Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT

Transcriptie

1 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT Judith van de Haterd Sonja Liefhebber Maryse den Hollander MOVISIE Beroepontwikkeling Januari 2012 Utrecht, 26 oktober 2011 * titel 1

2 COLOFON Projectnummer: P2308 Datum: Januari 2012 MOVISIE, Januari 2012 Dit beroepscompetentieprofiel is opgesteld in opdracht van Stichting Arbeidsmarkt- en Opleidingsbeleid Verpleeg- Verzorgingshuizen en Thuiszorg (A+O VVT). Opstellers van de profielen binnen dit project zijn: MOVISIE Beroepsontwikkeling Judith van de Haterd Sonja Liefhebber Maryse den Hollander 2

3 Inhoudsopgave Samenvatting beroepscompetentieprofiel van de mbo-verpleegkundige in de VVT branche Inleiding Aanleiding Reikwijdte van dit beroepscompetentieprofiel Functies van de beroepscompetentieprofielen Ontwikkeling van de beroepscompetentieprofielen Opbouw van het beroepscompetentieprofiel Beroepsbeschrijving van de mbo-verpleegkundige De kern van verplegen Niveau van beroepsuitoefening van de mbo-verpleegkundige in de VVT- branche Kerntaken van de mbo-verpleegkundige in de branche VVT Kerntaken Beschrijving van de kerntaken...9 Taakgebied de verpleegkundige zorg Taakgebied de organisatie Taakgebied de professionalisering van het beroep Kernopgaven van de mbo-verpleegkundige Toelichting Uitwerking kernopgaven Kernopgaven bij taakgebied de verpleegkundige zorg Kernopgaven bij taakgebied de organisatie Kernopgaven bij taakgebied de professionalisering van het beroep Competenties van de mbo-verpleegkundige Uitwerking van de competenties Overzicht vakkennis...39 Bijlage 1 Betrokkenen bij de ontwikkeling van het beroepscompetentieprofiel...47 Bijlage 2 Overzicht verpleegtechnische handelingen...48 Bijlage 3 Toekomstige ontwikkelingen in de zorg in de VVT-branche...51 Bijlage 4 ICF model

4 Samenvatting beroepscompetentieprofiel van de mbo-verpleegkundige in de VVT branche De essentie Het doel van verplegen is het bevorderen van gezondheid, herstel, groei en ontwikkeling, en het voorkomen van ziekte, aandoening of beperking. Wanneer mensen ziek of gehandicapt worden is daarnaast het doel van verplegen lijden en pijn te minimaliseren en mensen in staat te stellen hun ziekte, handicap, de behandeling en de gevolgen daarvan te begrijpen en daarmee om te gaan. Wanneer de dood nabij is, is het doel van verplegen het handhaven van de best mogelijk kwaliteit van leven tot aan het eind. (V&VN, concept beroepsprofiel verpleegkundige versie ). De mbo-verpleegkundige gaat uit van het versterken van de zelf- en samenredzaamheid van de cliënt en zijn omgeving, en is aanvullend op, en verbindend met de zorg die de mantelzorg en het sociale netwerk aan de cliënt verleend. Het is belangrijk om ook de mantelzorger te ondersteunen. Mantelzorgers kunnen in de zorg voor hun naaste meerdere rollen innemen: mede zorgverlener (collega), expert, als naaste en als cliënt.. Door oog te hebben voor deze verschillende rollen van mantelzorgers en de behoeften die daarmee samenhangen, ontstaat een goede samenwerking tussen mantelzorgers en mbo-verpleegkundigen. Kerntaken van de mbo-verpleegkundige in de VVT- branche Binnen taakgebied de verpleegkundige zorg 1. Behoefte van de cliënt en mantelzorg in kaart brengen op gebied van gezondheid en welbevinden. 2. Ondersteunen van de cliënt bij zijn persoonlijke basiszorg. 3. Verpleegtechnisch handelen 4. Begeleiden van de cliënt op psychosociaal gebied en zingeving. 5. Ondersteunen van de cliënt bij participatie 6. Ondersteunen van de cliënt en mantelzorg bij het voeren van de regie over het eigen leven. 7. Ondersteunen van de cliënt bij complexe palliatieve zorg 8. Preventie toepassen door het geven van voorlichting, advies en instructie. Binnen taakgebied de organisatie 9. Organiseren van zorg en bijdragen aan ketenzorg 10. Coachen van verzorgenden 11. Bijdragen aan de organisatie en het beheer van de werkeenheid. Binnen taakgebied de professionalisering van het beroep 12. Bijdragen aan bevorderen van kwaliteit van zorg. 13. Ontwikkelen en professionaliseren van het beroep van verpleegkundige Kernopgaven van de mbo-verpleegkundigen = _áååéå=í~~âöéäáéç=çé=îéêéäééöâìåçáöé=òçêö= 1. Balanceren tussen betrokkenheid en distantie 2. Balanceren tussen optimale gezondheid en kwaliteit van leven van de zorgvrager 3. Vasthouden aan afspraken in het zorgleefplan versus flexibel omgaan met de veranderende behoefte van de zorgvrager 4. Stimuleren van zelfmanagement versus overnemen van taken en verantwoordelijkheden 4

5 5. Zelfregie en eigen inkleuring van een individuele zorgvrager versus belang van de groep Binnen taakgebied de organisatie 6. Belangen van de zorgvrager en de betrokkenen versus beleid en mogelijkheden van de organisatie 7. Grenzen eigen werkgebied versus andere disciplines Binnen taakgebied de professionalisering van het beroep 8. Cliëntgebonden taken uitvoeren versus tijd voor eigen ontwikkeling Competenties van de mbo-verpleegkundige in de VVT-branche Dialoog en presentie 1. Is aandachtig aanwezig 2. Bouwt een relatie op 3. Stelt behoefte cliënt centraal 4. Analyseert informatie 5. Communiceert belevingsgericht met cliënten (met psychogeriatrische en psychiatrische problemen) Preventie 6. Observeert en signaleert 7. Denkt vooruit en anticipeert op problemen 8. Geeft voorlichting, advies en instructie over behouden of verbeteren gezondheidssituatie 9. Motiveert tot gezond gedrag Verzorgen en ondersteunen 10. Ondersteunt situationeel bij basiszorg in het dagelijks leven 11. Ondersteunt bij participatie 12. Biedt begeleiding op psychosociaal gebied 13. Begeleidt groepsprocessen 14. Ondersteunt de zelfregie 15. Creëert passende omgevingscondities en randvoorwaarden 16. Werkt verbindend samen met mantelzorgers 17. Beheerst verpleegtechnische handelingen 18. Handelt overtuigend bij onverwachte situaties Omgaan met grenzen 19. Gaat regulerend en doelgericht om met grenzen en spanningen 20. Bewaakt eigen arbeidsomstandigheden en positie Professioneel werken 21. Werkt methodisch en kwaliteitsgericht 22. Reflecteert op haar eigen handelen en dat van anderen 23. Toont ondernemerschap 24. Werkt verbindend samen in multidisciplinaire teams en netwerken 25. Werkt vanuit een beroepsvisie 26. Coacht en ondersteunt collega s en studenten 27. Werkt aan haar eigen professionaliteit 28. Zet haar deskundigheid breed in voor de gemeenschap als geheel 5

