij toetst of de omroepen zich houden aan de Mediawet, zo niet dan een boete. De Pers Er bestaat in Nederland nauwelijks wetgeving die specifiek gericht is op journalistiek en de pers. Maar toen in de jaren '70 veel bladen terecht kwamen onder een beperkt aantal concerns, werd de Bedrijfsfonds voor de Pers ingevoerd. Het is een zelfstandig bestuursorgaan, dit fonds heeft tot doel dat de bestaande verscheidenheid van de pers in stand te houden. Kranten en tijdschriften die bijdragen aan de pluriformiteit kunnen in geval van nood een beroep doen op een tijdelijke financiering (Trouw, Parool). Critici denken dat dit het vrijemarktprincipe aantast en tot concurrentievervalsing kan leiden. Pagina 9 van 16

10 Nieuwe media Uit het oogpunt van een sociale en democratische rechtsstaat is het wenselijk dat de digitale snelweg voor iedereen beschikbaar is, vandaar heeft de overheid maatregelen genomen om de burgers een handje te helpen. Basis- en middelbare scholen krijgen geld om computers te kopen. Informatiekunde is een verplicht schoolvak geworden. Ambtenaren, politieagenten en leraren hebben bijscholingscursussen gekregen om digitaal rijbewijs te halen. Werknemers konden via de bruto-nettoregeling een computer aanschaffen. Het Kennisnet werd geïntroduceerd, dit is een speciaal onderdeel van internet bedoeld voor het onderwijs. 5.3 Discussies over het omroepbestel Er blijft altijd een continue discussie of de overheid zich wel of niet moet bemoeien met de media. De groep voor overheidsbemoeienis pleit voor een overheid als bewaker van kwaliteit en pluriformiteit van de media. De groep tegen pleit voor een zelfregulerende mediamarkt. Standpunten politieke partijen Liberalen Zij zijn tegen subsidiëring van de media. De VVD zegt dat vrije concurrentie garant staat voor een goede afstemming van het product op de wensen en behoeften van de kijkers en luisteraars. De liberalen zijn enthousiast over de digitale revolutie. Zij willen wel een duaal mediabestel, maar minder financiering voor de publieke omroep. Socialisten Zij pleiten voor een regulerend optreden van de overheid, zoals kwaliteitscontroles en bewaking van de pluriformiteit. Ze juichen computertechnologie toe, maar overheid moet wel zorgen voor iedereen in gelijke mate toegang heeft tot deze media. PvdA vind ruime subsidiëring noodzakelijk. Christendemocraten Ook zij willen een regulerende overheid, maar vinden dat de omroepen en kranten ook zelf hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Ook het CDA is voorstander van een duaal omroepbestel, maar zit tussen de PvdA en VVD in. Belangengroepen Ook direct betrokkenen hebben visies op de inrichting van het omroepbestel: De publieke omroepen pleiten voor een behoud van de pluriformiteit. En het behouden van de 'opvoedende/ educatieve en informerende' taken. De commerciële zenders vinden dat de mensen volwassen genoeg zijn om zelf uit te maken waar ze naar kijken. Een programma moet de meeste kijkers trekken zo worden de beste programma's gemaakt. In lijn met de commerciële zenders benadrukt ook het bedrijfsleven dat de commercialisering tot een vergroting van de keuzemogelijkheden voor de consument leidt. Mediaconsumenten willen minder reclames. De overheid wil dat het omroepbestel bijdraagt aan de ontwikkeling voor de samenleving. De publieke omroepen moeten zorgen voor evenwichtige maatschappelijke communicatie, en programma's moeten leiden tot verdraagzaamheid en begrip en verkleining van culturele verschillen. H6 Massamedia en commercie 6.1 hoe komen de media aan hun geld? Financiële middelen van de pers De krant verdient aan de abonnees, losse verkoop en advertenties. De toenemende full colour bijlagen moeten Pagina 10 van 16

