I. Voor u, burgemeester

Transcriptie

1 I. Voor u, burgemeester Vragen over camerabewaking in openbare ruimtes

2 Voorwoord In goed twintig jaar tijd zijn bewakingscamera s, die hoofdzakelijk werden gebruikt in private ruimtes (banken, handelscentra, privéwoningen, ), ook steeds meer operationeel in openbare ruimtes. In de meeste gevallen hebben de lokale overheden die deze camera s installeren dezelfde ambities: de criminaliteit bestrijden, overlast verminderen, het gevoel van onveiligheid terugdringen of het onderzoek en de interventies van de politiediensten verbeteren. Maar kunnen de camera s dergelijke beloftes wel nakomen? Op basis van de wetenschappelijke studies die tot nu toe zijn uitgevoerd, kan op deze vraag geen eenduidig antwoord worden geformuleerd. Dit antwoord is immers afhankelijk van verschillende parameters, zoals de geviseerde criminaliteitsvorm. 1 Camerabewaking is dus geen mirakeloplossing maar een instrument binnen een integrale aanpak. Om de doeltreffendheid van een systeem van bewakingscamera s te garanderen, moet dus met alle aspecten rekening worden gehouden. Een hoogtechnologische camera die op een slechte plaats wordt geïnstalleerd, zonder duidelijk doel, zonder organisatorische en opvolgingsmaatregelen, zal veel geld kosten maar geen resultaat opleveren. Een systeem van camerabewaking kan immers slechts doeltreffend zijn als het past in een ruimer beleid, in een groter geheel van coherente preventieve maatregelen en in een gemeenschappelijke aanpak. Met het actieplan Camera Consult, wil de Directie Lokale Integrale Veiligheid van de FOD Binnenlandse Zaken de gemeenten stap voor stap ondersteunen bij het opstarten van een denkproces door hen objectief en kwalitatief advies op maat te bezorgen. In het kader van dit actieplan werd een groep deskundigen, bestaande uit vertegenwoordigers van de lokale en federale politie, van de gemeenten en uit de privésector, opgericht. Deze deskundigen hebben de gelegenheid gehad om audits te verrichten in 5 referentiesteden en gemeenten die reeds ervaring hebben met camerabewaking. Deze bezoeken hebben geleid tot het opstellen van een methodologische gids die maximaal overeenstemt met de werkelijkheid en beantwoordt aan de behoeften, verwachtingen en moeilijkheden van de lokale actoren. Deze gids streeft ernaar een bron van interessante informatie te zijn voor elke lokale overheid die een project van camerabewaking in openbare ruimtes wenst te lanceren. Deze gids biedt de lezer zowel waardevolle informatie omtrent de globale veiligheidsstrategie rond camerabewaking, maar ook omtrent het proces tot implementatie van het project en het wettelijk en technisch kader. Net als de technologie van camerabewaking, zal deze gids voortdurend evolueren. U zult op de hoogte gehouden worden van de aanpassingen via onze website: Wij kunnen ons evenwel maar verrijken als wij gevoed worden met ervaringen, instrumenten en goede praktijken van de lokale actoren. Ik zou u dan ook willen aanmoedigen om uw vragen, opmerkingen, voorstellen van toevoegingen, instrumenten en goede praktijken naar het volgende adres te sturen: sliv@ibz.fgov.be Vooraleer af te sluiten zou ik nog de burgemeesters van de steden Moeskroen en Sint-Truiden aan het woord willen laten om hun standpunten te geven over het al dan niet gebruiken van camerabewaking in openbare ruimtes. Hun opmerkingen en reflecties zullen ongetwijfeld de gesprekken hierover bevorderen. Tenslotte hoop ik dat deze gids iedere betrokkene, van projectbeheerder camerabewaking tot burgemeester, de nodige ondersteuning zal bieden bij de ontwikkeling van hun lokale projecten. Philip Willekens Directeur, Directie Lokale Integrale Veiligheid Algemene Directie Veiligheid en Preventie 1 Volgens bepaalde studies zou camerabewaking als preventiemaatregel meer impact hebben in de strijd tegen misdrijven tegen goederen en vandalisme dan in de strijd tegen feiten van geweld, die vaak impulsiever worden gepleegd. 3

