RECHTSMIDDELEN VOOR DE NIET-BETAALDE VERKOPER BIJ DE VERKOOP VAN ROERENDE GOEDEREN

Transcriptie

1 RECHTSMIDDELEN VOOR DE NIET-BETAALDE VERKOPER BIJ DE VERKOOP VAN ROERENDE GOEDEREN Fabienne Claeys Bouuaert- Ann D'Hoore Onder wetenschappelijke begeleiding van Prof H. Vandenberghe INLEIDING Kopen en verkopen met uitstel van betaling komt in de praktijk steeds meer voor. De Hypotheekwet 1 wijst er ons op, in de artikelen 7 en 8, dat de goederen van de schuldenaar - tegenwoordige zowel als toekomstige - tot waarborg strekken van zijn schuldeisers. Is bet vermogen van de schuldenaar ontoereikend om zijn schuldeisers te voldoen, dan worden deze principieel pondspondsgewijze uitbetaald. Door het verkopen op krediet heeft de verkoper bet patrimonium van de koper uitgebreid. Het zou bijgevolg onbillijk zijn bet niet-betaald goed aan te wenden tot betaling van de overige schuldeisers. Om dit te voorkomen, beschikt de onbetaalde verkoper over bepaalde beschermingsmiddelen. Deze kunnen echter in konflikt komen met rechten van derden die op het vermogen van hun schuldenaar vertrouwen om hun schuldvordering te verzekeren. Om toch zijn beschermingsmiddelen te kunnen. inroepen, zal de verkoper bepaalde voorwaarden moeten in acht nemen. Dit gaan we nader onderzoeken. De eerste twee titels van dit week handelen over de in de Hypotheekwet voorziene zekerheden : I. - het voorrecht van de niet-betaalde verkoper, II. - de inpandgeving van bet goed. De overige middelen waarover de verkoper beschikt, maken bet voorwerp uit van de vier laatste titels : III. - het retentierecht of de exceptio non adimpleti contractus, N. - bet ontbindingsrecht, V. - het terugvorderingsrecht, VI. - het eigendomsvoorbehoud. In dit week zullen we het niet hebben over internationale verkoopo- ( 1) Hypotheekwet 16 december 1851 (boek III, titel XVIll, B.W.), B.S., 22 december

2 vereenkomsten. Wel valt op te merken dat inzake koop-verkoop op internationaal vlak, Belgic een aantal verdragen heeft goedgekeurd 2 Deze brengen echter geen wijziging aan de zekerheden van de nietbetaalde verkoper noch aan de regels inzake samenloop toepasselijk in bet interne recht 3. I. HET VOORRECHT VAN DE NIET-BETAALDE VERKOPER A. ALGEMEEN 1. Inleiding De niet-betaalde verkoper van roerende goederen geniet, dank zij de Hypotheekwet, een bescherming om de betaling van de overeengekomen prijs te bekomen : art. 20, 5o Hyp. W. kent hem een bijzonder voorrecht toe dat hem voorrang verleent hoven de andere schuldeisers op de prijs van de niet -betaalde roerende goederen van de koper. Aldu's he eft de wetgever een eventuele onrechtmatige verrijking van de schuldeisers van de koper ten nadele van de verkoper willen vermijden. 2. Toepassingsgebied Art. 20, 5o Hyp. W. is van toepassing op alle verkopen van roerende goederen, lichamelijke en onlichamelijke 4, zowel in burgerlijke als in handelszaken 5, ongeacht of de verkoper al dan niet de fabrikant is van bet goed 6 Of de verkoopovereenkomst met of zonder tijdsbepaling is gesloten, heeft geen belang (art. 20, 5 al. 1 Hyp. W.). Ook in geval van koop op proef mag de verkoper beroep doen op bet voorrecht 7. Enkele bijzondere gevallen worden door de wet afzonderlijk geregeld en vallen buiten bet kader van onderhavig werk, zo o.m.: - de verkoop van zaden en landbouwgereedschap (art. 20, 2 en 24 Hyp. W.), ( 2) Verdrag van 15 juni 1955 nopens de op de internationale koop van roerende lichamelijke zaken toepasselijke wet (Wet 21 september 1962, B.S., 29 september 1964); Verdrag van 1 juli 1964 houdende een eenvormige wet inzake de totstandkoming van internationale koopovereenkomsten betreffende roerende lichamelijke zaken (Wet 15 juli 1970, B.S., 14 januari 1971). ( 3) CAEYMAEX, J., Manueldes suretes mobilieres, Liege, Ed.J.B., 22/1. ( 4) DERYCKE, R., Voorrechten, in A.P.R., Brussel, Larder, 1958, p. 71, nr. 134; PIRET, R., Le droit au prix du vendeur de meubles corporels et ses garanties, Leuven, Fonteyn, 1941, nr. 29. ( 5) Cass., 1 juni 1911, Pas., 1911, I, 310. ( 6) Kh. Brussel, 12 maart 1938, B.R.H., 1940, 338. ( 7) Kh. Hasselt, 5 maart 1971, B.R.H., 1972,

3 - de verkoop van schepen en vaartuigen (Wet van 10 februari ). 3. Ontstaan Bezit in hoofde van de koper-schuldenaar is een bestaansvoorwaarde van het voorrecht. Het voorrecht ontstaat bijgevolg pas op het ogenblik van de levering van het goed aan de koper 9. De neerlegging van de factuur op de griffie van de rechtbank van koophandel is in bepaalde gevallen vereist, niet voor wat betreft het bestaan van het voorrecht, wel voor het behoud ervan in die bepaalde gevallen (zie infra). 4. Tenietgaan Het voorrecht van de onbetaalde verkoper voorzien in art.20,5 o Hyp. W., kan niet worden ingeroepen in volgende gevallen : a) tenietgaan van de schuldvordering b) wijziging van het goed waardoor het niet meer identificeerbaar is 1o. Voor het behoud van bet voorrecht is evenwel niet vereist dat het goed helemaal ongewijzigd is gebleven. c) buitenbezitstelling Het bezit in hoofde van de schuldenaar is een bestaansvoorwaarde van bet voorrecht aangezien er geen volgrecbt bestaat op roerende goederen. "Bezit" wordt ge1nterpreteerd in de zin van "eigendom" 11. Het voorrecht is immers gefundeerd op een door het verkochte goed aangebracbte waardevermeerdering van bet vermogen. Welnu, het is de eigendom die bet vermogen verrijkt, niet bet bezit. Oorzaken van buitenbezitstelling zijn : 1 Voortverkoop, ongeacht of bet goed bierbij geleverd werd (in tegenstelling tot inbezitstelling van een derde zonder vervreemding). Drie uitzonderingen zijn evenwel aan te stippen : ( 8) B.S., 25 september ( 9) CAEYMAEX, ]., o.c., 22/7. (10) Rb. Gent, 7 november 1906, Pas., 1908, ill, 92; DELVA, W., Voorrechten en hypotheken, Gent, Story-Scientia, 1977, p. 98. (11) Antwerpen, 11 december 1984, R. W., , 536. CAEYMAEX, ]., o.c., 22/8; DEL VA, W., o.c., p. 98; DE PAGE, H., Traite e!ementaire de droit civil beige, Brussel, Bruylant, VII, 1943, nr. 215; SCHREUDER, E., "La protection juridique du vendeur non paye d'effets mobiliers", Ann. Dr. Liege, 1979, p. 51, nr

