HET CONCRETE LEERPLAN

Transcriptie

1 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/07 1 DEEL 3 HET CONCRETE LEERPLAN specifiek gedeelte (aparte bundels) KERAMIEK 3.1 INLEIDING 3.2 DOELSTELLINGEN Optievak Specifiek Artistiek Atelier (SAA) Keramiek Hogere Graad Optievak Specifiek Artistiek Atelier (SAA) Keramiek Specialisatiegraad 3.3 WERKVELDEN 3.4 EVALUATIE 3.5 NUTTIGE INFORMATIE 3.6 INFRASTRUCTUUR EN MIDDELEN 3.7 ANDERE VERPLICHTE OPTIEVAKKEN Andere Verplichte Optievakken Hogere Graad. A. Kunstgeschiedenis Andere Verplichte Optievakken Specialisatiegraad. A. Bijzondere Kunstgeschiedenis. B. Keuzeatelier. 3.8 (niet verplichte) FACULTATIEVE VAKKEN Facultatieve vakken Hogere Graad. A. Digitale Beeldverwerking. B. Informatica. C. Nederlands. D. Tekenen Facultatieve vakken Specialisatiegraad. A. Digitale Beeldverwerking. B. Nederlands. C. Tekenen. 3.9 INFRASTRUCTUUR EN MIDDELEN (verplichte en facultatieve vakken) 3.10 BIJLAGE: SAFETY CARDS

2 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/ INLEIDING Dit deel, deel III, beslaat het concrete leerplan van één van de opties in de Hogere Graad (HG) en Specialisatiegraad (SG): Keramiek. Het is nuttig voorafgaand de delen I en II - die eerder theoretische, pedagogisch-didactische delen zijn - even door te lezen. Deze delen vormen: de neerslag van de gedachtegang van de werkgroep, samengesteld uit leerkrachten uit diverse academies, de aanloop tot het kaderen van het concrete leerplan (met tips) en het situeren van het deeltijds kunstonderwijs (DKO) Beeldende Kunst als artistiek - creatieve onderwijsvorm. Uit dit open leerplan kan worden geput om op een creatief- en artistiek-pedagogische wijze het leerproces van vormgeven in de Keramiek op gang te brengen en te stimuleren. In de Hogere Graad (HG) en Specialisatiegraad (SG) (Keramiek), worden de leerlingen begeleid in het vinden en ontwikkelen van een eigen wijze van vormgeven in keramiek, ondersteund door beschouwen en bespreken van het eigen werk en het werk van anderen (ontwikkelen van het beeldend denkvermogen). Dit gebeurt door een stapsgewijs inleiden in het betreffende medium (media), leren beheersen van de benodigde vaardigheden, en kennis maken met allerlei aspecten van de opbouw van een beeld - proces, onderzoek. Interesse wekken voor kunst in het algemeen. Het kunstonderwijs is voortdurend in beweging, normen worden constant bevraagd, grenzen worden verlegd. De leerling wordt ertoe gebracht om voor hem/haar nieuw en persoonlijk werk te maken. De opleiding wordt eerder opgevat als een artistieke dan als een technische opleiding. Dit wil zeggen dat het vormelijk-inhoudelijke voorgaat op het materieel-technische. 3.2 DOELSTELLINGEN Basisdoelstellingen (of algemene leerplandoelstellingen Hogere Graad (HG) - Specialisatiegraad (SG), zie onder meer ook het minimumleerplan opties tekenkunst, vrije grafiek, schilderkunst, beeldhouwkunst. De leerlingen kunnen: kennis en inzicht (cognitie) verwerven in: verhoudingen; functie en vorm van (organische) structuren (anatomie); kunstgeschiedenis; het memoriseren van wat is waargenomen/van ervaringen; de structurele opbouw; het vertalen van kennis naar artistiek(e) werk(vormen); materialen (en het aanwenden ervan).

