7,8. paragraaf 2.1. paragraaf 2.2. Samenvatting door een scholier 2060 woorden 7 januari keer beoordeeld. Hoofdstuk 2

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2060 woorden 7 januari ,8 14 keer beoordeeld Vak ANW Hoofdstuk 2 paragraaf 2.1 de bevolkingsgroei in Nederland neemt af, en gaat misschien zelfs straks om in bevolkingsafname. de wereldbevolking groeit ook. 1,5% per jaar. Wetenschappers berekenen de toekomstige grootte van de bevolking in de wereld. Dat is belangrijk voor de wetenschap. exponentiele groei: in een vaste periode neemt het aantal planten met een vaste groeifactor toe. liniaire groei: het aantal neemt in een vaste periode met een vaste hoeveelheid toe. modellen heb je in verschillende soorten. Het geeft een voorspelling. Het is niet direct de werkelijkheid. Elk model heeft zijn eigen domein. Dat domein verklaart en beschrijft waarom het voorspellingen doet. Voorspellingen doen is moeilijk, en heel vaak komt een voorspelling niet uit. Daarom heeft een voorspelling een bepaalde betrouwbaarheid. Er zijn dingen die invloed hebben op bijvoorbeeld de groei, en daardoor is het lastig om dingen te voorspellen. Belangrijke voorspellingen zijn ook niet uitgekomen. De club van Rome voorspelde dat; ** de groei van de wereldbevolking steeds meer voedselproductie nodig had **natuurlijke hulpbronnen snel zouden worden uitgeput. ** industrialisatie zorgde voor verdergaande milieuvervuiling. Wetenschappers kunnen nu veel beter voorspellen met allerlei moderne apparatuur, rekenmogelijkheden en kennis. In toekomstscenario's wordt de mogelijke ontwikkeling berekend. paragraaf 2.2 Er was voorspeld dat er meer voedselproductie nodig zou zijn, naarmate de wereldbevolking toenam. Er moest meer vlees en plantaardig voedsel komen. Deze voorspelling klopt ook. fotosynthese: Door licht word kooldioxide en water omgezet worden in glucose. Hierbij komt weer zuurstof vrij. Er zijn verschillende kringlopen; bijvoorbeeld koolstof en zuurstof. Ze worden elementenkringlopen genoemd. Planten, dieren en mensen zijn bij deze kringlopen betrokken. (zie bron 2.12 blz 60 boek) Om voedselproductie te verhogen zijn er verschillende methodes ontwikkeld; slash and burn = stuk bos platbranden en als landbouwgrond gebruiken, met vruchtbare grond door de as. Pagina 1 van 6

2 bemesten = stal en menselijke mest over akkers uitrijden, geeft mineralen en energie die bacteriën gebruiken om nitraat te produceren. groenbesmetting = in de grond onderploegen van vlinderbloemigen. veel stikstof in de grond nitrificerende bacteriën wissellandbouw = elk jaar een ander gewas. opbrengst andere gewas word meer. mechanisatie = grond bewerken met machines ipv met de hand. grotere voedselopbrengst, sneller werken. gewasbescherming= bespuiten gewassen tegen onkruid en insecten. bemesting met kunstmest = uitstrooien van kunstmest over akkers. kunstmest bevat een direct opneembare stikstof. klassieke biotechnologie = kruisen verschillende plantenrassen. nieuw beter gewas kweken. ammoniak kon kunstmatig geproduceerd worden. (1950) en zo kon je ammoniak verwerken tot kunstmest. De akkerbouw veranderde sterk door toepassen van kunstmest en ontwikkeling mechanisatie --> intensieve landbouw groene revolutie = er zijn plantenrassen gekomen met een hogere opbrengst. (aardappelen, granen, tomaten) Boeren in ontwikkelingslanden kunnen moeilijk kunstmest gebruiken, want ze hebben niet genoeg geld. Ze trekken dan naar steden om daar werk te