3 Enkele maanden geleden heeft de Algemene Directie Veiligheid en Preventie van de FOD Binnenlandse Zaken contact met mij opgenomen om, samen met mijn diensten, een gids over camerabewaking in de openbare ruimte uit te werken die bestemd is voor de lokale overheden en besluitvormers. En nu zijn we zover De gids is volledig, praktisch en verlevendigd met nuttige referenties naar ervaringen en bestaande beste praktijken. De verwezenlijking van deze gids was een werk van lange adem waarbij methodisch en kritisch tewerk is gegaan. Het initiatief dient des te meer in de kijker te worden gezet aangezien een dergelijk werk momenteel niet bestaat in België noch in andere landen waar camerabewaking in de openbare ruimtes toch een dagelijkse realiteit is. Door de verschijning van dit document wordt iedereen die vragen heeft over de plaatsing van camerabewakingssysteem in een stad of gemeente voldoende ingelicht. Het zal eveneens aanleiding geven tot denkwerk bij de overheden die, zoals in Moeskroen, hebben beslist om camerabewaking te gebruiken in hun veiligheidsaanpak, maar die zich evenwel regelmatig vragen stellen over de te nemen keuzes of de te overwegen ontwikkelingen. Binnen de stad Moeskroen hebben de overheden de sterke gemeentelijke verankering van het systeem van camerabewaking in de verf willen laten zetten. In dit opzicht bevindt de centrale van camerabewaking zich bijvoorbeeld in de lokalen van het gemeentebestuur. Het is ook met dit doel dat de gemeenteraad een ethisch comité heeft opgericht en onlangs nog een code van goede praktijken en ethiek heeft gestemd. Dagelijks waakt een stuurgroep over het goede gebruik van het systeem die wordt voorgezeten door de korpschef van de politiezone. Hij vertegenwoordigt de volledige betrokkenheid van de politiezone bij het project van camerabewaking in de stad. Deze formule biedt een grote garantie met betrekking tot het veilig gebruik van het systeem, voor zover zij eveneens verschillende tussenkomende partijen responsabiliseert voor het onderhoud van de infrastructuur. Is camerabewaking in de openbare ruimtes efficiënt? Het is onmogelijk om de vraag te beantwoorden als de vraag niet wordt gesteld vanuit een bijzondere invalshoek of in verband met een welbepaald doel. Want inderdaad, welke oplossingen zijn goed om de strijd tegen onveiligheid aan te gaan? Het is niet vanzelfsprekend om hier een antwoord op te geven en er zijn zeker meerdere antwoorden mogelijk. Het antwoord is gebaseerd op de analyse van de specifieke lokale context en op de ontwikkeling van projecten op maat in een geïntegreerde en integrale aanpak van de fenomenen. Ik denk dat het op lokaal niveau juist hier is dat de rol van de burgemeester heel belangrijk is, als dirigent, maar ook als hoeksteen van de lokale initiatieven. Het is in deze geest dat de stad Moeskroen zich in 2004 gestort heeft op de plaatsing van een systeem van camerabewaking in de openbare ruimtes, dat momenteel is uitgerust met 53 camera s. Deze gids zal ongetwijfeld verduidelijking brengen, iets wat iedereen zal weten te waarderen. Alfred Gadenne Burgemeester Stad Moeskroen Camera s regelen natuurlijk niet alles. Het is niet hét instrument in de strijd tegen criminaliteit, overlast en onveiligheid Camerabewaking in de openbare ruimtes heeft immers maar zin in het licht van een ruime aanpak van veiligheidsproblemen. En het kan zijn nut maar bewijzen als men het beschouwt als één van de schakels of één van de tools waarmee de veiligheidsketen wordt versterkt. In deze context is het belangrijk om, naast de grote investeringen die deze systemen vragen, te wijzen op de noodzaak om deze bijna van dag tot dag op te volgen, samen met alle betrokken actoren (verkozenen, gemeentelijke diensten, gemeenschapswachten, stadsstewards, politiediensten). 4 5

