Boekverslag Nederlands Sleuteloog door Hella S. Haasse

Transcriptie

1 Boekverslag Nederlands Sleuteloog door Hella S. Haasse Boekverslag door een scholier 3164 woorden 8 augustus ,1 90 keer beoordeeld Auteur Genre Hella S. Haasse Psychologische roman Eerste uitgave 2002 Vak Nederlands Zakelijke gegevens Titel: Sleuteloog Verklaring van de titel: Sleuteloog slaat op het sleuteloog waarin de sleutel moest gaan en een inscriptie stond. Naam van de auteur: Hella S. Haasse Uitgeverij: Querido Jaar van verschijnen van de 1e druk: November 2002 Genre: roman Bladzijden: 196 Waarom gekozen: In het Nederlands lokaal hangt een enorme poster van Hella S. Haasse. Sleuteloog was haar recentste roman en het leek me wel een spannend en mysterieus verhaal. Eerste persoonlijke reactie: Wat een stom boek. Spijt van mijn keuze. Het is moeilijk en niet voor mij weggelegd. Het zou leuker zijn als het een film was, want het onderwerp inteteresseert me wel, maar hoe het geschreven was niet. Samenvatting Herma Warner, een kunsthistorica, ontvangt een brief van een journalist, Bart Moorland. Hij doet onderzoek naar activisten in Zuidoost Azië, vooral op het gebied van milieu en mensenrechten. Hij vraagt informatie over Mila Wychinska. Mila was een schoolvriendin van Herma; maar zij kent haar alleen als Dee Meijers. Al haar informatie moet uit haar geheugen komen. Herma en Dee waren schoolvriendinnen; hun vaders (de vader van Dee heette Louis) kenden elkaar toen ze vanuit Nederland naar Indië gingen met de mailboot. Dee groeide op zonder moeder, in een grote villa, met haar oma (Mevrouw Meijers) en tante (Non). Herma heeft een haast mystieke band met Non. Non, die op de achtergalerij orchideeën houdt, heeft net zo n liefde voor bloemen als Herma. En Non, als toegewijde moslim, ziet vaak de hadji, een man die naar Mekka is geweest; Herma ziet deze man ook. Pagina 1 van 7

2 Moorland stuurt nog een brief met vragen over Dee en Taco, de allang gestorven man van Herma. Herma gaat door met het beantwoorden van de vragen, omdat ze zo denkt het verleden te kunnen verwerken en afsluiten. Binnenkort gaat ze naar een bejaardentehuis en ze wil dus eigenlijk overal schoon schip maken. Herma haalt allemaal herinneringen op. Over Non, die eigenlijk door mevrouw Meijers overal buitengesloten werd. Over de dag dat Oemar, een van de bediendes van Herma (waardoor ze werd opgevoed) weigerde om haar te laten gaan zwemmen s nachts, en dat Taco wel met Dee is geweest. Herma heeft een album met foto s van het landgoed waar de familie Meijers vroeger woonde, net zoals heel veel andere dingen die in de gesloten kist zitten. Langzaam wordt de kloof tussen de twee duidelijker; Herma hoort van Dee dat Non verliefd was op haar vader toen deze in Nederlands Indië aankwam, en dat daarom Non zo goed op kan schieten met Herma. In 1952 krijgt Herma de ebbenhouten kist weer van Non, omdat zij deze had bewaar tijdens de oorlog. Ze hoort ook dat Dee zich als Belanda-Indo liet registreren tijdens de bezettingstijd van de Japanners, en zo geen problemen kreeg, maar wel verstoten werd door haar oma, die haar heel leuk verteld dat Louis niet haar echte vader was. Daarna besluit Dee haar naam te veranderen in Mila Wychinska, om zo te laten zien dat ze per ongeluk in Indië zit met Nederlandse familie, maar eigenlijk Indisch en Oost-Europees is. Herma ziet Dee ook nog een keertje tijdens dat bezoek in 52 en de afstand tussen hun beiden is nog groter geworden. n een nieuwe brief vraagt de journalist Bart Moorland om meer informatie over 1964: toen ontmoette Herma en Taco Dee in Parijs. Taco deed toen heel normaal, alsof ze nog maar net van school waren gegaan. Verder irriteerde Herma zich aan het feit dat Taco Dee in de dagen daarop toen Dee allang weg