3 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/07 3 sociale vaardigheden aanleren: open staan voor evaluatie in alle mogelijke vormen; zelfstandigheid, zelfverantwoordelijkheid, zelfvorming; kritische ingesteldheid, objectiviteit; concentratie en doorzetting; de communicatie van emoties via beeldende middelen optimaliseren (ook digitaal); beeldende activiteiten in groep(swerk) uitvoeren: evaluatie van het groepswerk en van het beeldende resultaat, overleg, taakverdeling, enz.,... zie ook: creatieve sociale gezindheid. kennismaken met de artistieke (beroeps)uitoefening: ervaringen opdoen in contact met professionele toepassingsgebieden; vergelijken met de eigen beleving; attitudes in verband met veiligheid, hygiëne, gezondheid en milieu aanleren: facetten van veiligheid, hygiëne en milieu leren kennen en toepassen; attitudes in functie van een expressief/creatief/artistiek/kunstzinnig gedrag aanleren: plezier en voldoening vinden in het beeldend vormgeven en genieten van wat beeldend is vorm gegeven; voldoening halen uit het beeldend handelen waardoor de expressiemogelijkheden verruimen; vertrouwen op eigen expressiemogelijkheden; nieuwe expressiemogelijkheden ontdekken en durven creatieve uitingen te tonen; ideeën ontwikkelen en vormgeven via schetsen; ervaren dat schetsen een voorbereiding kan zijn voor het (driedimensineel) vorm geven; beeldende activiteiten zelfstandig individueel uitvoeren en evalueren; zichzelf als persoon ontdekken, vormen en ontwikkelen; vertrouwd raken met musea,..; het (audio)visuele aanbod passend verwerken. in verband met het technische leren dat: de technische aspecten ten dienste staan van de creativiteit en expressie (in een organisch geheel); ontwerpen en uitvoeren stimuleert tot beeldende activiteit, het gezichtsveld en de gevoelswereld verruimt en de leerling artistiek vooruit helpt; het eindresultaat een gevolg is van overleg, dialoog, beeldvorming, materiaalhantering, schetsen (2D en 3D) Optievak Specifiek Artistiek Atelier (SAA) Keramiek Hogere Graad De leerlingen kunnen vanaf de leeftijd van 18 jaar aan een scholing Hogere Graad (HG) - deeltijds kunstonderwijs (DKO) beginnen. Worden eveneens toegelaten de regelmatig ingeschrevenen, houder van een getuigschrift van de tweede graad van het kunstsecundair leerplichtonderwijs, en ook houders van een getuigschrift van het secundair onderwijs 3de graad. Het lestijdenvolume is vastgesteld op minimum 8 voor een cyclus van 5 leerjaren en minimum 10 voor een cyclus van 4 leerjaren, maximaal 12 wekelijkse lestijden in de Hogere Graad (HG).

4 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/07 4 De leervakken voor de Hogere Graad (HG) zijn: verplichte leervakken: - SPECIFIEK ARTISTIEK ATELIER (SAA) (minimum 5 lesuren per week per leerjaar) en - KUNSTGESCHIEDENIS (minimum 2 lesuren per week over de volledige graad), andere mogelijke bijkomende vakken (facultatief): Nederlands, Tekenen, Informatica, Digitale beeldverwerking. De globale opsomming van doelstellingen van dit leerplan wenst tegemoet te komen aan de intenties van openheid naar ieder eigen artistiek pedagogisch project en schoolwerkplan. Specifiek Artistiek Atelier Keramiek Keramiek dient in de meest ruime betekenis (als universele beeldende communicatievorm) gezien te worden: het verwezenlijken van een beeld om zich te uiten vanuit de eigen beleving. De beeldtaal, gebruikmakend van de waarneming, is een brug tussen het individu en zijn/haar omgeving. Waarnemen-weergeven-vormgeven dient eveneens ruim geïnterpreteerd te worden als zien, voelen, horen, betasten, herinneren, proeven, innerlijk ervaren, enz. (werken naar waarneming vraagt een specifieke keuze, interpretatie van het waargenomene en een aangepaste beeldende oplossing). Het jaarprogramma zorgt voor een stimulerende leidraad, structuur binnen het atelier, zonder een rigide keurslijf te zijn. Niet het programma maar het optimaal vormen van de student staat centraal. Daarbij worden leerlingen begeleid vanuit hun eigen nood en mogelijkheden en vanuit hun eigen persoonlijkheid. De kunst en het kunstgebeuren (historische context), het ontwerpen (bedenken), de bevraging (evaluatie, zelfevaluatie) zetten aan tot zelfstandig werken en een persoonlijk artistiek uitbeelden. Het aanleggen van een archief of map, kan een belangrijk werkinstrument zijn. Hierin verzamelt de leerling (over de jaren heen) tekeningen, foto s, teksten, documentatie allerhande met betrekking tot de opdrachten of eigen ideeën. Hieruit kan men inspiratie putten. Studieschetsen (tekeningen, modellen) vormen een groot aandeel in het creatieproces van een beeld. Ze zijn de eerste stap in de visualisatie ervan. De leerlingen leren : op het artistieke vlak - thematiek, inhoudelijke aspecten: aandacht hebben voor de historische en actuele iconografie (metafoor, e.a.) en thema s en trachten hiertegenover een eigen positie in te nemen (o.a. via museum- en galerijbezoek kennis nemen van werkstukken uit de eigen omgeving, andere culturen, verleden, heden, ); zich verschillende mogelijkheden voor te stellen; het belang onderkennen van de ontwerpfase om het artistieke te ontwikkelen; mogelijkheden onderzoeken via ontwerp/spel/zoektocht.e.a., van waaruit de uitvoering technisch wordt gerealiseerd; dat het proces belangrijk is; verschillende ontwerpprocessen hanteren via tekeningen, collages, voorontwerpen,...; zich inspireren via fotografie, literatuur, kunstvoorwerpen, ; het ontwikkelingsproces even belangrijk achten als de uiteindelijke realisatie; het ruimtelijk gevoel ontwikkelen; de creatieve verbeelding ontwikkelen en streven naar een oorspronkelijke/individuele beeldtaal.

