In gesprek over nalatenschap Rapportage generations challenge GENERATION CHALLENGE 1

Transcriptie

1 In gesprek over nalatenschap Rapportage generations challenge GENERATION CHALLENGE 1

2

3 Voorwoord Het belang van nalatenschappen voor goede doelen groeit. Steeds meer ouderen kiezen ervoor een goed doel in het testament op te nemen. Maar wat beweegt hen hierbij? Deze vraag staat centraal in het onderzoek: In gesprek over nalatenschap. Wanneer het gaat over nalatenschappen wordt vaak verwezen naar algemene trends. Meest genoemd is de vergrijzing in Nederland. Vanaf 2019 mag de helft van de volwassenen zich 50plusser noemen. Er zijn dus simpelweg meer ouderen die een testament opmaken. De volgende belangrijke trend is de verbeterde vermogenspositie van ouderen. Niet eerder beschikten Nederlanders op latere leeftijd over zoveel geld. Er is dus meer om te verdelen. Hoe duidelijk beide trends ook zijn, ze bieden weinig houvast voor goede doelen. Het zijn immers ontwikkelingen waarop individuele organisaties geen invloed hebben. Daarom is het belangrijk verder te kijken. Iedere erflater heeft eigen drijfveren en motieven bij het opstellen van een testament. Wat spreekt mensen aan bij het nalaten aan een goed doel? Welke zorgen moeten worden weggenomen? En welke toon in communicatie is het meest effectief? Hierover gingen we in gesprek met twee generaties ouderen: de babyboomers (geboren tussen ) en stille generatie ( ). De uitkomsten delen wij graag met u. GENERATION CHALLENGE 3

4 Inhoudsopgave INTRODUCTIE 5 ONDERZOEK 6 Doelstellingen 7 Onderzoeksmethode generation challenge 8 Onderzoeksmethode groepsdiscussie 9 MANAGEMENT SUMMARY 10 Inzichten 11 Conclusies en aanbevelingen 12 GENERATION CHALLENGE 13 Het leven nu: positief 16 Het leven nu: negatief 17 GENERATION CHALLENGE 18 Nalatenschap 21 Generation challenge 22 VERVOLG 23 OVER DIVERSIONS 25 4 GENERATION CHALLENGE

5 Introductie ACHTERGROND Iedere 15 jaar dient zich een nieuwe generatie aan. Een groep leeftijdsgenoten met gedeelde ervaringen, overtuigingen en voorkeuren. Laat volwassen Ouderdom Generaties doorlopen verschillende levensfasen. Iedere generatie geeft op eigen wijze invulling aan o.a. jeugd, ouderschap, carrière en oude dag. Senior Late ouderdom De levensfase Ouderdom wordt in de komende jaren bereikt door vertegenwoordigers van de Babyboomgeneratie. Zij vormen dus de nieuwe generatie ouderen. De huidige generatie ouderen (stille generatie) heeft zich in de afgelopen jaren belangrijk getoond voor goede doelen. Ze doneren bovengemiddeld en nemen regelmatig een goed doel op in het testament. STILLE GENERATIE Geboortejaren: Kenmerkend: Deze generatie heeft een groot wij besef. Samen sterk. In dit onderzoek staat de vraag centraal of de benadering van nalatenschappen verschilt per generatie: maken babyboomers dezelfde keuzes als de stille generatie? BABYBOOM Geboortejaren: Kenmerkend: Vernieuwing en persoonlijke vrijheid zijn belangrijk voor deze generatie GENERATION CHALLENGE 5

6 Onderzoek 6 GENERATION CHALLENGE

7 Doelstellingen DOMEIN Tijdens de latere levensfasen neemt de aandacht voor het onderwerp nalatenschap toe. Het onderzoek richt zich primair op de wijzigende behoeften op dit terrein. ONDERZOEKSDOELSTELLINGEN Inzicht bieden in drijfveren in het leven. In beeld brengen van materiële en immateriële wensen na overlijden. Inzichtelijk maken van de houding ten opzichte van nalatenschap aan goede doelen. Specifiek inzicht bieden in de verschillende behoeften van de babyboom- en stille generatie. GENERATION CHALLENGE 7

8 Onderzoeksmethode Generation challenge Een generation challenge biedt inzicht in de motieven en drijfveren van verschillende generaties. Hierbij staat één onderwerp centraal. In dit geval: keuzes rondom nalatenschap. In de challenge zijn de motieven en drijfveren vergeleken van de babyboom en stille generatie. INTERVIEWS Individuele gesprekken over nalatenschap De challenge is opgebouwd uit twee kwalitatieve onderzoekscomponenten, te weten: persoonlijke interviews en groepsdiscussies. Er zijn 14 face-to-face-interviews afgenomen, verdeeld over de twee generaties. Het betrof mannen en vrouwen woonachtig in heel Nederland. GROEPSDISCUSSIE Meningen delen en interactie. De interviews zijn gehouden tussen 2 en 20 april bij de respondenten thuis. De duur van elk gesprek bedroeg circa drie kwartier. 8 GENERATION CHALLENGE