4 Ik vind het goed dat er zo een praktische handleiding rond het cameragebruik gemaakt wordt voor burgemeesters vanuit de Federale Overheidsdienst (FOD) Binnenlandse Zaken. Dit zou vaker en rond meer thema s moeten gebeuren. Zulke handleidingen, zoals ook deze rond de problematiek van het al dan niet inzetten van camera s in het lokaal veiligheidsbeleid, moeten wel voldoende praktisch opgezet worden en mogen niet te omvangrijk en/of te technisch zijn. Burgemeesters moeten beleidslijnen uittekenen, de technische aspecten zijn (in dit geval) voor de korpschefs. Bovendien wordt het besturen van gemeenten en steden over het algemeen en in het bijzonder voor burgemeesters steeds meer ingewikkeld en moeilijker, om dan nog niet te spreken over de toenemende (persoonlijke) verantwoordelijkheid. Wat mij betreft, tast deze evolutie zelfs een stuk het democratisch gehalte van het gemeentebeleid aan, omdat enkel professionele politici alles nog enigszins kunnen (op)volgen. Met publicaties zoals deze moet hier rekening mee gehouden worden, willen ze niet onmiddellijk bij de administratie, in dit geval (meestal) bij de lokale politiezones, of in een boekenkast terecht komen. Voor een burgemeester is het belangrijk om het inzetten van eventuele camera s in het globaal veiligheidsbeleid te kunnen inschatten qua impact op het aantal politiemensen en de benutting ervan in een gemeente/stad en/of lokale politiezone. Per definitie wordt er bijna van uitgegaan dat het inschakelen van camera s minder (politie)personeel vergt. Nochtans is dit niet zo: de beelden moeten ook bekeken en geanalyseerd worden. Er komen steeds meer en meer privé-partners op het terrein qua adviezen rond cameragebruik. Daarenboven zijn de technische evoluties nog nauwelijks bij te houden. Vanuit mijn ideologische achtergrond en mijn visie dat het veiligheidsbeleid in principe een zaak van de overheid moet zijn, alleen al maar omwille van de democratische controle, vind ik dit geen goede evolutie. Burgemeesters moeten hier wat mij betreft voor gewaarschuwd worden. De overheid moet hier zelf voldoende knowhow opdoen. Camera s plaatsen klinkt op korte termijn misschien populair bij de bevolking, maar op langere termijn is het effect ervan nauwelijks gemeten. Voor mij nog maar eens een pleidooi om dringend een politiek en maatschappelijk debat te houden over de verhoudingen tussen de privé-sector en de overheid in het veiligheidslandschap. De wetgever moet de ambitie hebben om hier voorop te lopen in plaats van nu steeds wetten te maken over situaties en/of technieken, die in de praktijk op het terrein al lang toegepast worden. Het opnemen van concrete, goede voorbeelden in gemeenten/steden in het buitenland en/of in België kan zulke handleidingen alleen maar praktischer en meer bruikbaar maken voor burgemeesters. Ludwig Vandenhove Wij houden eraan iedereen te bedanken die actief heeft meegewerkt aan de verwezenlijking van het project Camera Consult. Dankzij hun betrokkenheid bij het project hebben wij deze gids kunnen opstellen. De volgende personen hebben meegewerkt aan het project: Anthuenis Filip, Burgemeester van Lokeren; Atas Caroline, Attaché, Direction Contentieux et Appui juridique, SPF Intérieur; Beaupere Christian, Chef de corps, police de Liège; Collier Alain, Commissaris PZ Sint-Niklaas; d Ambrosio Nathalie, Conseiller en technoprévention, commune d Etterbeek; Delaere Christian, Secrétaire communale, ville de Mouscron; Demeyer Willy, Bourgmestre de Liège; De Raeymaecker Tom, Technopreventief Adviseurs, Vilvoorde; De Smet Dirk, Commissaris - Veiligheidsofficier Lokale Politie Lokeren; De Vos Franck, Directeur du département des Opérations, zone de police Montgomery; De Wolf Vincent, Bourgmestre d Etterbeek; Flahaux Jean-Jacques, Bourgmestre de Braine-le-Comte; Gadenne Alfred, Bourgmestre de Mouscron; Geraerts Guy, Directeur du centre de gestion