11 zorgen voor meer lezers en meer advertenties. Botsende belangen De krantenredacties hechten belang aan onafhankelijke berichtgeving. Directies en aandeelhouders streven allereerst naar winst. Om belangenconflicten te voorkomen hebben kranten een redactiestatuut. Hierin worden de taken en bevoegdheden van de redactie en en directie geregeld. Financiële middelen radio en televisie Publieke omroepen hebben inkomsten uit: omroepgelden, ofwel de rijksbijdrage uit de algemene middelen en deel van de Ster-gelden. Lidmaatschapgelden. Inkomsten uit het programmablad sponsoring van programma's merchandising, verkoop van dvd's Commerciële zenders verdienen vooral aan reclame-inkomsten en sponsorgeld, tegenwoordig ook programmabladen. 6.2 Commerciële ontwikkeling Meer concurrentie De concurrentie tussen bedrijven die met massamedia te maken hebben, worden steeds heviger. Om te beginnen is er meer concurrentie in het totale media-aanbod. Daarnaast is er ook concurrentie binnen één mediumsoort. De gratis kranten en de kranten die geld kosten. Dit zie je ook bij televisie. Ook is er een grotere concurrentie op de advertentiemarkt het aanbod aan reclamezendtijd is groter dan de vraag. Gevolgen van toegenomen concurrentie Mediabedrijven die te weinig doen om hun marktpositie te handhaven of te versterken, weten dan ze de race kunnen verliezen, ze komen dan in de neerwaartse spiraal. Minder lezers is minder inkomsten advertenties is slechtere kwaliteit is nog minder lezers. De toegenomen concurrentie heeft geleid tot een aantal ontwikkelingen: grotere commercialisering, voor alle massamedia geldt dat ze zijn vercommercialiseerd, waardoor kwaliteit er minder toe doet en amusement toeneemt. Hierdoor is er ook minder aandacht voor de kleine doelgroepen. stijging van het aantal producten; persconcentratie bij de dagbladen; het aantal zelfstandige hoofdredacties is in 10 jaar tijd gedaald van 21 naar 9. Dit breng het gevaar van monopolievorming met zich mee. marktsegmentering bij de tijdschriften; Uitgevers doen er alles aan om zich te richten op een bepaalde doelgroep. In de tijdschriftenwereld zijn dan ook veel kleine markten. Hierdoor spreid een uitgever risico. doelgroepenmedia en netprofilering bij tv-zenders; in het voordeel van de adverteerders en dus de commerciële omroepen proberen zij zich te richten op de specifieke doelgroepen. Netprofilering dus de jongere kijker voor ned. 3 is ook overzichtelijker voor adverteerders en dus winstgevender. mediaconcentratie door ontstaan van mediagiganten. Dit kan leiden tot eenzijdige berichtgeving over het wereldnieuws, ons beeld is hierdoor gekleurd en informatie wordt minder betrouwbaar. H7 Massamedia en cultuur 7.1 Cultuur Normen zijn specifieke regels in een groep of samenleving waarmee mensen hun eigen gedrag en het gedrag van anderen beoordelen. Deze komen voort uit waarden principes die mensen belangrijk vinden om na te streven. Wanneer mensen meer en langdurig met elkaar omgaan ontstaat er een cultuur de leefwijze van een groep met alle waarden, normen en andere aangeleerde kenmerken die de delen van een groep of samenleving met elkaar gemeen Pagina 11 van 16

12 hebben en die zij min of meer als vanzelfsprekend beschouwen. Cultuur is een relatief begrip en kan van groep tot groep en plaats tot plaats verschillen. Nature of nurture Cultuur als een product van het contact tussen mensen staat tegenover natuur, dat wat aangeboren is. Natureaanhangers leggen de nadruk op biologische of erfelijke factoren. De nurture-aanhangers daarintegen stellen dat het sociale milieu, de omgeving, het verschil in karakter bepaalt. Waarschijnlijk is het een combinatie. Dominante cultuur Er is sprake van een dominante cultuur als de cultuurkenmerken gedragen worden door een groep die binnen een samenleving overheersend is en vaak invloed heeft op het economische en politieke leven. Subculturen Er is sprake van een subcultuur wanneer een groep waarden, normen en cultuurkenmerken hebben die afwijken van de dominante cultuur, voorbeelden zijn: Religieuze subculturen, zoals Jehova s getuigen; Jongerenculturen, zoals punkers en alto s; Bedrijfsculturen, Ikea spreekt klanten met je en jij aan. Banken zijn juist heel netjes; Etnische subculturen, zoals Nederlandse Surinamers; Tegenculturen, zoals antiglobalisten, milieuactivisten die zich verzetten tegen de dominante cultuur. 