6 1. Inleiding 1.1 Aanleiding In 2007 zijn beroepscompetentieprofielen ontwikkeld voor verzorgenden en voor mboverpleegkundigen ten behoeve van competentiegerichte onderwijsexperimenten (cgo). De beroepscompetentieprofielen (hierna bcp s) beschrijven de kerntaken en competenties van een ervaren beroepskracht. De bcp s vormen het uitgangspunt voor de kwalificatiedossiers waarin de eisen beschreven staan waaraan beginnende beroepsbeoefenaren voldoen. De kwalificatiedossiers (kd s) die sinds 2007 verschenen zijn, zijn gebaseerd op deze bcp s; deze kd s vormen de basis voor de feitelijke curricula. In vindt de definitieve invoering van cgo 1 of beroepsgericht onderwijs plaats. De validering en legitimering van de profielen verzorgende en mbo-verpleegkundige komt daarom opnieuw aan de orde. Om een betere aansluiting van het beroepsonderwijs op de gedifferentieerde vraag uit het werkveld te realiseren wenst A+O VVT de bcp s mbo-verpleegkundige en verzorgende te actualiseren en met name verder te differentiëren voor de verpleeg-, verzorgingshuizen en thuiszorgbranche (VVTbranche), inclusief kraamzorg. De huidige kwalificatiedossiers nopen hier ook toe:in de kd s zijn vanaf 2007 branchespecifieke verdiepingen opgenomen. Dit geeft de ruimte voor de gewenste betere afstemming van het beroepsonderwijs op de opleidingsvragen van het werkveld. Om dit echter ook feitelijk te realiseren, is het nodig een actuele en branchegerichte onderbouwing aan te brengen in de twee betreffende bcp s. Het nu voorliggende beroepscompetentieprofiel is het algemene beroepscompetentieprofiel van de mbo-verpleegkundige in de VVT-branche. We maken gebruik van de werkveldspecifieke term cliënt. Daarnaast gebruiken we zij bij aanduiding van de mbo-verpleegkundige en hij bij aanduiding van de cliënt. Vanzelfsprekend wordt hiermee bedoeld mbo-verpleegkundige m/v en cliënt m/v. 1.2 Reikwijdte van dit beroepscompetentieprofiel Dit beroepscompetentieprofiel is gericht op mbo-verpleegkundigen in verpleeg-, verzorgingshuizen en de thuiszorg (VVT).. Bij de totstandkoming van het beroepscompetentieprofiel is de totale breedte van de beroepspraktijk van de VVT branche in beeld gebracht. Natuurlijk moeten we constateren dat er verschillen zijn in de beroepsuitoefening van mbo-verpleegkundigen in deze verschillende settingen. Gezien de ontwikkelingen op lange termijn en de uitdagingen waar de branche voor staat menen we dat het mogelijk is een ongedeeld profiel te schetsen. Afhankelijk van het type organisatie waarin de mboverpleegkundige werkzaam is, zullen bepaalde kerntaken en competenties meer of minder nadruk krijgen of meer of minder van toepassing zijn. Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) werkt in 2010 en 2011 aan de actualisering van de beroepsprofielen van verpleegkundigen en verzorgenden. Deze beroepsprofielen beschrijven de beroepsuitoefening per beroepsgroep generiek en in algemene zin. Dit beroepscompetentieprofiel beschrijft de specifieke rol van de mbo-verpleegkundige in een 1 Medio 2011 spreekt men niet meer van competentiegericht onderwijs maar van beroepsgericht oonderwijs Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 1

7 specifieke deelbranche namelijk de VVT branche. Door in te zoemen in deze specifieke context en beroepspraktijk, werd het mogelijk de beroepsuitoefening concreet te beschreven en in te vullen. Het beroepsprofiel mbo-verpleegkundige van de V&VN en dit beroepscompetentieprofiel mboverpleegkundige in de VVT branche hanteren dezelfde uitgangspunten en vullen elkaar daarmee goed aan. In dit beroepscompetentieprofiel zijn de kerntaken beschreven die door mbo-verpleegkundigen worden uitgevoerd. Dit houdt niet in dat deze kerntaken enkel en alleen door mbo-verpleegkundigen worden uitgevoerd. Afhankelijk van het type organisatie en/of de interne afspraken over de taakverdeling kunnen kerntaken ook door andere beroepsbeoefenaren worden uitgevoerd. 1.3 Functies van de beroepscompetentieprofielen Met de invoering van de Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB) worden in het initiële beroepsonderwijs alleen nog opleidingen aangeboden waaraan een aantoonbare behoefte bestaat op de arbeidsmarkt. Deze behoefte wordt aangetoond door het maken van beroepscompetentieprofielen die gelegitimeerd moeten zijn door de vakbonden en werkgeversorganisaties die voor het beroep relevant zijn. Met het beroepscompetentieprofiel wordt dus aangegeven dat er behoefte bestaat aan het beroep en wat die behoefte precies is in taken en competenties. De beroepscompetentieprofielen dienen enerzijds als input voor het onderwijs om de opleiding optimaal aan te laten sluiten bij de praktijkuitoefening. Daarnaast bieden de beroepscompetentieprofielen een overzicht van de gewenste beroepsuitoefening op dit moment. 1.4 Ontwikkeling van de beroepscompetentieprofielen De beroepscompetentieprofielen zijn tot stand gekomen op basis van een literatuurstudie en documentenanalyse, in samenwerking met een klankbordgroep bestaande uit mensen afkomstig uit de praktijk, van opleidingen en kennisinstituten. Daarnaast is er een werkbijeenkomst geweest met deelnemers uit de praktijk en van opleidingen. Tot slot is het beroepsdeelprofiel breed voorgelegd aan de achterban van betrokken partijen. Het project vond plaats onder begeleiding van een begeleidingsgroep bestaande uit vertegenwoordigers van sociale partners. De begeleidingsgroep had als voornaamste taak het aanleveren van informatie, het becommentariëren van de conceptberoepscompetentieprofielen en het valideren en legitimeren van de beroepscompetentieprofielen. Een lijst van betrokkenen treft u aan in bijlage Opbouw van het beroepscompetentieprofiel Bij de opbouw van het beroepscompetentieprofiel staat met name de inhoud van het beroep zoals dit wordt uitgeoefend in de VVT centraal. In grote lijnen is hetzelfde format gehanteerd als in 2007 is gebruikt voor de algemene beroepscompetentieprofielen voor verpleegkundige en verzorgende; dit ter vergemakkelijking van de vergelijking zowel over de tijd als tussen branches. Ontwikkelingen en wettelijke kaders die van invloed zijn op de inhoud zijn wel verwerkt, maar worden verantwoord in bijlagen. Na de inleiding geeft hoofdstuk 2 de beroepsbeschrijving van de mboverpleegkundige. Hoofdstuk 3 beschrijft de kerntaken. De kerntaken geven aan wat de beroepskracht in essentie doet. De kerntaken samen vormen een set inhoudelijk samenhangende beroepsactiviteiten, die in een logische volgorde worden beschreven. Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 2

