Samenvatting Maatschappijleer Massamedia

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Massamedia Samenvatting door een scholier 5202 woorden 13 juni ,8 4 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Hoofdstuk 1: Communicatie en massamedia Communicatie: Een proces waarbij een zender bedoeld of onbedoeld een bepaalde boodschap (informatie) overbrengt aan een ontvanger en waarbij mensen de relaties die zij met elkaar hebben vorm en inhoud geven. Bij communicatie gaat het altijd om twee processen: informatieoverdracht en het Beïnvloeden van de onderlinge relatie F2: Feedback van zender naar ontvanger Zender - Ontvanger - Medium - Boodschap encoderen - Ruis - Ontvanger F1: Feedback van ontvanger naar zender Communicatieproces: Vijf basiselementen: Zender, ontvanger, medium, ontvanger, het effect. Hieronder staan deze elementen beschreven: Zender: Een persoon, groep o.i.d. Als je iemand aankijkt of iets tegen iemand zegt ben je al een zender, bij een liedje van een CD (zanger), bij een reclamespotje (het bedrijf dat het heeft gemaakt). Boodschap: Hetgeen dat de zender overbrengt, kan verbaal en non-verbaal. Medium: Een hand op steken (non-verbaal) of iets tegen iemand zeggen (je mond), als de afstand te groot is, maak je gebruik van een technisch hulpmiddel (telefoon). Ontvanger: Ontvangers koppelen de boodschap aan hun eigen referentiekader en vormen zo een mening over de boodschap, soms komt de boodschap dus totaal niet over. Effect: De boodschap kan het gedrag van de ontvanger beïnvloeden en opvattingen van de ontvanger veranderen. Encoderen: Het omzetten van gedachten naar tekens of andere waarneembare uitingen. Het verpakken van gedachten dus. Decoderen: Het uitpakken van de boodschap door de ontvanger, het terugvertalen van de boodschap naar de veronderstelde betekenis. Feedback: De reactie van de ontvanger op een boodschap van de zender. Referentiekader: Het geheel van je persoonlijke waarden, normen, standpunten, kennis en ervaringen. Ruis: Verstoring of misvorming in het communicatieproces. Communicatiestoornis: Als de ontvanger een boodschap anders interpreteert dan de zender bedoeld heeft, spreken we van een communicatiestoornis. Dit kan in alle fasen van het communicatieproces optreden. Pagina 1 van 13

2 We onderscheiden een aantal vormen van communicatie: Directe/indirecte communicatie: Direct: Persoonlijk contant, indirect: technisch hulpmiddel. Eenzijdige/ meerzijdige communicatie: Eenzijdig: Eenrichtingsverkeer, zoals bij radio en tv. Meerzijdig: Deelnemers tijdens een gesprek zijn afwisselend zender en ontvanger. Verbale/non-verbale communicatie: Verbaal: Er wordt gesproken of geschreven, non-verbaal: lichaamstaal, tekeningen. Kan tot misverstanden leiden, als in verschillende culturen, hetzelfde gebaar een verschillende betekenis heeft. Inter-persoonlijke communicatie/massacommunicatie: Inter-persoonlijk: Face-to-face communicatie, waarbij veel sprake is van feedback. Massacommunicatie: eenzijdige communicatie, waarbij nauwelijks sprake is van een feedback Zes kenmerken van Massacommunicatie: - De informatie is openbaar en voor iedereen toegankelijk; - De relatie tussen zender en ontvanger is onpersoonlijk; - Er is sprake van een heterogeen publiek; - De communicatie is eenzijdig; - Er is geen directe feedback; - De ontvanger bepaalt voor een groot deel zelf of hij het medium gebruikt. Interactiviteit: Door technologische ontwikkelingen is steeds vaker interactiviteit mogelijk. Lezers, luisteraars en kijkers kunnen d.m.v. sms, bellen en reageren en meedoen. Bij massamedia kunnen we uitgaan van de volgende groepen boodschappen: - Amusement (TV kijken, muziek luisteren); - Nieuws (TV, radio, krant (voornamelijk), internet); - Reclame (2 doelen: Mensen wijzen op nieuwe of goedkope producten, naamsbekendheid van een merk of bedrijf vergroten); - Meningsvorming (talkshows, documentaires, discussiegroepen op internet, aan de hand hiervan vormen we onze eigen mening); - Kunst of cultuur (toneelstukken, opera s, popconcerten); - Educatie en onderwijs (Teleac en de schooltelevisie: NOT). Hoofdstuk 2: Het medialandschap Gedrukte massamedia: Op papier (krant). Audiovisuele massamedia: communiceren via beeld en geluid (TV). Digitaal massamedium: Digitale informatie (internet). Vrije ondernemingsgewijze productie: Het grootste deel van de massamedia kent deze productie, met als doel winst maken, bijvoorbeeld tijdschriften en kranten. Ideële grondslag: Zenders als Ned. 1,2 en 3, die subsidie krijgen van de overheid en niet naar winst streven, RTL en SBS juist wel. Pagina 2 van 13