des évènements, police de Liège; Guilmot Luc, Fonctionnaire dirigeant du service informatique de la Commune de Braine-le-Comte; Haleng Frédérique, Conseillère, cabinet du Bourgmestre de la Ville de Liège; Janssens Patrick, Burgemeester van Antwerpen; Joseph Jean-Michel, Commissaire Divisionnaire ZP Mouscron; Lévêque Maurice, Commissaire divisionnaire ZP Ottignies-Louvain-la-Neuve; Mertens Laurent, Conseiller en technoprévention, Koekelberg; Renwa Daniel, Directeur du Plan Zonal de Sécurité, police de Liège; Roland Jean-Luc, Bourgmestre d Ottignies-Louvain-la-Neuve; Ruypers Hubert, Diensthoofd Telecommunicatiecentrum, Lokale Politie Antwerpen; Sabbe Dirk, Alia Security; Snoeck Christof, Diensthoofd Integrale Veiligheid, Stad Lokeren; Stals Rudy, ALIA Security; Tossings Armand, Responsable du service de prévention, police de Liège; Van den Eynde Peter, Commission de protection de la vie privée; Vandenhove Ludwig, Burgemeester van Sint-Tuid; Van der Stock Eddy, Informatieveiligheidsconsulent Stad Lokeren, Diensthoofd ICT; Vandierendonck Philippe, Hoofdinspecteur Lokale Politie Damme-Knokke-Heist; Van Lierde Gilles, Gerechtelijk commissaris, Directie van de technische en Wetenschappelijke Politie, Federale gerechtelijke Politie; Vanmedegael Jan, Gerechtelijk commissaris, Directie van de technische en Wetenschappelijke Politie, Federale gerechtelijke Politie; Vlietinck Eefje, Bedrijfseenheid Samen Leven, Stad Antwerpen; Wouters Koen, Commissaris Politiezone Leuven. Redactie: Deroover Marijke - D hauwe Lieven - Grimmeau Cathy Murengerantwari Sylvie - Valerio Eric - Vanbesien Didier Coördinatie: Willekens Philip, Directeur van de Directie Lokale Integrale Veiligheid Burgemeester Stad Sint-Truiden 6 7

5 Inleiding Voor wie is deze gids bestemd? Deze gids richt zich tot de lokale overheden die een camerabewaking systeem in openbare ruimtes willen ontwikkelen. Gemeenten die hun systeem reeds hebben ontwikkeld, kunnen echter ook gebruik maken van deze gids, met het oog op het perfectioneren van hun systeem. Deze handleiding richt zich tot de burgemeesters, maar ook tot de projectbeheerders die door burgemeesters zullen worden aangesteld om hun systeem van camerabewaking in de gemeente te ontwikkelen. Hoe is deze gids opgebouwd? Om het lezen ervan te vergemakkelijken is deze gids onderverdeeld in 5 delen. Het eerste deel, gericht aan de burgemeester, behandelt de belangrijkste vragen in verband met camerabewaking in openbare ruimtes. Deze vragen gaan van de doeltreffendheid van het systeem tot de kostprijs ervan. Het tweede deel richt zich meer tot de verantwoordelijke voor de uitvoering van het project en bevat de 10 onmisbare stappen van het proces voor de installatie van een systeem van camerabewaking. Het derde, meer uitgewerkte deel is het technische luik. Dit richt zich meer bepaald tot de technische verantwoordelijken om hen te helpen bij het specificeren van het project voor camerabewaking. INHOUD II. Voor u, burgemeester: Vragen over camerabewaking (CCTV) in openbare ruimtes...10 Wat betekent de afkorting CCTV?...10 Wat verstaan we onder openbare ruimtes in deze gids? Waarvoor kan camerabewaking dienen? Welke vragen moet men zich stellen alvorens een CCTV-project op te starten?...13 Wat is het aandeel van de camerabewaking in de daadwerkelijke daling van de criminaliteit? In welke plaatsen is ze het meest doeltreffend? Tegen welke misdrijven wordt ze voornamelijk gebruikt?...14 Hoeveel kosten de installatie en de uitbating van beveiligingscamera s in openbare ruimtes?...15 Hoeveel tijd moet men voorzien om een dergelijk project tot een goed einde te brengen?...16 Welke stappen dienen gevolgd te worden wanneer men een systeem van camerabewaking wenst te implementeren in openbare ruimtes?...18 Het vierde deel vormt het wettelijk kader inzake de plaatsing en het gebruik van bewakingscamera s en dient dus perfect gekend te zijn. II. Voor u, projectbeheerder: De 10 fasen van het proces voor de installatie van een systeem van camerabewaking In het vijfde deel staan meerdere instrumenten en nationale en internationale goede praktijken waarop u zich kunt inspireren. III. Voor u, technisch deskundige: Het technisch project IV. Voor u, juridisch deskundige: Het wettelijke kader V. Nationale en internationale goede praktijken 8 9