8 De kernopgaven staan verwoord in hoofdstuk 4. Kernopgaven zijn de problemen, dilemma's of kansen waarmee de beroepskracht regelmatig in aanraking komt, die kenmerkend zijn voor de beroepsuitoefening en waarbij van de beroepskracht een aanpak en oplossing wordt verwacht. Het zijn situaties met een hoog afbreukrisico. Het zijn problemen, dilemma's of kansen die niet met één kerntaak te maken hebben maar met het taakgebied. Kernopgaven bieden de mogelijkheid om, door de beroepsuitoefening vanuit een ander perspectief te bekijken, ook andere competenties op te sporen dan de competenties die nodig zijn om een bepaalde kerntaak uit te voeren. Hoofdstuk 5 gaat in op de competenties die voortkomen uit de kerntaken en de kernopgaven (zie schema).. In schema: Taken Kernopgave n Competenties De kerntaken, kernopgaven en competenties zijn ingedeeld naar de drie taakgebieden binnen de beroepsuitoefening te weten: de zorgverlening, organisatie van zorgverlening en professionalisering van het beroep. De bijlage geven naast een beschrijving van de betrokkenen bij het project, toekomstige ontwikkelingen, inzicht in de verpleegtechnische handelingen van mbo-verpleegkundigen en het ICF model. Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 3

9 2 Beroepsbeschrijving van de mbo-verpleegkundige In dit hoofdstuk beschrijven we in het kort de beroepsuitoefening van de mbo-verpleegkundige. We starten met de essentie van het werk, vervolgens noemen we de taakgebieden en de kerntaken. We besluiten het hoofdstuk met een beschrijving van de context. 2.1 De kern van verplegen Het doel van verplegen is het bevorderen van gezondheid, herstel, groei en ontwikkeling, en het voorkomen van ziekte, aandoening of beperking. Wanneer mensen ziek of gehandicapt worden is daarnaast het doel van verplegen lijden en pijn te minimaliseren en mensen in staat te stellen hun ziekte, handicap, de behandeling en de gevolgen daarvan te begrijpen en daarmee om te gaan. Wanneer de dood nabij is, is het doel van verplegen het handhaven van de best mogelijk kwaliteit van leven tot aan het eind. (V&VN, concept beroepsprofiel verpleegkundige versie ). Zij gaat uit van het versterken van de zelf- en samenredzaamheid van de cliënt en zijn omgeving, en is aanvullend op, en verbindend met de zorg die de mantelzorg en het sociale netwerk aan de cliënt verleend. Het is belangrijk om ook de mantelzorger te ondersteunen. Mantelzorgers kunnen in de zorg voor hun naaste meerdere rollen innemen: mede zorgverlener (collega), expert, als naaste en als cliënt. (SOFA model, Door oog te hebben voor deze verschillende rollen van mantelzorgers en de behoeften die daarmee samenhangen, ontstaat een goede samenwerking tussen mantelzorgers en mbo-verpleegkundigen. Verpleegkundige interventies zijn gericht op het versterken van het zelfmanagement van mensen, waar mogelijk. Dat betekent het in hun kracht brengen van mensen en hen te helpen bij het bereiken, handhaven of (opnieuw) verwerven van hun onafhankelijkheid. Het specifieke domein van verplegen is dat van de unieke reacties op en ervaringen van mensen met gezondheid, ziekte, kwetsbaarheid, broosheid en gebrek, in welke Is gericht op de persoon als geheel. Verplegen is gericht op de persoon als geheel, niet op een bepaald aspect of een specifieke pathologische situatie. (V&VN, concept beroepsprofiel verpleegkundige versie ). Daarnaast richt de mbo-verpleegkundige zich op de organisatie van de zorg, en op het nemen van verantwoordelijkheid voor de eigen beroepsuitoefening daarbinnen. Verplegen is gebaseerd op ethische waarden, waarin respect voor de waardigheid, de autonomie en de uniciteit van mensen centraal staat. Verplegen gebeurt in het besef van de bevoorrechte relatie tussen mbo-verpleegkundige en zorgvrager en de persoonlijke verantwoordelijkheid voor beslissingen en acties. De waarden staan beschreven in de verpleegkundige beroepscode en worden uitgedragen door de beroepsvereniging. (V&VN, concept beroepsprofiel verpleegkundige versie ). Mbo-verpleegkundigen werken in partnerschap met zorgvragers en mantelzorgers, en in samenwerking met andere professionals in een multidisciplinair team. Waar dat geëigend is treden ze op als teamleider, delegeren zij werk naar anderen en superviseren dat. Op andere momenten participeren zij als teamlid onder leiding van anderen. Hoe dan ook, verpleegkundigen blijven te allen tijden persoonlijk en professioneel verantwoordelijk voor hun eigen beslissingen en acties. (concept Beroepsprofiel verpleegkundige 0.4 november 2011 van V&VN) Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 4