5 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/07 5 (artistiek-)technische vaardigheden aan, met andere woorden: de basistechnieken; de eigenschappen van klei kennen; via experimenten omgaan met klei; inzicht hebben in de eigenschappen van grondstoffen; een adequate kleur toepassen op hun werk en kleur zien als een beeldend middel; kleur gebruiken als een expressiemiddel in functie van het werk; ontwerptechnieken; schetsen als een manier om het waarnemen te stimuleren; waarnemend boetseren, snelschetsen, figuurboetseren; starten met eenvoudige technieken en evolueren naar complexere technieken; schetsen als basisvaardigheid in functie van het ontwerpen; een vakgerichte terminologie kennen en gebruiken; inzicht hebben in de toxische werking van stoffen (zie verder werkvelden); gebruik maken van multi-media; vaardigheden aan die nodig zijn voor het verwerken van materialen; een concept uitvoeren; open staan voor nieuwe beeldende middelen, technieken; een werk vervaardigen door het weghalen van materiaal. Opmerking: het atelier wil een zo ruim mogelijke inleiding geven in het domein van de keramiek. De technische bagage staat niet op zich maar is onontbeerlijk voor het bedenken en realiseren van het ontwerp; beeldende begrippen en vaardigheden, dit wil zeggen: een keuze maken uit de beeldende mogelijkheden om tot een eigen plastische visie te komen; de beeldende kwaliteiten, mogelijkheden van materiaal, materie herkennen en toepassen; de beeldende mogelijkheden van een techniek ontdekken en toepassen; de beeldtaal en terminologie begrijpen en hanteren voor de bespreking van eigen en andermans werk; een compositie opbouwen aan de hand van een aantal ordeningsprincipes (statisch, dynamisch, symmetrisch, asymmetrisch, stabiel, labiel, (on)evenwichtig, (an)organisch, chaotisch, ritmisch, contrast, ); een beeld opbouwen tot een geheel (elk element heeft zijn plaats tegenover andere elementen en in het geheel); een element reduceren tot zijn grondvorm en hoofd- en bijzaak onderscheiden; constructieve problemen oplossen; vertrouwd raken met de taal van de driedimensionale vormgeving. attitudinale vaardigheden, dit wil zeggen: dat keramiek naast het aanleren van een aantal vaardigheden ook te maken heeft met het wegnemen van mentale obstakels. Leren is voor een deel ook loslaten. De doelstellingen breiden zich uit tot een algemeen vormend - attitudinaal - niveau: het leren beoordelen van eigen werk (als geheel en in de afzonderlijke delen), het ontwikkelen van de intuïtie (eigen spontaneïteit en inspiratie herkennen en oproepen), zelfstandig werken, het ontwikkelen van een open houding tegenover onderwerpen en werkprocessen.