4 * de onbetaalde verkoper is bevoorrecht op de prijs van de voortverkoop voorzover de prijs nog identificeerbaar is 12. * het voorrecht mag worden uitgeoefend op de door de tweede koper nog verschuldigde prijs ; * de oorspronkelijk verkoper behoudt eveneens zijn voorrecht wanneer de tweede koper betaalde aan een mandataris van zijn verkoper of aan de curator van zijn faillissement. 2' Verlies of tenietgaan van het goed. Art. 10 Hyp. W. voorziet hierop twee uitzonderingen: de verkoper is bevoorrecht op : * het bedrag dat door de verzekeraar is verschuldigd, voorzover deze laatste het bedrag niet gebruikt voor de herstelling van de verzekerde zaak (art. 10 al. 1 Hyp. W.). * de schadevergoeding verschuldigd door derden die voor het verlies aansprakelijk zijn. Deze vergoedingen komen bijgevolg in de plaats van het bevoorrechte goed, dit in toepassing van de zakelijke subrogatie of zaakvervanging 13. d) Schuldvernieuwing, behoudens uitdrukkelijk beding (art B.W.) 14. e) Faillissement van de koper (art. 546 al. 1 Faill. W. 1 5). Door het voorrecht niet tegenwerpelijk te maken in geval van faillissement, heeft de wetgever de billijkheid ten voordele van de andere schuldeisers willen bevorderen en heeft hij deze willen beschermen tegen het schijnbare krediet dat de verkoper bij de gefailleerde wekt door hem het bezit van de zaak over te dragen. De onbetaalde verkoper behoudt evenwel zijn voorrecht in geval een vonnis van erkenning ervan werd uitgesproken v66r het faillissement 16. Een vonnis van de rechtbank van koophandel te Antwerpen benadrukte het feit dat het voorrecht tenietgaat wanneer v66r de faillissementsverklaring geen vonnis van erkenning van het voorrecht werd uitgesproken 17, ondanks het feit dat een vonnis na het faillissement zou erkennen dat het voorrecht reeds v66r de faillissementsverklaring bestond. (12) Brussel, 24 januari 1964, R. W., , (13) DELVA, W., o.c., p (14) Zo werd gevonnist dat het uitgeven van wissels aanleiding geeft tot bet tenietgaan van het voorrecht wanneer dit schuldvernieuwing tot gevolg heeft (Kh. Charleroi, 6 maart 1974, B.R.H., 1974, 337). (15) Faillissementswet 18 april 1851 (hoek III, W..Kh.), B.S., 24 april (16) Gent, 24 december 1932,].C.F/., 1933, 21. (17) Antwerpen, 25 april1976, B.R.H., 1977, 287 ;.Kh. Antwerpen, 27 november 197 4, R. W., ,

5 Art. 546 Faill. W. heeft een algemene draagwijdte en slaat zowel op lichamelijke als op onlichamelijke roerende goederen 18. Dit artikel is van openbare orde 1 9. Een uitzondering is evenwel voorzien inzake bedrijfsmateriaal. Omwille van haar groot belang, zal deze problematiek hierna afzonderlijk behandeld worden in Hoofdstuk II. f) Onroerendmaking door bestemming of inlijving (art. 20, 5o, al. 2 Hyp. W.). Dit is te verklaren door het feit dat het voorrecht van art. 20, 5o Hyp. W. enkel van toepassing is op verkopingen van roerende goederen. Ook in dit geval heeft de wetgever een belangrijke uitzondering voorzien inzake bedrijfsmateriaal gezien dergelijke goederen meestal onroerend worden door bestemming ( cfr. Hoofdstuk II). 5. Titularis Naast de persoon van de verkoper zelf, kan ook hij die de verkoop heeft gefinancieerd of de schuldvordering overgenomen heeft, zich beroepen op het voorrecht van de niet betaalde verkoper. Dit is te verklaren door het feit dat het voorrecht gebonden is aan de aard van de schuldvordering en niet aan de persoon van de verkoper 20 Er wordt niet vereist dat de subrogatie (wettelijke of bedongen) veemeld wordt op het eventueel neergelegd afschrift van de factuur Omvang van de bevoorrechte schuldvordering Dat de nog verschuldigde prijs of het nog verschuldigd saldo ervan bevoorrecht is, hoeft geen betoog 22 Wei kunnen vragen rijzen betreffende de kosten en accessoria, de eventuele schadevergoeding en de intresten : De vraag of de accessoria van de koopprijs bevoorrecht zijn, wordt betwist: - algemeen wordt aanvaard dat hetgeen de koper moet betalen om het goed te verkrijgen bevoorrecht is 2 3; - meestal wordt ook aangenomen dat de bijkomende kosten van de koop die bij overeenkomst of krachtens de wet (art.1593 B.W.) ten laste (18) Rb. Antw., 23 maart 1916, Pas., , III, 334. (19) Brussel, 10 februari 1960, Pas., 1960, II, 272. (20) Kh. Kortrijk, 15 november 1988, B.R.H., 1989, 801. (21) Luik, 21 maart 1964, Pas., 1964, II, 126; Kh. Luik, 11 februari 1966,].L., , 189; Kh. Brussel, 7 mei 1985,].7:, 1986 (verkort), 347. (22) Brussel, 23 september 1963, Pas., 1964, II, 234. (23) DIRIX, E. en BALLON, G.L., De factuur, Gent, Story-Scientia, 1985, nr. 266; HEUR TERRE, P., "Overzicht van rechtspraak ( ): voorrechten en hypotheken", T.P.R., 1978, nr

