KIEZEN MOET [JE] KUNNEN Z E S PRAKTIJ K V O O R B E E L D E N VA N S T U D I E- EN BEROEPSKEUZEORIËNTAT I E I N H E T V M B O

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "KIEZEN MOET [JE] KUNNEN Z E S PRAKTIJ K V O O R B E E L D E N VA N S T U D I E- EN BEROEPSKEUZEORIËNTAT I E I N H E T V M B O"

Transcriptie

1 KIEZEN MOET [JE] KUNNEN Z E S PRAKTIJ K V O O R B E E L D E N VA N S T U D I E- EN BEROEPSKEUZEORIËNTAT I E I N H E T V M B O

2 KIEZEN MOET [JE] KUNNEN 2 Voorwoord Help ze kiezen! Een realistische en doordachte beroeps- en studiekeuze verkleint de kans op schooluitval. Wie een beroep kiest waar hij zich iets bij voor kan stellen en waarvoor hij wil gaan, maakt immers meer kans zijn studie succesvol af te ronden en met succes zijn entree op de arbeidsmarkt te maken. Dat lijkt een waarheid als een koe. Toch is de praktijk weerbarstiger. Jaarlijks stopt een veel te groot percentage leerlingen voortijdig, en dus zonder broodnodige startkwalificatie, met hun mbo-opleiding. Recent onderzoek van het CINOP toont aan dat een kwart van de ondervraagde vmbo-leerlingen deels wist wat ze wilden worden, 14 procent had geen enkel idee. Zo n 10 procent wilde op het vmbo al overstappen naar een andere richting. Het beroepsbeeld dat jongeren hebben is niet altijd even realistisch. Veel leerlingen kunnen moeilijk een goede beroeps- en studiekeuze maken. Ze kiezen nog te vaak voor een beroep waar de arbeidsmarkt niet naar vraagt of waarvoor ze niet aan de minimale eisen voldoen. Kiezen is lastig en je moet het kunnen. Hoe u leerlingen kunt helpen bij een realistische opleidings- en beroepskeuze, leest u in deze publicatie Kiezen moet (je) kunnen met goede praktijkvoorbeelden en ziet u op de bijbehorende DVD-film. Er zijn allerlei manieren waarop u jongeren kunt helpen bij hun beroepenoriëntatie. Laat ze bij werkgevers kijken, met mensen praten die het ideale beroep van uw leerlingen uitoefenen en laat leerlingen leren van elkaar. Daarvoor is geld beschikbaar in de lumpsum. Mét de school spelen de ouders

3 3 een belangrijke rol bij de beroeps- en studiekeuze, en daarmee bij de toekomst van hun kinderen. Hoe? Door betrokken te zijn bij de droombaan van hun kinderen, zich te verdiepen in de kansen op de arbeidsmarkt en zich af te vragen of die droombaan het wel echt is voor hun kind. De aanpak van de scholen in Kiezen moet (je) kunnen verschilt, het doel is gelijk: een succesvolle start van jongeren in een vervolgopleiding. Uit eigen ervaring geven de scholen tips en tricks die inspireren en prikkelen om er mee aan de slag te gaan. Belangrijk daarbij is samenwerking: met partners in de regio (ROC s, bedrijfsleven) én met ouders. Met deze handreiking hebben we niet de pretentie volledig te zijn. De publicatie kan u wel op weg helpen. Uit de voorbeelden blijkt dat succes klein kan beginnen. Ik wens u veel succes, maar vooral voldoening bij uw inzet jongeren te ondersteunen bij hun eerste stappen op weg naar een inspirerende toekomst, hún toekomst. Hans de Boer Voorzitter Taskforce Jeugdwerkloosheid

4

5 5 Inhoudsopgave Voorwoord 2 1. Inleiding 6 2. Overzicht van de zes interessante voorbeelden 8 3. Technotalent Rijswijk en Zoetermeer Tutorleren Oss VMBO-Select Zwolle Reitdiepproject Groningen Sectorwerkstukken Den Bosch VMBO Carrousel Winschoten Do s and dont s bij Implementatie 62 Bijlage: respondenten en websites 67 Colofon 68

6 KIEZEN MOET [JE] KUNNEN 6 1. Inleiding Enkele cijfers: 40% van de mbo-leerlingen verlaat de opleiding zonder diploma; 25% hiervan schrijft dit toe aan een verkeerde beroeps- of studiekeuze en/of problemen met de inhoud van de opleiding; 58% van de vmbo-leerlingen die naar het mbo overstapt heeft niet of nauwelijks een beroepsperspectief: - 25% van de leerlingen weet niet wat ze willen worden; - 33% van de leerlingen weet deels wat ze willen worden. Onderzoek wijst uit, dat een onjuist beeld van de gekozen studie en het beroep waartoe de studie opleidt, een belangrijke reden van uitval bij de overstap van vmbo naar het mbo is. Daarnaast speelt ook een onjuist zelfbeeld een belangrijke rol in de uitval. In dit geval heeft een jongere bijvoorbeeld geen inzicht in de eigen mogelijkheden en wensen. De kans is dan groot dat de jongere pas na een gemaakte keuze voor een bepaalde opleiding of beroepsrichting erachter komt dat de praktijk anders is dan hij of zij (in de rest van deze publicatie hanteren we gemakshalve steeds de mannelijke vorm) zich had voorgesteld. Vaak ontstaan er dan grote problemen doordat het in de praktijk niet gemakkelijk is van studierichting te veranderen. Die overstap wordt nog extra bemoeilijkt doordat leerlingen nu juist niet weten wat ze nou wel willen en via welke weg dat bereikt zou kunnen worden. Het risico van voortijdig schoolverlaten is dan zeer groot. Daarom is het van essentieel belang om leerlingen binnen hun schoolloopbaan op een effectieve manier in contact te brengen met actuele en

7 7 realistische beelden van opleidingen en beroepen. Daarbij is het van fundamenteel belang leerlingen te helpen om er voor zichzelf achter te komen wat ze willen, wat ze kunnen, wat ze graag zouden willen leren en hoe ze dat kunnen bereiken. Het maken van een bewuste, toekomstbestendige keuze is echter alleen mogelijk als wordt voldaan aan één hoofdregel: kiezen moet (je) kunnen. De betekenis van deze regel is tweeledig. In de eerste plaats kan een jongere alleen maar kiezen als er goed inzicht is met betrekking tot de verschillende mogelijkheden. Met betrekking tot de keuze voor een bepaalde studie of een bepaald beroep betekent dit dat de jongere ook een goed beeld moet hebben van de eisen die daaraan worden gesteld. Er kan pas echt effectief gekozen worden als een jongere ook weet wat de eigen sterke en zwakke punten zijn en als de jongere het vertrouwen heeft om ingrijpende en moeilijke keuzen te durven maken. In de tweede plaats is het alleen mogelijk voor jongeren om te kiezen als ze weten wat er allemaal te koop is op het gebied van opleidingen en beroepen. Hiervoor is het essentieel dat scholen binnen hun onderwijsorganisatie een situatie creëren waarin leerlingen zoveel mogelijk kunnen uitproberen en op een realistische manier de gevolgen van eventueel te maken keuzen kunnen ervaren. verschillende invullingen van studie- en beroepskeuzeoriëntatie bestudeerd. In januari 2007 zijn de geïnterviewde scholen, vertegenwoordigers van de Taskforce Jeugdwerkloosheid en van het ministerie van OCW en een aantal experts bijeen geweest om elkaars werkwijze te bespreken. Naast deze publicatie is ook een DVD-film gemaakt, eveneens Kiezen moet (je) kunnen genaamd. De goede voorbeelden, die in deze publicatie de revue passeren, worden in deze film in beeld gebracht, opdat u een zo goed mogelijk beeld heeft en - als u vindt dat ook in uw school verbetering gewenst is - een zo gefundeerd mogelijke keuze voor een bij u passende aanpak kunt maken. De in deze publicatie beschreven voorbeelden bieden ieder op hun eigen wijze inspirerende mogelijkheden om het proces van studie- en beroepskeuzeoriëntatie binnen de praktijk van het vmbo te verbeteren en toekomstvast te maken. Voor het samenstellen van deze publicatie zijn op basis van documentenanalyse en interviews met scholen en leerlingen zes