9 Onderzoeksmethode Groepsdiscussie Op 8 en 14 mei zijn 2 groepsdiscussies georganiseerd met 7 deelnemers per sessie. De eerste groepsdiscussie vond plaats met babyboomers. De tweede groepsdiscussie behandelde hetzelfde gespreksthema met vertegenwoordigers van de stille generatie. INTRODUCTIE Kennismaking en spelregels. De sessies zijn georganiseerd in Nijmegen en Apeldoorn. De agenda van de discussiebijeenkomst is hierbij weergegeven. THEMA: HET LEVEN NU Wat maakt jouw leven betekenisvol? NB : Kwalitatief onderzoek is explorerend en hypothesevormend. Er is gezocht naar motivaties, drijfveren en attitude. De inzichten zijn niet cijfermatig onderbouwd. THEMA: NALATENSCHAP Hoe kijk je naar de dood? Wat versta je onder nalatenschap? Overweeg je te geven aan goede doelen? AFSLUITING Laatste vragen en afronding. GENERATION CHALLENGE 9

10 Management summary 10 GENERATION CHALLENGE

11 Inzichten Generatieperspectief: vanzelfsprekendheid verdwijnt Bij nalaten staat het belang van eigen kinderen en kleinkinderen centraal. Wanneer er financiële ruimte wordt ervaren, komen ook andere begunstigden voor een plek in het testament in aanmerking. Nadenken over dood en nalatenschap is geen vanzelfsprekendheid. Testamenten worden vaak opgesteld uit praktische overwegingen (bijvoorbeeld aanwezigheid koopwoning). Ouderen zijn niet altijd op de hoogte van de mogelijkheden. Twijfels rond het opstellen van een testament zoals: wat zijn de kosten van een aanpassing? staan handelen in de weg. De stille generatie toont zich trouw aan een eenmaal gekozen goed doel. Dit geldt bij leven (als structureel donateur) maar zet zich ook voort in de nalatenschap. Babyboomers tonen zich geëngageerd, maar ook kritisch. Switchen tussen goede doelen komt veelvuldig voor. Vertrouwen is snel geschaad. Er is meer vertrouwen in mensen dan in organisaties. Een direct contact met een vertegenwoordiger van een goed doel doet goed. Hoe groter de afstand die tot een doel wordt ervaren, hoe meer wantrouwen. Het voor de stille generatie kenmerkende wij denken is bij de Babyboomgeneratie minder zichtbaar. De nieuwe generatie ouderen streeft ook eigen doelen na en wil hierin gekend worden. Voor de stille generatie geldt dat het maken van nalatenschapskeuzes leidt tot rust. Babyboomers willen liever regie houden, en niet riskeren dat ze niet op een gemaakte keuze kunnen terugkomen GENERATION CHALLENGE 11

12 Conclusies en aanbevelingen Pro-actieve aanpak vereist CONCLUSIES Babyboomers hebben in het onderwijs, op de werkvloer en als opvoeders gebroken met verschillende leefgewoonten van de stille generatie. Het onderzoek geeft aanleiding te verwachten dat dit ook tijdens de levensfasen Ouderdom en Late ouderdom staat te gebeuren. Betrokkenheid van babyboomers is niet vanzelfsprekend. Het is van belang een relatie op te bouwen en te onderhouden. Vrijheid is een groot goed voor de babyboom generatie. De huidige keuzes rondom nalatenschap worden als te beperkend ervaren. AANBEVELINGEN GOEDE DOELEN Nalatenschap is meer dan een donatie na de dood. Ouderen kennen er een groot gewicht aan toe, zowel financieel als emotioneel. Centrale vraag voor goede doelen is hoe het beste kan worden ingespeeld op de behoeften van de nieuwe generatie ouderen. Welke manieren zijn er om de behoefte aan keuzevrijheid te combineren met betrokkenheid? Bij de stille generatie loont het bestaande relaties te benadrukken. Bij de babyboomers is het verstandig niets als vanzelfsprekend te beschouwen, maar te blijven investeren in een goede binding. 12 GENERATION CHALLENGE

13 Generation challenge Het leven nu GENERATION CHALLENGE 13

14 Iedere generatie geeft op eigen manier invulling aan een levensfase. Ook aan de ouderdom. Op welke wijze zijn generatieverschillen van invloed op behoeften en gedrag? 14 GENERATION CHALLENGE