6 van de koper vallen, ook bevoorrecht zijn, behoudens afwijkend beding 24. Zo werd gevonnist dat de overdrachttaks 25 en de B.T.W. 26 bevoorrecht zijn. Daarentegen worden de gerechtskosten uitgesloten 27. Schadevergoeding maakt geen deel uit van het bevoorrecht bedrag, ondanks strafbeding 28 Over de intresten lopen de meningen uiteen : - volgens de enen dienen de intresten eveneens bevoorrecht te zijn, daar ze de tegenwaarde van het genot uitmaken 2 9; - anderen stellen dat het voorrecht eng moet worden ge1nterpreteerd : volgens de letter van de wet slaat het enkel op de prijs 3. Men kan evenwel twee categorieen intresten onderscheiden : de bedongen intresten enerzijds, de wettelijke, moratoire en gerechtelijke intresten anderzijds. De eerste categoric zou bevoorrecht zijn, de tweede niet, niettegenstaande strafbeding Uitgestrektheid van bet voorrecht Het voorrecht slaat op : a) de netto-opbrengst van de tegeldemaking van het goed 3 2 ; b) in geval van voortverkoop, op de tweede verkoopprijs, althans wanneer deze nog niet betaald werd of nog identificeerbaar is ; c) in geval van verlies, tenietgaan of beschadiging van het goed, op de vergoeding verschuldigd door de verzekeraar, en op de schadevergoeding verschuldigd door de aansprakelijke derde (art. 10 Hyp. W.; cfr. supra). II. BEDRIJFSMATERIAAL A. INLEIDING De verkoper van "machines, toestellen, gereedschappen en ander bedrijfsuitrustingsmaterieel (... ), gebruikt in nijverheids-, handels- of am- (24) DIRIX, E. en BALLON, G.L., o.c., nr.266; HEURTERRE, P., o.c., nr. 97. (25) Rb. Marche-en-Famenne, 18 december 1969, B.R.H., 1973, 383. (26) Brussel, 8 november 1978, B.R.H., 1979, 305. (27) Rb. Aarlen, 10 september 1970,J.L., , 116. (28) DIRIX, E. en BALLON, G.L., o.c., nr (29) DEKKERS, R., Handboek burgerlijk recht, II, Brussel, Bruylant, 1971, nr (30) Luik, 18 juni 1986, Rev. Liege, 1987, 789; DELVA, W., o.c., p. 97; FREDERICQ, L., Handboek van Belgisch handelsrecht, Brussel, Bruylant, N, 1981, nr (31) SCHREUDER, E., o.c., nr. 37; R. PIRETverdeelt deverschillende soorten intresten echter op een andere wijze : enkel de bedongen en wettelijke intresten zouden bevoorrecht zijn (Le droit au prix..., o.c., nr. 29). (32) Bergen, 15 februari 1982, Pas., 1982, II,

7 bachtsondernemingen 11 geniet een speciale bescherming, hem verleend door de wet (art. 20, 5o Hyp. W. en art. 546 Faill. W.). In tegenstelling met de 11 gewone verkoper 11, behoudt de niet-betaalde verkoper van bedrijfsmateriaal zijn voorrecht bij faillissement van de koper of onroerendmaking van bet verkochte goed door bestemming of incorporatie. Het behoud van bet voorrecht is in dit geval echter afhankelijk van een publiciteitsmaatregel (infra). Afwijkingen hierop zijn niet toegelaten gezien deze artikelen van openbare orde zijn 33. B. BEGRIPSBEPALING Het is logisch dat de verkoper zoveel mogelijk bet verkochte maar nog onbetaalde goed als bedrijfsmateriaal in de zin van art. 20, 5o Hyp. W. en art. 546 Faill. W. wenst te kwalificeren om aldus te blijven genieten van zijn voorrecht bij onroerendmaking of faillissement. De wet geeft geen nadere bepaling hieromtrent, zodat hierover veel rechtspraak bestaat en elk geval in concreto dient te worden beoordeeld. Algemeen wordt gesteld dat : - de betwiste zaak daadwerkelijk moet worden aangewend in bet kader van de handelsactiviteit 3 4 ; - bet niet volstaat te bedingen dat bet verkochte goed voor handelsdoeleinden is bestemd 35; - goederen die tot voortverkoop zijn bestemd, buiten bet toepassingsgebied vallen 36; Er valt op te merken dat bet toepassingsgebied van deze specifieke regeling werd uitgebreid bij de wet van 29 juli : voordien werd bet voorrecht enkel behouden voor 11 machines en toestellen voor nijverheidsinrichtingen11. De evolutie van de technologic leidde echter tot de veralgemening van aankoop op krediet in de handelssector, noodzakelijk geworden ten gevolge van de stijgende kostprijs van bet nodige uitrustingsmateriaal. Ook inzake de formaliteit kwam er een wijziging : voorheen vereiste de wet 11 een akte waaruit de koop blijkt 11. Sinds 1959 volstaat de neerlegging van een afschrift van de factuur. (33) Brussel, 10 februari 1960, Pas., 1960, II, 272. (34) Bergen, 15 februari 1988, Rev. Reg. Dr., 1988, 279; Kh. Verviers, 21 mei 1979,JL., , 326; contra: Luik, 6januari l906,pas., 1906, II, 160; PIRET, R., o.c., p. 88; SCHREUDER, E., o.c., nr. 51; STRANART, A.M., "Chronique de jurisprudence, les suretes reelles", Bank Fin., 1975, p. 307, nr. 36. (35) Gent, 26 november 1963, R. W., , 530. (36) Kh. Namen, 29 april 1982, Rev. Reg. Dr., 1982, 320. (37) Wet van 29 juli 1957 tot wijziging van art. 20, 5 Hyp. W. en art. 546 Faill. W. (... ), B.S., 5-6 augustus 1957, art. 1 en 2. 97