8 KIEZEN MOET [JE] KUNNEN 8 2. Overzicht van de zes interessante voorbeelden 2.1 Inleiding Uitgangspunt voor deze publicatie en ook voor de eerder genoemde DVD-film is het bieden van praktische en inspirerende handvatten aan alle vmbo-scholen op basis van ervaringen van zeven vmbo-scholen bij de uitvoering en invulling van studieen beroepskeuzeoriëntatie voor hun leerlingen. Het gaat om zes verschillende werkwijzen (in één voorbeeld zijn twee van de zeven scholen bij hetzelfde project betrokken), die zijn uitgewerkt in de volgende hoofdstukken. Daarin is een beschrijving van de werkwijze van de scholen, de resultaten en de succesfactoren opgenomen. Voor alle beschreven voorbeelden geldt, dat scholen die hiermee ook aan de slag willen gaan, ervoor kunnen kiezen om een aanpak hetzij geheel, hetzij gedeeltelijk of aangepast over te nemen. Belangrijk is dat scholen die werk willen maken van studie- en beroepskeuzeoriëntatie niet de hele bedrijfsvoering en het totale onderwijsconcept hoeven om te gooien. Tegelijkertijd zijn de voorbeelden in deze publicatie zodanig geselecteerd, dat deze verder gaan dan een tijdelijk project of tijdelijke acties. De inzet is handvatten aan te reiken, die een blijvende, structurele verbetering voor leerlingen op het vmbo opleveren. In dit hoofdstuk geven wij een overzicht van werkwijzen om geheel of gedeeltelijk op uw school in te kunnen voeren, ingedeeld op basis van de volgende hoofdaccenten:

9 9 1. mentoring en coaching 2. flexibilisering van het onderwijsaanbod 3. samenwerking met andere vmbo-scholen en/of met ROC s 4. samenwerking vmbo - bedrijfsleven Daarnaast geven we in dit hoofdstuk weer wat de kenmerken van de werkwijzen zijn en wat belangrijke succesfactoren zijn: welke randvoorwaarden zijn noodzakelijk om een aanpak tot een succes te maken? In de hoofdstukken drie tot en met acht zijn de integrale beschrijvingen van de geselecteerde voorbeelden opgenomen. 2.2 Mentoring en coaching Een dialoog voeren over ervaringen binnen en buiten het onderwijs is voor leerlingen van belang. Het verkrijgen van een goed beeld van zichzelf, de maatschappij en hun plek daarin kan goed vorm krijgen door een dergelijke dialoog te voeren met andere leerlingen of leerlingen van een andere school waarmee leerlingen zich kunnen identificeren. De mentees kunnen door de gesprekken met hun leerling-mentoren een beter beeld krijgen van hun oriëntatie op hun toekomstige loopbaan. De leerling-mentoren op hun beurt kunnen hun studie- of beroepskeuze bevestigen door aan anderen uit te leggen waarom zij juist die keuze hebben gemaakt. Daarnaast doen zij coachingsvaardigheden op. Een typisch geval van een win-winsituatie. Daarnaast is het van belang dat de leerlingen een zo breed mogelijk perspectief wordt geboden. Het inzetten van een rolmodel als mentor, uit een heel andere setting dan de achtergrond van de leerlingen, biedt de leerlingen op basis van de peergroup benadering (effectieve beïnvloeding door leeftijdsgenoten) een nieuw referentiekader. Bovendien biedt dit nieuwe perspectief (weten wat je wilt) motivatie om te slagen en een diploma te halen. Mentoring en coaching kan op verschillende manieren worden aangepakt. In de voorbeelden die wij hebben onderzocht kwamen de volgende invullingen naar voren:

10 KIEZEN MOET [JE] KUNNEN 10 Verschillende werkwijzen Kenmerken Waar te vinden 1 Vmbo-leerling is mentor van po-leerlingen (leerling-mentoren) 2 Mbo-leerling is mentor van vmbo-leerling. Hbo-leerling is mentor van mbo-leerling Jongeren leren van jongeren Leraren leren van jongeren Jongeren leren van het leraarschap Jongeren leren van jongeren Leraren leren van jongeren IMC Rijswijk en Stedelijk College Zoetermeer (H3) IMC Rijswijk en Stedelijk College Zoetermeer (H3) 3 Bovenbouwleerling is tutor van onderbouwleerling vmbo (tutorleren). De onderbouwleerling wordt begeleid door een docentmentor Jongeren leren van jongeren Mentoren leren van leerlingen en andersom Hooghuis Lyceum Oss (H4) 4 Samenwerking met bedrijfsmentoren Betrokkenheid van de ouders bij de matching van leerling aan mentor Toegang tot nieuwe bedrijfsnetwerken IMC Rijswijk (H3) Een succesvol voorbeeld van mentoring wordt toegepast door het IMC in Rijswijk en het Stedelijk College Zoetermeer in het kader van het project TechnoTalent. De genoemde peergroup benadering, waarvoor is gekozen door de twee beschreven vmbo-scholen, leidt tot positieve reacties van alle betrokkenen. Mentees worden geïnformeerd door jongeren die in leeftijd dichtbij staan en het keuzetraject zelf hebben doorlopen. Voor de leerling-mentor zelf heeft deze activiteit ook belangrijke toegevoegde waarde. Deze ontwikkelt nieuwe competenties en vaardigheden en verwerft bovendien op een pakkende manier zelfinzicht en meer echt bewustzijn ten aanzien van keuzemogelijkheden. De aanpak in Rijswijk en Zoetermeer is ontstaan vanuit het project TechnoTalent, maar is ook voor andere vakgebieden dan techniek toepasbaar. Zie voor meer informatie hoofdstuk 3. In Oss wordt door het Hooghuis Lyceum gewerkt met tutorleren. De oriëntatie vindt plaats voor en door eigen leerlingen. Tutorleren is ingebed in de lessentabel en budgetneutraal ingevoerd. De leerling wordt al in het eerste jaar voorbereid op de vervolgstappen binnen de school. Onderbouwleerlingen worden door het contact met de tutor geïnspireerd: door het maken van opdrachten krijgen zij inzicht in de sector en de afdelingen binnen de sector. Zie voor meer informatie hoofdstuk 4.

11 Flexibilisering van het onderwijsaanbod Zowel leerlingen die precies weten wat ze willen als leerlingen op het vmbo die zoekende zijn naar hun richting, zijn gebaat bij het volgen van lessen uit meerdere beroepsoriënterende richtingen. Hiermee kunnen zij voor zichzelf uitproberen of die richting bij hen past. Voor leerlingen is het kiezen in het tweede jaar daarom niet altijd ideaal. Er zijn voorbeelden van vmbo-scholen die hun onderwijsaanbod in de bovenbouw zelf of in samenwerking met andere vmbo-scholen flexibiliseren, waardoor leerlingen op een later moment en op een betere manier kunnen kiezen. Meer keuzemogelijkheden voor leerlingen betekent dat zij goed moeten worden begeleid. Informatie, voorlichting, maar ook betrokkenheid van ouders en verzorgers is daarbij onontbeerlijk. Mentoren spelen daarbij een belangrijke rol. Flexibilisering van het onderwijsaanbod vindt plaats in het kader van VMBO-Select in Zwolle. VMBO-Select is een praktische tussenstap op weg naar een fusie van de bovenbouw van de twee betrokken vmbo-scholen, het Thomas a Kempis College en het Agnietencollege. Deze tussenstap houdt in, dat in afstemming met het ROC is gekozen voor een modulaire opzet van hun bovenbouw, waaruit in de volle breedte door leerlingen kan worden gekozen. De reacties in woord en daad van leerlingen en ouders zijn positief en beloven veel voor de nog te meten kwantitatieve resultaten. VMBO-Select slaagt er in om de examenprogramma s van de beroepsgerichte vakken volledig af te ronden en de leerlingen goed voor te bereiden op het centraal examen. Deze aanpak wordt niet alleen in Zwolle, maar bijvoorbeeld ook in Winsum uitgevoerd. Zie voor meer informatie hoofdstuk 5. Werkwijze Kenmerken Waar te vinden 1 Flexibiliseren van het onderwijs in modulen in de bovenbouw van het vmbo Een breed opleidingenaanbod Mogelijkheid tot het uitstellen van de keuze Brede oriëntatie op talenten en ambities VMBO-Select Zwolle (H5)

12 KIEZEN MOET [JE] KUNNEN Samenwerking vmbo en mbo De oriëntatie van de vmbo er is primair gericht op een vervolgopleiding op een ROC. Uiteraard is het daarbij ook van belang om het langere termijn beroepsbeeld goed op het netvlies te hebben. Tussen het vmbo en het mbo liggen op een groot aantal vlakken lijnen om het onderwijs beter op elkaar aan te sluiten, op tijd BPV-plaatsen te organiseren en de jongeren goed over te dragen van het vmbo naar het ROC. In het kader van studie- en beroepskeuzeoriëntatie zien we meerdere samenwerkingsvarianten. Niet zelden is ook de onderbouw van het vmbo betrokken, omdat de leerlingen in een vroeg stadium een zo goed mogelijke keuze moeten kunnen maken. Leerlingen kennis laten maken met verschillende beroepen en verschillende opleidingen op het ROC helpt ze een beter onderbouwde keuze en een goede start op het ROC te maken. Dit kan op verschillende manieren worden vormgegeven, variërend van praktijksimulaties op het ROC bij verschillende sectoren, het opzetten van een gezamenlijke methodiek voor loopbaanoriëntatie, tot het uitvoeren van het verplichte sectorwerkstuk in de toekomstige ROC-omgeving. In onderstaande tabel zijn deze aanpakken opgenomen: Verschillende werkwijzen Kenmerken Waar te vinden 1 Methodiek vmbo en ROC voor loopbaanorientatie in het derde leerjaar dmv praktijksimulaties op het mbo die op het vmbo worden voorbereid en geëvalueerd 2 Vmbo-leerlingen voeren het verplichte sectorwerkstuk uit bij de verschillende opleidingen binnen de ROC s in de hele regio Leerling wordt door eigen ervaring, zelfevaluatie en ondersteuning geconfronteerd met het maken van een keuze op basis van praktijksimulaties. Relatie versterken tussen docenten en mentoren Juiste beeldvorming opleidingen ROC Ervaren door te doen, leidt tot een beter onderbouwde keuze Reitdiep College, Noorderpoort College Groningen (H6) Hervion College, Koning Willem I College Den Bosch (H7)