3 Redactioneel samenwerkingverband: Voor de landelijke en internationale berichtgeving werken de redacties (landelijk en regionaal) meestal samen. De uit 1936 stammende Geassocieerde Pers Diensten (PGD) is het grootst. De meeste regionale kranten zijn niet meer zelfstandig, maar zijn gefuseerd met grotere landelijke kranten. In Nederland zijn de dagbladen veel minder op sensatie gericht dan in Engeland, omdat ze het daar van de losse verkoop moeten hebben, terwijl in Nederland 90% van de krantenlezers abonnee is. Linkse kranten: Deze kranten hechten veel waarde aan maatschappelijke gelijkheid en steunen organisaties die opkomen voor meer gelijkheid (Volkskrant). Rechtse kranten: Deze kranten zijn behoudend, steunen het gezag en hechten waarde aan tradities, zoals het koningshuis (de Telegraaf). Massakranten: Populaire kranten, gericht op het grote publiek (de Telegraaf, AD) Kwaliteitskranten: Kaderkranten, dat wil zeggen dat het beter opgeleide deel van de Nederlanders deze kranten leest (NRC). Categorieën tijdschriften: - Jongerenbladen: Vanaf het midden van de vorige eeuw, toen jongeren meer geld te besteden kregen (Donald Duck, Hitkrant). - Familieweekbladen: Traditionele vrouwenbladen, die nu niet zo meer genoemd worden omdat mannen deze bladen ook meer gaan lezen (Libelle, Viva), nieuw is de opkomst van bladen met een bekende Nederlander als titel (Linda, Catherine). - Lifestylebladen: Glossy magazine, die zich richt op de moderne man of vrouw. Roddelbladen: Deze schrijven voornamelijk over het leven van bekende Nederlanders, opereren dikwijls op grens van leugens, met rechtzaken als gevolg (Privé, Weekend). - Special-interestbladen: Bladen die over één onderwerp gaan (Autoweek, VT Wonen). - Vakbladen: Bedoeld voor een bepaalde beroepsgroep (Kinderopvang, Medisch Contact). - Omroepweekbladen: Overzichten van de televisie- en radioprogramma s (VARA TV Magazine, NCRV-gids). - Opiniebladen: Publiekstijdschriften, deze geven achtergrondinformatie en commentaar bij politieke, economische, culturele en sociaal-maatschappelijke kwesties, het geven van voldoende betrouwbare informatie is het doel. Nederland heeft een duaal omroepbestel: er zijn zowel publieke als commerciële zenders. De publieke omroep bestaat uit: (Ned1, 2 en 3, Radio 1, 2, 3FM, 4, 747AM en Radio Nederland Wereldomroep). Er zijn grote landelijke zendgemachtigden zonder leden, lokale en regionale omroepen, de NOS, de NPS en de Ster. Omroepen zonder leden: Op grond van de Mediawet ontvangen deze genootschappen op geestelijke grondslag zendtijd. Kijk voor voorbeelden in het HB. De EDUCOM bidt via de publieke zenders en andere media een breed en samenhangend educatief programma. Speciale omroepen zonder leden: NOS: Sport, Journaal, internationale evenementen als de Olympische spelen en Koninginnedag; NPS: Opgericht voor het maken van talloze minderheden-, cultuur- en jeugdprogramma s (Klokhuis, Raymann is laat, het Groot Dictee); Ster: Houdt zich bezit met de exploitatie van reclame, vanwege de strikte scheiding tussen programma en reclame functioneert Ster zelfstandig. Commerciële zenders: Hoe meer kijkers, hoe hoger de reclametarieven, deze zenders proberen zo veel mogelijk reclamezendtijd te verkopen. Het gaat dus om de kijkcijfers. Pagina 3 van 13

4 Hoofdstuk 3: Functies van de massamedia Functies voor het individu: Informatieve functie: - Informatie (journaal, websites etc.); - Educatie (schooltelevisie, documentaires etc.); - Hulp bij meningsvorming (commentaarprogramma s als Nova, opinieweekbladen). Sociale functie: - Met anderen kunnen meepraten; - Hun eenzaamheid verdrijven; - Gezelligheid hebben. Recreatieve functie: - Afleiding (weg uit dagelijkse zorgen); - Ontspanning (na een dag hard werken); - Tijdverdrijf (uit verveling kijken); - Zinvolle vrijetijdsbesteding (educatieve programma s, columns in kranten); - Nieuwe ideeën voor ontspanning (spelletjes, uitgaanstips); - Het bleven van spanning, sensatie en romantiek (films, roddelverhalen). Functies voor de samenleving: Informerende functie: - Educatieve functie (schooltelevisie, documentaires); - Politieke en maatschappelijke functie (programma s over politieoptreden, filebestrijding, broeikaseffect, voor het politieke besluitvormingsproces is het van belang dat de burgers goed geïnformeerd zijn). Socialiserende functie: - Socialisatie: het proces waarbij iemand de waarden, normen en andere cultuurkenmerken van zijn samenleving of groep aanleert. Dit vindt plaats vanaf de geboorte bij socialiserende instituties (media, vriendenkring, ouders, familie). Amuserende functie: - Sinds de jaren vijftig hebben Nederlanders steeds meer vrije tijd (vrijetijdsindustrie). Dit is een bedrijfstak die zich bezighoudt met recreatie en ontspanning (sporten, uitgaan, maar ook Tv-programma s). Bindende functie: - De sociale samenhang tussen de mensen, ook wel de sociale cohesie genoemd. Een voorbeeld is het ontstaan van een sterke identificatie van mediagebruikers met bepaalde programma s, zenders of bekende Nederlanders, hieromheen ontstaan fans. Politiek-informatieve functie: Spreekbuisfunctie: - De media geven vaak aanzet tot een publiek debat over kwesties als het gevangenisbeleid, alcoholprobleem, politici zelf gebruiken de media ook steeds meer om zich te uiten); Agendafunctie: - Journalisten die op onderzoek uitgaan, kunnen misstanden signaleren of problemen herkennen die onder de bevolking leven. Het onderwerp komt vervolgens op de politieke agenda); Pagina 4 van 13

5 Opiniërende functie: - Publieke opinie: de mening van de burgers over een bepaalde kwestie, bijvoorbeeld discussiefora of opiniebladen); Commentaarfunctie: - Bijvoorbeeld de hoofdredactie van kranten die haar mening geeft over actuele gebeurtenissen. Op televisie zie je ook steeds vaker columnisten, bijvoorbeeld in het programma Buitenhof); Waakhondfunctie: - De taak van het parlement om de ministers te controleren, ook de media letten op het doen en laten van ministers, bedrijven en maatschappelijke organisaties, vooral kwaliteitskranten houden zich bezig met deze functie). Kanttekeningen bij het functioneren van de media Verschraling: - Amusement is een van de grootste publiekstrekkers op TV, het verdringt de andere functies, waaronder vooral de informatievoorziening. Dit proces wordt ook wel vertrossing genoemd. Minder kwaliteit: - Media richten zich te veel op de grootste doelgroep, programma s met een kleinere doelgroep, moeilijke programma s verdwijnen daarom steeds meer van de TV, of worden verplaatst naar onaantrekkelijke uitzenduren. Integratie informatie en amusement: - Vermenging van amusement en informatie wordt ook wel infotainment genoemd, dit zie je vooral terug in ziekenhuisdramaseries al ER. Het geven van informatie door middel van amusementsprogramma s wordt ook wel entertainment-education genoemd, het Nationaal Dictee en kookprogramma s. Hypes en frames: - Mediahype: nieuws dat zichzelf versterkt zonder dat zich nieuwe feiten voordoen. Deze ontstaan door uitspraken of bekentenissen van bekende politici of andere opinieleiders, of door een onverwachte gebeurtenis. Uit angst om bepaald nieuws niet te coveren, nemen redacties elkaars nieuws over, het papegaaiencircuit. - Mediaframe: berichtgeving over een onderwerp die steeds vanuit hetzelfde perspectief plaatsvindt. Bijvoorbeeld de islam in Nederland, dat vaak in verband wordt gebracht met criminaliteit en terreur. Hoofdstuk 4: Massamedia en technologische ontwikkelingen Technologische ontwikkelingen en uitvindingen vinden altijd plaats in een maatschappelijke context. Neem bijvoorbeeld de industriële drukpers. Deze maakte het in de loop van de 19e eeuw mogelijk om kranten te produceren voor een groot publiek lage prijzen meer mensen kunnen het zich veroorloven om een krant te kopen een groter deel van de bevolking raakt geïnteresseerd in dagelijkse politieke discussies. Om het analfabetisme tegen te gaan werd in 1901 de leerplicht ingevoerd. Opkomst TV: Toenemende welvaart/vrije tijd behoefte aan amusement wordt groter welvaart stelt mensen in staat luxe artikelen te kopen. Door de massale koop van Tv-toestellen werden er snel nieuwere en modernere Tv s ontwikkelt. Drie ontwikkelingen rondom digitalisering: - De technologische mogelijkheden, met name de komst van digitale techniek- economische groei en internationalisering; - Economische groei en internationalisering; Pagina 5 van 13