6 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/07 6 omgaan met kritiek, zelfkritiek, zelfevaluatie; zich richten op het "onderzoek" van het beeld, de eigen beelden (zelf gerealiseerde werken), andere beelden (van collega studenten, en kunstwerken uit tentoonstellingen) - en dit alles kritisch onderwerpen aan inzichten uit opgedane ervaringen; open staan voor andere vakken zoals beeldhouwkunst, schilderkunst, on een zo breed mogelijke kijk te krijgen; gebruik maken van een bibliotheek, computer, internet, flexibiliteit en openheid: de leerlingen leren omgaan met flexibiliteit en het verwerven van een openheid voor het proces waarmee ze bezig zijn; zich vakoverschrijdend te documenteren; persoonlijk werk te maken: de leerlingen leren in hun werk persoonlijk te vertellen ; op een andere manier te kijken: bewust en doelgericht; hun eigen evolutie te zien en op te volgen (bijvoorbeeld d.m.v. fotografie, via ontwerpschetsen, portfolio s, ); een werkboek bij te houden waarin ook technische elementen worden genoteerd; voldoening te vinden in het werk; open staan voor het nieuwe (materiaal, techniek, vormoplossing of beeldtaal); zowel op eigen initiatief als in opdracht een specifieke thematiek verwerken (zelfstandigheid); geduld, doorzettingsvermogen en uithoudingsvermogen hanteren (keramiek is een langzaam leerproces); probleemoplossend denken, (voor elke situatie kunnen ook verschillende oplossingen mogelijk zijn); inzicht verwerven/evalueren, in functie van, en het zich vragen stellen rond vorm, expressiviteit of inhoud van het werk/proces; volgens een gestructureerd proces werken Optievak Specifiek Artistiek Atelier (SAA) Keramiek Specialisatiegraad De leerlingen kunnen indien zij houder zijn van het getuigschrift van de HG DKO van eenzelfde of aanverwante optie aan een scholing Specialisatiegraad (SG) - deeltijds kunstonderwijs (DKO) beginnen. Worden eveneens toegelaten de regelmatig ingeschrevenen, houder van een getuigschrift van de derde graad van het kunstsecundair of technisch leerplichtonderwijs van eenzelfde of aanverwante optie. Het lestijdenvolume is vastgesteld op minimum 8 wekelijkse lestijden voor een cyclus van 2 leerjaren, maximaal 12 wekelijkse lestijden in de Specialisatiegraad (SG). De leervakken voor de Specialisatiegraad (SG) zijn: verplichte leervakken: - SPECIFIEK ARTISTIEK ATELIER (SAA) (minimum 5 lesuren per week per leerjaar) en - (minimum 1 lesuur per week over de volledige graad), KEUZEATELIER (het specifiek atelier van een andere optie) of BIJZONDERE KUNSTGESCHIEDENIS andere mogelijke bijkomende vakken (facultatief): Nederlands, Tekenen, Digitale Beeldverwerking. De globale opsomming van doelstellingen van dit leerplan wenst tegemoet te komen aan de intenties van openheid naar ieder eigen artistiek pedagogisch project en schoolwerkplan.

7 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/07 7 De leerlingen leren: een artistieke visie te ontwikkelen; op persoonlijke wijze, naar eigen inzichten een volwaardig werkstuk realiseren, een volledig eigen project te ontwikkelen waarbij zowel het referentiekader als de bronnen en de evolutie van de individuele zoektocht als resultaten gepresteerd kunnen worden; gaandeweg een gerichte zoektocht op spoor zetten (het eindresultaat hoeft daarom nog niet noodzakelijk bereikt te zijn wel de opzet van een traject, een spoor dat logisch verder gezet kan worden na de opleiding, eventueel zelfs binnen een andere discipline); zelfstandig kiezen uit materialen (creatief, innovatief omgaan met materialen); vrij formaten en technieken creatief aanwenden; de impact van de presentatie van het beeldend werk als een onderdeel van het beeldend gebeuren (leren) beschouwen; het geheel coherent voorstellen. Specifiek Artistiek Atelier Keramiek Keramisch werken kan in de meest ruime betekenis als beeldende communicatievorm gezien worden - zie Hogere Graad (HG). In de Hogere Graad (HG) komen een ruim aanbod van technieken (materialen) en beeldende mogelijkheden aan bod. In de Specialisatiegraad (SG) gaat men nadrukkelijker op zoek naar een techniek (materiaal) en vormgeving om zijn/haar (eigen) ervaringswereld te visualiseren. Met andere woorden, de student zal stap voor stap een persoonlijke beeldtaal ontwikkelen om zijn/haar visie tot uitdrukking te brengen (synthese) en krijgt zo vertrouwen in het eigen scheppend vermogen. Vanaf het moment van inspiratie kan men gericht en gestructureerd gebruik maken van het eerder verworven inzicht in techniek en vormgeving om een idee (ideeën) ruimtelijk te realiseren. Het programma ontstaat in samenspraak met de leerkracht vanuit de specifieke behoefte van de leerling. Het aanleggen van een documentatiemap kan een belangrijk werkinstrument zijn. De leerlingen leren: op het artistieke vlak: het ruimtelijk gevoel (volume) ontwikkelen; een artistieke vrijheid ontwikkelen; vormgeven naar diverse onderwerpen; de creatieve verbeelding verder ontwikkelen; een uitvoering ondersteunen d.m.v. tekst, afmetingen, plaatsing in de ruimte, de plaats van bestemming, de gekozen uitvoering, kleur,...; het onderwerp en de voorontwerpen zien als een geheel om tot een visie te komen, om tot een vertaling te komen naar een beeldtaalsynthese; zoeken naar een dialectiek tussen de vorm en de materie en de in de Hogere Graad geleerde technieken toepassen in functie van het concept; artistieke werken maken door het verpersoonlijken van beeldtaal werken of creaties komen vanuit de leefwereld en ervaringsgebieden, die besproken en geanalyseerd worden; vanuit een gekozen thema een weg zoeken naar een eigen vormtaal door middel van tekeningen, (kleine) voorstudies en vormstudies; een thema doordenken, doordrongen worden van een gekozen thema; hun werken presenteren.