13 13 In Groningen heeft het Reitdiepproject ertoe bijgedragen, dat de uitval op het mbo spectaculair is gedaald: van 30% naar 6%! De leerlingen van de deelnemende scholen doen binnen alle sectoren ervaring op binnen het mbo en kunnen daarmee ervaren of een sector (verwacht of onverwacht) wel of niet bij hen past. Door het voorbereiden en evalueren van de ervaring op het mbo is het effect maximaal, waarbij de mentor bij het keuzeproces van de leerling een belangrijke rol vervult. Deze aanpak wordt overigens niet alleen in Groningen, maar ook in Utrecht uitgevoerd. Zie voor meer informatie hoofdstuk 6. Het sectorwerkstuk is een verplicht programmaonderdeel in de gemengde en theoretische leerwegen. Leerlingen kiezen een thema dat binnen hun eigen sector past. Dit thema kan verbonden zijn aan één of meer vakken binnen de sector, maar het kan ook gericht zijn op een vervolgopleiding of beroep binnen de sector. Dit sectorwerkstuk is een uitermate geschikt aangrijpingspunt voor het aangaan van een praktische, voor leerlingen zeer inspirerende samenwerking met een mbo-instelling. In s Hertogenbosch is hiervoor gekozen, waarbij door het succes van de formule steeds meer scholen zijn aangehaakt. Een belangrijke factor hierbij is de win-winsituatie voor vmbo en mbo: het vmbo biedt de leerlingen een gefundeerde oriëntatie op de opleidingen en de mbo-instelling voorkomt dat leerlingen een opleiding kiezen die niet bij ze past waardoor ze uitvallen uit het eerste jaar. Het sectorwerkstuk dient voor leerlingen als een reality check bij de keuzebepaling. Zie hoofdstuk 7.

14 KIEZEN MOET [JE] KUNNEN Samenwerking vmbo en het bedrijfsleven Voor scholen zijn contacten met het bedrijfsleven zeer functioneel om bij het onderwijsaanbod steeds goed te weten welke competenties voor bedrijven van belang zijn. Ook voor leerlingen is rechtstreeks contact met het bedrijfsleven een leerrijke ervaring. Ze krijgen zo zicht op hun toekomstige werkomgeving. Voor leerkrachten vormen bedrijfscontacten een kans om hun kennis over beroepen op de arbeidsmarkt aan te vullen. Andersom geldt dat het voor het bedrijfsleven, zeker in een tijd van krapte op de arbeidsmarkt, interessant is om leerlingen in een vroeg stadium voor hun sector te interesseren en kennis te laten maken met wat een sector te bieden heeft voor hun loopbaan. Vanuit meerdere perspectieven is deze samenwerking dus van belang. Samenwerking tussen vmbo en bedrijfsleven kan vanuit meerdere initiatieven ontstaan. In de tabel is één voorbeeld opgenomen: In hoofdstuk 8 staat de VMBO Carrousel in Winschoten beschreven. Een succesvol project, getuige de verbreding hiervan naar andere sectoren en getuige het verder uitbouwen c.q. differentiëren ervan: er zijn meerdere trajecten mogelijk, waarbij het uitgangspunt is dat de aanpak aansluit op de wensen en behoeften van leerlingen van de vmbo-school. Leerlingen die deelnemen aan de Carrousel maken op een actieve manier kennis met de verschillende onderdelen van een leerbedrijf. Hierdoor krijgen zij een breder beeld van de mogelijkheden dan bij een stage het geval zou zijn geweest. Tijdens een stage is de kans groot dat een leerling bijvoorbeeld op slechts één afdeling van een zorginstelling terecht komt. Tijdens het Carrouselbezoek komt de leerling ook op de andere afdelingen. Hierdoor krijgen de leerlingen de mogelijkheid om sfeer te proeven. Door het werk aan den lijve te ervaren kunnen ze een beter gefundeerde keuze maken voor studie of beroep. Ook deze aanpak is niet alleen in Winschoten, maar bijvoorbeeld ook in Amsterdam in uitvoering. Werkwijze Kenmerken Waar te vinden 1 Beroepenoriëntatie door leerlingen van vmbo s in de regio, om ervaring op te doen bij een bedrijf binnen een bepaalde branche Leerlingen een beter beeld geven van verschillende sectoren, beroepen en opleidingen Leerlingen sfeer laten proeven Zorgen dat leerlingen een gemotiveerde keuze maken voor opleiding of beroep VMBO Carrousel (H8)

15 Aan de slag Aan het slot van iedere beschrijving zijn adviezen van ervaringsdeskundigen, namelijk de geïnterviewde scholen, opgenomen. Wat was achteraf belangrijk bij het opzetten van dit project? Hoe is alles begonnen? Wat zou je de volgende keer anders doen? Wat bleek niet te werken en heeft daarom geleid tot bijsturing? De antwoorden op deze vragen bevelen wij van harte onder uw aandacht aan. Verderop in deze publicatie, na de zes beschrijvingen, gaan we tot slot nog in op een zestal implementatielessen. Kies een aanpak die inspireert, leer van de ervaringen van anderen en help zo uw leerlingen echt bij het lastige keuzeproces waar ze voor staan. Wij hopen dat deze publicatie u daarbij op enigerlei wijze helpt of op ideeën brengt. Om meer te weten te komen over een werkwijze, waar uw interesse naar uit gaat, kunt u contact opnemen met de per school genoemde contactpersoon of kunt u voor meer informatie kijken op de website

16 KIEZEN MOET [JE] KUNNEN Technotalent Rijswijk en Zoetermeer Waarom deze aanpak? Student- en leerlingmentoren maken talenten wakker! Landelijk is sprake van een probleem in de sector Techniek en Technologie vanwege een lage uitstroom van technisch geschoolden naar de beroepspraktijk en een hoog aantal voortijdige schoolverlaters in de sector Techniek. In de regio Haaglanden pakt men in samenwerking met het onderwijs en het bedrijfsleven dit probleem aan door leerlingen een zo realistisch en actueel mogelijk beeld te geven van techniek in het onderwijs en het bedrijfsleven. Bij TechnoTalent worden aansprekende leermiddelen toegepast, met het bedrijfsleven samengewerkt én leerling- en studentmentoren ingezet. Zowel het Interconfessioneel Makeblijde College (IMC) Rijswijk als het Stedelijk College Zoetermeer is betrokken bij de inzet van student- en leerling-mentoren. De aanpak, die ook toepasbaar is op andere vakgebieden dan techniek, is gericht op de volgende punten: Het geven van een juist en actueel studie- en beroepskeuzebeeld aan jongeren én hun omgeving, bijvoorbeeld hun ouders. Het bieden van de mogelijkheid om praktische ervaring op te doen.

17 17 Het stimuleren van de keuze van jongeren voor techniek en technologie door het aantrekkelijker maken van het onderwijs. Het garanderen van een doorlopende leerlijn van primair onderwijs naar voortgezet, middelbaar en hoger beroepsonderwijs en arbeidsmarkt. TechnoTalent Groep: is een samenwerkingsverband in de regio Haaglanden waaraan onderwijsinstellingen en andere partijen, waaronder het bedrijfsleven, deelnemen. De TechnoTalent Groep (hierna TechnoTalent) neemt de algehele coördinatie van het programma op zich, inclusief het ontwerpen, ontwikkelen en evalueren van de aanpak. Organisatiestructuur: rollen en verantwoordelijkheden HBO/MBO VMBO Studentmentor: is in dit verband een leerling van het mbo die de vmbo-leerling coacht tijdens het uitvoeren van techniekopdrachten (op het mbo worden leerlingen op hun beurt gecoacht door studentmentoren van het hbo). Leerling-mentor: een leerling-mentor is een derde of vierde jaars leerling van het vmbo die zich inzet als mentor tijdens technieklessen in het primair onderwijs. Student - mentor Techno- Talent Leerling - mentor Basisschool Docenten: de (vak)docent begeleidt de leerling-mentor. Basisschool: de basisschool is de betrokken partij (groep 7/8) die de leerling-mentor ontvangt tijdens de techniekles. De docent van de basisschool en de begeleider van de leerling-mentor op het vmbo hebben tijdens het traject regelmatig contact. Vmbo-school: de vmbo-instelling levert de leerling-mentor. Het Stedelijk College heeft een eigen interne coördinator aangesteld die het contact legt met de basisschool. Ook onderhoudt de coördinator van het Stedelijk College het contact met TechnoTalent.