was steeds een mooi vrouw noemde. In 1973 vertrekt Non naar Mekka voor haar bedevaart, wat al heel lang haar grootste wens was. Herma krijgt een ansichtkaart, maar hoort daarna niks meer van Non. Een jaar na de dood van Taco kreeg Herma een condoleancebrief, verstuurd door een Amerikaanse collega van Taco. Er stond ook in: Day, if I may call you by that name. Dit is het bewijs dat Taco en Dee waarschijnlijk al heel lang geliefden waren. Drie jaar later gaat Herma weer naar Indonesië, omdat zij met Non wil praten. Maar Non is nergens te vinden, en als er een foto bij een ambtenaar wordt gehaald, met ene Ibu Sjarifa erop, blijkt dat niet Non te zijn maar Dee. Zo ontdekt Herma dat Dee zich waarschijnlijk voordeed als Ibu Sjarifa om zo minder problemen te kunnen krijgen met de autoriteiten. Even later komt er een bericht binnen van Het Hoge Bos, een bejaardentehuis in de buurt, dat zij een kamer klaar hebben staan voor Herma. Zij gaat dus verhuizen en een van de verhuismannen vindt de sleutel van de kist. Herma krijgt de kist niet open en dus stuurt ze de kist op aan Bart Moorland. Herma krijgt een brief opgestuurd met daarin een krantenartikel, omdat het hoort bij haar werkterrein. Het gaat om een expositie van privé-eigendommen van een of andere Inada, een Japanse zakenman. Hij draagt de expositie op aan zijn Indo-europese moeder. Als Herma de foto bekijkt, herkent ze duidelijk het gezicht van Dee. Het boek eindigt met een brief van Moorland. Hij zegt dat hij de kist open heeft gemaakt, maar ook dat de kist helemaal leeg is en ook schrijft hij de Arabische inscriptie in het sleuteloog: Al wat je ooit zag of hoorde, al wat je dacht te weten, is niet meer dat, maar anders. Analyse Verhaalaspecten: Het verhaal is geschreven vanuit een ik - perspectief. Spanning: Pagina 2 van 7

3 Hoe verder je in het boek kwam, hoe spannender het werd. Flashbacks maken het verhaal spannender omdat het levensecht lijkt. Het feit dat ze steeds terug gaat naar het verleden vind ik erg leuk, omdat je toekomst het gevolg is van je verleden. De belangrijkste open plekken zijn natuurlijk wat er in de kist zou zitten, en of ze de sleutel terug vind. Wat is er gebeurd met Dee en de andere mensen uit Herma s verleden. De spanning werd dus goed opgebouwd omdat ze steeds terug naar het verleden gaat. Het speelt zich af in Nederlands-Indie, het is dus een boek met een buitenlands tintje. Het was een spannend, mysterieus en raadselachtig boek. Personages: Herma Warner: de ik-persoon van het boek. Ze is een kunsthistorica op leeftijd die graagt naar Het Hoge Bos wilt en daar met een schone lei wilt beginnen. Ze denkt dat ze dat doet door haar jeugdherinneringen op te halen en zo af te sluiten. Ze was in haar jeugd een goede vriendin van Dee. Ook was ze getrouwd met Taco. Eigenlijk is Herma maar de pion van het verhaal. Adèle Meijers (Dee/Mila Wychinska): Om haar draait het boek. Zij is de reden dat Bart Moorland contact zoekt met Herma en de reden waarom Herma al die herinneringen weer ophaalt. Aimée (Non/Ibu Sjarifa): Zij is de tante van Dee. De achtergalerij van het huis was het domein van Non, zij kweekte daar orchideeën. Herma had een sterke band met Non: ze deelden hun liefde voor bloemen. Non kon dingen zien die andere mensen niet konden zien. Louis Lamornie de Pourthié: De vader van Dee, die bijna nooit thuis is. Adèle Lamornie de Pourthié (Mevrouw Meijers): De oma van Dee en dus de moeder van Louis en Non. Taco Tadema: De echtgenoot van Herma en in hun jeugd hadden ze al verkering. Hij is al overleden. Hij had een affaire met Dee. Bart Moorland: Hij komt niet echt voor in het verhaal, maar hij schrijft wel steeds brieven naar Herma, die de aanleiding zijn tot alle gedachten over vroeger van haar. Opbouw: Het