6 - Groeiende behoefte aan informatie. Deze 3 ontwikkelingen versterken elkaar. Voorbeeld: Een Nederlands ziekenhuis besteedde in 2002 haar boekhouding uit aan een bedrijf in India, met de hoop te bezuinigen op de loonkosten. Om goed te functioneren had dit Indiase bedrijf informatie nodig over o.a. inkomsten, uitgaven, klanten, computersystemen en betaalsystemen van het ziekenhuis. Dus er werd informatietechnologie toegepast. Via internet, satellieten en door het gebruik van afgesloten netwerken werden de verbindingen verbeterd. Hierdoor konden ook de foto s van Nederlandse patiënten door (goedkope) Indiase artsen worden beoordeeld. Nieuwe media moeten aan de volgende kenmerken voldoen: - Digitalisering (nu kan er veel meer opgeslagen worden dan vroeger: USB/Diskette); - Interactieve mogelijkheden (media zijn interactief wanneer de ontvanger kan reageren. Sinds de digitalisering verdwijnt het verschil tussen oude en nieuwe media, omdat ook traditionele media gebruik maken van nieuwe media, via SMS of internet kun je reageren op Tv-programma s, kranten hebben eigen website); - Netwerken (de manier waarop informatie wordt verzonden. Voor goede communicatie moet je dezelfde taal spreken. Inmiddels is er wereldwijd een netwerk ontstaan waar je kunt rondsurfen: de digitale snelweg). Content-platform: Een plaats waar je gebruik kunt maken van verschillende soorten media-inhoud: literatuur, films, nieuwsberichten, discussies, muziek etc. Convergeren: Het samengaan van massamedia, communicatienetwerken en computertechnologie: oftewel de nieuwe media. Internet als voorbeeld: Zeer uiteenlopende media-uitingen (films, kranten, muziek) zijn toegankelijk omdat communicatienetwerken iedereen verbinden en de digitale techniek ervoor zorgt dat al deze informatie met één apparaat voorhanden is. Economische groei: heeft geleid tot een hogere welvaart in westerse wereld. De vrijetijdsindustrie is explosief toegenomen. De omzetten van reisorganisaties attractieparken en mediabedrijven zijn sterk gestegen. Na 1990 zijn bijvoorbeeld meer dan 20 miljoen mobiele telefoons verkocht. Globalisering: Veel industriële bedrijvigheid is verplaatst naar lagelonenlanden, terwijl de dienstenindustrie juist in landen als Nederland goed is ontwikkeld. Door deze internationalisering van de arbeidsmarkt is de wereldhandel toegenomen en kent de westerse wereld een flinke economische groei. De aarde is plat: Aarde rond, dan is er een einde, bij een platte aarde zijn de mogelijkheden eigenlijk oneindig omdat er geen eind is. Outsourching: het uitbesteden van werkzaamheden naar lagelonenlanden bespaard veel geld. Zo ontstaan in bijvoorbeeld India centra die allerlei economische werkzaamheden verrichten voor westerse bedrijven. Denk dan bijvoorbeeld aan de verwerking van laboratoriumuitslagen en het verwerken van PayPal-betalingen. Informatiemaatschappij: Een samenleving waar communicatie en informatieoverdracht de basis van de meeste economische activiteiten vormen. Deze heeft de industriële samenleving vervangen. De informatiesector is een belangrijke motor van de economie geworden, zoals internetproviders, uitgevers en reclamebureaus. Allemaal zijn zij bezig met het produceren van apparaten, technische apparaten, technische mogelijkheden en diensten die zich richten op het overbrengen van informatie. Kenmerken informatiemaatschappij: - Constante stroom van informatie; - De informatiemaatschappij is niet gebonden aan één bepaalde plaats; Pagina 6 van 13

7 - De informatiemaatschappij is zelf steeds in verandering. Nieuwe technieken en toepassingen volgen elkaar in hoog tempo op; - Directeuren zijn steeds meer afhankelijk geworden van mensen met de juiste informatiekanalen voor hun informatievoorziening; - Het product informatie is niet meer gebonden aan een fysieke drager zoals papier. Tegenwoordig zijn kranten ook al digitaal. Hoofdstuk 5: Wat doet de overheid? Uitgangspunten van het mediabeleid: Vrijheid van meningsuiting: - Door ondertekening van het Europees Verdrag voor de Rechten van de mensen in 1950, heeft Nederland de vrijheid van meningsuiting gewaarborgd. - Censuur: De overheid oefent controle uit op de informatievoorziening. Er is in een land waar censuur heerst geen ruimte voor kritiek op het overheidsbeleid en burgers worden onvolledig of onjuist geïnformeerd. - Een beperking aan de vrijheid van meningsuiting is dat er niet gediscrimineerd mag worden. Ook mag je nooit iemand aanzetten tot het plegen van