6 I. Voor u, Burgemeester Vragen over camerabewaking (CCTV) in openbare ruimtes Wat betekent de afkorting CCTV? De afkorting CCTV staat voor Closed Circuit Television, en betekent dus een camerasysteem op een gesloten circuit. Waarvoor kan camerabewaking dienen? 3 Afschrikken en criminaliteit helpen voorkomen De effectieve bestraffing is een sterk afschrikkende factor. Sommige mensen, met name minderjarige daders, worden zich slechts zeer laat bewust van het risico van bestraffing. Ze hebben geen complexen en gaan gemakkelijk tot het plegen van een feit over. Het feit dat ze weten dat ze in het oog worden gehouden, wijzigt sommige houdingen. Afschrikking is natuurlijk optimaal als de betrokken personen weet hebben van gevallen die dankzij camerabewaking zijn opgehelderd. Camerabewaking is zeer doeltreffend om bepaalde inbreuken, zoals diefstal, vandalisme te voorkomen. Het vermindert ook het geweld tegen personen, zoals diefstal met geweld. Het is bijzonder doeltreffend in afgesloten ruimtes die volledig beveiligd zijn. Vaak wordt het voorbeeld aangehaald van een openbare of private ondergrondse parking, herschilderd en verlicht, waarvan de toegang onder rechtstreeks toezicht staat dankzij camerabewaking. CCTV is een bewakingstechnologie. Het gaat hier meer bepaald om een systeem waarin een reeks camera s zijn verbonden in een gesloten systeem en waarbij de beelden rechtstreeks kunnen worden bekeken op een of meerdere beeldschermen en parallel kunnen worden geregistreerd op een opslagmedium. De grootste installaties zijn verbonden met een controle-unit van waaruit de operatoren hun waarnemingen uitvoeren op een reeks schermen. Bij aanslagen door zelfmoordterroristen of daden onder invloed van alcohol werkt camerabewaking natuurlijk niet ontradend. Wat het instrument natuurlijk niet minder doeltreffend maakt. Aan de hand van de ontvangen beelden kan echter worden achterhaald wat werkelijk is gebeurd en kan de terrorist snel worden geïdentificeerd. Naast het verzamelen van gegevens voor politionele doeleinden, kan dit systeem het subjectieve veiligheidsgevoel verbeteren. Het zorgt tevens voor een betere ontplooiing van de politiemachten, het beter beheer van plaatsen tijdens het bewaren en herstellen van de openbare orde, enz. Wat verstaan we onder openbare ruimtes in deze gids? Met openbare ruimtes wordt bedoeld de niet-besloten plaatsen in de zin van de wet van 21 maart 2007 tot regeling van de plaatsing en het gebruik van bewakingscamera s (de zogenoemde camerawet ). Deze worden bepaald als zijnde elke plaats die niet door een omsluiting is afgebakend en vrij toegankelijk is voor het publiek. Hulp bij interventies Er dient te worden benadrukt dat voor de doeltreffendheid van een systeem, wanneer een flagrante inbreuk wordt gepleegd, een operator de inbreuk (idealiter in real time), moet detecteren, de gecontroleerde ruimte voldoende moet kunnen zien om de dader te identificeren en de politiediensten moet waarschuwen die vervolgens de dader zullen aanhouden. Dit veronderstelt een opleiding en een aangepaste organisatie. Daarom moet tijdens het ontwerp van het project worden nagedacht over de doelstellingen van het systeem van camerabewaking, meer bepaald over de functie van elke camera. Onderzoeksinstrument Het criterium is tweeledig: de omsluiting/de afbakening en de vrije toegang voor het (grote) publiek. Onder omsluiting moeten we minstens een visuele afbakening verstaan. Om als niet-besloten