boek is geschreven in een ik - perspectief, en is niet chronologisch. In het begin was dat erg lastig. Het boek is verdeeld in een soort van hoofdstukken die telkens beginnen met een brief van de journalist, en dan vertelt de oude vrouw over wat er op dat moment gebeurt en over haar verleden. Er wordt veel gebruik gemaakt van flashbacks. Tijd: Nu, maar de herinneringen waar Herma over verteld spelen zich voor de Tweede Wereldoorlog af, toen Indonesië nog van Nederland was en in de periode vanaf 1952 tot nu. Onderwerp, thema en motieven: Het thema van het boek is vriendschap en herinneringen uit de jeugd. Eigenlijk is bijna het hele boek typerend voor het thema. Vriendschap omdat alles gaat over Dee, de jeugdvriendin van Herma. En over vriendschap met Non. Een motief wat erg duidelijk naar voren kwam in het boek Sleuteloog was de ebbenhouten kist. Die kist stond symbool voor haar verleden, daarin zat alles wat met haar verleden te maken had. In ieder hoofdstuk keerde de kist weer terug. Herinneringen, omdat Herma herinneringen ophaalt uit haar jeugd. Ze heeft informatie nodig en is daarom gedwongen om herinneringen op te halen uit haar jeugd. Pagina 3 van 7

4 Plaats en ruimte: Voormalig Nederlands-Indië en Herma s huis in Overijssel. Eigen mening Onderwerp en thema Waarom spreekt het onderwerp je aan? Het onderwerp Vriendschap spreekt mij aan omdat het een grote rol in je leven speelt. Vrienden hebben veel invloed op je gedachtes, geloof, kledingstijl en manier van doen. Het zijn mensen die je vrijwillig helpen en steunen, waarmee je kan lachen en huilen. Herma is jammer genoeg bijna haar hele leven beduveld door haar vrienden. Herinneringen is ook een heel mooi onderwerp omdat het van jou alleen is. Jij hebt iets meegemaakt, iets opgeslagen en kan het filmpje zo vaak afspelen als je wilt. Ook zijn herinneringen niet betrouwbaar, elke keer dat je het filmpje afspeelt, maak je het mooier voor jezelf. herinneringen zijn altijd mooier dan de werkelijkheid. De herinneringen in dit boek zijn de jeugdherinneringen van Herma. Zij probeert jeugdherinneringen op te halen om zo een hoofdstuk uit haar leven af te sluiten. Hoe meer ze zich herinnerd, hoe duidelijk het verhaal wordt. Ben je anders over het onderwerp gaan denken? Het is belangrijk om te weten wie je echte vrienden zijn. Herinneringen maken het leven mooier dan ik dacht. In hoeverre kun je het vinden in het standpunt dat naar voren komt? Het standpunt is dat je de sleutel niet nodig hebt om in de kist te komen. Je moet gewoon terugdenken en herinneringen ophalen, zo open je de kist. De kist blijkt leeg te zijn. Ik kan me wel vinden met het standpunt, want je hebt niet altijd dingen nodig om iets te herinneren. Bijvoorbeeld foto s: van sommige dingen moet je geen foto maken, maar moet je ze in je herinneringen opslaan. Als je overal foto s van maakt, dan herinner je dingen slechter omdat je hersenen lui worden. Wat miste je of kreeg volgens jou te weinig aandacht? Ik heb niks op het boek aan te merken. Gebeurtenissen Komen de gebeurtenissen logisch uit elkaar voort of is het verband moeilijk te verklaren? De rode draad is wel duidelijk, maar je moet je wel concentreren wil je het verhaal goed volgen. Zijn ze geloofwaardig? Ja, dat komt omdat er veel feiten in het boek voorkomen. Meest indrukwekkende gebeurtenis: Het einde. Als de sleutel is gevonden en het kistje leeg blijkt te zijn. Personages Voorspelbaar of niet: Onvoorspelbaar. Dat Non plotseling verdwijnt had ik echt niet van haar personage verwacht. En dat Dee zo slecht is had ik ook niet verwacht. Zou je op de hoofdpersoon willen lijken? Nee, ik ben tevreden met mezelf. Opbouw Er komen veel flashbacks voor in het boek. Soms is dat lastig, omdat het veel van je concentratie Pagina 4 van 7