18 KIEZEN MOET [JE] KUNNEN 18 PABO (studenten): de leerling-mentoren worden in totaal twee dagdelen getraind door studenten van de PABO. Ook leggen deze trainers tijdens de mentor periode een bezoek af aan de basisschool ter ondersteuning van zowel de school als de mentor. Voor zowel de leerling-mentoren als de studentmentoren geldt dat zij gestimuleerd worden te reflecteren op de eigen vervolgopleiding of beroepskeuze. Daarnaast ontwikkelen de mentoren belangrijke loopbaancompetenties en sociale vaardigheden: zelfstandig werken, leiding geven, omgaan met weerstand, samenwerken, feedback geven en krijgen, en op tijd komen. De aanpak Het mentortraject is gebaseerd op de gedachte dat jongeren meer leren van leeftijdgenoten dan van docenten als het gaat om studie- en beroepskeuzeoriëntatie; de zogenaamde peergroup gedachte. De mentoren hebben zelf al een keuzeproces doorgemaakt. Zij kunnen als geen ander vertellen hoe zij tot die keuze zijn gekomen en waarom. De student- en leerlingmentoren zijn dan ook geen onderwijsassistenten, maar mentoren. Zij kunnen leerlingen begeleiden bij hun studie- en beroepskeuzeoriëntatie en brengen daarnaast technische kennis over die zij zelf hebben opgedaan tijdens de opleiding die zij volgen. Zij fungeren hierdoor als rolmodel voor jongeren die nog het keuzeproces moeten doorlopen. Naast het feit dat ze kennis en ervaring overbrengen, worden de mentoren gedwongen te reflecteren op hun eigen keuzeproces. Dit wordt door hen ervaren als toegevoegde waarde op het beroepskeuzeproces. Door de mentoring ontwikkelen zij tevens diverse competenties, zoals bijvoorbeeld het overbrengen van informatie en samenwerken. Uitleg geven met je handen op de rug

19 19 Derde of vierde leerjaar Selectiefase t/m oktober Nov: eerste training door Pabo Start inzet leerlingmentoren: 9 weken Na 6 weken: tweede training Pabo Na inzet: evaluatie en afsluiting De leerling-mentoren komen uit het derde en vierde leerjaar van het vmbo, richting Techniek. Bij het Stedelijk College in Zoetermeer worden deze mentoren aan het begin van het schooljaar geselecteerd door een vakdocent van het beroepsvoorbereidend programma, die hen beoordeelt op de benodigde capaciteiten en kennis. Deze competenties zijn uitgebreid beschreven in het handboek dat door TechnoTalent in samenwerking met de scholen is opgesteld bij aanvang van de pilot in De leerlingen die mentor willen worden, schrijven vervolgens een sollicitatiebrief aan de basisschool waar zij de activiteiten uit gaan voeren. De leerling-mentoren gaan tijdens de lesuren van het beroepsvoorbereidend programma naar de basisschool. De leerling- en studentmentoren brengen de docenten op de hoogte van de meest recente ontwikkelingen op hun vakgebied in het vervolgonderwijs. Hierdoor zijn zij op hun beurt beter in staat leerlingen te begeleiden bij hun studie- en beroepskeuzeoriëntatie.

20 KIEZEN MOET [JE] KUNNEN 20 Voordat de leerling-mentoren aan de slag gaan, volgen zij een training bij de PABO van de Haagse Hogeschool. Deze training beslaat twee dagdelen: één dagdeel vindt plaats voorafgaand aan de start van de mentoring en de andere training vindt plaats na ongeveer zes weken. Tijdens deze training staan de competenties centraal waarover de leerling-mentor moet beschikken en de manier waarop de mentor les moet geven. De leerling-mentoren van het Stedelijk College gaan gedurende een periode van negen effectieve weken één middag in de week naar de basisschool om de leerlingen uit groep zeven en acht te ondersteunen tijdens de techniekles. Zij gaan altijd met minimaal twee tegelijkertijd. De leerling-mentoren maken voor invulling van de lessen gebruik van het materiaal dat voor de technieklessen in groep 7 en 8 is ontwikkeld: het ontdekkasteel. Voor de invulling van de les kiest de leerling-mentor een opdracht uit het ontdekkasteel en legt deze uit aan de leerlingen. Vervolgens laat hij de leerlingen zelf de opdracht uitvoeren. Hierbij speelt het concept van ontdekkend leren in het primair onderwijs een rol. De mentoren mogen alleen uitleg geven met de handen op de rug. Dit betekent dat zij de leerlingen mogen begeleiden bij het goed uitvoeren van een opdracht, maar dat ze geen antwoorden voorzeggen of technische handelingen voordoen. Voorbeelden van opdrachten zijn het bouwen van een brug en het maken van een motor van technisch lego. Het mentorschap wordt afgesloten met het schrijven van een verslag, dat deel uitmaakt van het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA). Hiermee is de inzet van de mentoren verankerd in het onderwijsprogramma van de vmbo instelling. De leerlingen-mentoren krijgen daarnaast een certificaat als bewijs van deelname. Binnen de aanpak bestaan meerdere programmalijnen. Een leerling-mentor op het vmbo kan meegroeien met het programma door studentmentor te worden op het mbo. De jongere ontwikkelt hierdoor extra competenties naast die, welke hij zich eigen maakt via het volgen van de reguliere lessen. Overigens kent het IMC Rijswijk naast de inzet van leerling- en studentmentoren ook een bedrijfsmentor. Dit is een rolmodel uit het bedrijfsleven, met wie het IMC maandelijks enkele uren contact heeft. Dit draagt bij leerlingen bij aan een beter beeld van het werkveld volgend op de opleiding. Doordat ouders uitdrukkelijk bij de matching betrokken worden, heeft het mentorproject positieve effecten op relaties tussen alle betrokkenen.

21 21 De studentmentoren volgen onderwijs aan het mbo of het hbo. Ook voor hen geldt dat zij het proces van ontdekkend leren begeleiden en leerlingen ondersteunen in hun studie- en beroepskeuze. De studentmentoren zijn geen onderwijsassistenten, maar coachen de leerling tijdens het uitvoeren van techniekopdrachten. De invulling van de inzet van mentoren is altijd schoolspecifiek. De school is vrij om invulling te geven aan zowel het aantal mentoren, als ook aan de duur van het mentoraat. Techno- Talent heeft een handboek geschreven waarin de aanpak onafhankelijk van een specifieke situatie wordt beschreven. Hierdoor kan de aanpak op elke school toegepast worden. Kritische succesfactoren De aanpak is onafhankelijk van specifieke omstandigheden opgezet, waardoor het op elke school toegepast kan worden. Daarnaast is de aanpak van TechnoTalent regio- en sectoroverstijgend. Dit betekent dat het mentoraat niet alleen in de sector Techniek, maar ook op andere vakgebieden toepasbaar is. Goede contacten en korte lijnen met de samenwerkende scholen. Onder meer door het aanwijzen van duidelijke contactpersonen door de scholen. Kritische selectie van de mentoren. Het Stedelijk College laat de selectie van leerling-mentoren uitvoeren door vakdocenten. Zij zien de leerlingen in actie tijdens de praktijklessen en kunnen zo hun competenties goed inschatten. De regiefunctie van TechnoTalent. Zij ontwikkelt materialen, evalueert de aanpak en past deze indien nodig aan. TechnoTalent heeft ook de contacten met de onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven. Leerling: Ik weet nu hoe het is voor onze leraar om voor de klas te staan.