zoeken. Westerse mensen kopen graag gewassen van mensen uit ontwikkelingslanden. Die mensen verbouwen meestal 1 gewas. --> monocultuur. Kans op mislukking oogst is groot. Voor de westerse mensen is dat geen probleem omdat zij toch genoeg mensen hebben om hun gewas bij te halen. paragraaf 2.3 er word gezegd dat vroeger de atmosfeer nog geen zuurstof bevatte, en er mechanismen waren die in een zuurstofloze atmosfeer konden leven. Ze konden via fotosynthese zuurstof produceren De atmosfeer beschermt als schild tegen ruimtepuin, filter tegen gevaarlijke straling uit de ruimte, en isolatiedeken voor leefbare temperatuur. leer bron 2.19 op blz 66 ons lichaam kan zich goed aanpassen aan verschillende temperaturen. onze temp. is altijd rond 37 graden. Het werkt als een thermostaat. In het huis heb je ook een thermostaat. Deze beiden voorbeelden van een regelsysteem. de aarde heeft ook een regelsysteem. Gevormd door atmosfeer en oceanen. Ze verdelen de warmte. stofkringloop; bijv. de kringloop van water. Alleen de fases veranderen (vast, vloeibaar gas) water kan heel veel warmte opnemen (van de zon) en deze later weer afgeven aan de lucht. Het leven op aarde speelt zich af in het onderste deel van de atmosfeer, en boven het aardoppervlak. In de koolstofkringloop zijn planten buffers; ze slaan koolstof op uit de atmosfeer. Mensen en dieren geven juist koolstof af, dus dat zijn bronnen. leer bron 2.21 op blz 68 Onderzoekers proberen de biosfeer te onderzoeken, en hoe ze bijv. de buffercapaciteit van algen kunnen vergroten. Pagina 2 van 6

3 paragraaf 2.4 Het klimaat op aarde lijkt te stijgen. We hebben klimaatveranderingen op aarde. Het klimaat van duizenden jaren geleden kunnen we niet met 100% zekerheid vaststellen. Wel dat er verschillende periodes waren. (ijstijden) Politici, economen en wetenschappers maken klimaatmodellen om het weer te voorspellen. leer bron 2.24 blz 72 er zijn twee soorten voorspelbaarheid --Hoe de atmosfeer zichzelf ontwikkelt, bijv. weersvoorspellingen. Hebben een beperkte reikwijdte. -- veranderingen in klimaatfactoren, bijv. toename broeikasgassen en bevolkingsscenario's. de onzekerheid van een voorspelling word groter naarmate de de termijn langer is. Hoofdstuk Aarde en maan Eratosthenes ontdekte dat de aarde niet plat maar rond was. Dat kwam doordat; -- bij de schepen was eerst de mast te zien, en later pas de romp van het schip. Aristoteles zei ook dat de aarde rond was omdat ; -- Als er een maansverduistering is, de schaduw op de maan gebogen is, en dus de aarde rond moest zijn. plaats op aarde bepalen (weet nog steeds niet precies hoe dat moet) Stonehenge. Hiermee konden ze onder andere de seizoenen bepalen. als je in het midden staat kun je op bepaalde dagen de zon precies in het verlengde van stenen op zien komen. De zon komt dus niet altijd op de zelfde plek op, maar verschillend. Zo ontstaan seizoenen. Omdat de aarde om de zon draait en de aardas precies op dezelfde plek blijft komen verschillende stukken van de aarde naar de zon toe of juist van de zon af. Zo ontstaan winter, lente, zomer, en herfst. Een jaar is dagen. In een jaar is de aarde 1 x om de zon heen gedraaid. De maan heeft schijngestalten. Eerste kwartier, volle maan en laatste kwartier. (bron 3.6 boek) De gravitatiekracht van de zon houd de aarde in zijn baan. De gravitatiekracht van de aarde zorgt dat de maan om de aarde blijft. De gravitatiekracht van de maan zorgt voor de getijden op aarde. Twee keer per etmaal is het eb en vloed. 