8 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/07 8 (artistiek-)technische vaardigheden, m.a.w.: het verder verfijnen van de in de Hogere Graad aangeleerde technische vaardigheden. beeldende begrippen en vaardigheden, d.w.z.: aandacht hebben voor de historische en actuele iconografie (metafoor, e.a.) en thema s, en trachten hier een eigen positie in te nemen (o.a. via museum- en galerijbezoek kennis nemen van werkstukken uit de eigen omgeving, andere culturen, verleden, heden, ). attitudinale vaardigheden, d.w.z.: door synthese komen tot zelfstandigheid en vrij denken; zelfstandig werken en het werk toetsen aan een eigen creatieve visie; een thema kiezen waardoor hij/zij zich aangetrokken voelt, zich daarover documenteren, de eigen interesse analyseren en daardoor zich verruimen; de onderzoekdrang stimuleren. 3.3 WERKVELDEN De gegevens in dit onderdeel zijn gericht op de basiselementen (beeldaspecten), grondstoffen, technieken en artistiek-historische informatie. Dit overzicht is van toepassing op zowel de doelstellingen van de Hogere Graad (HG) als van de Specialisatiegraad (SG). De hierna vernoemde items staan in een niet-hiërarchisch bedoelde volgorde. Algemeen In de cursus keramiek wordt de leerling vertrouwd gemaakt met de materie klei en de bewerking ervan. We onderscheiden hierbij volgende aspecten. 1. Het creatief proces Dit is de voorbereidende fase waarin een werkwijze wordt aangeleerd en waarbij de leerling leert om een staal om te zetten in een werkstuk. Hiertoe maakt de leerling gebruik van: documentatie; schetsen/ een veelheid van oplossingen en ontwerpen; kleimodellen; proeven via onderzoek en experiment. In functie van een vooropgesteld doel worden een werkschema en methodiek uitgewerkt. Deze kunnen gewijzigd worden tijdens het leerproces. Een creatief proces loopt immers niet per se rechtlijnig. 2. Het keramisch proces Het keramisch proces betreft de concrete uitwerking, afwerking en opstelling van de ontwerpen. Het procesgericht werken moet in balans zijn t.o.v. het productgericht werken. Onderzoek en experiment worden op een gerichte manier toegepast.

9 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/07 9 Het keramisch proces omvat een kennismaking en uitdieping van: het materiaal klei en haar eigenschappen; keramische basistechnieken; de vorm en de verschillende opbouwtechnieken; de huid en de oppervlaktebewerkingen van de scherf, textuur en kleur; baktechnieken;... Hierna volgt een korte opsomming van de verschillende aspecten van het keramisch proces waaruit de leerkracht vrij kan kiezen naargelang de verschillende mogelijkheden en interesses. Klei - Wat is klei: soorten en eigenschappen. Soorten: aardewerk, steengoed, porselein; draaiklei, chamotteklei, gietklei. Eigenschappen: plasticiteit; structuur; baktemperatuur. - Prepareren van de klei: kneden en doorslaan. - Droogproces: verschillende stadia tijdens het droogproces: nat/kneedbaar; lederhard; droog. Opbouwtechnieken knijptechniek; opbouwen met rollen klei; opbouwen met platen klei; vol opbouwen en uithollen; mouleren (druk en gietmallen); draaien: aanleren van de verschillende stadia: o o o o o o kneden centreren optrekken vormen afdraaien experimentele opbouwtechnieken

10 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/07 10 Oppervlaktebewerkingen Voorbeelden van bewerkingen in kneedbare, lederharde en droge klei vanuit de verschillende opbouwtechnieken: afdruktechniek, monotype; afplakken; agaatkeramiek (marmertechniek); bekloppen; brandbaar materiaal gebruiken; dompelen, overgieten, spuiten; glazuren met structuur; incrustatie; indrukken en stempelen; intarsia (inlegwerk, mishima); kammen en krassen (sgraffito); kerven en insnijden; lobben, deuken en bulten; marquetry (neriage); meerdere glazuurlagen; meerdere sinterengobelagen; op- en onderglazuur (majolica); perforeren; polijsten; reliëfapplicaties; ringeloren; sjabloontechnieken (uitspaartechnieken, resist-decoratie); slibben (dompelen, overgieten, spuiten); slib als hechtingsmiddel; spatten en schilderen; stempelen; terra sigillata; vederen en marmeren; wegwassen; zeefdruk; Kleurtoepassingen aanbrengen van kleurpigmenten en of metaaloxiden; engobes, terra sigillata en sinterengobes; glazuren; gekleurde klei.

