5,3. Samenvatting door een scholier 2540 woorden 20 november keer beoordeeld

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2540 woorden 20 november ,3 6 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar 1.1 Ideaalbeeld - Slank is voor sommigen niet slag genoeg. Dat kan het begin zijn van een ziekte: anorexia nervosa. Wie op alle mogelijke manier probeert af te vallen, loopt de kans in een spiraal terecht te komen. - Er bestaat geen ideale lengte voor een volwassene. En ook geen ideaal gewicht, omdat het gewicht van de lichaamslengte afhankelijk is. - Objectieve gegevens: gegevens die je kunt meten met bijvoorbeeld een thermometer, gewicht en je bloeddruk. - Subjectieve gegevens: spelen een rol bij gezondheid. Hoofdpijn en vermoeidheid zijn niet objectief te meten, maar maken wel dat je, je niet fit voelt. - Lichaam en geest bepalen dus samen je gezondheidsgevoel. - KNV1: wat is gezond? De definitie voor gezondheid is niet zo eenvoudig te geven. Zowel subjectieve als op objectieve gegevens zijn van belang om te bepalen of iemand ziek of gezond is. - Standaardaanpak: in een gesprek met de patiënt inventariseert hij of zij de gezondheidsklachten. - Symptomen: aanwijzingen die de klachten (ziekte) kunnen verklaren. - De diagnose: door alle subjectieve en objectieve gegevens mee te wegen kan een arts meestal tot de meest waarschijnlijke verklaring komen. - De therapie: behandelingen - Huisartsen en specialisten maken deel uit van de reguliere gezondheidszorg. Hierbij staat het natuurwetenschappelijk( Deze verslag is door gemaakt. Enjoy!) onderzoek centraal. - Alternatieve geneeswijzen worden al eeuwenlang toegepast, maar hun werkzaamheid is niet natuurwetenschappelijk bewezen. - KNV2: hoe stelt een arts vast welke ziekte je hebt? Om een ziekte vast te stellen gebuikt een huisarts een standaardaanpak. Hij of zij inventariseert allerlei gegevens en stelt een diagnose. Dan volgt een therapie om de ziekte te verhelpen. Soms neemt een specialist over. 1.2 Ziektekiem: bacterie die of virus dat een ziekte veroorzaakt. - Verklaringen over de oorzak van Cholera in 19de eeuw: het zou een straf van god zijn of het gevolg van elektriciteit en aardstralen. William Farr, dacht dat de stank de oorzak was. John Snow, volgens hem moesten er ziektekiemen bestaan en word cholera verspreid door een gif dat van ene op het andere Pagina 1 van 6

2 slachtoffer wordt overgedragen door drinkwater dat met rioolwater is vervuild. - KNV1: hoe ontdekte Snow de bron van de cholera- epidemie? Snow onderzoekt de levensomstandigheden van choleraslachtoffers systematisch. Hij gaat na wanneer de slachtoffers ziek werden( Deze verslag is door gemaakt. Enjoy!) en waar hun drinkwater vandaan kwam. Snow concludeert dat een waterpomp in Broad Street de bron van de ziekte is. Hoe werkt natuurwetenschappelijk onderzoek? Natuurwetenschappelijk onderzoek gaat volgens vaste stappen. Hypothese, onderzoeksvraag, voorspelling en experiment zijn onderdelen van de natuurwetenschappelijk methode. Het onderzoek van Snow staat Model voor deze systematische aanpak. Met de natuurwetenschappelijk methode onderzoek je een Probleem of verschijnsel volgens een vaste plan van aanpak je begint met een oriëntatie: je gaat na wat er al beken is. Je probeert te ontdekken tussen die gegevens. Je leidt een mogelijk verklaring, een hypothese af uit de oriëntatie. Uit de hypothese volgt de onderzoeksvraag. Vervolgens waag je, je aan een voorspelling (als dan). Je gaat na of je hypothese juist of onjuist is, door je voorspelling met een experiment te toetsen. Je trekt conclusie uit de resultaten van je experimenten.als je voorstelling uitkomt, is je hypothese bevestigd. Zo niet, dan is je hypothese onjuist. In het laatste geval moet je een nieuw hypothese opstellen! 