8 C. PUBLICITEITSVEREISTE Zoals reeds gemeld, is het behoud van het voorrecht in geval van faillissement of onroerendmaking afhankelijk van een formaliteit : binnen een termijn van vijftien dagen te rekenen van de levering, moet een "door de verkoper eensluidend verklaard afschrift van de al dan niet aanvaarde factuur of van elke andere akte waaruit de verkoop blijkt" worden neergelegd op de griffie van de handelsrecbtbank van de woonplaats of bij gebreke hiervan, verblijfplaats van de koper (art. 20, 5o al. 3 Hyp. W. en art. 546 al. 3 Faill. W.). - een vonnis van de rechtbank van koophandel van Hasselt benadrukt de vereiste van neerlegging op de griffie van de woonplaats van de koper en bepaalt dat het neerleggen ter griffie van de zetel van de feitelijke vennootscbap die de levering verkreeg, niet volstaat een ander vonnis stelde dat de neerlegging op de griffie van een van de afdelingen van de rechtbank van koophandel volstaat indien deze uit twee afdelingen bestaat om geldig te zijn, dient de neergelegde factuur opgesteld te worden in de taal van het taalgebied van de griffie 4o. - in geval verscbillende facturen het voorwerp uitmaken van een globale bestelling, strekt bet voorrecht zich enkel uit tot het goed waarvan de factuur werd neergelegd de neergelegde factuur moet duidelijk vermelden welke goederen bevoorrecht zijn ; bij vervanging van materiaal is bet dan oak vereist een nieuwe factuur neer te leggen 42. Dit bevestigt de eigenheid van het voorrecht met betrekking tot elk afzonderlijk goed. - deze publiciteit is eveneens vereist bij koop op proef 4 3. D. TERMI]N VAN DE NEERLEGGING De neerlegging moet gescbieden uiterlijk de vijftiende dag na de levering. De rechtspraak interpreteert deze vereiste als volgt : - indien het verkochte goed een ondeelbaar geheel uitmaakt waarbij ~e levering in meerdere fasen geschiedt, begint de termijn pas te lopen op het ogenblik dat het laatst geleverd onderdeel werd gemonteerd 44 ; - de need egging v66r de levering wordt aanvaard 45 ; (38) Kh. Hasselt, 27 januari 1977, Limb. Rechtsl., 1977, 58. (39) Kh. Brugge, afdeling Oostende, 11 oktober 1979, R.W., , (40) CLOQUET, A., Novelles, Droit Commercial, IV, Brussel, Larder, nr (41) Kh. Charleroi, 1 februari 1983, B.R.H., 1984, 153. (42) Kh. Namen, 18 september 1980, Rev. Reg. Dr., 1981, 44. (43) Kh. Hassett, 5 maart 1971, B.R.H., 1972, 210. ( 44) Kh. Luik, 17 januari 1984, B.R.H., 1986, (45) Kh. Gent, 9 december 1975, B.R.H., 1977,

9 - de termijn van vijftien dagen kan ingekort worden : in geval van faillissement dient de neerlegging gebeurd te zijn v66r het vonnis van faillietverklaring opdat het voorrecht haar uitwerking zou behouden 46. Krach tens art. 546 al. 5 Faill. W. en art 20, 5o al. 4 in fine Hyp. W. wordt de levering bewezen door middel van de boeken van de verkoper, behoudens tegenbewijs. Ook betwistingen betreffende de duur van de termijn hebben aanleiding gegeven tot rechtspraak : zo werd beslist dat de vijftiendaagse termijn een vervaltermijn is die niet mag worden verlengd, oak al eindigt hij op een wettelijke feestdag 47 ; een ander vonnis oordeelde integendeel dat de termijn mag verlengd worden tot de eerstvolgende werkdag indien hij op een zondag zou eindigen 48 Het volstaat het afschrift van de factuur met de post aan de griffie te verzenden : in dit geval wordt de dag van de aankomst van de verzending beschouwd als de dag van de neerlegging 49. E. GEVOLG VAN DE NEERLEGGING Het voorrecht wordt behouden gedurende een termijn van vijf jaar te rekenen vanaf de levering. Ingeval van faillissement binnen die termijn, wordt het voorrecht behouden tot op het ogenblik van de vereffening (art. 20, 5 al. 5 Hyp. W. en art. 546 al. 5 Faill. W.). Diezelfde regeling is van toepassing in het geval van onroerend beslag op de machines binnen die vijfjaarlijkse termijn : het voorrecht blijft bestaan tot de rangregeling. De wetgever heeft hiermee willen vermijden dat de verkoper het slachtoffer zou worden van de traagheid van de rechtspleging 50. III. DE SAMENLOOPPROBLEMATIEK A. BEGRIPSBEPALING Samenloop is de situatie waarbij verschillende schuldeisers aanspraak maken op de fondsen voortkomende van de tegeldemaking van een goed toebehorend aan hun schuldenaar, wiens vermogen ontoereikend is om al zijn schuldeisers te voldoen. Het is pas in geval van samenloop dat de schuldeiser aanspraak zal doen op zijn voorrecht : het Hof van Cassatie (46) Brussel, 5 mei 1976, R.W., , 1245; DE PAGE, H., o.c., nr (47) Kh. Oudenaarde, 27 januari 1987, B.R.H., 1987, 713. (48) Kh. Luik, 9 oktober 1985, B.R.H., 1987, 230. (49) CLOQUET, A., o.c., nr (50) SCHREUDER, E., o.c., nr

10 stelde dat het voorrecht niet wordt uitgeoefend zolang de bevoorrechte schuldeiser enkel met de schuldenaar te do'en heeft 51. De niet-betaalde verkoper kan in samenloop komen met de andere schuldeisers van de koper. Samenloop ontstaat meestal ten gevolge van faillissement, gerechtelijk akkoord en beslag. B. BEGINSELEN * De niet-betaalde verkoper heeft voorrang op: - de chirografaire schuldeisers, - de hypothecaire schuldeisers, op voorwaarde dat de factuur regelmatig werd neergelegd, - de schuldeisers die over een algemeen voorrecht beschikken met uitzondering wat betreft de gerechts- en begrafeniskosten. * Hij wordt voorgegaan door de schuldeisers met een bijzonder voorrecht, behalve in bepaalde gevallen, na waarschuwing of kennisgeving van de niet-betaling van de koopprijs. Deze algemene principes kunnen wij nader onderzoeken in devolgende afdeling. C. SAMENLOOP Vooropgesteld wordt dat de niet-betaalde verkoper geldig zijn voorrecht kan uitoefenen, met andere woorden dat alle geldigheidsvereister:t vervuld zijn, o.m. wat betreft de neerlegging van de factuur. 1. Samenloop met de chirografaire schuldeisers Deze-s~menloop stelt geen problemen. De niet-betaalde verkoper primeert in alle gevallen (art. 12 Hyp. W.). 2. Samenloop met hypothecaire schuldeisers De niet-betaalde verkoper van bedrijfsmateriaal kan bij onroerend wording ervan, in samenloop komen met de hypothecaire schuldeisers : art. 45, 2 Hyp. W. stelt dat de hypotheek zich uitstrekt "tot het toebehoren dat als onroerend goed beschouwd wordt". Art. 12 Hyp. W. verleent voorrang aan de verkoper, ongeacht of de hypotheek werd ingeschreven v66r of na de verkoop. Zander belang is (51) Cass., 10 januari 1935, Pas., 1935,