11 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/07 11 Het bakproces/baktechnieken De bediening, het stoken en het stapelen van een oven wordt door het in de praktijk gebruiken aangeleerd. Hierbij leert de leerling dat het werk niet eindigt als het gevormd en gedroogd is maar dat de activiteit in en rondom de oven een wezenlijk deel is van het keramisch proces. Verschillende ovens kunnen hiervoor gebruikt worden: gasoven; electrische oven; rookstoken (open vuur en moffel); zaagseloven; papieroven; raku; naked raku; houtoven. Recuperatie van de grondstoffen Water dat niet chemisch is verontreinigd, zoals klei- en draaiwater zoveel mogelijk hergebruiken of laten verdampen of gebruiken voor het inweken van harde klei en afdraaispanen. Gebruik zoveel mogelijk een decanteer- en bezinksysteem voor glazuur- en poetswater. Kleislib (indikken) en droge klei zoveel mogelijk hergebruiken. De presentatie De presentatie verdient de nodige aandacht als een belangrijk onderdeel van het leerproces; Lijst gevaarlijke stoffen Van volgende chemische stoffen zijn in bijlage of op de website de safety cards terug te vinden. Aluminiumpoeder Antimoontrioxyde (Diantimoontrioxide) Arsenicum (Diarseentrioxide) Chroom Barium Berylium Cadmiumsulfide Chromylchloride Chrysotiel (asbest) Kobalt Kobaltnaftenaat Kobalttrioxide Koper Koper(I)oxide Koper(II)orthoarsenaat (Arseenzuur,koperzout) Kopersulfaat Lithiumhydride Lood

12 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/07 12 Loodtetroxide Magnesium Magnesiumcarbonaat Magnesiumdioxide Mangaandioxide Natriumtetraboraat (Borax, Borium, Boorzuur) Nikkelacarbonaat Nikkelmonoxide Selenium Tindioxide Titaandioxide Zinkoxide Vanadium (Divanadiumpentaoxide) Voorbeeld van een atelierreglement 1. Algemene richtlijnen: Een algemeen veiligheidsreglement wordt zichtbaar in het atelier opgehangen. Voor alle apparaten worden er goed zichtbare veiligheidsvoorschriften in de buurt van het toestel opgehangen. Alle leerlingen worden op de hoogte gesteld van het veiligheidsreglement. Van alle chemische stoffen die in het atelier worden gebruikt, is een veiligheidskaart aanwezig. Duidelijke pictogrammen m.b.t. het gebruik van gevaarlijke stoffen worden opgehangen. De opstelling is zodanig dat er geen extra risico s ontstaan. 2. De atelierruimte Vermijd het maken van stof tijdens het werken en opruimen van het atelier. Het atelier moet goed geventileerd worden. In de werkruimte wordt er niet gerookt, gedronken en gegeten. De werkvloer mag niet poreus zijn en moet makkelijk met water kunnen gereinigd worden. Gebruik nooit een stofzuiger bij het reinigen van de werkvloer. Ideaal is de stenen vloer, met smalle voegen en eventueel voorzien van een goot met rooster. Houd de vloer vrij van klei. De werktafels, het atelier, het chemielokaal en de spuitcabine worden met water en spons drooggemaakt. De spons moet regelmatig gereinigd worden. Bewaar en mix klei in een aparte ruimte van het atelier om stof te vermijden. 3. Persoonlijke hygiëne Gebruik werkkleding waaraan stof minder goed hecht, met een gladde voor schoot en zonder zakken. Gebruik aangepaste handschoenen en aangepaste stofmaskers (P3-masker). Veelvuldig en direct wassen van de handen en handschoenen is een minimum voorzorg. Gebruik waterdichte handschoenen. Verwijder juwelen. Klop werkkleding buiten uit. Werkkleding dient regelmatig gewassen te worden, afgezonderd van de andere was, en stofmaskers worden regelmatig vervangen.

