Hoofdstuk 1; voorgeschiedenis ( tot ca. 1100)

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2071 woorden 30 mei ,6 16 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Eldorado Hoofdstuk 1; voorgeschiedenis ( tot ca. 1100) Prehistorie; tot ± 50 voor Chr. * Germanen; verzamelnaam voor de verschillende stammen in het huidige Nederland, België en Duitsland. Vanaf ongeveer 500 jaar voor onze jaartelling. Enkele belangrijke aspecten bij de Germanen waren bloedverwantschap, bloedwraak en het erfrecht. De vrouw was een gelijke. De Germanen dachten dat de mensen na zijn dood als lichamelijk wezen voort bleef bestaan. Hier waren veel verhalen over. Offers werden gebracht voor Hemelse bijstand bij praktische doelen. Belangrijke Germaanse Goden - Odin/Wodan; het middelpunt van de godenwereld. God van de oorlog, voorgesteld als eenogige demon. - Thor/Donar; god van de donder en de vruchtbaarheid - Bragi; god van de dichtkunst, dichten was magische, dichters waren tevens priesters. Germanen zagen de aarde als een plat vlak, in het midden de bewoonde wereld (Midgard) en daaromheen een wereld van gevaren. De hemel van Asgard. Tussen Asgard en Midgard zat een luchtgebied, Alfheim. Daar woonden de goede feeën en elfen. Brifröst; een brug van de hemel naar de aarde (regenboog) Niflheim; de wereld van de doden, onderverdeeld in de Helheim (hel) en de Gimle ( hemel) * Kelten; Elke boom, rivier, berg en bron bevat volgens de Kelten een geest. Water was heilig en alles wat ermee te maken had. Druïden; Keltische priesters. De Kelten aanbaden vooral de zon. Het vuur werd gezien als een aardse tegenhanger van de zon. Net als de Germanen waren de Kelten hard tegenover hun krijgsgevangen. Oude geschiedenis; 50 v. Chr. 500 na Chr. Vanaf 50 v. Chr. Zijn de eerste geschreven berichten over het huidige West-Europa bekend. De Griekse en Romeinse mythologie hebben grote invloed gehad op de kunst en cultuur van de westerse wereld. Belangrijke goden - Zeus/Jupiter; vader van alle goden en mensen - Poseidon/Neptunes; gode van de zeeën en rivieren - Hermes/Mercurius; bode van de goden - Ares/Mars; god van de oorlog - Afrodite/Venus; godin van de liefde - Apollo; zoon van de Zeus, god van de poëzie, muziek en alle schonen kunsten. Pagina 1 van 6

2 Twaalf goden vormende hoogste raad van de Griekse goden, acht anderen waren lager. Met z n twintigen woonden ze op de Olympus. De derde soort goden met minder macht woonden in de bossen. De onderwereld bestond uit elysium (hemel) en tartaros (hel) Vroege Middeleeuwen; Na de val van het RR door Noord-Europese volksstammen volgde een periode vol oorlog en verwoestingen. In West-Europa heerste het feodale systeem, het was een agrarische samenleving. Het werd verdeeld in kleine staatjes. De katholieke kerk beheerste het denken en leven van alle Middeleeuwers, voor iedereen was een vaste plek in de sociale rangorde Drie belangrijkste fundamenten 1. Romeinse beschaving 2. Griekse oudheid 3. Kerkelijke organisatie ( de enige die overeind beleef) Kunst * Prehistorie; grotschilderingen en ingekraste afbeeldingen van 20,000 jaar oud * Oude geschiedenis; de invloed van het christendom werd steeds sterker; bouw van kerken en kloosters. * Vroege Middeleeuwen; decoratief, gebaseerd op Germaanse en Keltische vormen. Het letterschrift werd gestandaardiseerd. Literatuur * Mondeling; veel verhalen werden steeds aangepast aan andere eisen * Germaanse; geschreven in