1.3 Eerst zien dan geloven - In 1883 was Robert Koch een van de eersten die het verband kon leggen tussen een bepaalde ziektekiem en een ziekte. Bijv. de ziekteverwekker van cholera(bacterie). - de wereld raakte ervan overtuigd dat besmettelijke ziekten, infectieziekten, door bacteriën en virussen veroorzaakt worden. - levensvormen die alleen ( Deze verslag is door gemaakt. Enjoy!)met een microscoop te zien zijn noemt men micro-organismen. - postulaten: niet bewezen, maar als grondslag aanvaarde stelling- grondregel. - de twee postulaten van Koch 1. de ziektekiem moet in ongewoon grote hoeveelheden aanwezig zijn in de patiënt. 2. de ziektekiem moet kunnen worden geïsoleerd en verder gekweekt. Van koeien naar mensen : Lady Mary introduceert de methode in Engeland: vocht uit de puisten van pokkenpatiënten werd bij gezonde mensen in huid gekrast om pokken te voorkomen. Soms positief. Maar soms leidde het tot dood : Jenner ontdekte een veilige manier: inenting met koepokken (koe- vacca)-vaccinatie Napoleon verplichte vaccinatie tegen pokken voor zijn soldaten. Pasteur en het voorkomen van ziekte pasteur laat per ongeluk een bacteriekweek een paar weken staan. Als hij daarna gezonde kippen met deze oude, verzwakte ziektekiemen inspuit worden ze nauwelijks ziek. Sterker nog: als hij ze daarna met een verse kweek besmet blijven ze gezond! - de wereld is overtuigd met deze experiment dat vaccinatie met verzwakte ziektekiemen echt werkt. - later zijn er andere nieuwe vaccins ontwikkeld zoals: tuberculose, gele koorts enz. - KNV1: wat is de oorzaak van infectieziekten? Koch en Pasteur ontdekten dat micro-organismen infectieziekten veroorzaken. Koch stelde regels op om de ziekteverwekker van een ziekte op te sporen. Pasteur ontdekte dat een vaccin van een ziektekiem bescherming tegen die ziekte oplevert. Pagina 2 van 6

3 Een geheugen voor indringers - Pasteur kwam tot de schokkende ontdekking dat we altijd omringd zijn door enorme hoeveelheden micro-organismen. Lucht, grond en water wemelen ervan. Hoewel ze lang niet allemaal schadelijk zijn is het eigenlijk een wonder dat je niet veel vaker ziek bent. Daar voor zorgt je afweersysteem. - afweersysteem: 1. herkenning 2. ( Deze verslag is door gemaakt. Enjoy!)passende afweercel hecht zich aan ziektekiem. 3. snel delende afweer cellen maken passende antistoffen. 4. antistoffen vallen ziektekiem aan. - griep: gripvirussen verander steeds van vorm. - als de zelfde ziektekiem voor tweede keer aanvalt, reageert je afweersysteem direct, o.a. omdat de afweersysteem de eerste keer veel antistof heeft gevormd. KNV2: hoe werkt je afweersysteem? Als ziektekiemen je lichaam binnendringen, worden ze herken door speciale cellen, die er antistoffen tegen maken. Bij een volgende besmetting word je niet ziek. 1.4 Water en riool - het belang van hygiëne, het vermijden van contact met ziekteverwekkers, was honderd jaar gelden al bekend. Maar het grootste deel van de bevolking was straatarm en kon zich een goede hygiëne niet veroorloven. - Later gemeenten begonnen met de aanleg van rioleringen en richtteen een gemeentelijk drinkwaterbedrijf op. In 1901 nam de tweede kamer de woningweg aan. Hierin werden eisen gesteld aan de bouwkundige ( Deze verslag is door gemaakt. Enjoy!)voorzieningen van nieuwbouwwoningen. Arme landen - slechte economie is de oorzaak van slechte drinkwater en/of de ziekteverwekkers. Er komen verschillende soorten ziektes voor en er gaan enorm hoeveelheden mensen aan dood. KNV 1: wat is het belang van hygiëne? Hygiëne beperkt de kans op een infectieziekte. Vooral schoon drinkwater en goede sanitaire voorzieningen voorkomen besmetting. Vaccinatieprogramma s - naast hygiëne is vaccinatie een belangrijke vorm van preventie, het voorkomen dat je ziek wordt. KNV 2: Wat bereik je met vaccinaties? Vaccinatieprogramma s voorkomen de uitbraak van infectieziekten. Dankzij het effect aan groepimmuniteit is het niet nodig dat iedereen gevaccineerd is. De ziekte zal dan ( Deze verslag is door gemaakt. Enjoy!)nog slechts af en toe vorkomen en niet leiden tot een epidemie. 2.1 Miljoenen - geboorteoverschot: verschil tussen het geboortecijfer en het sterftecijfer. - wetenschappers verwachten zelfs dat over enkele decennia de bevolkingsomvang zal afnemen. Dat komt omdat in Nederland nu relatief veel oudere mensen wonen. Het geboorteoverschot kan dan omslaan in een sterfteoverschot. Het kan best zijn dat het migratieoverschot toeneemt en dan het sterfteoverschot compenseert. - Er zijn twee factoren die het bevolkingsgroei bepalen. De eerste is het geboorteoverschot. Dat is het aantal geboorten min het aantal sterfgevallen. De tweede factor is het migratieoverschot, dus het aantal immigranten min het aantal emigranten. Miljarden mensen Pagina 3 van 6