13 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/ Materiaal Gereedschap zoals houten planken, mortier, weegschaal, zeven, enz. worden na gebruik met water afgespoeld. Klei is in normale omstandigheden niet giftig. Bij de verwerking van klei, al dan niet gemengd met chamotte, is het belangrijk stofvorming te voorkomen. Let er op kleistof te vermijden door het afschuren van droge werken te beperken. Werk af met een natte spons in plaats van te schuren. Het werken met grondstoffen/glazuren gebeurt bij voorkeur in de spuitcabine en eventueel in het chemielokaal. Bij voorkeur het stof direct bij de bron afzuigen. Chemicaliën/glazuren opslaan in daartoe bestemde kasten. Chemisch afval wordt op de juiste wijze verzameld en op tijd afgevoerd. Verwerk overschotten van glazuren en giet slechte glazuren in een daartoe bestemde container. De oven wordt gevuld en leeggehaald in het bijzijn van een leerkracht en enkel door de leerkracht aangezet. De veiligheidsvoorschriften van de oven worden nauwkeurig opgevolgd. Let op met ontvlambare middelen als White Spirit, verdunningsmedium voor lusters, paraffine, Gebruik deze niet in de nabijheid van de ovens. Het is gewenst om voor de aanmaak voor de gipsvormen een aparte werkruimte te voorzien. Overtollig gips wordt niet door de gootsteen maar in een plastiek zak gegoten. Grote hoeveelheden overtollig gips worden naar het containerpark gebracht. Gips op vloer of werktafel wordt met water verwijderd. Het slib (water+klei) niet in de wasbak gieten. Let op voor giftigheid van (lood)glazuren bij te laag gebakken temperaturen bij gebruiksgoed. Ook rakuglazuren, opglazuren, chroom, antimoon, cadmium, selenium, koper en metaliekglazuren zijn gevaarlijk bij gebruiksgoed.

14 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/ EVALUATIE Een zelfkritische instelling ten opzichte van de resultaten wordt gestimuleerd en aan de hand van zowel groeps- als individuele besprekingen worden de positieve en negatieve elementen in techniek en vormgeving bediscussieerd. Voorbeeld van een evaluatiefiche: Evaluatiefiche leerling 1 leerling 2 leerling 3 leerling 4 leerling 5 Naam leerling Schooljaar Graad Optie Attitudes Inzet Volharding Aanvaarden van raadgevingen Zin voor zelfevaluatie/reflectie Aanwezigheid Procesevaluatie Zelfstandig werken Ontwikkelingsproces Creativiteit/durven experimenteren Beheersing technieken Waarneming Productevaluatie Kleur, huid, materiaalbehandeling Vorm en ruimte Compositie Expressie, inhoud, artistiek Afwerking en nauwkeurigheid Realisatie van de doelstellingen Opmerkingen

15 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/ NUTTIGE INFORMATIE Internetadressen (Academie Internationale de la Céramique) (Safety Cards) (European Ceramic Workcentre) (lijst met diverse links i.v.m. keramiek) (lijst met diverse links i.v.m. keramiek) (lijst met diverse links i.v.m. keramiek) (met brochure De Keramist en het milieu van Pieter Van Broekhuizen) (lijst met diverse links i.v.m. keramiek) (over veiligheidsrichtlijnen) (European Ceramic Workcentre) Recepten 1. Lossingsmiddel: Voor gips op gips en alle andere materialen, behalve klei, die in aanraking komen met het gieten van gips. Het zal tevens de levensduur van deze materialen verlengen omdat gips agressief invreet op plastic e.d.. Recept: 50 g zachte zeep (Marseille vlokken voor een vast resultaat zoals schoensmeer,of D or zeep voor een iets vloeibaarder resultaat). 2 dl water. Deze laat je koken en weer afkoelen tot ongeveer 50 C en dan luchtig opkloppen. 30 ml paraffine olie (= witte lampenolie) toevoegen en eronder kloppen. 10 ml petroleum toevoegen in eronder kloppen In een afgesloten pot is dit minstens 1 jaar houdbaar. 2. Het aanmaken van stelmiddelen Recept: 13 liter warm water 20g peptapon 9 20g bentone EW 50g giessfix 50g CMC 10cc noval K Bereiding: Nieuwe methode:

