havo 1

Transcriptie

1 havo 1

2 2

3 Tekstfragmenten/gedichten + vragen (kennis toepassen); Wat is? Noem kenmerken van (begrippen leren) Koppel titels aan schrijvers. 3

4 4

5 Willem: Van den Vos Reynaerde (ca.1260) Erasmus: Lof der zotheid (begin 16 e eeuw) P.C. Hooft en Samuel Coster: Warenar (1617) Bredero: Spaanschen Brabander (1618) Joost van den Vondel: Gysbrecght van Aemstel (1638) 5

6 Als lezer probeer je die oude verhalen te begrijpen zoals ze voor het oorspronkelijke publiek bedoeld zijn. 6

7 : de Middeleeuwen veel onrust na de val van het West-Romeinse rijk Karel de Grote de Nederlanden of de Lage Landen (17 afzonderlijke gewesten) streektaalvarianten van Middelnederlands 7

8 Rooms-katholieke kerk geestelijke letterkunde roept op tot christelijk leven en draagt het ware geloof uit Marialegende: een tekst geschreven ter ere van Maria. Bijvoorbeeld Beatrijs 8

9 De kern van feodaliteit was de band van trouw en dienst tussen vrije mannen (leenmannen) en hun adellijke heer agrarische maatschappij ridders eer, eercultuur hoofsheid: gedragsregels - het belang van beschaafd gedrag en zelfbeheersing 9

10 hervorming door onvrede over misstanden in de rooms-katholieke kerk en de macht van de geestelijkheid in kerk en maatschappij Maarten Luther Johannes Calvijn snel verspreid door de drukpers en de uitvinding van de boekdrukkunst 10

11 Karel V (begin 16 e eeuw) heer van de Nederlanden en koning van Spanje absolutistische heerschappij Filips II (1555) geloofsvervolging Willem van Oranje beeldenstorm Nederlandse opstand of Tachtigjarige Oorlog ( ) 11

12 Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden Vrede van Münster strijdliederen Het Wilhelmus staat in een bundeling van strijdliederen Een nieu Geusen Lieden Boecxken(1581) 12

13 handel en productie van goederen ontdekkingsreizen regentenfamilies de Gouden Eeuw is eigenlijk alleen van toepassing op deze welvarende groep 13

14 14

15 symboliek: alledaagse personen, kleuren, getallen, verschijnselen of dingen staan symbool voor iets anders, hogers bijvoorbeeld het schilderij De Marskramer van Jheronimus Bosch in opdracht mecenas = opdrachtgever met een les 15

16 middeleeuwen theocentrisch (op God gericht) nu antropocentrisch (op de mens gericht) Erasmus: Lof der zotheid 16

17 renaissance = wedergeboorte: de klassieke oudheid in kunst en literatuur doen herleven en navolgen architectuur Pantheon en Colosseum in Rome overblijfselen van klassieke gebouwen Vitruvius (Romein): de Architectura symmetrie en proportie (verhouding) in de bouwkunst schilderkunst perspectief herontdekken van de klassieke godenwereld en mythologie renaissancekunst was voor een elite van kenners 17

18 burgerlijke cultuur de burgerij was opdrachtgever voor kunstenaars twee functies: 1. om de burgerlijke en stedelijke identiteit te tonen 2. om burgerlijke normen en waarden te propageren 18

19 schuttersstuk (groepsportret) bijvoorbeeld De nachtwacht van Rembrandt een symbolische uitbeelding van de macht van Amsterdam genreschilderijen (gebeurtenissen uit het dagelijkse leven) opvoedende bedoeling door foutief gedrag te bespotten bijvoorbeeld Het vrolijke huisgezin van Jan Steen 19

20 20

21 middeleeuwen boekdrukkunst vermaken en leren voorleescultuur rijm De Republiek naam, kennis van leven en persoonlijkheid opvoedkundige rol rijm Abele spelen: Esmoreit, Gloriant, Lanseloet van Denemerken 21

22 lessen Karel de Grote Koning Arthur en zijn ridders helden die strijden voor het goede 22

23 schrijver Willem dierverhaal dieren als mensen parodie 23

24 zangcultuur Galathea, zie de dag komt aan van Hooft 24

25 abele spelen (wereldlijk toneelstuk gevolgd door een sotternie) Esmoreit Gloriant Lanseloet van Denemerken Vanden winter ende somer sotternie (kort komisch stuk) nadruk op liefde tussen man en vrouw binnen het huwelijk 25

26 1. rederijkerskamers verenigingen waarin men literatuur beoefende en toneel (vooral kluchten) speelde rederijkers dichters opiniërende rol technisch vakmanschap Bredero en Hooft begonnen hun loopbaan als rederijker Bredero: Klucht van de koe 26

27 opgericht door Samuel Coster in 1617 renaissancetoneel in volkstaal Hooft & Coster: Warenar Bredero: Spaanschen Brabander 27

28 bouw Amsterdamse Schouwburg in 1637 Joost van den Vondel: Gysbrecht van Aemstel toneel (vooral tragedies) in schouwburgen 28

29 rederijkerstoneel vertelde duidelijke lessen Renaissancetoneel toonde bepaald gedrag spiegel opiniërend doel 29

30 1. de ondergang van hooggeplaatste helden 2. in vijf bedrijven 3. verheven taalgebruik 4. onderwerp ontleend aan de oudheid, de geschiedenis of de bijbel 30

31 1. herkenbare typen (gewone burgers) en gedrag worden bespot 2. geen helden maar gewonde burgers of mensen uit lagere kringen 3. lessen overbrengen Kluchten: personages zijn voorspelbare figuren (domme boeren) over bedrog of overspel bijvoorbeeld De klucht van de koe van Bredero 31

32 renaissancekomedie gaat terug op voorbeelden uit de oudheid de bron is een Romeinse komedie personages hebben vaste eigenschap Warnar = ware nar = echte gek 32

33 33