11 ook het feit of de factuur werd neergelegd v66r of na de inschrijving van de hypotbeek Samenloop met bevoorrechte schuldeisers a. Bevoorrechte schuldvorderingen die steeds voorgaan 1. De gerecbtskosten (algemeen voorrecbt), namelijk de kosten veroorzaakt door de vereffening, gemaakt in het belang van alle scbuldeisers (art. 19, 1 o en 21 Hyp. W.). 2. De begrafeniskosten (algemeen voorrecht) (art. 19, 2 en 25 Hyp. W.). 3. De kosten noodzakelijk tot het beboud van de zaak (art. 20, 4 en art. 22 Hyp. W.), namelijk, volgens Cassatie, alle uitgaven "zonderwelke de zaak geheel of gedeeltelijk zou zijn tenietgegaan of ten minste niet meer gescbikt zou zijn voor bet gebruik waarvoor zij bestemd is" 5 3. b. Bevoorrechte schuldeisers die voorgaan, behoudens uitzondering. 1. De pandboudende scbuldeiser, de waard en de voerman. 2. De verbuurder of verpacbter. 3. De geldscbieter bij landbouwleningen (landbouwvoorrecbt). 4. DE PANDHOUDENDE SCHUWEISER, DE LOGEMENTHOUDER EN DE VERVOERDER Deze drie categorieen van scbuldeisers beschikken over een voorrecht dat op analoge wijze door de wet wordt bebandeld wat betreft de samenloop met bet voorrecbt van de verkoper.. Omwille van bet minder frekwent voorkomen van de twee laatst genoemden, beperk ik mij tot de bebandeling van de samenloop met het voorrecbt van de pandbouder. Art B.W. en art. 20, 3 o Hyp. W. verlenen aan de scbuldeiser die een zaak in pand gekregen beeft, een voorrecbt op de verkoopprijs bij de tegeldemaking ervan. Aldus kan hij in samenloop komen met de nietbetaalde verkoper. In dit geval heeft hij, kracbtens art. 23 al. 1 Hyp. W., voorrang op de verkoper, tenzij hij kennis had of moest hebben van de niet-betaling van de koopprijs. (52) CAENEPEEL, C., "Het voorrecht van de verkoper van een roerend goed waarvan de prijs niet betaald is, inzonderheid bij samenloop met het voorrecht van de op een handelszaak pand hebbende schuldeiser", noot onder Cass., 28 september 1972, R. W., (751), 754; PIRET, R., o.c., nr. 45.1; SCHREUDER, E., o.c., p. 75. (53) Cass., 12 mei 1978, R. W., , (1039),

12 Om de juiste draagwijdte van dit beginsel te begrijpen, dient een dubbel onderscheid gemaakt te worden : - tussen de gewone pandhoudende schuldeiser en de pandhoudende schuldeiser waarvan het pand een handelszaak is, enerzijds; - tussen gewone goederen en bedrijfsmateriaal, anderzijds. 1. Algemeen : kennisvereiste Wil de niet-betaalde verkoper voorrang hebben dan dient hij, overeenkomstig art. 23, al. 1 Hyp. W., ervoor te zorgen dat de pandhoudende schuldeiser op de hoogte is van bet feit dat de koopprijs nog verschuldigd is. Hij draagt de bewijslast en beschikt hiertoe over alle middelen 5 4. Deze kennis is vereist op het ogenblik dat de pandhouder het goed in ontvangst neemt. Een latere kennis is laattijdig en heeft geen invloed meer op de voorrang Gewone goederen: verlies van bet voorrecht bij faillissement of onroerendmaking Zoals reeds gezegd, kan de verkoper zijn voorrecht niet meer inroepen bij faillissement van de koper (art. 546 Faill. W.) of bij onroerend wording van de zaak door bestemming of incorporatie (art. 20, 5 Hyp. W.). In die gevallen primeert dus bet voorrecht van de pandhoudende schuldeiser. 3. Bedriifsmateriaal De verkoper van bedrijfsmateriaal behoudt zijn voorrecht bij faillissement en onroerendmaking mits hij de vereiste formaliteiten vervult (supra). De vraag is echter gerezen of de neerlegging van de factuur volstaat om, bij wijze van vermoeden, de vereiste kennis in hoofde van de pandhoudende schuldeiser te bewijzen. Uit de overwegingen van het arrest van het Hof van Cassatie van 10 november 1967 kan men afleiden dat een geldige neerlegging van de factuur v66r de inpandgeving bet mogelijk bewijs kan uitmaken dat de pandhoudende schuldeiser kennis had van de niet-betaling 56. In geval echter de factuur wordt neergelegd na de inpandgeving doch binnen de vereiste termijn van vijftien dagen, zal de koper bet bewijs van de kennis moeten leveren volgens bet gemene recht. (54) DERYCKE, R., o.c., nr (55) DERYCKE, R, o.c., nr (56) Cass., 10 november 1967, R. W., ,

13 4. Handelszaak De inpandgeving van een handelszaak wordt geregeld door de wet van 25 oktober en is uitsluitend mogelijk ten gunste van daartoe op grond van artikel 7 van zelfde wet gemachtigde financiele instellingen. De pandhoudende schuldeiser wordt in dit geval niet in het bezit gesteld. Het is dan ook mogelijk dat de handelszaak goederen begrijpt die na de inpandgeving worden aangekocht. Het voorrecht slaat op aile elementen van de handelszaak, aanwezig bij de tegeldemaking ervan. De vraag is gerezen of artikel 23, eerste alinea, toepasselijk is op de inpandgeving van een handelszaak. De meningen lopen hieromtrent uiteen: Volgens de enen is artikel23 van toepassing, zowel wat het beginsel van de voorrang van de pandhoudende schuldeiser als wat de in dit artikel voorziene uitzondering betreft 58. Anderen zijn de mening toegedaan dat de pandhoudende schuldeiser van een handelszaak eerder dient behandeld te worden als een hypothecaire schuldeiser dan als een gewone pandhoudende schuldeiser 59. De niet-betaalde verkoper zou dan voorrang hebben vermits art. 12 Hyp. W. hem laat primeren op de hypothecaire schuldeiser. De arresten van het Hof van Cassatie van 10 november , en van 28 september 1972 (drie arresten) 6 1. Nochtans blijken de rechtspraak en de rechtsleer nog niet unaniem in te stemmen met deze stelling 6 2. Er dient dus besloten te worden dat de niet-betaalde verkoper veiligheidshalve bij aangetekende brief de pandhoudende schuldeiser _dient te verwittigen, v66r of ten laatste bij de levering van het goed. De tussenkomst van de wetgever of een duidelijke uitspraak van bet hoogste gerechtshof is te verhopen. (57) Wet Inpandgeving Handelszaak, 25 oktober 1919, B.S., 21 november (58) PIRET, R., o.c., p. 99. (59) CAENEPEEL, C., noot onder Cass., 29 mei 1964, R. W., , 209; LIEBAERT, ]., "Concours entre le privilege du vendeur et le gage sur fonds de commerce'', noot onder Gent, 9 november 1967, Bank Fin., 1968, 413. (60) R. W., , 1033, concl. Adv. Gen. KRINGS, M. (61) R.W., , 749 met noot CAENEPEEL, C.; Pas., 1973, I, 103, concl. Adv. Gen. KRINGS, M. hebben de betwisting beslecht door te stellen dat de schuldeiser-pandhouder van een handelszaak dient gelijkgesteld te worden met de gewone pandhoudende schuldeiser, ten minste op bet vlak van de samenloop met de verkoper, en dat de neerlegging van een dubbel van de factuur een voldoende bewijs kan uitmaken van de vereiste kennis, ongeacht of de neerlegging geschiedt v66r of na de inschrijving van het pand. (62) Kh. Namen, 29 mei1975,jl., , 14; DUVMER, ]., "Gage sur fonds de commerce et privilege du vendeur d'objets mobiliers", ].L., ,