3.2 Ruimtevaart en onderzoek Je kunt door de ruimte reizen dmv raketten en satellieten. De raket brengt iets naar de ruimte. Een satelliet of ruimtevaartuig. Daarna is hij niet meer nodig. Stroom wordt voor de satellieten in de ruimte opgewekt door zonnepanelen. Met stuurraketjes kan een satelliet zijn stand regelen, en de warmte en koude word verdeeld met koel en verwarmingselementen. Satellieten draaien om de aarde dmv gravitatiekracht, net als de maan. Een raket geeft hem zoveel snelheid dat hij eromheen blijft 'vallen'. Hoe hoger de satelliet zit, hoe langer het duurt voordat hij een keer rond de aarde is gedraaid. geostationaire baan; Satelliet km boven de evenaar die precies 24 uur nodig heeft om rond te Pagina 3 van 6

4 komen. Satellieten worden bv gebruikt voor; het weer voorspellen, tv kijken, internetten, het milieu in de gaten houden, de weg vinden. In de ruimteveer 'Columbia' zijn 7 astronauten om het leven gekomen. Galileo Galileï gebruikte een telescoop voor het eerst op de hemel. Hij ontdekte van alles in de ruimte. Zo kwam meer kennis over planeten, zon, maan en sterren. Nadelen van telescopen op aarde ** lucht trilt door warme en koude 'bellen' die opstijgen en naar beneden zakken,** bewolking, **kunstlicht, ** straling word tegengehouden. Sommige objecten in de ruimte kun je beter bekijken met ander licht, bijvoorbeeld röntgen. De hubble is een beroemde telescoop, en draait in een lage baan om de aarde. Er was een fout mee gemaakt, want de hubble keek wazig. Er zijn correctielenzen voor hem gemaakt, en zo kon hij wel weer scherp 'zien'. 3.3 Het zonnestelsel Planeten maken geen regelmatige baan, zoals de sterren. Planeten weerkaatsen zonlicht, en zenden zelf geen licht uit. Door de draaiing van de aarde lijken de sterren zich in cirkelbanen om de hemelpool te bewegen Planetoïden zijn kleine planeetjes die zich bewegen. Ze zijn veel kleiner dan echte planeten en worden daarom planetoïden genoemd. kometen zijn enkele kilometers groot en bestaan uit ijs en stof. als splinters van planetoïden op de aarde neerkomen komen ze eerst in de dampkring, en dan kan een rest op de aarde neerkomen -->meteoriet. wetenschappers proberen op basis van natuurkrachten te bepalen hoe het zonnestelsel ontstaan is. Alle planeten en planetoïden draaien dezelfde kant op. Er zijn planeten die rotsachtig zijn (Mercurius t/m mars)en grote gasplaneten (jupiter tot neptunus). Zo is de theorie gekomen; ons zonnestelstel is ontstaan uit stof en gas. leer bron 3.23 blz 100. Hoofdstuk duurzame ontwikkeling Duurzame ontwikkeling heeft twee punten; ** We moeten er voor zorgen dat deze planeet leefbaar is voor onze volgende generaties. ** We moeten in onze eigen behoeften kunnen voorzien. Er zijn verschillende conferenties (geweest) om te proberen internationale afspraken te maken over duurzame ontwikkeling. Technologische en maatschappelijke veranderingen leiden tot duurzamere samenlevingen. Structurele verandering van de maatschappij. à transitie jaar geleden begonnen mensen op een vaste plek granen te verbouwen. Later ontdekten ze dat het kweken van planten en fokken van dieren een hogere voedselopbrengst gaf, en dat ze niet meer afhankelijk van de natuur meer waren. Grondstoffen worden gebruikt om te produceren. Maar deze worden langzaam uitgeput. Daarom word er Pagina 4 van 6