strafbare feiten. - Het Nederlandse strafrecht richt zich vooral tegen smalend taalgebruik en het aanzetten tot haat, belediging en het verspreiden van leugens, minder tegen obsceniteit of schendingen van goede smaak. - Een rechter kan een krant een publicatieverbod opleggen of verdere verkoop verbieden als de krant iemand openlijk beledigt of beschuldigt. - De vrijheid van meningsuiting geldt alleen voor de relatie tussen overheid en burger. In maatschappelijke relaties hoeft de vrijheid van meningsuiting niet altijd te gelden. Bij een voetbalclub mag een trainer zijn speler een spreekverbod opleggen. Ook heeft de eindredacteur van een krant het recht om in de tekst van een journalist delen te schrappen. Democratie: - Sinds 1980 is in Nederland de Wet openbaarheid van bestuur (WOB) van kracht. Deze wet verplicht de overheid tot het geven van informatie, tenzij het gaat om persoonlijke affaires binnen het koninklijk huis, de staatsveiligheid of bedrijfsgeheimen. - De WOB geeft journalisten de mogelijkheid om informatie bij de overheid op te vragen. Dit recht is belangrijk voor de waakhondfunctie en de opiniërende functie van de nieuwsmedia. Pluriformiteit: - In een democratie is pluriformiteit van belang omdat het publiek daardoor informatie van verschillende media met elkaar kan vergelijken. Een monopolie verwerven is wettelijk verboden. Als één bepaald nieuwsmedium meer dan 30 procent van de bevolking van nieuws voorziet, is er sprake van monopolievorming. Principe van de vrije markt: - Iedereen mag een krant, tijdschrift, tv-zender of webpagina beginnen. Het principe van de vrije markt heeft als nadeel dat niet iedereen gelijke toegang heeft tot de media. Mensen met een hoger inkomen zijn beter in staat informatie te vergaren, omdat zij de kosten tot toegang ervan makkelijker kunnen betalen. Hierdoor is er sprake van sociale ongelijkheid met betrekking tot informatievoorziening. Pagina 7 van 13

8 Mediawet: Al in 1930 werden de voorwaarden voor het verkrijgen van een zendmachtiging vastgeld in de Omroepwet. In 1988 werd deze vervangen door de Mediawet, waardoor ook commerciële zenders toestemming kregen uit te zenden. Netprofilering: Toen het aantal kijkers naar Nederland 1, 2 en 3 door de komst van de commerciële zenders sterk daalde, besloot de Mediaraad, die toezicht houdt op de publieke omroep, tot profilering van de drie publieke zenders. N1 is voor breed publiek, N2 is voor de verdieping en N3 is vooral gericht op jongere kijkers. De Mediawet: Het doel hiervan is kwalitatief hoogstaande programma s te garanderen met volgende pluriformiteit. De Nederlandse Omroep Stichting (NOS) coördineert de programmering en de zending van de publieke zenders. Belangrijke bepalingen zijn: - Een publieke omroep moet de vorm hebben van een vereniging of een stichting en een maatschappelijke stroming vertegenwoordigen. Moet vanuit eigen identiteit gericht zijn op zowel een breed publiek als op speciale groepen, BNN richt zich op jongeren, KRO op katholieken en VPRO op maatschappijkritische kijkers; - Een beginnende publieke omroep moet betalende leden hebben. Een volledige vergunning wordt bij tenminste leden verleend; - De totale zendtijd van de publieke zenders moet een volledig programma bevatten: kunst, cultuur, nieuws, educatie en amusement; - Publieke zenders mogen max. 6,5% besteden aan reclame, daarnaast geldt een maximum van 12 minuten per uur, de zenders mogen ook alleen tussen programma s door reclame uit zenden, behalve bij bepaalde evenementen als voetbalwedstrijden; - Commerciële zenders hebben minder strikte voorwaarden, ze mogen max. 15% besteden aan reclame, sluikreclame is wel verboden; - Sponsoring is toegestaan, ze mogen alleen aan het begin en eind van een programma vermeldt worden, programma s voor kinderen onder 12 mogen geen sponsoring bevatten. Commissariaat voor de Media: Zelfstandig orgaan dat controleert of de omroepen de Mediawet wel volledig naleven, als deze wordt overtreden volgt een boete. Bedrijfsfonds voor de Pers: Fonds dat als doel heeft om de bestaande verscheidenheid van de pers in stand te houden. Kranten en tijdschriften die bijdragen aan de pluriformiteit kunnen in geval van nood een beroep doen op tijdelijke financiële steun, dit geld is afkomstig van de Ster-opbrengsten. De overheid helpt de burgers een handje, zodat iedereen gelijke toegang heeft tot