te kunnen worden beschouwd, mag de plaats of ruimte bijgevolg op geen enkele wijze kunnen worden onderscheiden van de rest van de open ruimte. Camerabewaking wordt door de politiediensten veel gebruikt, omdat het hen vaak beslissende informatie verschaft in het kader van een gerechtelijke of bestuurlijke opdracht, die met andere middelen nooit had kunnen worden verzameld. De doeltreffendheid van een systeem kan aanzienlijk verschillen naargelang verschillende criteria. Voorbeelden van niet-besloten plaatsen: de openbare weg, een marktplaats, een grote parkeerplaats, straten, winkelstraten, pleinen, plantsoenen, parken, speelpleinen, enz Commissie voor bescherming van de persoonlijke levenssfeer, nota betreffende de wet tot regeling van de plaatsing en het gebruik van bewakingscamera s, 27/01/2010, pag Comité de Pilotage Stratégique pour le développement de la vidéoprotection, Votre projet de vidéoprotection. Guide méthodologique. Préambule, Frankrijk, pag

7 We nemen het hypothetische voorbeeld van een systeem dat iedereen moet herkennen die op het trottoir loopt: de doeltreffendheid van dit systeem kan variëren naargelang verschillende criteria. We kunnen enkele voorbeelden aanhalen: - drukte: het is moeilijker om een persoon in een grote menigte te herkennen dan een alleen- en stilstaand individu; - kwaliteit van het systeem: sommige systemen beschikken over een betere beeldkwaliteit dan andere; - ontwijkingsstrategie: wie niet herkend wil worden, kan de neiging hebben om zijn toevlucht te nemen tot strategieën om de mogelijkheden van camerabewaking te neutraliseren: bivakmuts, bril, gebogen hoofd,... Een dergelijke houding zal de operator niettemin alarmeren en de kledij of het gedrag van het individu kan, bij gebrek aan formele identificatie, als onderzoekselement worden gebruikt. - verlichting en weersomstandigheden: deze zijn stabiel in een gesloten ruimte. Dit is buiten niet het geval. Naargelang de behoeften, zal men zijn toevlucht nemen tot de zogenoemde passieve camerabewaking of een systeem onder toezicht, dit wil zeggen een systeem waarbij de operatoren de beelden bekijken. Een passief systeem kan helemaal beantwoorden aan een doelstelling waarvoor niet moet worden opgetreden tegen een bepaalde gebeurtenis. Bijvoorbeeld: de registratie van de nummerplaten van alle voertuigen die een parking binnenrijden. De operationele behoeften bepalen welk systeem en welke organisatie geschikt zijn. Door de opnamen van de beelden te lezen, kan de dader van een misdrijf heel vaak achteraf worden geïdentificeerd. Welke vragen moet men zich stellen alvorens een CCTV-project op te starten? Camerabewaking is in bepaalde gevallen een technologisch antwoord, aangepast aan een bepaald veiligheidsprobleem, waardoor het dus een van de oplossingen is die moeten worden onderzocht. Het biedt niet als dusdanig een universeel en positief antwoord 4. Alvorens na te denken over de installatie van een camerabewakingssysteem in openbare ruimtes, moeten bepaalde zaken worden overwogen: In de eerste plaats, de noodzaak. Bestaat er op het grondgebied een probleem (meestal criminaliteit), waardoor camera s noodzakelijk zijn? De gemeente kan hiervoor een lokale veiligheidsdiagnostiek uitvoeren waarin het probleem aan het licht komt en dat vervolgens als vertrekpunt zal dienen (de nulmeting) voor de evaluatie van de doeltreffendheid van de maatregel. Vervolgens, de subsidiariteit. Werden er alternatieve maatregelen overwogen? Het volstaat dus niet om een criminaliteitsprobleem te hebben. Andere maatregelen moeten gefaald hebben of zijn weinig of niet relevant. In dit stadium kan men ook overwegen om de camerabewaking in een integraal veiligheidsplan op te nemen waarin alle schakels van de veiligheidsketen en alle partners die bij de problematiek zijn betrokken, vertegenwoordigd zijn. Manier om gebeurtenissen van openbare orde te