10 2.2 Niveau van beroepsuitoefening van de mbo-verpleegkundige in de VVT- branche Verantwoordelijkheid Op gebied van planning en uitvoering van zorg De mbo-verpleegkundige is in staat verantwoordelijkheid te dragen voor het zelfstandig plannen van mbo-verpleegkundige activiteiten en interventies en het interpreteren en registreren van de effecten hiervan. De diagnoses op grond waarvan zij de mbo-verpleegkundige interventies kiest, kan zij stellen aan de hand van het vraaggericht toepassen van standaarden. De mbo-verpleegkundige kan ook verantwoordelijkheid dragen voor de uitvoering van deze activiteiten en interventies zoals beschreven in de kerntaken op het gebied van de verpleegkundige zorg. Op gebied van coördinatie en organisatie van zorg De mbo-verpleegkundige is in staat verantwoordelijkheid te dragen voor de organisatie van de zorg rond individuele cliënten zoals beschreven in de kerntaak op het gebied van organiseren van zorg. Zij kan overleg voeren met de eigen discipline en andere disciplines. Zij roept de beroepsbeoefenaar die de cliënt heeft toegewezen of haar leidinggevende in consult, wanneer er sprake is van veranderingen in de zorgvraag of in de omgeving die haar competentie of verantwoordelijkheid te boven gaan. Op gebied van realiseren van randvoorwaarden De mbo-verpleegkundige is in staat verantwoordelijkheid te dragen voor de randvoorwaardelijke taken op het gebied van de organisatie van de zorg en de professionalisering van het beroep De mboverpleegkundige biedt verzorging en verpleging aan de cliënt en ondersteunt deze bij feitelijke of mogelijke gezondheids- of bestaansproblemen. De mbo-verpleegkundige is verantwoordelijk voor het zelfstandig stellen van de mbo-verpleegkundige diagnose, vaststellen van de zorg, plannen, uitvoeren en evalueren van de mbo-verpleegkundige zorg en het evalueren van het gehele zorgproces van de cliënt. Ze reflecteert op haar eigen handelen. Ze is verantwoordelijk voor het eigen handelen en voor de gevolgen daarvan. Ze heeft een eigen verantwoordelijkheid voor het op peil houden van haar deskundigheid, bevoegdheid en bekwaamheid. Complexiteit De mbo-verpleegkundige werkt in gemiddeld tot hoog complexe zorgsituaties. Ze kan veel verschillende handelingen tegelijk uitvoeren. Aan de handelingen die de mbo-verpleegkundige uitvoert zijn vaak risico s verbonden voor haarzelf en/of de cliënt en ze vereisen vaak een grote nauwkeurigheid. Ze speelt snel in op veranderingen in de zorgbehoefte of het gedrag van de cliënt. Ze komt onverwachte situaties tegen en is aangewezen op de eigen vindingrijkheid. Ze moet haar handelen af kunnen stemmen op het handelen van andere collega s en andere disciplines. Het gaat vooral om het inhoudelijk in samenhang brengen van ieders handelen, in verbinding met de zorgdoelen van/voor de cliënt. De mbo-verpleegkundige heeft snel inzicht in de zorgbehoefte van de cliënt en kan de vereiste zorg efficiënt en met flexibiliteit uitvoeren. Het zwaartepunt ligt op het plannen en uitvoeren van de zorg volgens routines en standaardprocedures en combinaties daarvan. Voorts kan zij, in de individuele zorgverlening, procedures combineren of bedenken. In de individuele zorgverlening komt het er vooral op aan om zonder procedures maar in relatie met de individuele cliënt de goede dingen op een goede manier te doen Transfer De mbo-verpleegkundige beschikt vooral over beroepsspecifieke kennis en vaardigheden, daarnaast over beroepsonafhankelijke kennis en vaardigheden. Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 5

11 Ze legt een koppeling tussen het resultaat dat de cliënt wil bereiken en het eigen handelen. Ze herkent relevante veranderingen in de gezondheidssituatie en welbevinden van de cliënt. Ze is in staat de behoeften te analyseren en te vertalen naar verpleegdoelen en concrete activiteiten. Ze kan verbanden zien tussen signalen en overziet de gehele (meervoudige) situatie van de cliënt. Ze anticipeert op dingen die logischerwijs kunnen gebeuren. Ze is in staat haar werk aan de situatie aan te passen. Ze maakt gebruik van ervaringen die ze heeft opgedaan in eerdere situaties. Zelfstandigheid De mbo-verpleegkundige werkt zelfstandig. Ze deelt haar eigen werkzaamheden in, kiest methode en werkwijze om een situatie aan te pakken, onderhoudt contacten en stelt zelf prioriteiten. Ze hanteert een proactieve houding en neemt initiatieven ook buiten haar eigen werkzaamheden om. Ze signaleert problemen en kansen met betrekking tot cliënten en onderneemt zelfstandig stappen of doet voorstellen ter verbetering. Ze vormt zich tijdens het werk een eigen mening en beargumenteert deze mening. Ze moet zelfstandig beslissingen kunnen nemen waarbij de overwegingen complex zijn en de mogelijke gevolgen. Ze merkt verschillen op tussen de organisatie/teamvisie en de praktische uitvoering van taken en stelt deze ter discussie. Ze is in staat haar werkzaamheden bij te stellen om adequate resultaten te behalen. Ze kan verschillende invalshoeken bekijken. Ze vindt oplossingen voor problemen en kan anticiperen op toekomstige knelpunten. Ze is in staat onder druk effectief te functioneren. In haar contacten met andere beroepsbeoefenaren is ze in staat om haar kennis te delen en beroepsbeoefenaren van een lager of gelijk deskundigheidsniveau in te werken of te begeleiden. Ze maakt gebruik van de kennis van anderen en kan dit integreren in haar werkzaamheden. Ze neemt initiatieven tot het leggen van contacten. Het netwerk van de cliënt kan ze actief betrekken bij de zorgverlening. Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 6

12 3 Kerntaken van de mbo-verpleegkundige in de branche VVT In dit hoofdstuk worden de kerntaken van de mbo-verpleegkundige in de VVT branche beschreven. Het beroep van mbo-verpleegkundige is onder te verdelen in drie taakgebieden. We onderscheiden: verpleegkundige zorg, organisatie van zorg en professionalisering van het beroep. Voor ieder taakgebied zijn de kerntaken beschreven. Een kerntaak is een set van inhoudelijk samenhangende beroepsactiviteiten die door een belangrijk deel van de beroepsbeoefenaren in een bepaald beroep worden uitgeoefend en die kenmerkend zijn voor dat beroep. De opsplitsing in kerntaken is een onnatuurlijke weergave van de werkelijkheid van het werk van de mbo-verpleegkundige. In de werkelijkheid zullen kerntaken wel te onderscheiden zijn, maar vaak tegelijkertijd worden uitgevoerd. Het verschil tussen kerntaken en competenties is dat een kerntaak weergeeft wat een verpleegkundige doet en een competentie hoe een verpleegkundige haar werkzaamheden uitvoert. Beschrijving van de taakgebieden Taakgebied de verpleegkundige zorg Taakgebied de verpleegkundige zorg bestaat uit kerntaken die direct te maken hebben met de zorg-, hulp- en/of dienstverlening direct aan de cliënt en waarbij er dus veelal contact met de cliënt bestaat. Ze hebben te maken met het uitvoeren van het primaire proces rond een cliënt. Basaal is dit voor alle settingen waarin de verpleegkundige werkt hetzelfde. Wel kunnen per setting de accenten verschillen. Taakgebied de organisatie Taakgebied de organisatie gaat over kerntaken die het primaire proces indirect ondersteunen of verbeteren en die niet direct met de zorgverlener te maken hebben. Het taakgebied bestaat uit kerntaken die te maken hebben met het functioneren in de organisatie en het functioneren van de organisatie waar de beroepskracht werkzaam is, zoals meedenken over beleid. Taakgebied de professionalisering van het beroep Taakgebied de professionalisering van het beroep heeft te maken met de ontwikkeling van de beroepskracht in zijn beroep of functie, zoals deskundigheidsbevordering, en met de ontwikkeling van het beroep. 3.1 Kerntaken De mbo-verpleegkundige integreert veel verschillende taken, te weten: Binnen taakgebied de verpleegkundige zorg 1. Behoefte van de cliënt en mantelzorg in kaart brengen op gebied van gezondheid en welbevinden. 2. Ondersteunen van de cliënt bij zijn persoonlijke basiszorg. 3. Verpleegtechnisch handelen. 4. Begeleiden van de cliënt op psychosociaal gebied en zingeving. 5. Ondersteunen van de cliënt bij participatie. 6. Ondersteunen van de cliënt en mantelzorg bij het voeren van de regie over het eigen leven. 7. Ondersteunen van de cliënt bij complexe palliatieve zorg. Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 7