14 E. SAMENLOOP MET DE VERHUURDER 1. Algemeen De verhuurder van een onroerend goed beschikt over een bijzonder voorrecht op alle roerende goederen van de huurder die het gehuurde goed stofferen (art. 20, 1 o Hyp. W.). Wanneer een dergelijk roerend goed niet betaald werd, dan komt het voorrecht van de verhuurder in samenloop met dit van de niet betaalde verkoper. Deze samenloop wordt geregeld door art. 23 Hyp. W.: het voorrecht van de verhuurder primeert op dat van de verkoper op voorwaarde dat de verhuurder te goeder trouw was op het ogenblik dat het goed werd binnengebracht. Wil de verkoper voorrang hebben, moet hij v66r of ten laatste bij het binnenbrengen van het goed in het verhuurde, de verhuurder informeren over het feit van de niet-betaling. De verhuutder moet effectief hiervan op de hoogte gebracht worden 6 3. De verkoper draagt de bewijslast en beschikt hiertoe over alle bewijsmiddelen 64, inclusief vermoedens. Kwade trouw van de verhuurder doet hem zijn voorrecht verliezen doch dient bewezen te worden. Daarenboven kan de verhuurder steeds beroep doen op art B.W.. Voorbeelden van bewijsmiddelen en kwade trouw zijn te vinden in de rechtspraak : - goederen bij een huurder-commissionaris 6 5, - waardepapieren in depot bij een huurder-wisselagent 66, - cafe-spelen in een herberg 67, - meubelen in een meubelwinkel : de verhuurder van een winkelpand wordt niet vermoed te weten dat de in de toonzaal aanwezige meubelen niet de eigendom zijn van de huurder 68. Een vonnis van de rechtbank van koophandel van Luik 6 9legt denadruk op de vereiste van tijdige waarschuwing : het op de hoogte brengen van de verhuurder na het plaatsen van het goed is laattijdig met als gevolg dat het voorrecht van de verhuurder primeert. (63) Luik, 10 februari 1989, Rev. Liege, 1989, 590. (64) CLOQUET, A., o.c., nr (65) Rb. Luik, 6 januari 1961,JT., 1961,353. (66) Vred. Luik, 21 april 1966, JL., , 199. (67) Rb. Leuven, 6 maart 1973, R.W., , (68) Gent, 29 juni 1973, R. W., 1973, (69) Kh. Luik, 28 september 1971, ].L., ,

15 Dat het tijdstip van het ontstaan van de respectieve bevoorrechte schuldvorderingen geen invloed heeft, wordt uitdrukkelijk bevestigd door een arrest van het hof van beroep van Brussel Bedriifsmateriaal De regel van art. 23 al. 2 Hyp. W. is algemeen en geldt niet enkel voor de verhuurder van een huis of een hoeve, maar ook voor de verhuurder van een nijverheidsinstelling 71. De vraag of de neerlegging van de factuur zoals voorzien bij art. 20, 5o Hyp. W. geldt als waarschuwing in de zin van art. 23 al. 2 Hyp. W. geeft aanleiding tot talrijke betwistingen die voor de rechtbanken aanhangig worden gemaakt. De rechtspraak beantwoordt die vraag ontkennend : de neerlegging heeft enkel tot gevolg dat het voorrecht blijft bestaan doch is niet bepalend voor de voorrang bij samenloop 72. De neerlegging ontslaat de verkoper niet van de vereiste van de effectieve waarschuwing gericht tot de verhuurder. Het is immers ondenkbaar dat de verhuurder inzage zou moeten nemen in de registers van alle griffies. De waarschuwing is dus noodzakelijk, wil de verkoper voorrang hebben op de verhuurder. De neerlegging van de factuur is echter niet vereist (voor zover er geen onroerendmaking is, noch faillissement) en is dus zonder invloed wat betreft de rangregeling tussen beide bevoorrechte schuldeisers. F. SAMENLOOP MET DE GELDSCHIETER BQ LANDBOUWLENINGEN Het landbouwvoorrecht wordt slechts voorgegaan door het voorrecht van de verpachter (Wet van 15 april , art. 8). Aileen in het geval dat het voorrecht van de verkoper dit van de verpachter primeert, zal het ook het voorrecht van de landbouwlener voorgaan. Wanneer de verkoper bijgevolg de voorzorg niet neemt de verpachter te verwittigen bij het binnenbrengen van het goed, wordt hij voorgegaan door de landbouwlener 74. Uitzondering dient gemaakt voor wat betreft de verkoper van zaden en landbouwgereedschap die in alle gevallen de verpachter primeert en dus ook de landbouwlener. Artikel 24 Hyp. W. legt immers geen verplichting van verwittiging op. (70) Brussel, 23 september 1970, Pas., 1971, II, 87. (71) Cass., 22 september 1938, Pas., 1938, I, 290. (72) Cass., 22 september 1938, Pas., 1938, I, 290; Brussel, 26 februari 1982, Rec. Gen. Enr. Not., 1983, 271 ; Kh. Charleroi, 5 oktober 1977, Rev. Not. B., 1978, 641; Kh. Luik, 5 mei 1981,].1., 1982, 451. (73) Wet 15 april op de landbouwleningen, B.S., 11 mei 1884: (74) SCHREUDER, E., o.c., nr