4 - wereldbevolking- iets meer dan 6 miljard. Toenaam 1,5% (ongeveer 100 miljoen)elk jaar. - de omvang van wereldbevolking is niet lineair, maar eerder exponentieel. - lineaire groei betekent dat de bevolking in een bepaalde tijd steeds met een vast aantal groeit. Bij exponentiele groei komt neemt de bevolking in een bepaalde tijd steeds met een vast percentage toe. - een model is dus een vereenvoudigde voorstelling van een deel van de werkelijkheid. Bijv. rekenmodellen om de bevolkingsgroei te voorspellen. Hierin proberen ze verbanden tussen factoren die de bevolkingsgroei bepalen wiskundig te beschrijven. - KNV 1: hoe kun je de bevolkingsgroei voorspellen? Wetenschappers gebruiken modellen om de bevolkingsgroei te voorspellen. Hierin beschrijven ze de verbanden tussen de factoren die de bevolkingsgroei beïnvloeden. Computers zijn nodig om de modellen door te rekenen. Onzekerheid - de onzekerheid van de berekening ( Deze verslag is door gemaakt. Enjoy!)groter wordt als je verder in de toekomst kijkt dat komt omdat politieke en economische ontwikkelingen veel invloed hebben op de groeit, lastig te voorspellen zijn. (kans groot dat wereldbevolking voor eind deze eeuw ophoudt met groeien) Grenzen aan de groei - Malthus voorspeelde hongersnood. En Club van Rome, veel voedselproductie enz. maar ze blijken niet waar te zijn. Er zijn nu genoeg eten en de technologie is ontwikkeld. Ze vergisten zich in technologische en sociale ontwikkelingen. Moderne modellen - wetenschappers proberen steeds nauwkeuriger de gevolgen te berekenen van voedselpolitie, de beschikbaarheid van schoon drinkwater, inkomensontwikkeling en kosten voor de gezondheidszorgen. Ook psychologische factoren worden onderzocht. Zoals het vertrouwen dat mensen in de toekomst hebben. -KNV2: welke factoren bepalen de bevolkingsgroei? De bevolkingsgroei hangt af van de beschikbaarheid van water, voedsel, gezondheidszorg, politieke maatregelen en economische ontwikkelingen. Hoe verder in je in de toekomst kijkt, hoe onnauwkeuriger de voorspellingen van de bevolkingsgroei. 2.2 Meer mensen, meer voedsel - vergroting van de voedselproductie is nodig om het groeiend aantal mensen op aarde te kunnen voeden. Bovendien moet de honger die er al heerst worden teruggedrongen. - sinds 1950 het gebruik van plantaardig voedsel sterk is gestegen. In Nederland wordt er weinig plantaardige voedsel gebruikt dan gemiddeld andere aardbewoners. Zo groeit een plant - fotosynthese: met licht, water en koolstofdioxide uit de lucht maken de bladgroenkorrels zuurstof en glucose. Glucose wordt omgezet in zetmeel, als reservevoedsel voor de plant. Sterft de plant, dan komt het koolstofdioxide en water weer vrij. Planten en dieren maken deel uit van de koolstofkringloop en de zuurstofkringloop. Belangrijke elementen -het blijkt dat planten veel meer nodig hebben om te kunnen groeien. Van de benodigde zeventien chemische elementen zitten er dertien in de grond. De ander vier komen uit lucht en water (koolstof, waterstof en zuurstof). Pagina 4 van 6

5 Stikstof en bacteriën -stikstof is voor iedere plant belangrijk omdat het een onderdel vis van eiwitten, de basisbouwstenen van het leven. De atmosfeer bestaat voor 80% uit gas. Maar planten kunnen geen stikstof uit de lucht opnemen. In de natuur krijgen planten de meeste stikstof via bacteriën die in de bodem met planten samenleven. Die nemen stikstof uit de lucht op en zetten het om in ammoniak en nitraat. En dat kunnen planten wel opnemen. KNV 1: hoe groeit plantaardige voedsel? Planten hebben water, koolstofdioxide en licht nodig voor fotosynthese. Daarnaast zijn voor de groei verschillende mineralen uit de grond nodig. Stikstof komt via een omweg uit de lucht. Hierbij