13 8. Preventie toepassen door het geven van voorlichting, advies en instructie. Binnen taakgebied de organisatie 9. Organiseren van zorg en bijdragen aan ketenzorg 10. Coachen van verzorgenden. 11. Bijdragen aan de organisatie en het beheer van de werkeenheid. Binnen taakgebied de professionalisering van het beroep 12. Bijdragen aan bevorderen van kwaliteit van zorg. 13. Ontwikkelen en professionaliseren van het beroep van verpleegkundige. Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 8

14 3.2 Beschrijving van de kerntaken Taakgebied de verpleegkundige zorg 1. Behoefte van de cliënt in kaart brengen op het gebied van gezondheid en welbevinden Toelichting De verpleegkundige in de VVT brengt samen met de cliënt en zijn mantelzorg de behoefte op het gebied van gezondheid en welbevinden in kaart. Indien er een indicatiestelling aanwezig is handelt ze binnen de aanwezige kaders. Tijdens een intake met de cliënt en diens mantelzorgers brengt ze systematisch feitelijke en mogelijke gezondheidsproblemen en problemen op het gebied van welbevinden in kaart. Ze monitort lichaamsfuncties, verzamelt gegevens over de mate van zelfregie en zelfredzaamheid, de mogelijke inzetbaarheid van mantelzorg en welke ondersteuning aanvullend nodig is om een wenselijk peil van gezondheid en kwaliteit van leven te kunnen behouden. Hierbij heeft ze oog voor de draagkracht en draaglast van het zorgsysteem. Ze stelt op basis hiervan samen met de cliënt en diens mantelzorger de gewenste behoefte aan verzorging en verpleging vast en stelt de verpleegkundige diagnose. Ze neemt de verzamelde gegevens op in het zorgleefplan van de cliënt. Samen met de cliënt stelt ze zorg- en verpleegdoelen en passende interventies en activiteiten vast. Ze maakt met de cliënt concrete afspraken over praktische uitvoering van de zorgverlening. Tijdens de uitvoering van de verpleging en verzorging monitort ze voortdurend de gezondheid en welbevinden van de cliënt. Tijdens en aan het eind van de zorgverlening, evalueert zij de zorg met de cliënt. Op basis van de evaluaties en de geconstateerde veranderingen in de situatie van de cliënt stelt ze samen met de cliënt en diens mantelzorg het plan bij en ondersteunt hen indien nodig om herindicatie aan te vragen. Ze schakelt andere deskundigen of andere professionals in wanneer de complexiteit van de problematiek haar te boven gaat en wanneer de behoeften buiten haar deskundigheidsgebied vallen. Bij cliënten die niet in staat zijn hierover mee te denken of te communiceren, zal de verpleegkundige op professionele wijze de wensen en behoeften achterhalen via gesprekken met mantelzorg, vrienden en familie. De mbo-verpleegkundigen in de VVT voert binnen deze kerntaak de volgende deeltaken uit: - verzamelt gegevens met de cliënt en mantelzorg; - herkent verpleegproblemen; - Vroegsignalering; - observeert en monitort lichaamsfuncties, gezondheid en welbevinden; - stelt de verpleegkundige diagnose; - bespreekt de verpleegkundige diagnose en stelt met de cliënt en diens mantelzorg de verpleegdoelen vast en neemt ze op in het zorgleefplan; - maakt concrete afspraken over de praktische uitvoering met de cliënt en legt ze vast in het zorgleefplan; - evalueert de doelen en de zorgverlening met de cliënt en stelt het zorgleefplan indien nodig bij; - schakelt deskundigen of andere professionals in; - ondersteunt indien nodig om herindicatie aan te vragen. Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 9

15 2. Ondersteunen van de cliënt bij zijn persoonlijke basiszorg Toelichting De mbo-verpleegkundige biedt ondersteunend aanvullend op wat de cliënt nog zelf kan op het gebied van persoonlijke basiszorg. Het gaat om cliënten met stoornissen, beperkingen en participatieproblemen, waarbij sprake is van gemiddeld tot hoog complexe, niet-stabiele situaties. Het ondersteunen van de cliënt bij de persoonlijke basiszorg houdt in dat de mbo-verpleegkundige geheel of gedeeltelijk de zorg overneemt die de cliënt zelf of zijn mantelzorg zou hebben uitgevoerd om in zijn persoonlijk functioneren te voorzien. Ze levert hiermee een bijdrage aan de kwaliteit van leven en welbevinden van de cliënt. De ervaringsdeskundigheid van de cliënt en mantelzorger is een belangrijk uitgangspunt bij de zorgverlening. De persoonlijke basiszorg bestaat uit het verlenen van persoonlijke lichamelijke verzorging, basiszorg voor ondersteuning bij eten en drinken, basiszorg voor de uitscheiding, zorg voor activiteiten en mobiliteit (o.a. hulp bij gebruik van hulpmiddelen), zorg voor vitale levensfuncties (ademhaling, temperatuur en circulatie), zorg voor het slaap-waakritme en zorg voor waarneming en cognitie. Het ondersteunen van de cliënt bij de persoonlijke basiszorg beslaat een grote range van activiteiten en ondersteuningsstrategieën. Dit kan bijvoorbeeld inhouden: het toezien op de zorg van de cliënt, het motiveren van de cliënt, het versterken van de cliënt, het ondersteunen van de cliënt, het begeleiden/behandelen van de cliënt bij gedragsverandering of -ontwikkeling, het aanvullen van de zorg of het geheel overnemen van de zorg van de cliënt. De mboverpleegkundige is gericht op het behouden en zo mogelijk vergroten van de zelfredzaamheid en zelfregie van de cliënt, mits dit bijdraagt aan een hogere kwaliteit van leven.! Deze kerntaak voert ze vaak uit in combinatie met andere kerntaken zoals begeleiden op psychosociaal gebied, preventie toepassen door het geven van voorlichting, advies en instructie en verpleegtechnisch handelen. Binnen deze kerntaak kunnen de volgende taken voorkomen: - observeren van veranderingen in gedrag en situatie van de cliënt en mantelzorgers en vervolgstappen zetten; - ondersteunen van de cliënt op verschillende leefgebieden van de basiszorg; - ondersteunen van de cliënt bij het monitoren van vitale levensfuncties; - ondersteunen van de cli:ent bij zijn persoonlijke basiszorg met verschillende - ondersteuningsstrategieën; - samen met de cliënt toezicht houden op de gezondheid en conditie van de cliënt; - zorg bieden die de algehele conditie ondersteunt of versterkt; - doorverwijzen naar deskundigen en andere professional; Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 10