16 II. HET PAND A. ALGEMEEN De wetgever maakt een onderscheid tussen twee soorten pand : het burgerlijk pand en het handelspand. Voor deze twee soorten pand bestaan er afzonderlijke reglementeringen, respectievelijk in het Burgerlijk Wetboek (artikel B.W.) en in een bijzondere wet van 5 mei 1872 die opgenomen werd in het Wetboek van Koophandel. Artikel 2084 B.W. stelt daarenboven uitdrukkelijk dat de artikels B.W. inzake het burgerlijk pand niet van toepassing zijn op het handelspand. Deze regel werd nog eens bevestigd door twee arresten van het Hof van Cassatie uit 1886 en B. BURGERLI]K PAND 1. Definitie Volgens art B.W. is inpandgeving "een contract waarbij een schuldenaar aan zijn schuldeiser een zaak afgeeft tot zekerheid van een schuld". Er zijn nog andere, meer gedetailleerde, definities te vinden in de rechtsleer. De definitie van Fredericq luidt als volgt: "De inpandgeving is een overeenkomst, waarbij een schuldenaar een roerend voorwerp aan zijn schuldeiser ter hand stelt ter beveiliging van diens schuldvordering. Dat contract verleent de schuldeiser het recht om zich bij voorrecht en voorkeur hoven de andere schuldeisers te doen betalen op de zaak, die er het voorwerp van uitmaakt." 76 De inpandgeving is dus een zakelijk contract : het komt slechts tot stand door de overdracht van het bezit van de zaak. In dit hoofdstuk beperken wij ons tot de inpandgeving van een roerend goed, door de wetgever "pand" genoemd. Want daarnaast voorziet hij in art B.W. immers ook nog in de mogelijkheid van de inpand- (75) Cass., 29 oktober 1886, Pas., 1886, I, 363 en Cass., 9 november 1893, Pas., 1894, I, 27.. Toch moet opgemerkt worden dat sommige artikels uit het Burgerlijk Wetboek slechts toepassingen zijn van algemene rechtsprincipes, en deze zijn dus evenzeer van toepassing op het handelspand (zie bijvoorbeeld art B.W.). Dit onderscheid tussen burgerlijk en handelspand wordt door de wetgever gemaakt omdat het pand een bijkomend contract is, wat wil zeggen dat het burgerlijk of commercieel karakter van de hoofdschuld ook op het pand overgaat. Een schuldvordering is burgerlijk wanneer zij niet tussen handelaars uit hoofde van hun handelsverbintenissen is ontstaan, noch ingevolge daden of geschriften die tussen handelaars gebruikelijk zijn. Is dit wei het geval, dan is de schuldvordering commercieel. In wat volgt zullen beide soorten pand afzonderlijk behandeld worden. (76) FREDERICQ, L., Handboek van Belgisch Handelsrecht, II, Brussel, Bruylant, 1978,

17 geving van een onroerend goed, "genotspand" genaamd (zie artikels B.W.). 2. Voorwaarden 1. De in pand gegeven zaak moet een gei'ndividualiseerd roerend goed zijn (lichamelijk of onlichamelijk). Lichamelijke roerende goederen zijn bijvoorbeeld machines, goederen, voertuigen, goudstaven, schilderijen, effecten aan toonder, enz. Voorbeelden van onlichamelijke goederen zijn : hypothecaire en andere schuldvorderingen, facturen, handelspapier, titels op naam, tegoeden op een rekening, enz.. 2. Enkel de eigenaar, die volledig handelingsbekwaam is, kan een zaak in pand geven. Dit wil niet zeggen dat dit noodzakelijkerwijze de schuldenaar zelf moet zijn. Het mag ook een derde zijn (art B.W.). Wel mag een schuldeiser die te goeder trouw is, het pand op grond van art B.W. behouden, in het geval dat het pand wordt gegeven door een niet-eigenaar. 3. Er moet sprake zijn van buitenbezitstelling die niet mag onderbroken worden, zelfs niet tijdelijk (zie art B.W.). Dit omdat het pand een zakelijk contract is. Het pand komt dus slechts tot stand door de reele afgifte van het verpande goed. Daarenboven moet de schuldenaar volgens de rechtspraak 77 het verpande goed overhandigen met de "animus pignoris". De loutere overhandiging van het goed is dus niet voldoende, zij moet gebeuren met de bedoeling een pandcontract te sluiten. De afgifte van de zaak is ook noodzakelijk om aan de schuldeiser toe te laten zijn rechten erga omnes te laten gelden. Essentieel daartoe is de individualisering van de zaak. 3. Formaliteiten Volgens art B.W. bestaat het voorrecht van de pandhoudende schuldeiser -wat de inpandgeving van lichamelijke roerende goederen betreft- slechts in zoverre er een authentieke of behoorlijk geregistreerde onderhandse akte werd opgesteld, althans wanneer de hoofdschuld meer dan frank bedraagt (cfr. art B.W.). In die akte moet het volgende vermeld worden : de verschuldigde som, de soort en de aard van de in pand gegeven zaken. Deze formaliteit is enkel nodig voor de tegenstelbaarheid van het pandrecht aan derden. Wat de geldigheid van het pandrecht tussen de partijen onderling betreft, bestaan er geen vormvereisten. Bij een betwisting tussen de partijen over het bestaan van het pandcontract zelf, zullen echter wel de gewone bewijsregels uit het burgerlijk recht -het principe dat betwistingen van hoven de frank met geschriften moeten bewezen worden- toegepast worden. (77) zie bijvoorbeeld: Cass., 7 april1967, Pas., 1967, I, 926 en Kh. Verviers, 28 september 1968, B.R.H., 1969,