de nieuwe media: - Basis- en middelbare scholen krijgen geld om computers te kopen; - Informatiekunde is een verplicht schoolvak geworden; - Ambtenaren, politieagenten en leraren hebben bijscholingscursussen gekregen om een digitaal rijbewijs te halen; - Het Kennisnet werd geïntroduceerd. Alle scholen zijn hierop aangesloten en kunnen programma s volgen via dit medium. De groep die voor overheidsbemoeienis is, pleit voor een overheid als bewaker van de kwaliteit en de pluriformiteit van de media. De groep die voor weinig overheidsbemoeienis is, pleit voor een zelfregulerende mediamarkt, waar burgers kunnen kiezen uit een breed en vrij aanbod van de media. Standpunten politieke partijen: Liberalisme: Pagina 8 van 13

9 - Voorstanders van het vrijemarktdenken; - Tegen subsidiëring van de media; - Vrije concurrentie staat garant voor een goede afstemming van het product op de wensen en behoeftes van de kijkers en luisteraars; Socialisten: - Regulerend optreden van de overheid; - Bewaking van de pluriformiteit in de mediawereld; - Duaal omroepbestel met nadrukkelijke rol publieke omroepen. Christendemocraten: - Regulerende overheid, maar omroepen en kranten moeten ook zelf hun verantwoordelijkheid nemen; - Socialiserende functie van de media; - Duaal omroepbestel met een sterke publieke omroep, maar in mindere mate dan de socialisten. Belangengroepen: Publieke omroepen: - Behoudt pluriformiteit; - Commercialisering leidt tot meer oppervlakkigheid; - Opvoedende, educatieve en informerende taken van de massamedia belangrijk. Commerciële zenders: - De kijker bepaalt de kwaliteit, daarom een zo groot mogelijk aanbod; - Programma s met meeste kijkers trekken de meeste adverteerders, zo worden vanzelf de beste programma s gemaakt. Bedrijfsleven: - Commercialisering leidt tot vergroting van de keuzemogelijkheden; - Sponsoring van programma s. Mediaconsumenten: - Minder reclame, irritatiegrens wordt snel bereikt. Overheid: - Omroepbestel moet bijdragen aan de ontwikkeling van onze samenleving; - Kwalitatief goede en hooggewaardeerde programma s moeten kennisachterstanden verkleinen of het overbruggen van culturele verschillen in de samenleving. Hoofdstuk 6: Massamedia en commercie Journalisten en de directeuren van kranten hebben soms tegengestelde belangen: een journalist ontdekt een schandaal bij een bank die regelmatig in hun krant publiceert. De journalist wil groots publiceren, de directie zal meer belang hechten aan de inkomsten. Om belangenconflicten te voorkomen hebben de kranten een redactiestatuut. Hierin staan de taken bevoegdheden. Een journalist moet wel rekening houden met de identiteit van de krant en de fatsoensnormen van onze samenleving. Publieke omroepen hebben inkomsten uit: Pagina 9 van 13

10 - Omroepgelden (rijksbijdrage, Ster-gelden); - Lidmaatschapsgelden (tientjesleden en van abonnees op het programmablad); - Inkomsten uit hun programmablad; - Sponsoring van programma s; - Merchandising. Commerciële zenders hebben inkomsten uit: - Reclame-inkomsten; - Sponsorgelden; - Programmabladen (niet gekoppeld aan lidmaatschap, dus inkomsten zijn niet groot). Bij kranten wordt er steeds meer beconcurreert d.m.v. er mooier uit zien, daarnaast moeten ze ook nog vechten tegen de gratis kranten. Op de TV concurreren ze met presentatoren. Bijvoorbeeld Jack Spijkerman die indertijd voor veel geld naar Talpa ging. Bij internet is bovenaan komen bij Google een goede stap. Een neerwaartse oplagespiraal kan leiden tot een faillissement. Dit komt dan doordat mediabedrijven te weinig doen om hun marktpositie te handhaven of versterken. Het gevolg is dat ze advertentieopbrengsten verliezen en mensen moeten ontslaan, het gevolg daarvan is minder kwaliteit. De hiervoor beschreven toegenomen concurrentie heeft geleid tot een aantal ontwikkelingen: Grotere commercialisering: - Alle massamedia zijn sterk vercommercialiseerd. Kwaliteit is minder belangrijk geworden, het aantal lezers, kijkers en adverteerders wel. Gevolg is minder informatief, meer amusement en meer reclame. Stijging van het aantal producten: - Massamedia gaan steeds meer producten produceren om maar aan de vraag te voldoen. Hier valt merchandising en het uitgeven van extra katernen van kranten onder. Persconcentratie bij de dagbladen: - Het aantal krantenuitgeverijen is de laatste jaren gedaald van 21 naar 9. Persconcentratie