7.3 Socialisatie Elke cultuur kent collectieve gedragspatronen. Bijvoorbeeld ontspanning in het weekend, drie keer per dag eten. Het overdragen van cultuurelementen maakt onderdeel uit van het proces van socialisatie. Socialiserende instituties Er zijn zes socialiserende instituties, instellingen en organisaties waarmee de cultuuroverdracht in een samenleving plaatsvindt: Gezin, het vormt een allesbepalende referentiekader gedurende de eerste levensjaren. School, hier vindt de overdracht plaats van discipline. En de eerste conflicten met leeftijdsgenoten. Werk, hier gaat het om leveren van prestaties, je leefritme wordt bepaald en je moet samenwerken. Maatschappelijke groeperingen, verenigingen zoals sportclubs en geloofsrichtingen. Mensen worden sterk bepaalt door de normen en waarden van deze groeperingen. Overheid, zij treedt sterk gedragregulerend op, houdt je je niet aan de wet dan strafvervolging. Media, zij beïnvloeden het gedrag van de mensen. Sociale controle Socialisatie gaat niet vrijwillig, ieder mens heeft te maken met sociale controle de wijze waarop mensen andere mensen stimuleren of dwingen zich aan de geldende normen te houden. Het zorgt ervoor dat het socialisatieproces correct verloopt. Formele sociale controle is gericht op regels en wetten. Informele sociale controle op ongeschreven regels. Sociale controle vindt vaak plaats in de vorm van sancties. Internalisatie Internalisatie is wanneer mensen zich de culturele waarden en normen eigen hebben gemaakt. Door nadoen van ouders als kind. Persoonlijke identiteit is datgene wat je als je eigen ik beschouwt. Dit wordt bepaalt door de ervaringen in je leven. Pagina 12 van 16

13 7.4 cultuur in de massamedia Vooroordelen en stereotypen In de media vinden we onder meer vooroordelen en stereotypen terug in onze samenleving. Een stereotype is een sterk gegeneraliseerd, versimpeld en vertekend beeld van het gedrag en de mentaliteit van een specifieke groep. Een vooroordeel is een mening of houding die niet of onvoldoende op feiten of ervaringen is gebaseerd. Deze twee begrippen kunnen leiden tot discriminatie mensen van een bepaalde groep anders behandelt op grond van kenmerken die in de geven situatie niet van belang zijn. Rol van de media De massamedia blijken niet of nauwelijks in staat om bestaande vooroordelen en stereotypering af te breken. Vaak wordt dit juist versterkt. Subculturen in de media De media hebben een rol bij het vormen van een gemeenschappelijke, dominante cultuur, maar kunnen ook bijdragen aan de eigen identiteit van groepen en idividuen. Zoals BNN, TMF of de EO. Ontzuiling en individualisering Een cultuur is dynamisch oftewel continu in beweging, de waarden en normen veranderen. Lange tijd werd de Nederlandse cultuur gekenmerkt door de maatschappelijke zuilen. De democratiseringsgolf gaf de aanzet tot individualisering, wat leidde tot een minder strakke sociale structuren en een proces van ontzuiling begon. Ook de komst van televisie hielp hieraan mee, en de komst van nieuwe omroepen zonder verzuilde achterban (tros). Multiculturalisering Nederland is ook verandert door de komst van buitenlanders, we zijn een multiculturele of pluriforme samenleving geworden, waar mensen met verschillende culturele achtergronden naast elkaar wonen. Het proces van multiculturalisering verloopt moeizaam, zowel bij de etnische subculturen als Nederlanders staan diepgewortelde normen en waarden tegenover elkaar. Multiculturalisering in de media Multiculturalisering heeft zijn weerslag op de massamedia dankzij de allochtone nieuwslezer, cabaretiers. Toch voelen de etnische minderheden zich nog onvoldoende vertegenwoordigd in de Nederlandse massamedia H8 Nieuws en beeldvorming In elke mediaboodschap speelt het referentiekader van de maker mee. Ontvangers van de mediaboodschappen krijgen dus altijd een door de zender geïnterpreteerd beeld van de werkelijkheid. 8.1 Selectieproces van het nieuws Elke nieuwsredactie krijgt dagelijks honderden nieuwsberichten binnen van persbureaus en correspondenten, redacteuren maken daarbij een selectie, daarbij is de inschatting van de nieuwswaarde een belangrijk selectiecriterium. Nieuwscriteria Pagina 13 van 16