16 3. Verpleegtechnisch handelen Toelichting Verpleegtechnische handelingen zijn die handelingen die de mbo-verpleegkundige uitvoert voor diagnostische en therapeutische werkzaamheden van de eigen en van andere disciplines. Naast het zelf uitvoeren van handelingen, schakelt de mbo-verpleegkundige ook andere disciplines in om verpleegtechnische handelingen uit te voeren. Met verpleegtechnische handelingen wordt gedoeld op zowel voorbehouden handelingen (zoals injecties, catheterisaties, puncties), als op handelingen die niet voorbehouden zijn maar wel risicovol (bijvoorbeeld toedienen van zuurstof, geven van sondevoeding of toedienen van klysma's). De verpleegtechnische handelingen komen in de verschillende branches en settingen in verschillende mate voor. De handelingen waar het in de VVT-branche om gaat, staan beschreven in bijlage 2. Bij het uitvoeren van verpleegtechnische handelingen zorgt de mbo-verpleegkundige voor de veiligheid van de cliënt en treft zij hygiënische maatregelen. Ze houdt rekening met de beleving van de cliënt, de ziekte, de situatie en de behandeling van de cliënt. Complicaties of negatieve gevolgen van haar handelen voorkomt of bestrijdt ze. Ze voorziet in een optimaal controlesysteem. Sommige verpleegtechnische handelingen kunnen door de cliënt, naasten en/of mantelzorger zelf uitgevoerd worden. De mbo-verpleegkundige inventariseert de bereidheid hiertoe en instrueert de cliënt, naaste en of mantelzorger in het toepassen van de handeling. De mbo-verpleegkundige maakt bij verpleegtechnische handelingen gebruik van de in de organisatie aanwezige standaarden, protocollen en kwaliteitsrichtlijnen en de door de beroepsgroep erkende standaarden of combinaties daarvan. Ze wijkt alleen van standaarden af als dit in een bepaalde situatie op grond van haar professionele deskundigheid noodzakelijk is. Ze legt hiervoor (schriftelijke) verantwoording af en consulteert zo nodig derden. Ze draagt er zorg voor dat haar eigen bekwaamheid op peil is en dat ze aan de wettelijke eisen voldoet om de handelingen uit te kunnen voeren. Binnen deze kerntaak kunnen de volgende taken voorkomen: - verpleegtechnische zorg plannen; - verpleegtechnische handelingen uitvoeren; - observeren van veranderingen in lichaamsfuncties, gedrag en situatie van de cliënt; - signaleren en melden van complicaties aan de behandelaar; - materialen ten behoeve van verpleegtechnische handelingen organiseren; - cliënt en mantelzorgers ondersteunen bij onzekerheid en angst; - cliënten, mantelzorgers en andere disciplines instrueren; - verpleegtechnische handelingen van anderen controleren; - verslaglegging en verantwoording regelen. 4. Begeleiden van de cliënt op psychosociaal gebied en zingeving Toelichting De mbo-verpleegkundige die kwalitatief goede en verantwoorde zorg wil bieden kan zich niet beperken tot het ondersteunen bij somatische gevolgen van stoornissen en het bieden van Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 11

17 persoonlijke basiszorg, maar biedt ook geïntegreerde tijdens andere handelingen of geplande psychosociale zorg of begeleiding. De mbo-verpleegkundige probeert met het begeleiden van de cliënt op psychosociaal gebied, psychosociale en gedragsproblemen te voorkomen of terug te dringen en het leven van de cliënt met een ziekte of stoornis draaglijk te maken. We spreken over psychosociale problemen als een persoon psychisch onwelbevinden ervaart, sociaal niet meer tevreden kan functioneren of zingevingvragen als een last beschouwt en daar niet mee om kan gaan. De mbo-verpleegkundige richt zich bij de begeleiding op acceptatie van de stoornis, stressverwerking, vragen rond seksualiteit, probleemhantering en adaptatie, zelfbeleving en ondersteunen bij zingeving met als doel het adaptief vermogen van de cliënt te vergroten. Ze geeft de cliënt en de mantelzorger emotionele steun. Ze begeleidt cliënten bij het ondergaan van handelingen die lichamelijk ongemak, gêne en/of angst en onzekerheid teweeg brengen. Ze geeft daarbij informatie over wat, waarom en hoe van de handeling. Mbo-verpleegkundigen bieden gerichte en tijdige begeleiding in gemiddeld tot hoog complexe situaties. Dit houdt in dat de begeleiding gericht is op de doelen die samen met de cliënt zijn opgesteld in het zorgleefplan en anticiperen op mogelijke problemen in de toekomst. Tijdige begeleiding bieden betekent dat dit ook kan plaatsvinden vóór zich daadwerkelijk problemen voordoen. De mbo-verpleegkundige zal hiertoe voortdurend de behoefte aan begeleiding signaleren, observeren en beoordelen. Ze maakt samen met de cliënt en diens mantelzorgers een analyse van de cliënt en de situatie. Ze zal een inschatting maken van de noodzaak van geplande gestructureerde begeleiding. Samen met de cliënt overlegt ze over de aanpak en stelt ze prioriteiten. Op basis van haar kennis en deskundigheid kan ze signalen van een crisis herkennen en adequaat handelen. Ze maakt een zorgvuldige afweging wanneer zij moet verwijzen. Binnen deze kerntaak kunnen de volgende taken voorkomen: - psychosociale interventies uitvoeren; - groepsdynamische processen begeleiden; - therapeutisch klimaat scheppen; - optimaal reduceren van veiligheidsrisico's; - ondersteuning bieden bij psychosociale problemen; - ondersteunen bij de ontwikkeling van cliënten; - motiveren en activeren; - leefklimaat beïnvloeden. 5. Ondersteunen van de cliënt bij participatie Toelichting De mbo-verpleegkundige ondersteunt de cliënt bij participatie in de samenleving, Ze ondersteunt de cliënt bij het behouden en versterken van zijn sociaal netwerk en het aangaan van contacten. Ze ondersteunt de cliënt bij het vinden van een zinvolle dagbesteding, bij het vinden en onderhouden van hobby`s en interesses op gebied van cultuur en sport aansluitend op diens individuele behoeften en aansluitend op hoe iemand dat in zijn leven heeft gedaan. Hij leidt de cliënt toe naar aanwezige collectieve voorzieningen. Ze herkent knelpunten op dit gebied zoals eenzaamheid en sociale uitsluiting. Ze zoekt samenwerking met andere professionals voor professionele begeleiding op dit gebied. Binnen deze kerntaak kunnen de volgende taken voorkomen: Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 12