dichtvraag, veel alliteratie. De Germanen kenden veel verschillende dichtvormen * Keltische; pas rond de opkomst van het christendom gingen ze schrijven, over Cuchulain, Beowulf * Grieks-Romeinse; veel navolging van antieke voorbeelden belangrijke werken werden Ilias en de Odyssee * Invloed v/d kerk; kloosters waren het middelpunt van de beschaving, daar werd alles bewaard. Er werd in Latijn geschreven. Nederlandse literatuur; De bekendste inheemse godin was Nehalennia. De lage landen waren pas laat gekerstend. Het was verdeeld in graafschappen, hertogdommen en bisdommen. Er werd gesproken in dialecten. Engelse Literatuur Engeland werd bewoond door een Keltisch volk, was deel van het RR later vielen Germaanse stammen Engeland binnen ( Angelsaksen). Met St. Augustinus begon de bekering van Engeland. Nog later versloegen de Normandiërs de Angelsaksen en namen Engeland in. Comitatus; krijger elite rondom de koning Meadhall; centrale houten gebouw Er werden veel preken geschreven om de heidense gebruiken tegen te gaan. Dichters werden scops genoemd. Ze gebruikten de Germaanse dichtstijl. Grotendeels verhalende poëzie over helden. Duitse Literatuur; Karel de grote dwong de Duitsers om op het christendom over te gaan. De schrijfstijl was nog steeds Latijn, ondanks dat er wel veel vertaald werd. In het midden van de 9e eeuw werd het eindrijm ingevoerd. Pagina 2 van 6

3 Franse Literatuur Fransen deed het eerst aan het christendom, elk dorp had zijn eigen heiligen. Roman werd de omgangstaal maar er werd geschreven in het Latijns. Veel teksten waren bedoeld om in de kerk te zingen. Hoofdstuk 2; de late Middeleeuwen ( ca ) In de 12e en 13e eeuw was er welvaart, de verhoudingen tussen adel, geestelijkheid en burgers waren duidelijk geregeld. In de 14e eeuw ging het mis door overbebouwing. Slechte oogsten en armoede waren het gevolg. Ook het feodale stelsel begon af te brokkelen. Door nieuwe uitvindingen en grote boerenopstanden in de 14e en 15e eeuw. Eerst waren er geen landelijke weten, maar werd er per streek berecht. Aan het eind van de late Middeleeuwen veranderde dat. De wetenschap was gebaseerd op zeven kunsten. * Grammatica * Retorica; overtuigen en redevoeren * Dialectica; argumentatieleer * Astronomia; soort scheikunde met magische aspecten * Geometria; meetkunde * Musica De kerk beheerste het hele geestelijk denken en vocht tegen andersdenkenden. Kasteel Montségur; centrum van de kathaarse religie, in de literatuur is dit bekend als de burcht, waar de graal verborgen zou zijn. Vanaf het jaar 1000 rukte de islamitische cultuur op, de kerk riep daarom de bevolking op om kruistochten te ondernemen. Dit had grote gevolgen; havenplaatsen waren gunstig en verdiende goud. Beeldende kunst; van Eyck, Jeroen Bosch. Miniatuurkunst en gebrandschilderde ramen Architectuur; Romaanse bouwkunst en gotische bouwkunst Literatuur De Middeleeuwen kunst was gemeenschapskunst. Veel teksten hadden didactische karakter. Veel kritiek werd verstopt in fabels en sprookjes Blokboeken; houtsneden met beeld en tekst Incunabelen/wiegendrukken; de eerste boekdrukken. Er waren geldschieters die auteurs geld gaven om boeken voor ze te schrijven. Daarom schreven ze precies wat de geldschieters wouden horen. Ook de literatuur werd sterk beïnvloed door de katholieke kerk. Middeleeuwse teksten hebben vaak het motief memento mori ( gedenk te sterven) Karelromans ( voorhoofse ridderromans); worden gepresenteerd als waar