16 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/07 16 neem het warme water; voeg daar alle droge afgewogen grondstoffen aan toe; laat één nacht staan; een half uur mixen met de gietkleimixer; door een zeef van 80 mesh gieten; in flessen bewaren (liefst gesteriliseerde). Deze standaardoplossing wordt gebruikt voor het aanmaken van glazuren en sinterengobes, de hoeveelheid is afhankelijk van het recept van deze laatste, maar 100% stelmiddel op 100% droge stof is een maat waar je mee kan beginnen. Wanneer de mengeling te dik is kan je stelmiddel toevoegen. Functie: kleven aan de scherf; bezinken tegengaan (deflocculant); afwrijfvastheid; snelheid van het opdrogen op de vorm tijdens het aanbrengen; bewaarmiddel; uitsmeerbaarheid. 3.6 Infrastructuur en middelen ALGEMENE INFORMATIE in verband met infrastructuur en middelen: De algemene infrastructuur dient minimaal te beantwoorden aan de vigerende regelgeving van het A.R.A.B., het A.R.E.I en de Welzijnswet en uitvoeringsbesluiten. Deze informatie is te raadplegen op de website van het Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid: Je kan er ook de richtlijnen op nalezen in de minimumleerplannen. (info en bevoegdheid: gemeenschapsinspecteur deeltijds kunstonderwijs, beeldende kunst) Didactisch materiaal en middelen: ruim klaslokaal, tafels, stoelen; kleibakken, schop, klei; boetseerstoelen; boetseermateriaal zoals boetseerhoutjes, mes, snijdraad, boetseerklopper; klopper, pannenlikker, emmers, dunne latten, materiaal voor indrukken in klei, pottenbakkersmes; tekenmateriaal zoals werkschrift, papier, potlood, lat, schaar; droogrekken; strengpers; ovenruimte waarbij deze ruimte afgesloten kan worden van de omliggende werkruimten; een goede ventilatie; proefoven/oven conform het aantal studenten; pyrometers; regelapparatuur; stapelmateriaal; basisgrondstoffen voor het aanmaken van een glazuur; kleurpigmenten; glazuurpenselen; mortier, stamper; huishoudweegschaal, precisiebalans en een weegschaal voor grote hoeveelheden; compressor/spuitcabine met aangepaste zuiginstallatie.

17 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/ ANDERE VERPLICHTE OPTIEVAKKEN Andere Verplichte Optievakken Hogere Graad A. Kunstgeschiedenis ZIE APARTE BUNDEL VAK: KUNSTGESCHIEDENIS (lpnr 05-06/1530/0/G en D/2006/7634/096) Andere Verplichte Optievakken Specialisatiegraad A. Bijzondere Kunstgeschiedenis ZIE APARTE BUNDEL VAK: (bijzondere) KUNSTGESCHIEDENIS (lpnr 05-06/1530/0/G en D/2006/7634/096) B. Keuzeatelier Het artistieke dient de nodige ontwikkelingskansen te krijgen, ook in het keuzeatelier. Men streeft hierbij naar het ontwikkelen van: - uitingsdrang; - verbeelding; - probleemoplossend denken en handelen (basishandelingen, ); - durf voor experiment (proefondervindelijk); - inventief gebruik van materialen, technieken en beeldaspecten. Ook het beeldend kunnen omgaan met betreffende beeldaspecten (licht, kleur, lijn, vorm, compositie, textuur, ) op zelfstandige en creatief - artistieke wijze is hier belangrijk. En dit in samenhang met het ontwikkelen van het waarnemingsvermogen, ontledingsvermogen, emotionele ontwikkeling, abstraheervermogen, interpretatievermogen, expressievermogen, omgaan met materiaal en materieel, inzicht inzake technische begrippen, 3.8 (niet verplichte) FACULTATIEVE OPTIEVAKKEN Facultatieve vakken Hogere Graad A. Digitale Beeldverwerking ZIE APARTE BUNDEL VAK: DIGITALE BEELDVERWERKING (nog in voorbereiding) B. Informatica

18 O:/Beeldende Kunst/Begeleiding/Leerplannen/003 Leerplan Keramiek HG-SG 03/09/07 18 ZIE APARTE BUNDEL VAK: INFORMATICA (nog in voorbereiding) C. Nederlands ZIE APARTE BUNDEL VAK: NEDERLANDS (nog in voorbereiding) D. Tekenen ZIE APARTE BUNDEL VAK: TEKENEN (nog in voorbereiding) Facultatieve vakken Specialisatiegraad A. Digitale Beeldverwerking ZIE APARTE BUNDEL VAK: DIGITALE BEELDVERWERKING (nog in voorbereiding) B. Nederlands ZIE APARTE BUNDEL VAK: NEDERLANDS (nog in voorbereiding) C. Tekenen ZIE APARTE BUNDEL VAK: TEKENEN (nog in voorbereiding) 3.9 INFRASTRUCTUUR EN MIDDELEN (verplichte en facultatieve vakken) ZIE APARTE BUNDEL VOOR IEDER VAN DE SPECIEKE VAKKEN (nog in voorbereiding) 3.10 BIJLAGE: Safety Cards)