5,1. Inleiding. 1.1 Landbouw en handel. 1.2 Mannen zijn de polis. Samenvatting door een scholier 1126 woorden 20 december keer beoordeeld

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1126 woorden 20 december ,1 15 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1. Hellas, een beschaving van menselijke maat *politieke denken, kunst, literatuur, wetenschap en filosofie van de Grieken => grote indruk op de westerse beschaving 1.1 Landbouw en handel *rond 2000 v.chr. Griekenland => invloed Klein-Azie / Egypte - aantal goden, Troje-verhaal, alfabet / strakke beelden, gouden maskers *herverdelingseconomie = economie met een centrale (bv tempel of paleis) die producten van een gebied verzamelt en gebruikt. (Minoische beschaving, naar koning Minos, Kreta) *schepen op zee, ruilden grondstoffen tegen landbouwproducten *na 1200 v Chr: einde aan Minoische en Myceense culturen *Hellenen: herinnering aan goede oude tijd => orale overlevering verhalen - oorlog tegen Troje, zwerftochten van Odysseus etc. *Hellenen zochten andere bestaansbronnen => met schepen => graan, ijzer, bouwhout, koper - betaalden met producten van gespecialiseerde. landbouw (wijn, olijfolie) verfijnde artikelen van de aardewerkindustrie *maakten schriftsysteem; handelaars *Hellas exporteerde mensen (nood en ondernemingslust) 1.2 Mannen zijn de polis *polis (mv : poleis) = gemeenschap vd Hellenen overzee en in het moederland - autarkie zelfgenoegzaamheid, kan in eigen behoeften voorzien - autonoom zelfwettig, kan eigen wetten maken *lid vd polis = polites (man), hoplieten = burgers met schild *vrouwelijke burger = politis, plaats oikos (in huis en hof) mannelijke burger = polites, plaats agora (centrale open ruimte) Status: betekenis als man, (wapens etc) *orale cultuur was belangrijk, bepaalde nu status *politikos: goed in openbaar spreken, stemvolume, goede argumentatie en voordracht *retorica = kunst van het spreken (leraar;retor) Pagina 1 van 5

2 1.3 Daarom heet zij volksmacht *Spartanen in oorlog met Athene; Athene wint - Clash of civilizations => vrijheid boven alles - politicus Perikles: sneuvelen voor Athene is de moeite *strategoi = legerleiders *Atheense zeemacht was erg sterk Roeiers en politiek *ook perzen worden verslagen *roeiers belangrijk door vloot, sinds Salamis werd gewone man bij polis betrokken *Raad van Vijfhonderd (boulé); veel eisen - 2x /leven, min. 30 jaar, goed gedrag, goed voor z n ouders etc. Boulé en demos *boulé = raad *de demos* had het laatste woord, (* verzamelde politai); alleen ja/nee *ekklesia = volksvergadering *Atheense agora te klein => vergadertheater aan de heuvel Pnyx *geen vaste plaatsen in ekklesia, partijvorming was ondemocratisch *iedereen had isegoria = gelijkspreekheid, iedereen mocht het woord nemen 1.4 Grieks in de politiek *trots op demokratia = volksmacht - oligarchia = weinigen-macht (negatief) - noemden het zelf aristokratia = besten-macht (bestuur door families,grootgrondbezitters) *volgorde:monarchie, aristocratie, tirannie, democratie *demagogos = Perikles, volksleider van Atheense democraten *volkssoevereiniteit = alle macht komt voort uit de wil van het volk - bv ostracisme (schervengericht) vertrouwde men iemand niet? Konden ze dmv ~ iemand wegstemmen. => angst voor tyrannos (onwettige alleenheerser) => tirannendoders Harmodios en Aristogeiton *kenmerken antieke democratie: directheid, participatie en wantrouwen 1.5 Het voorbeeld van Athene *Grieken en Romeinen lang inspiratiebron voor het Westen - het eerst als politiek voorbeeld in VS en GB. *democratie oude Grieken = klassieke voorbeeld van de moderne parlementaire democratie 2. Het Hellenisme, een nieuwe wereld *rond 300 v.chr.: Alexander de Grote => Midden-Oosten tot Grieks Lebensraum *hier gingen Hellenen wonen, voelden zich verheven. *Grieks spreken was 1e kenmerk van het vergrieksen Pagina 2 van 5