15 Generation challenge Het leven nu Keuzes voor nalatenschap worden bij leven gemaakt. Daarom is het belangrijk te bepalen welke thema s in het hier en nu belangrijk zijn voor mensen. Per generatie zijn vijf centrale onderwerpen benoemd. STILLE GENERATIE Hierbij is een duidelijk generatieverschil te zien. De stille generatie denkt primair vanuit het collectief, daar waar babyboomers meer individualistisch denken. BABYBOOM GENERATIE Dankbaarheid Vrijheid/ onafhankelijkheid Levensbeschouwing Familie Collectief* Familie Zorgeloos wonen Relativering Persoonlijke ontwikkeling Levensbeschouwing GENERATION CHALLENGE 15

16 Het leven nu Positief STILLE GENERATIE Harmonie en dankbaarheid kleuren het leven van deze generatie. Goed contact met gezin en familie; dat wordt gezien als belangrijkste punt in het leven. Relativering neemt toe, en daarmee verdwijnt een zekere druk. De eigen rol in het leven wordt kleiner. Dit maakt mensen milder. En de waarde die bijvoorbeeld aan status wordt gehecht neemt af. Dat de gezondheid minder wordt hoeft geen frustratie te zijn. Deze generatie koestert graag wat nog wel mogelijk is. BABYBOOM GENERATIE Babyboomers hechten aan hun vrijheid. Dit is welhaast het grootste goed. Het gevoel dat niets meer moet en alles mag. Vrijheid wordt gezien als een verdienste. Het is afgedwongen tijdens het werkzame leven, met name door een goed pensioen op te bouwen. Samenzijn wordt gekoesterd, ook omdat nieuwe relaties/vriendschappen opbouwen lastiger is dan vroeger. Kinderen en kleinkinderen zijn zeer belangrijk en invloedrijk. Goede gezondheid is niet vanzelfsprekend. Ze wordt gekoesterd wanneer ze aanwezig is. 16 GENERATION CHALLENGE

17 Het leven nu Negatief STILLE GENERATIE De levensfase ouderdom komt met gebreken. Dat is duidelijk zichtbaar in de antwoorden van de stille generatie. Afscheid nemen lijkt een doorlopend proces. Er komen meer mensen in de naaste omgeving te overlijden. Van autorijden of fietsen moet soms afstand worden genomen. En ook zelf controle houden over financiën en administratie is niet meer vanzelfsprekend. Dit alles wordt als vervelend ervaren. Achteruitgang van gezondheid, vergeetachtigheid en de wetenschap dat de dood dichterbij komt zorgen voor onzekerheid en (in sommige gevallen) angst. BABYBOOM GENERATIE Ook babyboomers ervaren dat het proces van achteruitgang is ingezet. Lichamelijke ongemakken nemen toe. En het idee dat meer dan de helft van het leven erop zit, kan beklemmend zijn. Ontkenning is met name bij mannen zichtbaar: veelgehoord is het niet willen praten over de dood: dat is de goden verzoeken. De babyboom generatie heeft moeite met het predicaat oudere. Verlies aan status na het stoppen met werken is al vervelend. Maar het gevoel niet meer mee te tellen in de samenleving of om als oudere te worden gestigmatiseerd roept sterke reacties op. GENERATION CHALLENGE 17

18 Generation challenge Nalatenschap 18 GENERATION CHALLENGE

19 De centrale vraag voor goede doelen is: hoe kan het beste worden ingespeeld op de behoeften van de nieuwe generatie ouderen? Hoe combineren we de behoefte aan keuzevrijheid met commitment? GENERATION CHALLENGE 19

20 Generation challenge Het leven nu Keuzes voor nalatenschap worden bij leven gemaakt. Daarom is het belangrijk te bepalen welke thema s in het hier en nu belangrijk zijn voor mensen. Per generatie zijn vijf centrale onderwerpen benoemd. Hierbij is een duidelijk generatieverschil te zien. De stille generatie denkt primair vanuit het collectief, daar waar babyboomers meer individualistisch denken. STILLE GENERATIE BABYBOOM GENERATIE Goede vastlegging om ruzie te voorkomen Behoefte om goed te doen Binding met een vertegenwoordiger van goed doel Persoonlijk (ervaring of binding met goed doel) 20 GENERATION CHALLENGE