gebeurd. Opstandige leenmannen deden verwoede pogingen om het gezag van de koning te ondermijnen. Karel de Grote stond centraal. Persoonlijke moed. Lichaamskracht en het recht van de sterkste. Alles draait rond het thema trouw en ontrouw. Arthurromans (hoofse ridderromans); veel milder en romantische. Ze schetsen een geïdealiseerd beeld van de 12e eeuw, het hofleven. Er wordt een gedroomde, sprookjesachtige wereld voorgesteld. Arthur staat centraal. De orde wordt gewoonlijk verstoord door een gebeurtenis buitenaf. Dan aanvaard een van de ridders de uitdaging en begint aan een queeste, een zoektocht vol gevaren. De ridder beëindigt de queeste succesvol en krijgt eer en glorie. Pagina 3 van 6

4 Volksboeken; oude, rijmende ridderverhalen in prozavorm Het hoofse minnelied was populair in de Middeleeuwen, en werd vooral gezongen door troubadours. Ook kenmerkend voor de hoofse poëzie is de thematiek van de liefde, die niet beantwoord werd of kan worden. Het middeleeuws toneel bestond uit een bonte mengeling van religieuze spelen, hoofse toneelstukken en kluchten. Bekende toneelsoorten; * Mirakelspelen; een wonder wordt verbeeld * Mysteriespelen; geloofswaarheden staan centraal. Nederlandse literatuur Teksten worden geschreven in het Middelnederlands, Dit was eigenlijk een verzamelnaam voor alle verschillende dialecten. Dierenepos; verhaal waarin een dier een heldhaftige hoofdrol vervuld ( Reynaerd) Engelse literatuur Normandiërs voerden het feodale stelsel door. De kerk bediende zich alleen van het Engels in religieuze teksten. Engeland stond lang onder invloed van de Franse cultuur en dat zag je terug. Duitse literatuur De speilmannsdichtung bood een vloed van wereldse stof. God en de wereld behagen bleek moeilijk, eigenlijk lukte alleen Wolfram van Eschenbach met zijn hoofse epos Parzival dat. De belangrijkste genres waren hoofse epos, heldenepos, en de minnesang. Franse literatuur De lyrische poëzie begint met de leidjes dei tijdens het spinnen werden gezoden, deze heette chanson de taile. Er waren ook andere bekende boek/versvormen; * Fabilaux; platvoerse, schuninige lol * Isopets; bundels van fabels, waarbij dmv dieren satirische beeld van de mensenmaatschappij werd geschets. Hoofdstuk 3; Renaissance en Barok ( ca ) In de Renaissance nam de beslotenheid af, en maakte plaats voor ondernemingslust. Er werd van alles geïmporteerd en werden veel nieuwe uitvindingen gedaan. Men probeerde de Griekse en Romeinse cultuur opnieuw leven in te wekken; Renaissance betekent wedergeboorte. Dit leidde ook tot de geboorte van de moderne mens; humanisme. Het christelijk geloof bleef sterk aanwezig en bepaalde een groot deel van het leven. Alleen nu stond god niet meer in het middelpunt, maar de mens zelf. Carpe diem! ( pluk de dag) In de katholieke kerk kwam alle macht van boven; paus, kardinaal, bisschop, priesters. Er kwam veel kritiek op de leiders en er gingen dingen veranderen. Barok; een feestlijke en uitbundige stijl, herkenbaar aan weelderige groeivormen en krullen. In de 16e eeuw groeiden de europese steden door handel. Geleidelijk aan ontstond er en kleine bovenlaag ( patriciërs) en grote onderlaag ( volksklasse) Daar tussenin leefde nog een grote middenklasse. Er was nog steeds sprake van een mannencultuur. Kunst Renaissance * Beeldhouwkunst; de werkwijze van de Grieken en Romeinen was het voorbeeld. Mooie mensen werden levensgroot in marmer uitgebeeld. * Schilderkunst; kunst en techniek waren nauw verbonden, veel aandacht voor de compositie, de opbouw, het perspectief en de diepteverwerking. Pagina 4 van 6