5 vermogen vergt. Het is niet verteld in een chronologische volgorde, dat is begrijpelijk, maar maakt het boek wel lastiger. Er staan veel feiten in het boek en weinig dialogen, ik voel me dan een beetje op de achtergrond. De opbouw maakt het boek wel spannend, veel herinneringen, flashbacks, open plekken, terug in de tijd, mysterie en raadsel. Taalgebruik Lastig, veel moeilijke woorden. Ook veel buitenlandse woorden zoals Engels vb.: ladylike, sophisticated; Frans vb.: sur qui, non-valeur; Duits vb.: Fehlleistung, Das gibt s nur einmal; en in ieder geval ook veel Indische woorden waarvoor er wel een woordenlijst voorzien is op het einde van het boek, maar deze bevat niet alle woorden vb.: obat, totok. Informatie over de auteur Biografie Op 2 februari 1918 wordt Hella (Hélène) S. (Serafia) Haasse in Batavia geboren. Zij is dochter van de concertpianiste Katharina Diehm Winzenhöhler en Willem Hendrik Haasse, die in Nederlandsch-Indië de belastingontduiking bestreed. In 1920 vertrekt het gezin Haasse voor een twee jaar durend verlof naar Nederland. Op 4 oktober 1921 wordt Willem Hendrik Johannes geboren. In 1922 keert de familie terug naar Indië, naar Soerabaja. Hier gaat Hella S. Haasse naar de kleuterschool en als zij zes jaar is naar een katholieke lagere school waar zij les krijgt van de nonnen. In 1924 wordt haar moeder ziek en moet opgenomen worden in een sanatorium in Davos. Zij neemt de kinderen mee naar Europa. Hella woont bij haar moeders moeder in Heemstede en vervolgens in een kinderpension in Baarn. In 1928 is de moeder hersteld van haar ziekte en zij steken weer over naar Nederlandsch-Indië. Na een jaar Bandoeng en een kort verblijf in Buitenzorg, verhuist het gezin naar Batavia, waar Hella naar het lyceum gaat. Daar wordt haar liefde voor de Nederlandse literatuur gestimuleerd. Het zijn vooral de Nederlandse dichters die tot de verbeelding spraken: Slauerhoff, Roland Holst. Na het eindexamen in 1938 vertrekt ze naar Nederland om aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam Scandinavische Talen en Letteren te gaan studeren. De bedoeling is dat het gezin in 1940 in Nederland herenigd zal worden, maar door het uitbreken van de oorlog verloopt alles anders. De ouders worden tijdens de Japanse bezetting van Nederlandsch-Indië geïnterneerd en pas in 1946 zien zij in Nederland hun dochter, inmiddels getrouwd, terug. In 1941 beëindigt zij haar studie Scandinavische Talen en Letteren en doet toelatingsexamen voor de Toneelschool in Amsterdam. In 1943 doet ze eindexamen aan de Toneelschool en speelt in een aantal voorstellingen. Na haar huwelijk met mr. Jan van Lelyveld in 1944 beëindigt Hella S. Haasse haar professionele toneelactiviteiten. Wel blijft ze teksten schrijven voor het zomercabaret van het Centraal Toneel-gezelschap. Ze schrijft ook voor Wim Sonnevelds cabaret en na de oorlog voor dat van Cor Ruys. Op 11 november 1944 wordt het eerste kind van Jan van Lelyveld en Hella Haasse geboren. Het meisje, Chrisje, zal in april 1947 overlijden. Oeroeg verschijnt anoniem ter gelegenheid van de Boekenweek van Lezers mogen raden wie de auteur is. In het najaar van 1993 wordt de verfilming van Oeroeg uitgebracht, onder regie van Hans Hylkema. Na de verschijning van Oeroeg volgt een lange lijst literaire produkties. Op 15 december 1947 wordt Ellen Justine geboren, op 8 maart 1951 wordt dochter Marina geboren. In augustus 1981 verhuist Haasse met haar man naar het Franse plaatsje Saint-Witz, vlak bij Parijs. In december ontvangt ze de Constantijn Huygens-prijs voor haar gehele oeuvre. Op 26 juni wordt op het Pagina 5 van 7