21 Nalatenschap (nog) Niet vastleggen Over nalaten aan een goed doel is vaak al (vluchtig) nagedacht. Bij beide generaties bestaat echter het beeld dat ze onvoldoende weten over de mogelijkheden en gevolgen. Dit leidt tot het uitstel bij het maken van keuzes. Bij babyboomers leven veel twijfels. Enerzijds is men bang controle kwijt te raken en gemaakte keuzes niet te kunnen herstellen. Anderzijds is er irritatie over de wijze waarop om een plek in de nalatenschap wordt gevraagd. Dit wordt vaak als te agressief ervaren. Een overzicht van redenen om (nog) geen goed doel in het testament op te nemen: STILLE GENERATIE BABYBOOM GENERATIE Onbekendheid met mogelijkheden Te agressieve benadering Keuze overlaten aan de kinderen GENERATION CHALLENGE 21

22 Generation challenge Nalaten aan goede doelen De houding ten opzichte van nalaten aan goede doelen verschilt per generatie. De stille generatie is van nature minder geneigd tot switchen: ze legt graag alles vast en blijft trouw aan bekende organisaties. Babyboomers zijn anders. Hun behoefte aan controle maakt dat ze zich niet onvoorwaardelijk willen vastleggen. Keuzevrijheid blijft gewenst. Maar men wil niet het risico lopen hierdoor extra kosten te moeten maken voor de aanpassing van een testament. STILLE GENERATIE BABYBOOM GENERATIE Voorrang voor eigen (klein)kinderen Trouw in steun aan een specifiek goed doel. Wens om te kiezen voor doel dat nu bij me past. Liefst persoonlijke relatie met goed doel Testament vastleggen geeft rust. Testament vastleggen voelt beklemmend. Wijzigen is lastig en duur. Wens van betekenis te zijn voor de medemens 22 GENERATION CHALLENGE

23 Vervolg GENERATION CHALLENGE 23

24 Vervolg Goede doelen krijgen in de komende jaren te maken met een nieuwe generatie ouderen. Ons onderzoek vormt een eerste verkenning van de invloed die deze generatiewisseling zal hebben op keuzes rondom nalatenschappen. Het uitgevoerde kwalitatieve onderzoek is explorerend en hypothesevormend. Het is een startpunt voor ideële organisaties om vervolgstappen te zetten die zijn afgestemd op de eigen thematiek en achterban. Vervolgstappen kunnen variëren per organisatie. In de kaders staan vier voorbeelden, van strategisch tot operationeel. NALATENSCHAP INSIGHTS Wat doet, voelt en beleeft een erflater bij het maken van keuzes rondom nalatenschappen? NALATENSCHAP JOURNEY Hoe ziet de optimale weg van oriëntatie tot testament eruit voor een erflater? Zoals eerder benoemd: goede doelen staan voor de vraag hoe zij de persoonlijke keuzes van een nieuwe generatie ouderen het beste kunnen faciliteren. Dit vraagstuk beperkt zich niet tot het onderwerp nalatenschap, maar zal ieder aspect van fondsenwerving raken PROPOSITIE ONTWIKKELING Van idee tot implementatie. WERVINGSCAMPAGNE Generatiegerichte activatieprogramma s tbv nalatenschappen. 24 GENERATION CHALLENGE

25 Over Diversions Bij adviesbureau Diversions draait het om groei. Wij helpen organisaties klaar te staan voor de klant van vandaag en morgen. Dit doen we door klantbehoeften in kaart te brengen en deze te vertalen naar concrete kansen. Zo leggen we de basis voor de doorlopende verbetering van dienstverlening en proposities. GENERATION JOURNEY De vergrijzing is een thema waar Diversions veel ervaring mee heeft. We weten dat iedere nieuwe generatie die zich aandient een eigen, vernieuwende blik heeft op de invulling van een levensfase. Dat is het geval tijdens de pubertijd en volwassenheid, maar zeker ook tijdens de ouderdomsfase. Diversions heeft met de Generation Journey een methodiek ontwikkeld om in te spelen op de wensen van de nieuwe generatie ouderen. Hierbij kijken we onder andere naar: 1. de drijfveren die generatiegenoten delen 2. de impact van generatiewisselingen 3. kenmerken die aan een specifieke levensfase gekoppeld zijn Organisaties kunnen de Generation Journey tastbaar maken met behulp van een uitgebreide set technieken. Variërend van kwalitatief onderzoek tot propositie- en servicedesign. Kijk voor meer informatie op Diversions.nl. GENERATION CHALLENGE 25

26 Onderzoek: In gesprek over nalatenschap In opdracht van: Diversions Dialogue Auteur(s): William Burghout, Joep van Rensch, Annie Klein Gunnewiek Datum: 30 augustus 2018 Generation Journey is een initiatief van Diversions Dialogue. Arnhemseweg 34c 7331 BL Apeldoorn