brengt het gevaar van monopolievorming met zich mee, daardoor neemt de kwaliteit af en de pluriformiteit wordt minder. Er zijn 3 soorten persconcentratie: Redactionele concentratie (redacties werken voor verschillende kranten); Publieksconcentratie (het publiek verdeelt zich veel eenzijdiger over de dagbladen); Aanbiedersconcentratie (de uitgever van een dagblad geeft nog meer kranten uit). Marktsegmentering bij de tijdschriften: - Uitgevers doen er alles aan om een bepaalde doelgroep te beheersen. We zien dus veel kleine markten voor gespecialiseerde informatie (sport, hobby, lifestyle). Door actief te zijn in meer marktsegmenten spreidt de uitgever zijn risico. Doelgroepenmedia en netprofilering bij tv-zenders: - Commerciële zenders stemmen hun zenders en programma s af op specifieke doelgroepen. Bij RTL zie je bijvoorbeeld netprofilering. Daarnaast zijn er zenders speciaal voor muziek en sport. Voor adverteerders is netprofilering ook handig, dan is het overzichtelijk voor hun bij welke zender ze nou moeten adverteren. Mediaconcentratie door ontstaan van mediagiganten: Pagina 10 van 13

11 - De samensmelting van verschillende vormen van massamedia noem je mediaconcentratie. Steeds vaker worden nationale bedrijfjes opgekocht door internationale multimediabedrijven. Dit leidt o.a. tot een meer eenzijdige berichtgeving. De CNN bijvoorbeeld levert een groot deel van de informatie en beelden die wij in het journaal zien. Hoofdstuk 7: Massamedia en cultuur Normen: Specifieke regels in een groep of samenleving waarmee mensen hun eigen gedrag en het gedrag van anderen beoordelen. Waarden: Principes die mensen belangrijke vinden om na te streven. Cultuur: De leefwijze van een groep met alle waarden, normen en andere aangeleerde kenmerken die de leden van een groep of samenleving met elkaar gemeen hebben en die zij min of meer als vanzelfsprekend beschouwen. Kan van groep tot groep verschillen en is daarom relatief begrip. Nature-aanhangers: Deze leggen de nadruk op biologische of erfelijke factoren. Emoties en driften zijn erfelijk bepaald. Nurture-aanhangers: Gevoelens en emoties worden aangeleerd en zijn afhankelijk van het sociale milieu en de omgeving waarin iemand opgroeit. Tegenwoordig gaan de meeste sociologen ervan uit dat het gedrag van mensen een combinatie is van bovengenoemde factoren. Dominante cultuur: Hier spreken we van als de cultuurkenmerken gedragen worden door een groep die binnen een samenleving overheersend is en vaak de meeste invloed heeft op het economische en politieke leven. Subculturen: Hiervan is sprake wanneer een groep waarden, normen en andere cultuurkenmerken heeft die deels afwijken van de dominante cultuur. Voorbeelden zijn: - Religieuze subculturen (strenggereformeerden en Jehova s getuigen); - Jongerenculturen (punkers, alto s, hippies, pas vanaf eind jaren 50); - Bedrijfsculturen (uitstraling van bedrijf, Ikea hanteert informele cultuur (jij/je); - Etnische culturen (Nederlandse Surinamers, hebben vaak contact met een dominante cultuur in een ander land); - Tegenculturen (milieuactivisten, verzetten zich tegen de dominante cultuur). Collectieve gedragspatronen: elke cultuur kent deze. Deze komen o.a. tot uitdrukking tijdens gemeenschappelijke evenementen als Koninginnedag, maar ook tijdens ontspanning in vrije tijd. Socialiserende instituties: (instellingen en organisaties waarmee de cultuuroverdracht in een samenleving plaatsvindt) - Gezin (eerste levensjaren: eerste woordjes, referentiekader wordt gevormd); - School (discipline, op tijd komen, het aanvaarden van gezag, samenwerken, eerste conflicten met leeftijdsgenoten en onderwijzers); - Werk (leveren van prestaties, met tegenslagen omgaan, kennis omzetten in beroepsmatige capaciteiten); - Maatschappelijke groeperingen (sportclubs, de kerk); - Overheid (wetgeving, strafvervolging, stimuleert bepaalde zaken als zorg voor elkaar); - Media (TV, internet, kranten). Sociale controle: de wijze waarop mensen andere mensen stimuleren of dwingen zich aan de geldende normen te Pagina 11 van 13