KIEZEN MOET [JE] KUNNEN Z E S PRAKTIJ K V O O R B E E L D E N VA N S T U D I E- EN BEROEPSKEUZEORIËNTAT I E I N H E T V M B O

KIEZEN MOET [JE] KUNNEN Z E S PRAKTIJ K V O O R B E E L D E N VA N S T U D I E- EN BEROEPSKEUZEORIËNTAT I E I N H E T V M B O KIEZEN MOET [JE] KUNNEN Z E S PRAKTIJ K V O O R B E E L D E N VA N S T U D I E- EN BEROEPSKEUZEORIËNTAT I E I N H E T V M B O Voorwoord Help ze kiezen! Een realistische en doordachte beroeps- en studiekeuze

Nadere informatie

VMBO-Select: een menu voor jezelf Vrije keuze in het vmbo

VMBO-Select: een menu voor jezelf Vrije keuze in het vmbo : een menu voor jezelf Vrije keuze in het vmbo In deze folder maakt u kennis met VMBO-Select, TalentStad-in-aanbouw, een nieuwe visie op het vmbo. TalentStad is een samenwerkingsverband van het Agnieten

Nadere informatie

College voor. beroepsonderwijs. vmbo basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen. algemeen toegankelijk

College voor. beroepsonderwijs. vmbo basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen. algemeen toegankelijk College voor vmbo basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen algemeen toegankelijk beroepsonderwijs College voor Beroepsonderwijs Wie zijn we? Alle leerlingen die de basisberoepsgerichte of de kaderberoepsgerichte

Nadere informatie

8 uitgangspunten. Leerbedrijf BAVA => BaVa Leerwerktraject => LWT Leerwerkhuis => LWH De Vip groep => VIP. 1 doelgroepomschrijvingen

8 uitgangspunten. Leerbedrijf BAVA => BaVa Leerwerktraject => LWT Leerwerkhuis => LWH De Vip groep => VIP. 1 doelgroepomschrijvingen 8 uitgangspunten De deelnemende scholen willen uitgaan van dezelfde uitgangspunten. Helaas is het nog niet mogelijk om al die punten te verwezenlijken. De verschillende scholen geven aan hoever de zaken

Nadere informatie

Ons. Onderwijs. Kwaliteit in onderwijs

Ons. Onderwijs. Kwaliteit in onderwijs Ons Onderwijs Kwaliteit in onderwijs Voorwoord Bij Marianum staat de ontwikkeling van de leerling voorop. Wij staan voor aantrekkelijk en afgestemd onderwijs, gemotiveerde leerlingen en goede eindresultaten.

Nadere informatie

Visie op Loopbaanoriëntatie en begeleiding

Visie op Loopbaanoriëntatie en begeleiding Visie op Loopbaanoriëntatie en begeleiding regio s-hertogenbosch en omgeving LOB is een verzameling van activiteiten binnen een loopbaangerichte leeromgeving om jongeren actief te laten werken aan hun

Nadere informatie

Hulp bij ADHD. Scholingsaanbod

Hulp bij ADHD. Scholingsaanbod Hulp bij ADHD Dit heeft mijn beeld van ADHD enorm verrijkt. Ik zie nu veel mogelijkheden om kinderen met ADHD goede begeleiding te bieden deelnemer workshop bij Fontys Hogescholen Copyright 2010 Hulp bij

Nadere informatie

Wat doe ik, wa ik en wat wil i

Wat doe ik, wa ik en wat wil i DC START Wat doe ik, wa ik en wat wil i VAN EN VOOR HEEL DRENTHE Drenthe College is een regionaal opleidingen centrum, een school voor middelbaar beroepsonderwijs (mbo), volwasseneneducatie, bedrijfsopleidingen

Nadere informatie

Algemene uitleg door 2College Durendael

Algemene uitleg door 2College Durendael Algemene uitleg door VMBO algemeen VMBO, hoe is het ontstaan en waarom? Met de invoering van het VMBO in 1999 wilde toenmalig staatssecretaris van Onderwijs, mevr. T. Netelenbos (PvdA) de instroom in het

Nadere informatie

Specifiek vmbo, vmbo voor leerlingen met extra ondersteuningsbehoefte. Leerwegen: BBL, KBL, TL. samen een eigen wijze weg vinden

Specifiek vmbo, vmbo voor leerlingen met extra ondersteuningsbehoefte. Leerwegen: BBL, KBL, TL. samen een eigen wijze weg vinden Specifiek vmbo, vmbo voor leerlingen met extra ondersteuningsbehoefte Leerwegen: BBL, KBL, TL Bij De Rotonde werkt een jong team in de onderbouw. Onze docenten staan daarom dicht bij de leerlingen. De

Nadere informatie

Kennismiddag 22 juni 2017

Kennismiddag 22 juni 2017 Kennismiddag 22 juni 2017 Programma Champs on Stage LOB en belang van stages Het orientatieproces Het stageproces Champs on Stage Ambitie Brug slaan tussen onderwijs en bedrijfsleven om schooluitval en

Nadere informatie

1. Voorronde op school

1. Voorronde op school Inhoudsopgave Pagina 1. Voorronde op school 2 1.1 Aanmelden 2 1.2 Kwalificatie voor het provinciaal kampioenschap 2 1.2 Voorronde organiseren 2 1.3 Wedstrijdopdrachten 2 2. Provinciaal kampioenschap 3

Nadere informatie

Programma sessie. Vraag. theorie naar. praktijk. Van wie heeft u geleerd na te denken over de keuzes in uw loopbaan? VMBO Congres 31 januari 2013.

Programma sessie. Vraag. theorie naar. praktijk. Van wie heeft u geleerd na te denken over de keuzes in uw loopbaan? VMBO Congres 31 januari 2013. Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding op het VMBO Ahmed Mahamed Jan Lauwrens Haisma Programma sessie van theorie naar praktijk en in gesprek daarover Vraag Van wie heeft u geleerd na te denken over de keuzes

Nadere informatie

De weg van traditioneel vmbo naar intersectoraal vmbo

De weg van traditioneel vmbo naar intersectoraal vmbo Van Theorie naar Praktijk De weg van traditioneel vmbo naar intersectoraal vmbo In deze bijdrage slaat junior adviseur Marloes Zewuster van CINOP de brug tussen de theorie van het intersectorale vmbo en

Nadere informatie

Samenvatting effecten en resultaten Masterplan CGO Zuid-Holland

Samenvatting effecten en resultaten Masterplan CGO Zuid-Holland BIJLAGE: Samenvatting effecten en resultaten Masterplan CGO Zuid-Holland Pagina 1: Effecten bij leerlingen Effecten bedrijven - onderwijs Toelichting: De percentages onder het kopje Nul zijn de uitersten

Nadere informatie

Doelomschrijving vier deelnemende scholen

Doelomschrijving vier deelnemende scholen Doelomschrijving vier deelnemende scholen 1 doelgroepomschrijvingen Leerbedrijf BAVA (ROC-AKA) Het leerbedrijf Basisvaardigheden (BAVA) is onderdeel van de school voor AKA van het ROC Midden Brabant. Bij

Nadere informatie

FAQ lijst Hooghuisbreed

FAQ lijst Hooghuisbreed FAQ lijst Hooghuisbreed Algemeen Hoe is passend onderwijs in deze regio geregeld? Sinds 2014 is passend onderwijs ingevoerd op alle scholen in Nederland. Dat houdt in dat de leerlingen zoveel mogelijk

Nadere informatie

Onderzoek naar gebruik, waardering, impact en behoefte aan LOB onder scholieren en studenten.

Onderzoek naar gebruik, waardering, impact en behoefte aan LOB onder scholieren en studenten. Onderzoek naar gebruik, waardering, impact en behoefte aan LOB onder scholieren en studenten. 1. Samenvatting Scholieren willen LOB! Dat is goed want loopbaanoriëntatie en begeleiding (LOB) is belangrijk.

Nadere informatie

Juridische medewerker

Juridische medewerker 28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...

Nadere informatie

doe er wat mee! Ik zie een ster

doe er wat mee! Ik zie een ster lob lob doe er wat mee! Ik zie een ster Algemene info LOB Waarom is LOB (loopbaanoriëntatie en -begeleiding) in het vmbo een kernopgave voor docenten, ouders en leerlingen? De situatie Veel leerlingen,

Nadere informatie

Hulp bij ADHD. Scholingsaanbod

Hulp bij ADHD. Scholingsaanbod Hulp bij ADHD Dit heeft mijn beeld van ADHD enorm verrijkt. Ik zie nu veel mogelijkheden om kinderen met ADHD goede begeleiding te bieden deelnemer workshop bij Fontys Hogescholen Copyright 2010 Hulp bij

Nadere informatie

Aanval op de uitval. perspectief en actie

Aanval op de uitval. perspectief en actie Aanval op de uitval perspectief en actie Fatma wil fysiotherapeut worden. En dat kan ze ook. Maar ze heeft nog een wel een lange leerloopbaan te gaan. Er kan in die leerloopbaan van alles misgaan waardoor

Nadere informatie

Je maakt het op het Vakcollege Noordoostpolder Schooljaar 15/16

Je maakt het op het Vakcollege Noordoostpolder Schooljaar 15/16 Je maakt het op het Vakcollege Noordoostpolder Schooljaar 15/16 Onderwijs voor jongeren met gouden handen die aan een gouden toekomst willen werken. Dat is het Vakcollege Noordoostpolder. Leerlingen die

Nadere informatie

Decanaat Lekkerkerk. Loopbaanoriëntatie en begeleiding in VMBO-BK2. Loopbaan Oriëntie en Beroep (LOB)