spelen bacteriën een belangrijke rol. Vruchtbare grond - met menselijke uitwerpselen en stalmest proberen boeren om grond vruchtbaar te maken. Dan komen er nitraten in de grond. - groenbemesting: het ondergrond van peulvruchten enz. die zorg voor veel stikstof in de vorm van nitraten in de grond. Kunstmest in 1913 lukt het om kunstmatige ammoniak te produceren. Ruim de helft van de stikstof die akkerbouwgewassen nodig hebben komt nu uit kunstmest. Daarmee is 1 op 3 mensen op aarde voor eiwit uit plantaardige voeding helemaal afhankelijk geworden van kustmest. Groene revolutie - natuurwetenschappelijk onderzoek heeft ook nieuwe plantenrassen met een hogere opbrengst opgeleverd. Zoals bijv. granen. En die ontwikkeling de groene revolutie- gaat nog steeds door. Sociale gevolgen - kunstmest is duur. Rijke boer kan kopen, arm niet. Arm verkoopt zijn land en gaat opzoek naar werk naar de stad. Er is geen werk. KNV2: hoe vergroot je de voedselproductie? Natuurlijke besmeting, groenbemesting en gebruik van kunstmest verhogen de voedselproductie. Vooral in de ontwikkelingslanden kunnen deze ontwikkeling ongewenste sociale gevolgen hebben zelfs als de temperatuur 60 graden verschilt, je lichaamstemperatuur blijft vast, ongeveer 37 graden. Thermostaat: betekent warmteregelaar (van mens). Lichaamwarmte ontstaat door de stofwisseling en verlaat je lichaam vooral door uitstraling. Deze uitstraling kun je beperken door kleding. De doorbloeding van je lichaam zorgt ervoor dat de warmte gelijkmatig wordt verdeeld. - insecten en reptielen hebben geen thermostaat. Hun lichaamstemperatuur hangt van de natuur af. Als er genoeg warm is komen in actie. De aardse thermostaat - de gemiddelde temperatuur op aarde zonder atmosfeer zou -18 graden zijn. De atmosfeer en de oceanen zorgen voor een goede temperatuurregeling. De oceanen vormen een warmtebuffer: ze kunnen enorme hoeveelheden zonnewarmte opslaan die ze later heel gelijdelijk weer kunnen afgeven. Gevolg? De gemiddelde temperatuur van aarde is dus 14,3 graden. Natuurlijke broeikaseffect - de aarde straalt in een jaar ongeveer evenveel warmte uit naar de ruimte als er van de zon binnenkomt. Daarom verandert de gemiddelde temperatuur niet veel. Pagina 5 van 6

6 - omdat bepaalde gassen in de atmosfeer de uitstraling van warmte naar de ruimte vertragen hoopt zich zonne-energie op. We spreken van het natuurlijke broeikaseffect KNV1: hoe werkt de thermostaat van de aarde? De zonne-energie wordt over de aarde verdeeld via kringlopen in de atmosfeer en de oceanen. Dankzij het natuurlijk broeikaseffect is de gemiddelde temperatuur 14,3 graden. De jaarlijkse afwijking hierin zijn minder dan 0.5 graden. Het klimaat van vroeger - klimaat rond 1600, strenge winters, duurder tientallen jaren heette daarom kleine ijstijd. - wetenschappers hebben ontdekt dat ijstijden en warmen perioden elkaar regelmatig afwissen. Er moeten dus natuurlijk oorzaken zijn die het klimaat op aarde beïnvloeden. Modellen en factoren - in een klimaatmodel breng je de factoren die het klimaat bepalen met elkaar in verband. Factoren in een( Deze verslag is door gemaakt. Enjoy!) klimaatmodel moet een langetermijneffect hebben, net zoals de sterrenkundig factoren. Ander factoren hebben te maken met de samenstelling van de atmosfeer. KNV 2: hoe onderzoek je klimaatverandering? Het klimaat verandert door natuurlijk en menselijk factoren. In een klimaatmodel breng je deze factoren met elkaar in verband. Het model ijk je met klimaatgegevens uit het verleden. Klimaatmodellen voorspellen een verdere temperatuurstijging KNV1: hoe beschermt de atmosfeer het leven op aarde? De atmosfeer beschermt het leven op aarde tegen schadelijk straling en meteorieten en zorgt door het natuurlijk broeikaseffect voor een leefbare temperatuur. KNV2: hoe blijft de biosfeer in balans? Het leven op aarde maakt deel uit van kringlopen in de biosfeer. Dor hun buffercapaciteit zijn ze tot op zeker hoogte bestand tegen invloeden van buitenaf. De kunst is om de druk op de biosfeer zo te beperken, dat deze niet uit evenwicht raakt. Pagina 6 van 6