beheren Onder gebeurtenissen van openbare orde wordt verstaan: alle problemen die worden veroorzaakt in openbare ruimtes (wegen, pleinen, enz.). Het kan gaan om: - feestelijke bijeenkomsten of protesten; - de bescherming van verplaatsingen van regeringsinstanties of het dagelijks regelen van het verkeer; - beeldverificatie na een aanvraag tot interventie van de ordediensten of de hulpdiensten. Tot slot is er de proportionaliteit. Nadat de beslissing is genomen om camera s te installeren, moeten er niet meer worden geplaatst, moet niet meer ingrijpende technologie worden gebruikt dan nodig is om het probleem aan te pakken. Als u een ondergrondse parking wilt bewaken, is het toch niet nodig om een resolutie te gebruiken waarmee gezichten kunnen worden geïdentificeerd? 5 4. CERTU, Surveillance par caméra des espaces publics. Le projet technique, februari 2001, pag Facultés universitaires Notre-Dame de la Paix (FUNDP), Urban Eyes: Pour une politique raisonnée de surveillance urbaine, eerste verslag, Etat de l art, januari 2010, pag

8 Wat is het aandeel van de camerabewaking in de daadwerkelijke daling van de criminaliteit? In welke plaatsen is ze het meest doeltreffend? Tegen welke misdrijven wordt ze voornamelijk gebruikt? Uit verschillende studies 6 is gebleken dat camerabewaking geen bepalende impact heeft op het aantal misdrijven in complexe en uitgestrekte ruimtes. Deze vaststelling gaat met name op voor de grote metrostations in Londen. Deze impact werd gemeten op basis van de evolutie van het aantal handtasdiefstallen, gevallen van zakkenrollen en geweld. De meeste diefstallen worden immers gepleegd door zakkenrollers wier handeling (snel en discreet) gemakkelijk kan ontsnappen aan de waakzaamheid van een operator die een dertigtal camera s tegelijk moet bedienen. En zelfs al zou de diefstal op het scherm zijn waargenomen, dan nog zou de dader gemakkelijk de benen kunnen nemen in de vele gangen van het station. Deze vaststelling werd nog gestaafd door de resultaten van een analyse van drie steden van verschillende grootte die sommige straten van hun stadscentrum met camera s hadden uitgerust. Dezelfde studie bevestigt dat het afschrikeffect van camerabewaking verschilt naargelang de aard van de misdrijven, dat het een relatieve impact heeft op bepaalde misdrijven tegen eigendom en bijna geen op misdrijven tegen personen. Op die manier zijn sommige ruimtes geschikter voor een doeltreffende camerabewaking dan andere, met name bepaalde besloten ruimtes die toegankelijk zijn voor het publiek, zoals parkings of winkelcentra. Het is trouwens doeltreffender voor misdrijven met voorbedachte rade (in het bijzonder diefstal) dan voor impulsieve misdrijven, zoals bijvoorbeeld misdrijven onder invloed van alcohol. Hoeveel kosten de installatie en de uitbating van beveiligingscamera s in openbare ruimtes? De installatie van een systeem met bewakingscamera s in een gemeente vergt een aanzienlijke financiële investering. De kosten zijn afhankelijk van een reeks factoren, zoals de gekozen technologie, het aantal geïnstalleerde camera s, de uitbatingsprocedures, het toegewezen personeel, enz. Doorgaans wordt gesteld dat men gemiddeld moet rekenen op euro per geïnstalleerde camera. Daarnaast zijn er nog de jaarlijkse kosten voor het onderhoud van het systeem. Kostenraming Een ander onderzoek 7 levert gelijkaardige resultaten op. Zij toont aan dat camerabewaking de meeste misdrijven kan doen dalen, maar de beste resultaten behaalt bij zichtbare misdrijven gepleegd door delinquenten die de confrontatie vrezen. Ze bevestigt eveneens dat camerabewaking doeltreffender is in besloten ruimtes waaruit delinquenten niet gemakkelijk kunnen vluchten na hun misdrijf. Camerabewaking dat het personeel betere opsporings- en interventiemogelijkheden biedt, levert trouwens uitstekende kansen om de beoogde delinquentie op een duurzame manier