Decanaat Lekkerkerk. Loopbaanoriëntatie en begeleiding in VMBO-BK2. Loopbaan Oriëntie en Beroep (LOB) Decanaat Loopbaanoriëntatie en begeleiding in VMBO-BK2 Loopbaan: Als je bezig bent met je schoolloopbaan dan ben je bezig met vragen over jouw toekomst. Wat voor beroepen vind je interessant? Wat voor

Nadere informatie

Special voor bijna-brugklassers en ouders

Special voor bijna-brugklassers en ouders Special voor bijna-brugklassers en ouders JOUW toekomst begint hier! Leren = doen Vakcollege Maarsbergen Leren door doen voor alle leerlingen in het vmbo Beste bijna-brugklassers, ouders/verzorgers, Fijn

Nadere informatie

Elke dag een ontdekking

Elke dag een ontdekking Elke dag een ontdekking vmbo elke dag een uitdaging Uw zoon of dochter heeft een vmbo advies. Nu volgt de uitdaging van het kiezen van de juiste school. Een school waar uw kind zich prettig voelt en die

Nadere informatie

Contact. particuliere hogeschool voor beroepsonderwijs. bezoekadres Handelskade 75. postadres Postbus 2119 7420 AC Deventer

Contact. particuliere hogeschool voor beroepsonderwijs. bezoekadres Handelskade 75. postadres Postbus 2119 7420 AC Deventer Contact bezoekadres Handelskade 75 postadres Postbus 2119 7420 AC Deventer telefoon 0570-60 30 83 fax 0570-60 37 05 e-mail info.next@saxion.nl particuliere hogeschool voor beroepsonderwijs Hbo Tweedegraadslerarenopleiding

Nadere informatie

Stappenplan invoering vernieuwing beroepsgerichte programma s vmbo

Stappenplan invoering vernieuwing beroepsgerichte programma s vmbo Stappenplan invoering vernieuwing programma s vmbo Regelmatig wordt de vraag gesteld of er een stappenplan is waarin zaken staan die geregeld moeten zijn voor de nieuwe examenprogramma s in school van

Nadere informatie

Werkexploratie en Ouderbetrokkenheid. Overzicht van het project werkexploratie

Werkexploratie en Ouderbetrokkenheid. Overzicht van het project werkexploratie Werkexploratie en Ouderbetrokkenheid Overzicht van het project werkexploratie Van december 2015 tot - september 2017 vindt een project werkexploratie plaats. Dit vindt plaats in het kader van de kabinetsbrede

Nadere informatie

LOB op het Bonaventuracollege Mariënpoelstraat.

LOB op het Bonaventuracollege Mariënpoelstraat. LOB op het Bonaventuracollege Mariënpoelstraat. Ik weet al wat ik word mezelf! Ouders zien vaak iets bijzonders in hun kinderen. Ze hebben gelijk, de mogelijkheden zijn onbeperkt. Waar staat LOB voor in

Nadere informatie

In dit boekje vinden jullie informatie over de vervolgmogelijkheden na klas 1 en 2 op onze school.

In dit boekje vinden jullie informatie over de vervolgmogelijkheden na klas 1 en 2 op onze school. 2 Voorwoord Beste leerlingen/geachte ouders, In dit boekje vinden jullie informatie over de vervolgmogelijkheden na klas 1 en 2 op onze school. Als leerling is een richting kiezen voor jou heel belangrijk.

Nadere informatie

Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo

Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo Stimuleringsproject LOB in het mbo Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo Draaiboeken voor drie activiteiten op het snijvlak vmbo-mbo Nieuwsgierig hoe u samenwerking tussen vmbo en mbo

Nadere informatie

Voordat begonnen kan worden met de praktische voorbereiding voor de lessen moet er eerst een schoolvisie op het nieuwe programma zijn

Voordat begonnen kan worden met de praktische voorbereiding voor de lessen moet er eerst een schoolvisie op het nieuwe programma zijn Stappenplan invoering vernieuwing beroepsgerichte programma s vmbo Recentelijk werd de vraag gesteld door docenten of er een stappenplan is van zaken die geregeld moeten zijn voor je van start kunt gaan

Nadere informatie

Vakkundig in Actief leren

Vakkundig in Actief leren Vakkundig in Actief leren Vakkundig in Actief leren Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs Oud-Beijerland Het Actief College Het Actief College is een openbare scholengemeenschap voor beroepsgerichte

Nadere informatie

WELKOM OP HET GROENE LYCEUM!

WELKOM OP HET GROENE LYCEUM! De andere route naar het hbo! WELKOM OP HET GROENE LYCEUM! Binnenkort ga jij naar het voortgezet onderwijs. Een grote stap! Kun je goed leren, maar ben je ook praktisch ingesteld? Dan past het Groene Lyceum

Nadere informatie

(Voortgezet) speciaal onderwijs voor leerlingen met een langdurige ziekte en/of lichamelijke beperking. Piramide werkt op het Podium

(Voortgezet) speciaal onderwijs voor leerlingen met een langdurige ziekte en/of lichamelijke beperking. Piramide werkt op het Podium Piramide werkt op het Podium 1. De school De Piramide is een (V)SO school in cluster 3 ziekte en of lichamelijke beperking in de leeftijd van 3 t/m 20 jaar. De school is gevestigd in Den Haag Zuidwest

Nadere informatie

Handreiking: Uitleg begrippen vmbo-mbo

Handreiking: Uitleg begrippen vmbo-mbo Handreiking: Uitleg begrippen vmbo-mbo Ook in het vmbo is er sprake van onderwijsvernieuwing. De meest in het oog springende vernieuwing is de introductie van een kern, profiel en (meerdere) keuzes. De

Nadere informatie

Coördinator Wetenschap en Techniek

Coördinator Wetenschap en Techniek Coördinator Wetenschap en Techniek De post-hbo opleiding Coördinator Wetenschap en Techniek heeft tot doel leraren en middenkaderfunctionarissen toe te rusten met inzichten en vaardigheden op het gebied

Nadere informatie

Sectorwerkstuk. Zinvol LOB a. Grenservaring b. Reflectie c. Keuzevrijheid. Algemeen Verplicht? Plaats binnen LOB?

Sectorwerkstuk. Zinvol LOB a. Grenservaring b. Reflectie c. Keuzevrijheid. Algemeen Verplicht? Plaats binnen LOB? Sectorwerkstuk Algemeen Verplicht? Plaats binnen LOB? Doelen LOB a. Verkennen b. Oriënteren c. Verdiepen d. Knoop doorhakken Zinvol LOB a. Grenservaring b. Reflectie c. Keuzevrijheid Van globaal, virtueel

Nadere informatie

POP. Persoonlijk Opleidings Plan. Tim Tegelaar. Lekkerkerk 07-10-2012. De Haagse Hogeschool

POP. Persoonlijk Opleidings Plan. Tim Tegelaar. Lekkerkerk 07-10-2012. De Haagse Hogeschool POP Persoonlijk Opleidings Plan Tim Tegelaar Lekkerkerk 07-10-2012 De Haagse Hogeschool Naam Tim Tegelaar Studentnummer 12090948 origineel 07-10-2012 update - bedrijfsmentor Dhr. P. den Ouden bedrijfscoach

Nadere informatie

Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo

Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo Stimuleringsproject LOB in het mbo Versterking van LOB in de doorlopende leerlijn vmbo-mbo Samenwerken aan LOB Jongeren beter toerusten voor het maken van passende keuzes in de eigen loopbaan door bewust

Nadere informatie

SAMEN LOOPBAANLEREN VERANKEREN OP SCHOOL WORKSHOP VOOR DECANEN SAMEN MET SCHOOLLEIDERS. Inge Kirsten De loopbaan van de leerling centraal

SAMEN LOOPBAANLEREN VERANKEREN OP SCHOOL WORKSHOP VOOR DECANEN SAMEN MET SCHOOLLEIDERS. Inge Kirsten De loopbaan van de leerling centraal SAMEN LOOPBAANLEREN VERANKEREN OP SCHOOL WORKSHOP VOOR DECANEN SAMEN MET SCHOOLLEIDERS Inge Kirsten De loopbaan van de leerling centraal NEE HEB JE.. https://www.youtube.com/watch?v=iqdmgz-rsie IN GESPREK

Nadere informatie

voor het middelbaar beroepsonderwijs

voor het middelbaar beroepsonderwijs voor het middelbaar beroepsonderwijs Peer Support betekent systematische en structurele begeleiding van een jongerejaars student door een ouderejaars. Peer Support is een internationaal erkend programma

Nadere informatie

Profiel personal coach WelSlagen Diversiteit

Profiel personal coach WelSlagen Diversiteit Datum 23-07- 2012 Versie: 1.0 Profiel personal coach WelSlagen Diversiteit Inleiding: De personal coach wordt ingezet om deelnemers van WelSlagen Diversiteit met een relatief grote afstand tot de arbeidsmarkt

Nadere informatie

Een Positief. leer en leefklimaat. op uw school

Een Positief. leer en leefklimaat. op uw school Een Positief leer en leefklimaat op uw school met TOPs! positief positief denken en doen Leerlingen op uw school ontwikkelen zich het beste in een positief leer- en leefklimaat; een klimaat waarin ze zich

Nadere informatie

Wendbaar en waarde(n)vol onderwijs!