18 Zijn de in pand gegeven goederen onlichamelijke roerende goederen, zoals bijvoorbeeld een schuldvordering, dan moet de akte daarenboven ook nag aan de schuldenaar ervan betekend worden(art B.W.). Dit is echter niet zo voor titels aan toonder 78 en evenmin voor orderpapieren. De bedoeling van deze betekening is tweevoudig : men voorkomt hierdoor dat de schuld aan de vroegere titularis van de vordering wordt betaald en daarenboven verkrijgt men hierdoor tegenover eventuele andere schuldeisers of pandhouders voorrang. Wanneer het pand niet wordt betekend, geldt het wel tussen de partijen en spreekt men van een "onvolmaakt pand". Voor het in pand geven van bevoorrechte of hypothecaire schuldvorderingen is betekening en randvermelding in het hypotheekregister vereist. 4. Rechten en plichten van de partijen a. De pandhoudende schuldeiser a) Rechten Het pand verschaft de schuldeiser : 1) het recht om zich bij voorrecht en voorrang boven de andere schuldeisers uit de in pand gegeven zaak te doen betalen (art B.W.). Andere schuldeisers van zijn schuldenaar kunnen eventueel oak beslag laten leggen op het pandobject. De pandhoudende schuldeiser zal in dat geval in eerste rang zijn voorrang op de prijs mogen laten gelden. 2) Een recht tot verkoop (art B.W.) bij niet-betaling van de gewaarborgde schuld. Maar dit recht tot verkoop is eerder een recht tot!aten verkopen : de schuldeiser mag bij wanbetaling niet zelf beschikken over het pand. Hij moet in dergelijk geval naar de rechter stappen die dan overgaat tot ofwel de openbare verkoop van het pand, ofwel de toewijzing van het pand als betaling, ten belope van de schuldvordering. Het gaat hier om een recht tot verkoop, geen verplichting. De schuldeiser mag evenzeer de overige goederen van de schuldenaar in beslag nemen of zijn schuldvordering bij het faillissement indienen. Trouwens op grand van art. 498 Faill. W. moet hij oak zijn pand in geval van faillissement bekend maken. Art B.W. in fine bepaalt tenslotte dat elk beding dat de schuldeiser het pand op een andere wijze dan in dit artikel aangegeven is, zou toewijzen, nietig is. Overeenkomsten na de vervaldag van het pand zijn echter wel geldig. 3) Een retentierecht tegenover de schuldenaar (art B.W.). De schuldeiser kan de teruggave van de zaak weigeren voor de volledige uitbetaling van de schuld. Daarenboven geldt het retentierecht niet aileen voor de aanvankelijk gewaarborgde schuld, maar oak voor de latere schulden die voor de betaling van de eerste schuld opeisbaar zijn worden (78) Cass., 29 mei 1868, Pas., 1868, I,

19 (art. 2082, lid 2 B.W.). Maar in de praktijkis de draagwijdte van dit tweede lid van art B.W. erg beperkt omdat bet de pandhoudende schuldeiser. geen voorrecht maar enkel een retentierecht verleent. 4) Naar analogie met art B.W., een zakelijk bezitsrecht tegenover derden. 5) Hij kan van de schuldenaar de kosten terugvorderen van de nuttige en noodzakelijke uitgaven die hij heeft moeten doen tot behoud van de in pand gegeven zaak (art. 2080, lid 2 B.W.). b) Plichten De pandhoudende schuldeiser moet instaan voor het behoud van de zaak (art B.W.). Dit wil zeggen dat hij aansprakelijk is voor het verlies of de beschadiging van het pand, die bet gevolg is van zijn nalatigheid. Daarnaast kan afgeleid worden uit art. 2082, lid 1 B.W. dat de schuldeiser de zaak niet mag gebruiken en dat hij ze moet teruggeven bij het tenietgaan van de schuld. Wanneer een schuldvordering in pand gegeven werd, mag de pandhouder bet kapitaal niet in ontvangst nemen. De pandgever mag dit evenmin. Er is een akkoord vereist over de wijze van betaling. a. De pandgever Wat dit betreft kunnen we kart zijn : de rechten van de schuldenaar stemmen overeen met de plicbten van de schuldeiser en de plichten van de schuldenaar met de rechten van de schuldeiser. 5. Beeindiging van de pandovereenkomst De pandovereenkomst wordt beeindigd door de volledige terugbetaling van de scbuld -dus zowel van de hoofdsom, de intresten, als de eventuele kosten- tot zekerheid waarvan het pand werd gegeven. Bij nietbetaling komt er een einde aan de pandovereenkomst, ofwel door het rechterlijk bevel tot openbare verkoop van het in pand gegeven goed en de daaropvolgende verkoop, ofwel door de rechterlijke toewijzing van het pand ten belope van de scbuldvordering aan de schuldeiser. Voor het burgerlijk pand is de clausule van pandverbeurte of dadelijke uitwinning ongeldig (art. 2078, al. 2 B.W.). A. HANDELSPAND 1. Definitie "Handelspand" is een pand verstrekt tot zekerheid van een handelsschuld. De aard van de gewaarborgde hoofdverbintenis is dus bepalend 109

20 voor de aard van de bijkomende verbintenis. Handelsschulden zijn die schulden die de wet als zodanig noemt (art. 2 en 3 W. Kh.) en elke schuld van een handelaar, tenzij bewezen is dat zij niet op de handel slaat (art. 2 in fine W. Kh.). Handelaar is hij die van het verrichten van handelsdaden zijn gewoon beroep maakt (art. 1 W. Kh.). Het handelspand wordt apart geregeld door een wet van 5 mei 1872, die opgenomen werd in het Wethoek van Koophandel in boek 1, titel VI. De bepalingen uit het Burgerlijk Wetboek in verband met het burgerlijk pand zijn, zoals expliciet gesteld wordt in art B.W., op deze vorm van pand niet van toepassing -met uitzondering natuurlijk van de artikels uit het Burgerlijk Wetboek die een toepassing zijn van algemene rechtsprincipes. 2. Voorwaarden-Formaliteiten De vestiging van een handelspand kan op een veel eenvoudiger manier gebeuren dan het burgerlijk pand : 1) Art. 1 Wet Handelspand bepaalt dat het pand moet gevestigd worden overeenkomstig de wijzen die in zaken van koophandel gelden voor de verkoop van gelijkaardige zaken. Men moet dus dezelfde formaliteiten vervullen als die welke vereist kunnen worden om de eigendomsoverdracht van de verkochte zaken erga omnes tegenstelbaar te kunnen rnaken. Enkele voorbeelden kunnen dit principe verduidelijken : - lichamelijke roerende goederen worden in pand gegeven Iauter door de afgifte ervan. Betekening is niet vereist, zelfs niet voor de tegenstelbaarheid aan derden (art B.W.). - voor orderpapieren is endossement en levering vereist. Voor de inpandgeving van aandelen op naam van handelsvennootschappen gebeurt de overdracht door de inschrijving van een verklaring van overdracht in het boek der aandelen van de vennootschap, die gedateerd en ondertekend moeten worden door de pandgever en de pandhouder of een gevolmachtigde. - voor niet-geincorporeerde schuldvorderingen moet het feit van de overdracht worden betekend. - voor hypothecair gewaarborgde schuldvorderingen geldt een dubbele regel : art B.W.: Betekening van de overdracht aan de schuldenaar. - art. 5 Hyp. W.: Randvermelding van de inpandgeving in de marge van de hypothecaire inschrijving. Hiermee wordt tegenstelbaarheid aan andere schuldeisers bekomen. Het bewijs van de datum van het pand moet geleverd worden door de schuldeiser. De precieze datum van het handelspand kan zeer belangrijk zijn in geval van faillissement van de pandgever. Art. 445 Faill. W. bepaalt immers dat elk pandrecht dat gevestigd werd op de goederen van 110