5 nu meer gerecycled. Zo word de natuur ook minder belast. Wetenschappers stellen een milieubalans op om na te gaan hoe een blikje het milieu belast. Zo rekenen ze de milieukosten en milieubaten uit. ( meetbaar) De hoeveelheid ozon in de ozonlaag varieert van tijd tot tijd en plaats tot plaats. Vanaf de jaren 70 is de ozonlaag ernstig aangetast, en er is nu zelfs rond Antarctica en Australië is hij erg dun geworden (gat in de ozonlaag). CFK s zijn de boosdoener. Dit gas zit bijvoorbeeld in spuitbussen en koelkassen. Er zijn afspraken gemaakt om CFK s te verbieden, en er zijn al vervangers voor ontwikkeld. Het gaat volgens voorspellingen goed met de ozonlaag. Maar toch zijn er nog bedreigingen. 7.2 duurzaam wonen en werken Er komen steeds meer mensen bij, en er moeten steeds meer woningen komen. Dat kost ruimte, materiaal, energie en water. Daarom zoekt men naar manieren voor duurzame huizenbouw. Voorbeelden van duurzaamheid in een huis; Tropisch hardhout wordt uit plantages gehaald, hergebruikt PVC gebruikt voor rioleringsbuizen, dmv zonnecollectoren energie opwekken, goede isolatie om energie verspilling te voorkomen, Twee water systemen; gewoon en grijs water, Twee watersysteem heeft ook nadelen; Mensen kunnen zich vergissen in het water, en dus grijs water drinken, aansluiting kan verkeerd zijn, financieel is het hoger. Enz. In bestemmingsplannen staat hoe en waar huizen en kantoren gebouwd moeten worden. Je kunt ook een bestaande woonwijk duurzaam maken. Hier is een stappenplan voor nodig. 7.3 mobiliteit en gedrag Door meer verkeer komen er steeds meer files op de weg. Er zijn oplossingen bedacht, maar nog geen ideale oplossing gekomen. Smog is ook een gevolg van uitlaatgassen. Dat is bijvoorbeeld in Londen en Los Angeles. Er is een wet gekomen in Los Angeles dat auto s geen schadelijke stoffen meer uitstoten. Nu is elke auto voorzien van een katalysator, die de meeste smogvormende stoffen verwijdert. Alleen kooldioxide wordt door auto s nog uitgestoten, en dat is 20% van Nederland. Acht factoren die je motivatie bepalen; **overleving; Ik heb honger dus ik ga een broodje kopen. ** zelfbeeld; ik vind dat een scooter bij me past. ** cultuur; Als ik geen mooie auto heb ben ik een loser. ** rol; mijn vrienden verwachten dat ik wel een scooter koop. ** lid van groep; Zoals dat hoort bij managers, heb ik ook een auto. ** gewoonte; Ik weet niet hoe het openbaar vervoer werkt. Ik neem de auto. ** overmacht; Ik kan het niet en ik heb geen geld om het te laten doen. ** emotie; Ik voel dat het niet goed is dat we zoveel met de auto rijden. 7.4 energie voor een duurzame toekomst Fossiele brandstoffen (kolen/aardolie bv) raken snel op. Daarom word er veel onderzoek gedaan naar duurzame energie. Waterstof kan geproduceerd worden doordat er stroom door zeewater loopt. Waterstof reageert met zuurstof en daardoor word stroom opgewekt. Verschillende dingen kunnen er op werken; auto s en scooters, maar ook mobieltjes en laptops. Duurzame engeriebronnen; ** zon; dmv zonnecollectoren stroom opwekken. Wel duur. ** wind; Molens Pagina 5 van 6

6 zetten windenergie om in stroom. ** biomassa; uit dode planten kun je biomethanol maken. Dat wordt gebruikt voor verbrandingsmotoren. ** water kan turbines aandrijven die elektriciteit opwekken. ** aardwarmte; stoom van heet water uit de grond drijft een turbine aan. In vulkanische gebieden. Kernfusie is een manier om energie uit een atoomkern vrij te krijgen. Het is nog niet gelukt om deze energie goed te gebruiken. Over een aantal jaar is dat waarschijnlijk wel mogelijk. Pagina 6 van 6