Wendbaar en waarde(n)vol onderwijs! Wendbaar en waarde(n)vol onderwijs! In ons onderwijs staat de mens centraal, of het nu gaat om studenten of medewerkers, om ouders of werknemers uit het bedrijfsleven, jongeren of volwassenen. Wij zijn

Nadere informatie

Kwaliteitsborging regionaal ontwikkelde beroepsgerichte keuzevakken vmbo

Kwaliteitsborging regionaal ontwikkelde beroepsgerichte keuzevakken vmbo Kwaliteitsborging regionaal ontwikkelde keuzevakken vmbo Profielen in het vmbo; een nieuw perspectief Vanaf schooljaar 2016-2017 is er een nieuw systeem van profielen in het vmbo. Doel van het nieuwe systeem

Nadere informatie

Voorwoord. Nienke Meijer College van Bestuur Fontys Hogescholen

Voorwoord. Nienke Meijer College van Bestuur Fontys Hogescholen 3 Voorwoord Goed onderwijs is een belangrijke voorwaarde voor jonge mensen om uiteindelijk een betekenisvolle en passende plek in de maatschappij te krijgen. Voor studenten met een autismespectrumstoornis

Nadere informatie

Preventieproject De Overstap 2015 April 2015

Preventieproject De Overstap 2015 April 2015 Preventieproject De Overstap 2015 April 2015 Gemeente Den Haag Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn Afdeling Leerlingzaken Postbus 12 652 2500 DP Den Haag Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Projectcoördinatoren

Nadere informatie

Breidt netwerk min of meer bij toeval uit. Verneemt bij bedrijven wensen voor nieuwe

Breidt netwerk min of meer bij toeval uit. Verneemt bij bedrijven wensen voor nieuwe Accountmanager Accountmanager onderhoudt relaties met bedrijven en organisaties met het doel voor praktijkleren binnen te halen. Hij kan nagaan welke bedrijven hebben, doet voorstellen voor bij bedrijven

Nadere informatie

Kiezen in mavo 2. Cohort Park Lyceum Almere

Kiezen in mavo 2. Cohort Park Lyceum Almere Kiezen in mavo 2 Cohort 2018 Park Lyceum Almere Kiezen in mavo 2. Je staat voor een lastige keuze. Je gaat een keuze maken tussen de drie profielen en deze keuze bepaalt voor een deel je toekomstmogelijkheden.

Nadere informatie

LOB scan voor MBO werkversie 1

LOB scan voor MBO werkversie 1 Uitleg bij invullen LOB-scan; Stap 1: de LOB -scan is verdeeld in 12 componenten (donker grijze balken). Onder ieder component zijn een aantal elementen (witte vlakken) geformuleerd. Per element geeft

Nadere informatie

hr Duurzaam succesvol

hr Duurzaam succesvol hr Duurzaam succesvol Duurzaamheid is een thema binnen veel organisaties. Logisch, iedere organisatie wil graag goed gekwalificeerde, gemotiveerde en gezonde medewerkers. In steeds meer Cao s worden dan

Nadere informatie

VMBO met leerwegondersteuning en veel deskundigheid Leerwegen: BBL, KBL, TL. samen een eigen wijze weg vinden

VMBO met leerwegondersteuning en veel deskundigheid Leerwegen: BBL, KBL, TL. samen een eigen wijze weg vinden VMBO met leerwegondersteuning en veel deskundigheid Leerwegen: BBL, KBL, TL Welkom Als er sprake is van leer- en/of gedragsproblemen, waarbij meer zorg nodig is dan het reguliere onderwijs kan bieden,

Nadere informatie

Genderscan mbo Techniek

Genderscan mbo Techniek Genderscan mbo Techniek Doelen Pamflet Meer meisjes in mbo Techniek Aandacht voor gender in Techniek- en ICT-opleidingen wordt een vaste waarde binnen mbo-scholen Voorlichtingsactiviteiten die een brede

Nadere informatie

Samenwerkingsovereenkomst Toptechniek in Bedrijf Noordoost-Brabant

Samenwerkingsovereenkomst Toptechniek in Bedrijf Noordoost-Brabant Samenwerkingsovereenkomst Toptechniek in Bedrijf Noordoost-Brabant Samenwerkingsovereenkomst tussen ROC Koning Willem I College, ROC De Leijgraaf, Baanderherencollege, Bossche Vakschool, Cambium College,

Nadere informatie

De missie van het Vakcollege

De missie van het Vakcollege De missie van het Vakcollege Technisch talent al jong stimuleren en hen via een excellente leergang effectief opleiden voor een baan als gekwalificeerd vakman of vakvrouw in het bedrijfsleven. stempel

Nadere informatie

Informatie over gastlessen en bedrijfsbezoeken

Informatie over gastlessen en bedrijfsbezoeken Informatie over gastlessen en bedrijfsbezoeken Carrosseriebouw en het vmbo Carrosseriebouw en het vmbo Waarom dit informatiepakket? Carrosseriebouwbedrijven zijn hard op zoek naar gemotiveerde leerlingen

Nadere informatie

Post HBO opleiding Jobcoach/Trajectbegeleider

Post HBO opleiding Jobcoach/Trajectbegeleider Post HBO opleiding Jobcoach/Trajectbegeleider Combo Emonomy Combo Emonomy heeft een lange historie en traditie in methodiekontwikkeling, onderzoek, opleiding, coaching en advies op het gebied van arbeidsontwikkeling,

Nadere informatie

Inspirerend Management. in de zorg. Een modulaire aanpak gericht op de ontwikkeling van nieuw leiderschap

Inspirerend Management. in de zorg. Een modulaire aanpak gericht op de ontwikkeling van nieuw leiderschap Inspirerend Management Development in de zorg Een modulaire aanpak gericht op de ontwikkeling van nieuw leiderschap Behoefte aan effectief leiderschap Vergroting van de invloed van de politiek en zorgverzekeraars

Nadere informatie

Drechtsteden College. De school waar ik mezelf kan zijn! vmbo. Techniek Zorg & Welzijn Economie

Drechtsteden College. De school waar ik mezelf kan zijn! vmbo. Techniek Zorg & Welzijn Economie Drechtsteden College De school waar ik mezelf kan zijn! Techniek Zorg & Welzijn Economie vmbo Je zit in groep 8 en je hebt een VMBOadvies gekregen. Maar welke school past nu het beste bij je? Waar voel

Nadere informatie

Scholieren eisen tijd en begeleiding voor hun loopbaan

Scholieren eisen tijd en begeleiding voor hun loopbaan Scholieren eisen tijd en begeleiding voor hun loopbaan Scholieren hebben behoefte aan LOB Uit het onderzoek blijkt dat scholieren behoefte hebben aan meer LOB. Dat begint in leerjaar één. In de laatste

Nadere informatie

ontwikkelingsperspectief

ontwikkelingsperspectief ontwikkelingsperspectief Leerlijnen OPP uitstroombestemming Thema nieuwsbrief schooljaar 2013-2014 IvOO - VSO Diplomastroom 15-11-2013 In oktober is er een ouderavond geweest met als onderwerp het (document)

Nadere informatie

Welzijn Breed (Onderwijsassistent)

Welzijn Breed (Onderwijsassistent) Crebo Duur Niveau Leerweg Start Locatie(s) 25485 3 jaar Niveau 4 BeroepsOpleidende Leerweg (BOL) Augustus Auditorium, Elst Onze opleidingen in Elst kenmerken zich door kleinschaligheid en persoonlijk contact.