3 (kon alleen bovenlaag inheemse bevolking) *Hellenisme = vergrieksing vh Middellandse-Zeegebied na veroveringen Alexander de Grote => grieks werd nu wereldtaal, => griekse cultuur werd overheersend 2.1 Alexandrie als hellenistische metropool *in steden van veroverde gebieden => Griekse inrichting - agora, de goden, stadstheater met klassieke toneelstukken, stadion, gymnasion *gymnasion = openbare sportschool vd polis *oecumene (grieks: oikoumene) = wereld waarin mensen beschaafd in steden leefden. *nieuwe steden kregen een schaakbordpatroon qua straten Alexandrie en de wetenschap *Alexander sticthte overal steden, grootste Alexandrie (hoofdstad staat Egypte +omliggende gebieden) *Alexandrie werd 1e wereldstad = metropool *bibliotheek Alexandrie was onderdeel Muzenheiligdom = Museion => hier bestudeerden filologoi (taal-lievenden) de klassieke teksten *wetenschappen vooral theoretisch - Archimedes: wet, schroef van Archimedes etc. *medici: gericht onderzoek (heel wreed) => kregen misdadigers voor vivisectie belangrijke bijdrage voor de geneeskunde 2.2 Terug naarhet land *om orde te bewaren: feesten, optochten, spelen in stadion etc. *stedeling kijkt neer op platteland => eentonig leven?? niet rustiger leven? Hier veel vervuilig, rumoerig etc. => daarom terug naar het platteland; ontstaan herdersliteratuur = pastorale kunst - het verheerlijken van het plattelandsleven *Romeinen putten uit deze kunst, na wedergeboorte Renaissance opnieuw herderskunst 2.3 Denken als wereldburger *hellenistische Griek behoorde tot veel groter geheel (koninkrijk, hele wereld etc) *voor aristoteles was de stadstaat nog middelpunt *Diogenes cynisme Kleanthes stoicijnen Epikouros Epicuristen *Cynisme : eenvoudig leven, wel in de stad, weg met de luxe, hondse levenswijze meer manier van leven dan denkrichting. *Epicuristen: zoeken het goede leven in vriendschap, bevrediging natuurlijke behoeften. Leef onopgemerkt.evenwichtig bestaan door het vrij zijn van spanningen. Toe geven aan lusten, maar met mate. Ware genot = hedone, geen reincarnatie. Natuurkundige opvattingen ondersteunen de levensleer. Goden bemoeien zich niet met mensen. Verstandige mens maakt beste van z n leven. Zelfdoding mag, tenzij geen betekenis Pagina 3 van 5

4 *Stoicijnen: zelfdoding: nee, tenzij. Aandoeningsloosheid = apatheia (zo vrij worden van spanningen). Kosmos = alles wat er is. Iedereen (wezenlijk) gelijk. Geloven in logos = groot goddelijk plan, leggen zich neer bij het lot. Aantrekkelijk voor Romeinse leiders. Christendom kon zich in deze stroming wel goed vinden (ook plan God met wereld) 2.4 Veel wegen leiden naar de klassieken *Romeinen keken op tegen Grieken, leerden bv Latijn Het veroverde Griekenland heeft ons veroverd *Arabieren ook respect voor Grieken, bestudeerden wetenschappelijke geschriften later Arabische vertalingen gevonden in Spanje, => meer kennis voor West-Europa 3. Rome, een republiek en een rijk * Tsaar afgeleid van Ceasar. *Rome leeft voort als staat van vrije burgers én als keizerrijk 3.1 Van res publica tot republiek *vroegste geschiedenis romani in nevelen gehuld, later bekender *macht bij de rex = vorst *zoon vd laatste koning vergrijpt zich aan lucretia => groep verdrijft koning (olv Brutus) - macht nu bij aristocraten, noemden zich patricii = vaderen *hieruit kwamen 2 hoogste leiders voort = consuls *collega = com- (samen) + leges (wetten) magistraat = ambt, dat elkaar controleert (2 regerenden) *dictator => alleen in noodsituaties, max 6 mnden *civis = burgers, kozen magistraten, *SPQR = Senatus PopulusQue Romanus (Romeinse senaat en volk) *niet-patriciers = plebeii - leiders => volkstribunen hadden veto, maatregelen magristraten dwarsbomen *Romeinen trots : politiek systeem met verschillende standen *republiek = staat zonder monarch Voorbeeld voor later *Italiaanse stadstaten werden republiek, Zwitserse kantons en Nederlandse gewesten - VS v N-Amerika: Senate, - Franse revolutionairen: La Republique - was republiek, werd Koninkrijk der Nederlanden (monarchie) 3.2 Eén stad en één rijk *majesteitsmeervouw wij, ontstaan door misverstand (pluralis majestatis) *geleerden dachten dat keizers in mv praatten, maar in werkelijkheid regeerden er 2 keizers *keizer komt van Ceaser, de uitspraak hiervan lijkt op kaiser. Pagina 4 van 5

5 *ook geen familie noemde zich Ceaser (voerde eenhoofdige leiding in) *Gaius Julius Ceasar was monarch geworden na overwinning burgeroorlog. Won van aristocratische tegenstander..daarna werd hij benoemd tot dictator voor 10 jaar. Jaar later werd hij dicatator voor altijd, maar werd vermoord. (groep olv Brutus) *deze republikeinen werden weer vermoord door de ergenamen van Ceasar - adoptiezoon Augustus werd alleenheerser - wij noemen hem Octavianus - eerste keizer, wilde geen dictator genoemd worden *gouverneur van alle provincies warin legioenen lagen => Pax Romana = gevormd scherm dat de Romeinse vrede Romeinse Rijk had als 1e beroepsleger *Augustus: politiek van brood en spelen = panem et circenses - graanuitdelingen, publiekvermaak - aanleg van waterleidingen, pleinen, tempels, theaters, openbare voorzieningen *veel feestdagen; spelen in amfitheater ; gladiatoren, mensen dierengevechten *Roma aeterna = Eeuwig Rome, geloofd in oneindigheid vh Romeinse Rijk *Romeinse rijk was bijzonder; veel verstedelijking, 50/60 miljoen inwoners *Christenen en rijksbewoners : Rome de eeuwige stad, maar 476: laatste Romeinse keizer werd afgezet, einde Romeinse Rijk 3.3 Alle keizers komen van Rome *Constantijn schonk het gezag over het Westen aan de paus *Latijn bleef de taal van de kerk, en men liet zich dopen *koningen vd staten op het grondgebied v Rome streefden naar het keizerschap - dit lukte ze niet *traditie: macht aanduiden dmv klassieke architectuur Pagina 5 van 5