5 * Reformatie; kunst werd soberder * Bouwkunst; vanaf 1600 ontwikkelde het zich onder invloed van de klassieken * Graveerkunst; het wegsteken van fijne lijntjes uit een metalen plaat met een scherp beiteltje. Barrokkunst; * bouwkunst; weelderige vormen en krullen. Tegenstelling van evenwicht. * beeldhouw- en schilderkunst; levensecht. Donkere tinten met sterk lichtcontrast. Clair-obscur; lichtbron niet zichtbaar.n Zoals; Rubens, Hals en Rembrandt. Literatuur In de renaissance gebruikte de schrijvers klassieken van de Griekse en Romeinse oudheid. ( imitatio nabootsten, aemulatio verbeteren, creatio zelf scheppen) De bovenlaag probeerde nog meer aanzicht te krijgen door grote belezenheid en kennis van mythen. Boeken waren voor de rijke. Er waren veel verboden Boeken door de kerk, bezit daarvan kon onthoofdingen betekenen. Plagiaat bestond niet, en schrijvers verdienden dus ook weinig tot niks. De nieuwe helden van deze tijd waren de handalaren en ontdekkingsreizigers in boeken. De ridders waren taboe. Reisverhalen over verre oorden. Ook schelmenroman werd ontdekt, dit ging over listen en sluwheid. Een vluchtschrift was een tekst met een vluchtig karakter, gebonden aan de gebeurtenissen van de dag. In liefdesgedichten ging het vooral om de beschrijving van de schoonheid van de geliefde. Zo beschreef Petraca ( ) zijn geliefde Laura in vele sonnetten. Zijn liefdesgedichten hebben veel invloed gehad en werden omgezet in madrigalen (meerstemmige liederen) De schoonheid van een vrouw zo ophemelen heet petrarkisme. Dichters die de spot dreven met petrarkisme, deden aan anti-petrarkisme, dit is het afkraken van een vrouw. De katholieken en protestanten bestreden elkaar niet alleen te zwaar maar ook met poëzie. Het toneel veranderende in de 17e eeuw. De schrijvers scherven alleen nog maar voor de hoogste kringen en het schouwspel verhuisde naar schouwburgen. Het was poëzie in toneelvorm. Tableau Vivante; stilstaand beeld van acteurs. Ze gebruikte de toneelvormen van de Grieken en Romeinen; * Tragedie; treurspel, waarin een tragische held ten onder gaat. * Komedie; blijspel * Tragikomedie; tragedie die goed afloopt Vrouwen speelde geen toneel. In sommige landen vonden ze toneelspelen ongepast. Nederlandse literatuur Jan van der Noot bracht de dichtbundel Het Bosken uit. Hierin gebruikte hij ode en sonnetten. De groep de Muiderkring, kwam samen in het Muiderslot en discusierde daar met Pieter Hooft over filosofische onderwerpen. Grote letterkundigen van NL; Gerbrand Bredero, Pieter Hooft en Joost van den Vondel. Statenbijbel, geschreven door o.a. Marni van Sint Aldegonde , veel invloed gehad op de manier van denken bij mensen. Engelse literatuur Proza wordt hier ook gebruikt voor religieuze standpunten uiteen te zetten. Kenmerkend voor de Engelse Renaissance is het combineren van middeleeuwse tradities met klassieke vormen. Sir Herny Howard ontwikkelde blank verse ( gedicht zonder eindrijm) Duitse literatuur Pagina 5 van 6

6 Luther gebruikte gewone spreektaal om het volk aan te kunnen spreken. Duitse streven in literatuur; verzorgd taalgebruik, geen dialecten, en invloed van andere landen. Franse literatuur Kenmerkend voor de fransen; tanden worden het meubilair van de mond genoemd; dit noem je préciosité. Franse dichters zijn diepzinnig. Pagina 6 van 6