14 Een bericht heeft nieuwswaarde als de inhoud: actueel is; opvallend, onverwacht, verrassend, schokkend is; cultureel of geografisch dichtbij; over belangrijke of bekende personen gaan; gerelateerd zijn aan menselijke aspecten zoals drama, emotie, conflicht; afwijkend is, veelal in negatieve zin; ondubbelzinnig begrijpbaar is; gepaard gaat met beeldmateriaal; interessant is voor de doelgroep van het medium; gerelateerd is aan politieke, sociaaleconomische, financiële en/of culturele ontwikkelingen en kwesties; past binnen de identiteit van het medium. Informatiebronnnen De weg van gebeurtenis tot nieuwsbericht is lang. Het begint bij de aanbieders van berichten, zij beoordelen of een onderwerp interessant genoeg is, hier is sprake van selectieve perceptie, het referentiekader beïnvloedt de keuze. Bronnen van informatie: personen of instellingen. Instellingen, personen, bedrijven of groeperingen sturen persberichten op eigen initiatief in de hoop het nieuws te halen. Overheid. Voorlichters van politici, ministeries geven informatie aan journalisten vanwege de actieve informatieplicht. Correspondenten. Een grote krant beschikt over correspondenten in binnen- en buitenland. Freelance journalisten. Zij schrijven over specifieke onderwerpen, met achtergrondinformatie in opdracht van. Persbureaus. In Nederland bestaat al heel lang het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP). Ze verzorgen nieuws in binnen- en buitenland. Ze maken een selectie van buitenlandse berichten die zij aangeleverd krijgen. Ook leveren zijn informatie aan het buitenland. Ook is er de Geassocieerde Pers Diensten (GDP, die voor berichtgeving zorgt voor enkele regionale dagbladen. En het Haagse persbureaus gespecialiseerd in juridische en politieke verslaggeving. De grote internationale persbureaus, hebben over de hele wereld verslaggevers en kantoren. Hun belangrijkste selectiecriterium is de verkoopbaarheid van de informatie. Persdiensten. De kranten kunnen tegen betaling ook gebruikmaken van de persdiensten van belangrijke buitenlandse kranten. Beeldmateriaal. Naast feiten is ook beeldmateriaal nodig voor de presentatie van een nieuwsfeit. Ook dit wordt gekocht in het buitenland bij de CNN bijvoorbeeld. Nieuws uit de derde wereld De westerse media gebruikt eigenlijk alleen nieuws van andere westerse persbureaus en die hebben weinig steunpunten in de derde wereld. Waardoor armoede wel wordt getoond, maar niet de ontwikkelingen 8.2 Beeldvorming Massamedia presenteren hetzelfde nieuwsfeit vaak verschillend, als gevolg van bewuste of onbewuste kleuring, bewuste kleuring: Invloed van identiteit. De meeste massamedia streven naar een duidelijke identiteit om zich te onderscheiden. De identiteit van en massamedium is bij nieuwsberichtgeving met name herkenbaar aan: De keuze van het onderwerp. De volgorde van berichten. De Telegraaf heeft op de voorpagina bijna altijd menselijke onderwerpen. De presentatie. De lay-out, de koppen de lengte van de artikelen. Het eigen commentaar. Dit gebeurt vaak via een subjectieve visie. Pagina 14 van 16

15 Het woordgebruik. Door woorden te draaien of weg te laten wordt een bericht gekleurd. Het gebruik van deskundige gastschrijvers. Columnisten die bij het imago van de krant passen. Manipulatie. Als het streven naar volledigheid en betrouwbaarheid wordt losgelaten is er grote kans op manipulatie het vervormen van nieuws door het opzettelijk weglaten of verdraaien van feiten en indoctrinatie, het systematisch opdringen van opvattingen door meningen als feiten te presenteren. Het meest zichtbaar vindt manipulatie en indoctrinatie plaats bij dictaturen onbewuste kleuring ontstaat door: De onmogelijkheid van objectiviteit geen enkel bericht is volledig objectief: Zowel bij de waarneming, de beschrijving en de beoordeling zijn mensen betrokken met een subjectieve referentiekader. Soms vergeet een journalist het principe van hoor en wederhoor toe te passen. Niet alle partijen spreken. Een journalist kan eenzijdige en gekleurde informatiebronnen hebben geraadpleegd. Soms wordt er weinig onderscheid gemaakt tussen feiten en meningen ofwel het vermengen van feiten en meningen. Journalisten bekijken onderwerpen soms vanuit een bepaalde perspectief bekijken waardoor medaframe ontstaat. (dus het verbinden van een crisis en de Arabische Lente). H9 Macht van de media 9.1 Injectienaaldtheorie en selectieve perceptie Injectienaaldtheorie Het idee dat de media veel macht hadden, ontstond in de eerste helft van de twintigste eeuw. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd veel propaganda gevoerd om jongeren te werven voor het leger. Ook in de SU werd gebruik gemaakt van manipulatie en indoctrinatie. De theorie die ervan uitgaat dat de ontvangers klakkeloos informatie overnemen heet injectienaaldtheorie. Daar denkt men nu anders over, maar het idee van druppelsgewijze beïnvloeding wordt nog steeds toegepast. Theorie van selectieve perceptie In de jaren '60 kwam een Amerikaanse auteur tot de conclusie dat de invloed van massamedia beperkt is. Hij beschreef een aantal intermediërende factoren die tussen de ontvanger en het medium in staan. Enkele van die mechanismen: Selectieve aandacht. Ieder mens heeft de neiging alleen datgene te lezen of bekijken wat past bij zijn opvattingen. Selectieve perceptie en interpretatie. Niemand kan informatie 'blanco' waarnemen, we willen de informatie zo goed mogelijk laten aansluiten bij ons referentiekader. Dit heet selectieve perceptie. Selectief geheugen. De mediagebruiker is selectief bij het onthouden van mediaboodschappen. Selectief geloven. Een commerciële zender wil kijkcijfer en dus hebben vertrouwen we de NOS meer dan RTL nieuws. 9.3 Recente beïnvloedingstheorieën De injectienaaldtheorie is achterhaald, maar er zijn nog steeds theorieën die uitgaan van relatief veel media-invloed. Aan de andere kant zijn er de theorieën over de macht van de ontvangers. En er is een middenpositie die wordt ingenomen door theorieën die macht toeschrijven aan de media, maar in relatie tot een actief publiek. Pagina 15 van 16

16 Cultivatietheorie (veel media-invloed) Begin jaren '60 kwam Gerbner met een gedachtegang over de culturele en socialiserende betekenis van televisie. De TV is de verhalenverteller van de moderne tijd. Mensen die naar dezelfde fictieve programma's kijken zouden op den duur de normen en waarden van deze programma's gaan overnemen. Als men veel tv kijkt gaat de werkelijkheid en de 'televisiewerkelijkeheid' meer overlopen in elkaar. Dit geldt vooral voor zware kijkers en jonge kijkers. Kanttekening Het verband bleek uit onderzoek gering te zijn tussen de werkelijkheden en er is niet gevraagd waarom bijvoorbeeld mensen naar geweld kijken, misschien was hun beeld al anders. Agendasettingstheorie (middenpositie) De aanhangers van de agendasettingstheorie gaan ervan uit dat de media weinig invloed heeft op het denken en gedrag van consumenten, maar wel de onderwerpen bepalen die consumenten bezighouden. Ofwel de publieke agenda. Niet alleen deze ook de politieke agenda. Het bepaalt wel waarover men praat maar minder over wat men ervan vindt. Kanttekening De onderzoekers kunnen niet goed aantonen dat het de media zijn die de publieke en politieke agenda bepalen. Het kan ook andersom zijn de werkelijkheid bepaalt de media u vraagt, wij draaien. Framingstheorie (framingstheorie) De manier waarop een onderwerp wordt gepresenteerd is belangrijk. Bijvoorbeeld de mediaframe, het proces waarop een mediaframe tot stand komt heet framebuilding. En het proces waarbij het mediaframe het denken van mensen beïnvloedt (door op vanuit een bepaald perspectief het bericht te tonen) wordt framesetting genoemd. Kanttekening Een van de kritieken op de framingstheorie betreft het ontbreken van andere factoren die het beïnvloedingsproces kunnen verklaren, zo is onbekend of mensen met meer politieke kennis minder gevoelig zijn voor frames dan mensen met minder kennis, ook demografische verschillen worden niet onderzocht. Pagina 16 van 16