18 - Inventariseert samen met de cliënt mogelijkheden voor participatie; - Daagt de cliënt uit contacten te leggen en te onderhouden; - Bedenkt samen met de cliënt ideeën voor het stimuleren van zijn sociale netwerk; - Leidt toe naar collectieve voorzieningen; - Geeft de cliënt feedback op zijn gedrag; - Motiveert de sociale omgeving van de cliënt, waaronder de mantelzorgers om actief mee te denken en een actieve bijdrage te leveren aan het creëren van een optimale leefsituatie en kwaliteit van leven van de cliënt; - Ontwikkelt samen met de cliënten zijn vermogens op sociaal gebied; - Stemt af met ander professionals. 6. Ondersteunen van de cliënt en mantelzorg bij het voeren van de regie over het eigen leven Toelichting De mbo-verpleegkundige ondersteunt en begeleidt de cliënt en de mantelzorgers om hem zo veel mogelijk zelfstandig de regie over zijn leven te laten voeren. Of liever, ze zorgt ervoor dat de cliënt hier niet in belemmerd wordt. Haar ondersteuning is erop gericht de cliënt zijn eigen doelen te laten halen op een voor hem passende wijze. Zelfbeschikkingsrecht, uitgaan van de kracht van de cliënt en vertrouwen zijn hierbij sleutelbegrippen. Ondersteunen van de zelfregie van de cliënt houdt in dat de mbo-verpleegkundige: de cliënt en diens mantelzorg ondersteunt bij het organiseren en coördineren van het eigen leven, de cliënt en diens mantelzorg ondersteunt bij het nemen van beslissingen vanuit eigen perspectieven, wensen en competenties, de cliënt ondersteunen bij het vergroten van het vermogen om te kunnen beslissen (zijn beslissingskracht) (L. Verkooijen). In sommige situaties, vooral bij complexere problematiek of snelle verslechtering van de gezondheidssituatie, zullen de cliënt zelf of de naasten (tijdelijk) niet (meer) in staat zijn om de regie te voeren. De mbo-verpleegkundige zal dan de regie geheel of gedeeltelijk overnemen. Het uitgangspunt is echter om de zelfstandigheid en zelfredzaamheid bij de cliënt of zijn naasten te laten. Bij het ondersteunen bij het voeren van de regie richt de mbo-verpleegkundige zich ook op de naasten of de mantelzorg. In de thuissituatie zijn partners, familie en vrienden veelal verzorgers van de cliënt. Beslissingen over het leven van de cliënt hebben vaak direct invloed op het leven van deze mantelzorgers. De mantelzorgers komen door een hoeveelheid aan taken en rollen nogal eens in de knel. Door het ondersteunen van de mantelzorg draagt de mbo-verpleegkundige bij aan de samenredzaamheid van het cliëntsysteem en draagt ze bij aan het verbeteren van de kwaliteit van leven van de cliënt. Zelfmanagement is het individuele vermogen om goed om te gaan met symptomen, behandeling, lichamelijk en sociale consequenties van de chronische aandoening en de bijbehorende aanpassing in leefstijl (Chronic Care Model in RVZ, 2011). Ruimere medisch-technische mogelijkheden, beschikbaarheid van hulpmiddelen, vroege opsporing en diagnostiek, betere behandelingen en de integratie van medische en gedragsgerichte zorg maakt zelfmanagement mogelijk. De cliënt wordt in staat gesteld om beter met zijn ziekte om te gaan, de ernst ervan te verminderen, of de beperkingen in zijn functioneren te beheersen. De mbo-verpleegkundige maakt Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 13

19 gebruik van nieuwe technische mogelijkheden en hulpmiddelen in haar zorgverlening wanneer dit past bij de behoefte en de situatie van de cliënt. Ze zet de nieuwe technieken en hulpmiddelen op een juiste wijze in en geeft voorlichting en instructie aan de cliënt en diens mantelzorg om ermee om te gaan. Binnen deze kerntaak kunnen de volgende taken voorkomen: - begeleidt en ondersteunt mantelzorgers en vrijwilligers bij het vergroten van hun zelfredzaamheid; - ondersteunt bij het organiseren en coördineren van het eigen leven; - ondersteunt de cliënt bij het nemen van beslissingen; - ondersteunt de cliënt bij het vergroten van het vermogen te kunnen beslissen; - zet hulpmiddelen en technieken in om zelfredzaamheid van de cliënt te vergroten; - geeft voorlichting en advies t.b.v. juiste inzet technologieën en hulpmiddelen; - beperkt de inzet van vrijheidsbeperkende maatregelen; - aandacht voor de persoonlijke betekenisverlening en erkenning van verlangens en gebruik maken van ervaringskennis van de cliënt; - zet methoden en instrumenten in om zelfregie te versterken. 7. Ondersteunen van de cliënt bij complexe palliatieve zorg Toelichting: De mbo-verpleegkundige verleent complexe palliatieve zorg aan de cliënt in complexe situaties. Bij deze zorg is gezien de intensiviteit en gezien het feit dat dit de laatste levensfase betekent, intensieve mantelzorg betrokken. Optimale samenwerking met de mantelzorgers is essentieel. De mbo-verpleegkundige heeft oog voor de verschillende rollen van de mantelzorgers en stemt haar ondersteuning hierbij af. Ze ondersteunt de cliënt bij de verbetering van de kwaliteit van het leven van cliënten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening, door het voorkomen en verlichten van lijden, door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard. Daarnaast ondersteunt zij de mantelzorg en diens naasten. Uitgangspunt zijn de wensen en behoefte van de cliënt om tot een tevreden levenseinde te komen. Binnen deze kerntaak kunnen de volgende taken voorkomen: - stelt in samenspraak met cliënt en mantelzorgers behoefte aan verpleegkundige zorg vast; - verzamelt gegevens over veel voorkomende symptomen in de palliatieve fase; - herkent acute situaties in de palliatieve zorg; - geeft de cliënt en de mantelzorger informatie, advies en instructie; - ondersteunt cliënt en diens naast bij het nemen van keuzes en beslissingen; - draagt zorg voor comfort in (basis) zorgsituaties; - geeft de zorgverlening van het sociale netwerk ruimte en vult waar nodig aan; - reageert adequaat in onvoorziene situaties; - anticipeert op verwachte problemen in de palliatieve levensfase; - handelt volgens protocollen en richtlijnen voor sedatie en euthanasie; - werkt samen met mantelzorgers en stemt af met andere professionals. Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 14