6 Muiderslot aan Hella Haasse de P.C. Hooftprijs (proza) 1983 uitgereikt. toegekend voor haar gehele oeuvre. Op 25 maart 1988 wordt ze aan de Rijksuniversiteit Utrecht gehuldigd met een Eredocotoraat in de Letteren. Ze werkt mee aan Beatrix, Koningin, een groot televisieportret voor de NOS, dat op 29 april wordt uitgezonden. In augustus 1990 keren Haasse en haar echtgenoot terug naar Nederland. In mei 1991 wordt haar het erelidmaatschap van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde toegekend. In april 1992 ontvangt zij uit handen van koningin Beatrix de Eremedaille in Goud voor Kunst en Wetenschap in de Huisorde van Oranje. In maart 1994 verschijnt het Boekenweekgeschenk Transit. Bibliografie Oeroeg (roman, 1948) * Het woud der verwachting (roman, 1949) De verborgen bron (roman, 1950) De scharlaken stad (roman, 1952) De ingewijden (roman, 1957) Internationale Atlantische Prijs * Cider voor arme mensen (roman, 1960) De meermin (roman, 1962) Een nieuwer testament (roman, 1966) De tuinen van Bomarzo (essay, 1968) Huurders en onderhuurders (roman, 1971) De Meester van de Neerdaling (roman, 1973) Een gevaarlijke verhouding of Daal-en-Bergse brieven (roman, 1976) Mevrouw Bentinck. Onverenigbaarheid van karakter & De groten der aarde (geschiedverhaal, 1978, 1996) Samen met Arie-Jan Gelderblom Het licht der schitterige dagen. Het leven van P.C. Hooft (1981) De wegen der verbeelding (roman, 1983) Berichten van het Blauwe Huis (roman, 1986) Schaduwbeeld of Het geheim van Appeltern. Kroniek van een leven (biografische roman, 1989) * Heren van de thee (roman, 1992) CPNB Publieksprijs voor het Nederlandse boek 1993 Transit (novelle, 1994) Uitgesproken, opgeschreven. Essays over achttiende-eeuwse vrouwen, een bosgezicht, verlichte geesten, vorstenlot, satire, de pers en Vestdijks avondrood (1996) Zwanen schieten (autobiofictie, 1997) Lezen achter de letters (essays, 2000) * Fenrir (roman, 2000) Sleuteloog (roman, 2002) NS Publieksprijs 2003, Dirk Martensprijs 2003 Het dieptelood van de herinnering (autobiografische teksten, 1954/1993, 2003) * Oeroeg een begin (facsimile-editie ter gelegenheid van de Prijs der Nederlandse Letteren, 2004) * Het tuinhuis (verhalen, 2006) Sterrenjacht (feuilleton, 2007) * Toen ik schoolging (novelle, 2007) * De tuinen van Bomarzo (essay, 2007) * De ingewijden (roman, 2007) * Uitzicht (essays, portretten en beschouwingen, 2008) * Het woud der verwachting (met illustraties, 2008) * Pagina 6 van 7

7 Heren van de thee (roman, 2008) Zwanen schieten (autobiofictie, 2008) Oeuvre-prijzen Constantijn Huygensprijs 1981 P.C. Hooftprijs 1984 Annie Romeinprijs 1995 Prijs der Nederlandse Letteren 2004 Verdiepingsopdracht Licht de symbolische functie toe van de kist, de sleutel en de uiteindelijke inhoud. Die kist stond symbool voor haar verleden, daarin zat alles wat met haar verleden te maken had. De sleutel was nodig om de kist te openen, maar die was ze kwijt. Ze had dus iets anders nodig. Door jeugdherinneringen op te halen opent Herma als het ware de kist. Dus de sleutel om de kist te openen, zijn al haar jeugdherinneringen. Boven het sleuteloog stond iets in geschreven: Al wat je ooit zag of hoorde, al wat je dacht te weten, is niet meer dat, maar anders. Want eigenlijk slaat dat ook op de hoofdpersoon Herma, want die herontdekte steeds nieuwe dingen van haar tijdgenoten. Eigenlijk had Herma de kist ook niet nodig, want ze stelde zich opnieuw open voor die tijd in haar leven en zo kwamen alle herinneringen naar boven die toch samen een geheel vormden. Doordat ze met haar gedachten terugging, opende ze eigenlijk al die kist en de kist van haar geheugen. En die kist bleek leeg te zijn, want niet alles is wat het lijkt Al haar herinneringen, alles wat ze dacht, blijkt iets anders te zijn. Een lege kist staat voor geen herinneringen. Wat ze dacht te weten is niet waar, het was anders. Pagina 7 van 7