12 houden. Formeel is gebaseerd op geschreven wetten. Informeel heeft betrekking op ongeschreven wetten als beleefdheidsvormen. Komt tot uiting in sancties (belonen of straffen). Internalisatie: hier spreken we van als mensen zich de culturele waarden en normen eigen hebben gemaakt (fietsen, bijpassende kleren aantrekken). Persoonlijke identiteit: datgene wat je als je eigen ik beschouwd: ik ben een Drent/ik ben een Student etc. Stereotype: een sterk gegeneraliseerd, versimpeld en vertekend beeld van het gedag en de mentaliteit van een specifieke groep (blonde vrouwen zijn blond, Nederlanders zijn kaaskoppen). Vooroordeel: een mening of houding die niet of onvoldoende op feiten of ervaringen is gebaseerd. Stereotypen en vooroordelen kunnen leiden tot discriminatie: je behandelt mensen ban een bepaalde groep anders op grond van kenmerken die in de gegeven situatie niet van belang zijn. Een cultuur is dynamisch. Dat wil zeggen: constant in beweging. De normen en waarden over een kwestie veranderen in de loop van de tijd. Maatschappelijke zuilen: - Katholieken KRO, Volkskrant; - Protestants-christelijken NCRV, Trouw; - Socialisten VARA, het Parool. In 1969 kwam de TROS, deze had helemaal geen verzuilde achterban, dit en de komst van de nieuwe media droegen allemaal bij tot de ontzuiling. Hoofdstuk 8: Nieuws en beeldvorming Onderzoeken hebben uitgewezen dat een bericht nieuwswaarde heeft, als de inhoud: - Actueel is; - Opvallend, onverwacht, verassend, schokkend is; - Cultureel of geografisch dichtbij is; - Over belangrijke, bekende personen gaat; - Gerelateerd is aan menselijke aspecten: drama, emotie, conflict; - Afwijkend is, veelal in negatieve zin; - Ondubbelzinnig, begrijpelijk is; - Gepaard gaat met beeldmateriaal (voor TV); - Interessant is voor de doelgroep van het medium; - Gerelateerd is aan politieke, sociaaleconomische, financiële, culturele ontwikkelingen en kwesties; - Past binnen de identiteit van het medium. Informatiebronnen: - Personen of instellingen (eigen initiatief in de hoop het nieuws te halen); - Overheid (het doorgeven van informatie van politici aan journalisten, actieve informatieplicht); - Correspondenten (grote krant beschikt over een aantal correspondenten in binnen- en buitenland, deze geven belangrijk nieuws door aan redactie); - Freelance journalisten (deze schrijven over gespecialiseerde onderwerpen: bio-industrie, klimaat en religie, Pagina 12 van 13

13 sommige schrijven voor meerdere kranten tegelijk); - Persbureaus: Algemeen Nederlands Persbureau (ANP). Deze redacteuren maken een selectie uit de buitenlandse berichten die zij aangeleverd krijgen. Deze worden bewerkt en vertaald. Eigen mening mogen ze er niet in verwerken. Het ANP verzorgd ook binnenlandse berichten. Naast het ANP kent Nederland ook de Geassocieerde Pers Diensten (GPD). Deze zorgt voor regionale dagbladen, het binnenlandse- en buitenlandse nieuws. En het Haagse Persbureau, gespecialiseerd in juridische en politieke verslaggeving rondom het binnenhof; Internationale Persbureaus. Deze hebben in diverse landen eigen kantoren. Als het nieuws interessant genoeg is zoals een persconferentie van de president van de VS, dan wordt er een bericht van gemaakt. - Persdiensten (Volkskrant maakt gebruik van nieuws van New York Times); - Beeldmateriaal (over oorlog in Irak bijvoorbeeld van CNN, is dus erg vertekend, zo is nieuws uit de derde wereld erg vertekend omdat het vanuit een westerse optiek is). Massamedia presteren hetzelfde nieuwsfeit vaak verschillend. Deze zijn het gevolg van bewuste en onbewust kleuring door de redacties van nieuwsmedia: - Invloed van identiteit: kan gebaseerd zijn op geloof, politieke voorkeur of levensovertuiging. Hierdoor krijgt een krant of omroep een eigen gezicht. De identiteit is met name herkenbaar aan: De keuze van de onderwerpen (links: staking, rechts: toespraak van paus); De volgorde van de berichten (Telegraaf: als eerste een schandaal, NRC: als eerste een meer algemeen onderwerp); De presentatie; Het eigen commentaar (krant: eigen identiteit, TV: neutraal); Het woordgebruik; Het gebruik van gastschrijvers. Manipulatie: het vervormen van nieuws door het opzettelijk weglaten of verdraaien van feiten en indoctrinatie, het systematisch opdringen van opvattingen door meningen als feiten te presenteren. Dit vindt het meeste plaats in dictaturen. Objectiviteit: een blad dat regelmatig onjuiste informatie publiceert, verliest zijn geloofwaardigheid en snel lezers: - Subjectieve referentiekader; - Hoor en wederhoor; - Gekleurde en eenzijdige informatiebronnen raadplegen; - Het vermengen van feiten en meningen; - Hierdoor kan een mediaframe ontstaan. Pagina 13 van 13