20 8. Preventie toepassen door het geven van voorlichting, advies en instructie Toelichting Bij preventie gaat het om het uitvoeren van interventies of nemen van maatregelen teneinde de gezondheid te bevorderen en ziekten of gezondheidsproblemen te voorkomen, en zodoende gezondheidswinst te bereiken. Men maakt een onderscheid in 4 typen preventie Universele preventie vermindert de kans op risicofactoren of ziekte bij de algemene bevolking. Selectieve preventie bevordert de gezondheid bij (hoog)risicogroepen en leidt eventueel naar zorg. Geïndiceerde preventie vermindert het ontstaan van ziekten bij mensen die risicofactoren vertonen. Zorggerelateerde preventie ondersteunt mensen met gezondheidsproblemen bij zelfredzaamheid, vermindert de ziektelast en probeert erger te voorkomen (ZONMW /ActiZ) De mbo-verpleegkundige richt zich hierbij op het bevorderen van gezondheid in de breedste zin van het woord. Het gaat om het bevorderen van een gezonde leestijl als er (nog) geen sprake is van ziekte, aandoening of handicap. Maar het bevat ook het bevorderen van gezondheid bij mensen die reeds leven met een ziekte, handicap of aandoening. De mbo-verpleegkundige geeft voorlichting en advies aan de cliënt, mantelzorger(s) en naasten. Bij voorlichting gaat het om informatie geven over specifieke onderwerpen gericht op preventie van stoornissen, beperkingen en participatieproblemen en op het bevorderen van de gezondheid en de kwaliteit van het leven in relatie tot stoornissen en beperkingen. Voorlichting is zowel gericht op individuen als groepen. Bij adviseren gaat het om deskundige suggesties en raad vanuit een individuele vraag. Bij instructie leert ze de cliënt of zijn systeem activiteiten zelf uit te voeren. Ze deelt de activiteit, (bijvoorbeeld wondverzorging), op in deelactiviteiten en instrueert de cliënt systematisch en planmatig. Zij toont voorbeeldgedrag en doet onderdelen voor. De mbo-verpleegkundige kan ook patiëntenvoorlichting geven. Ze verstrekt de cliënt informatie over zijn situatie (de behandeling etc.), geeft voorlichting over de aard van de ziekte of handicap, over behandelmethoden, therapieën, hulpmiddelen en onderzoeken. Zij geeft algemene informatie over de zorgorganisatie of mogelijke andere hulpverleningsorganisaties, de financiën van de cliënt, over rechten en plichten, financiering van hulpmiddelen of materialen. Van belang bij het geven van voorlichting, advies en instructie is dat de mbo-verpleegkundige aansluit op de beleving, behoeften, kennis en ervaring van de cliënt. Ze zal zowel haar communicatie als haar activiteiten zorgvuldig moeten kiezen en daarbij rekening houden met de levensfase, leeftijd, cultuur, begripsniveau en communicatiemogelijkheden van de cliënt. Op basis van een analyse en observaties en signalen, stelt ze de behoefte aan voorlichting, advies en instructie van de cliënt en zijn mantelzorgers vast. Ze geeft voorlichting, advies en instructie vanuit de doelen van het verpleegplan en handelt vanuit protocollen, standaarden en kwaliteitscriteria of combinaties daarvan. Bij haar voorlichting, advies en instructie maakt ze gebruik van schriftelijk of audiovisueel voorlichtingsmateriaal. Binnen deze kerntaak kunnen de volgende taken voorkomen: Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 15

21 - vroegsignalering van huidletsel, voedingstoestand, valincidenten, medicijnveiligheid, incontinentie, psychosociaal welbevinden, dementie en depressie. behoefte aan voorlichting, advies bepalen met de cliënt; - patiëntenvoorlichting geven over omgaan met ziekten en stoormissen; - stimuleert gezond gedag en gezonde leefstijl; - instructie geven; - voorlichting en advies geven; - informatie bieden over de zorgorganisatie, rechten en plichten; - informatie bieden over hulpmiddelen en woningaanpassingen; - groepen voorlichten; - informatie bieden over sociale kaart; - voert (delen van) zorggerelateerde preventieprogramma`s uit Taakgebied de organisatie 9. Organiseren van zorg en bijdragen aan ketenzorg Toelichting Mbo-verpleegkundigen krijgen vaak te maken met cliënten die verschillende vormen van zorg nodig hebben. Bij onderzoek, zorg en behandeling van de cliënt zijn vaak meerdere instanties en beroepsgroepen betrokken. Al deze beroepsgroepen en organisaties hebben hun eigen manier van communiceren naar de cliënt, zijn naasten en onderling naar elkaar toe. De mbo-verpleegkundige is verantwoordelijk voor de organisatie van de zorg rond individuele cliënten. Ze moet zowel binnen als buiten haar eigen organisatie samenwerken met andere disciplines. De mbo-verpleegkundige organiseert de directe verpleegkundige zorg voor een (groep) cliënt(s). Door de ketenzorg nemen de taken op dit gebied toe. Ze zorgt er enerzijds voor dat de eigen verpleegkundige zorg effectief en efficiënt georganiseerd is en dat continuïteit gewaarborgd is. Anderzijds zorgt ze ervoor dat onderzoek, behandeling en zorg van anderen goed zijn afgestemd op de situatie en de doelen van de cliënt. De activiteiten op het gebied van onderzoek, zorg en behandeling van andere disciplines kunnen daarnaast vaak belastend zijn voor de cliënt. In de meeste gevallen zal de bijdrage aan de gezondheid en het welzijn van de cliënt groter zijn en de belasting minder als de activiteiten en de communicatie erover op elkaar zijn afgestemd. Binnen deze kerntaak kunnen de volgende taken voorkomen: - opname en ontslag van cliënten regelen; - multidisciplinair afstemmen; - multidisciplinair uitvoeringsplan opstellen; - informele zorg en ketenzorg regelen; - inzet van mantelzorg en vrijwilligers afstemmen en vastleggen; - mantelzorger en vrijwilligers begeleiden; - overleggen met andere hulpverleners over doelen cliënt en continuïteit van zorg; - doorverwijzen; - informeren en adviseren; - overdragen van zorg. Utrecht, Januari 2012 Beroepscompetentieprofiel mbo-verpleegkundige in de branche VVT 16