terug te dringen. Tot slot worden de kortetermijnresultaten van de aangewende camera s nog versterkt door de publiciteit van camerabewaking. Hier volgt een algemeen overzicht van de kosten waarmee de gemeente rekening moet houden. Deze kosten worden louter indicatief vermeld. Deze kosten zijn natuurlijk afhankelijk van een reeks criteria, waaronder de grootte van de gemeente, het aantal geïnstalleerde camera s, het beschikbare personeel dat bij het project wordt betrokken, enz. Vaste kosten: - Kosten voor het onderhoud en de vervanging van oude toestellen - Personeelskosten: basisopleiding en bijscholing, lonen van de operatoren, opvolging van de beelden - Secundaire kosten: extra verlichting in de buurt van de camera s, onderhoud van de beplanting, plaatsing van de masten voor de camera s, bijkomende architecturale maatregelen - Reinigingskosten: de camera s moeten 4 tot 6 keer per jaar worden schoongemaakt. - Kost voor de overdracht van de gegevens: huur van specifiek materiaal 6. Gill, Marin et Spriggs, Angela, 2005 Assessing the Impact of CCTV, Home Office Research Study 292, Home Office Research, Development and Statistics Directorate, Londen, februari. 7. Granmaison, Tremblay, Evaluation des effets de la télésurveillance sur la criminalité commise dans 13 stations de métro de Montréal Criminologie, 40, 1997, pag

9 Variabele kosten: - Kosten voor de aankoop van de toestellen (camera s, fysieke dragers, elektriciteit, seintoestel, ontvanger, opslag van de beelden, software, werkpost van de operatoren, inrichting van de technische lokalen, de exploitatielokalen en de lokalen om de beelden opnieuw af te spelen: airconditioning en beveiliging). De kosten zijn afhankelijk van het aantal camera s. De technologische prestaties evolueren voortdurend, het zal dus belangrijk zijn om te kiezen voor een systeem dat mee verandert en beantwoordt aan de behoeften. - Kost voor de aanpassingen aan de infrastructuur: - kosten voor de grond- en asfalteringswerken voor de plaatsing van verbindingen met glasvezelkabels of radioverbindingen. Deze kosten kunnen oplopen tot 50 % van de totale kostprijs van het project. Andere technologieën zijn goedkoper: draadloze technologie, huur van bandbreedte. - kosten voor de oprichting van een meldkamer (videokamer): deze kosten zijn sterk uiteenlopend: valse vloer, vals plafond, airconditioning, voeding, verlichting, - kosten voor het overbrengen van de beelden. - Verplaatsingskosten: als een omgeving vooruitgang boekt op het vlak van veiligheid, kunnen de camera s worden verplaatst naar een andere omgeving. - Kosten voor de plaatsing van pictogrammen Overzicht van de periode Hieronder volgt een overzicht van de verschillende fasen met een raming van de tijd die gemiddeld vereist is.. Fasen Gemiddelde tijd (na de politieke beslissing) Uitwerkingsfase 9 maanden Oprichting van een stuurcomité Oprichting van een ethisch comité 2 maanden Een veiligheidsdiagnostiek opstellen De doelstellingen bepalen Een cameraplan opmaken 3 maanden Keuze van de camera s Het voorontwerp afronden Hoeveel tijd moet men voorzien om een dergelijk project tot een goed einde te brengen? Het is moeilijk om na te gaan hoeveel tijd men moet investeren in de implementatie van een systeem van camerabewaking in een gemeente omdat de situatie van gemeente tot gemeente verschilt.. We kunnen echter zeggen dat u rekening moet houden met minstens één jaar tussen het ogenblik waarop de politieke beslissing is genomen en de daadwerkelijke installatie van de eerste camera s. Kostenraming Een bestek opmaken Offertes analyseren en dienstverlenende onderneming selecteren Samenwerkingsprotocollen afsluiten 4 maanden Realisatiefase 4 maanden De camera s installeren Infrastructuur voor het bekijken van de beelden oprichten Opleiding van de operatoren Procedures voor het bekijken van de beelden invoeren TOTAAL: 13 maanden 16 17