Nadere informatie

Elke dag leren door te doen

Elke dag leren door te doen Elke dag leren door te doen Praktijkonderwijs elke dag een uitdaging Elk kind heeft talent en voor elk kind zijn er uitdagingen. Dat is het uitgangspunt van Praktijkonderwijs op het Elde College. Binnen

Nadere informatie

Ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs

Ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs Ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs Een goede relatie tussen ouders en school komt het leerresultaat ten goede en dat is wat we allemaal willen! Convenant Impuls Kwaliteitsverbetering Onderwijs

Nadere informatie

Projectplan: Vakmanschapsroute Z&W Projectleiders: Lieke van Genderen (DVC) Marlies Grommen (KC)

Projectplan: Vakmanschapsroute Z&W Projectleiders: Lieke van Genderen (DVC) Marlies Grommen (KC) Inhoudsopgave 1. Doorlopende leerlijnen... 3 1.1 Wat zijn doorlopende leerlijnen... 3 1.2 Vakmanschapsroutes... 4 2. Kaderberoepsgerichte leerweg... 5 3. Basisberoepsgerichte leerweg... 6 4. Opbouw lesprogramma

Nadere informatie

LOB in de beroepsgerichte leerwegen van. sc Delfland

LOB in de beroepsgerichte leerwegen van. sc Delfland LOB in de beroepsgerichte leerwegen van sc Delfland Een integrale aanpak van LOB in de school verbetert de keuze en oriëntatie op de (studie)loopbaan van elke leerling. Periode 2018-2022 Inhoudsopgave

Nadere informatie

Opstel Levensbeschouwing Onderzoek scholen

Opstel Levensbeschouwing Onderzoek scholen Opstel Levensbeschouwing Onderzoek scholen 0 Opstel door Hans 939 woorden keer beoordeeld 19 juni 2018 Vak Levensbeschouwing Eindopdracht Levensbeschouwing Verschillende schoolsystemen uitpluizen/vergelijken

Nadere informatie

Samen verantwoordelijk voor studiesucces

Samen verantwoordelijk voor studiesucces BIJLAGE 1 De pilot samen verantwoordelijk voor studiesucces biedt de kans om gezamenlijk aan visieontwikkeling te doen. Op basis van een gedeelde visie en gezamenlijk beleid kan onderzocht worden waar

Nadere informatie

Schoolportretten bij onderzoek naar examens in extra vakken / vakken op een hoger niveau

Schoolportretten bij onderzoek naar examens in extra vakken / vakken op een hoger niveau Schoolportretten bij onderzoek naar examens in extra vakken / vakken op een hoger niveau Colofon: Dit is een uitgave van het ministerie van OCW, directie Voortgezet Onderwijs Coordinatie: Muriel Cluitmans

Nadere informatie

Driestar Lekkerkerk. Loopbaanoriëntatie en begeleiding VMBO-BK2

Driestar Lekkerkerk. Loopbaanoriëntatie en begeleiding VMBO-BK2 Driestar Lekkerkerk Loopbaanoriëntatie en begeleiding VMBO-BK2 Loopbaan: Als je bezig bent met je schoolloopbaan dan ben je bezig met vragen over jouw toekomst. Wat voor beroepen vind je interessant? Wat

Nadere informatie

Doe mee in onze. groene wereld. vmbo groen. Twello. Het Groene Lyceum. Vakman schaps route

Doe mee in onze. groene wereld. vmbo groen. Twello. Het Groene Lyceum. Vakman schaps route Doe mee in onze groene wereld Twello vmbo groen Het Groene Lyceum Vakman schaps route 2informatie vmbo groen 2017-2018 AOC Oost is jouw wereld. Een groene wereld die jij zelf mag invullen met jouw talent

Nadere informatie

LOB in klas. Klas 3GT. Informatie over Loopbaan Oriëntatie en -Begeleiding. Gemengde / Theoretische - Leerweg. het decanaat

LOB in klas. Klas 3GT. Informatie over Loopbaan Oriëntatie en -Begeleiding. Gemengde / Theoretische - Leerweg. het decanaat LOB in klas 3 Informatie over Loopbaan Oriëntatie en -Begeleiding Klas 3GT Gemengde / Theoretische - Leerweg het decanaat 1 lob klas 3GT ORS Lek en Linge vestiging Lingeborgh 2015 2016 Aan de ouders en

Nadere informatie

Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING

Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING In gesprek met elkaar. Uitwerking van de stellingen. De onderstaande stellingen hebben we deze avond besproken onder elke stelling staan een aantal opmerkingen die

Nadere informatie

Wie de schoen past. Kaleidoscoop op het ROC ASA, voor studenten opleiding onderwijsassistent en SPW

Wie de schoen past. Kaleidoscoop op het ROC ASA, voor studenten opleiding onderwijsassistent en SPW Wie de schoen past Kaleidoscoop op het ROC ASA, voor studenten opleiding onderwijsassistent en SPW Het ROC ASA in Amsterdam heeft de afgelopen drie jaar het programma Kaleidoscoop ingevoerd. Daardoor volg

Nadere informatie

Loopbaanoriëntatie en begeleiding voor decanen en mentoren

Loopbaanoriëntatie en begeleiding voor decanen en mentoren Loopbaanoriëntatie en begeleiding voor decanen en mentoren Loopbaanoriëntatie staat in het voortgezet onderwijs volop in de belangstelling. De VO raad ziet loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) als

Nadere informatie

De LOB-scan voor mbo

De LOB-scan voor mbo 35 BIJLAGE 3 De LOB-scan voor mbo De LOB-scan Doel van de LOB-scan is om zicht te krijgen op hoe Loopbaanontwikkeling en -begeleiding (LOB) in jullie onderwijsinstelling er op dit moment voor staat. De

Nadere informatie

doen! Alles wat jij wilt weten over Helicon VMBO Eindhoven

doen! Alles wat jij wilt weten over Helicon VMBO Eindhoven Leerlingfolder Groen moet je doen! Alles wat jij wilt weten over Helicon VMBO Eindhoven Eindhoven 10x vraag en antwoord: dat is makkelijk kiezen! 1 2 Een dag op school Hoe ziet mijn schooldag eruit? De

Nadere informatie

Leren Leren en ExcelLeren

Leren Leren en ExcelLeren Leren Leren en ExcelLeren www.mindsetlearnandgrow.nl Wat is MindSet? MindSet is een groep studenten die leerlingen leert effectief te leren. Wij helpen leerlingen betere schoolresultaten te behalen door

Nadere informatie

Loopbaanoriëntatie en begeleiding in de Theoretische Leerweg. DANIËL KERS & WENDY KERS

Loopbaanoriëntatie en begeleiding in de Theoretische Leerweg. DANIËL KERS & WENDY KERS Loopbaanoriëntatie en begeleiding in de Theoretische Leerweg. DANIËL KERS & WENDY KERS INHOUD Aanleiding van het onderzoek. Onderzoeksvragen. De deelnemers. Kritieke succesfactoren volgens de literatuur.

Nadere informatie

Vormgeving van SLB in de praktijk

Vormgeving van SLB in de praktijk Vormgeving van SLB in de praktijk Inhoudsopgave Inleiding...2 Het eerste leerjaar...2 Voorbeeld Programmering Studieloopbaanbegeleiding (SLB) niveau 3-4...3 POP en Portfolio...8 Vervolg...10 Eisma-Edumedia

Nadere informatie

groene lyceum het Kom naar DE GROENE ROUTE NAAR HET HBO WWW.GROENEWELLE.NL

groene lyceum het Kom naar DE GROENE ROUTE NAAR HET HBO WWW.GROENEWELLE.NL Kom naar het groene lyceum WWW.GROENEWELLE.NL SCHOOLJAAR 15/16 DE GROENE ROUTE NAAR HET HBO Ondernemend onderwijs voor slimme doeners in een groene omgeving. Dat is Het Groene Lyceum van De Groene Welle.

Nadere informatie

Expertisecentrum Plato VAN WERK-NAAR-WERK EN LOOPBAANCOACHING

Expertisecentrum Plato VAN WERK-NAAR-WERK EN LOOPBAANCOACHING Expertisecentrum Plato VAN WERK-NAAR-WERK EN LOOPBAANCOACHING INHOUD WIJ MAKEN ER WERK VAN! 04 PROCEDURE VAN EEN VAN WERK- NAAR-WERKTRAJECT 09 LOOPBAANORIËNTATIE EN LOOPBAANCOACHING 05 OVER EXPERTISECENTRUM

Nadere informatie

Mavo Met! Aandacht. Anglia. Meer mogelijkheden op het Hondsrug College. Mavo + (7e vak) Ondernemend Leren. Praktijkvakken (T&T en D&P)

Mavo Met! Aandacht. Anglia. Meer mogelijkheden op het Hondsrug College. Mavo + (7e vak) Ondernemend Leren. Praktijkvakken (T&T en D&P) Mavo Meer mogelijkheden op het Hondsrug College Mavo + (7e vak) Ondernemend Leren Aandacht Anglia Praktijkvakken (T&T en D&P) Het Hondsrug College, een slimme start voor je toekomst! Mavo Ga je straks

Nadere informatie

Het Leukste Vmbo. Haalt je beste binnenste buiten. Van ALMELO. Open dagen

Het Leukste Vmbo. Haalt je beste binnenste buiten. Van ALMELO. Open dagen ar ol ja Scho 2020 / 2019 Het Leukste Vmbo Open dagen Van ALMELO Woensdag 28 november 2018 van 15.00 tot 20.00 uur Woensdag 16 januari 2019 van 15.00 tot 20.00 uur Haalt je beste binnenste buiten. informatie

Nadere informatie

Doe mee in onze. groene wereld. vmbo groen. Doetinchem. Het Groene Lyceum. Vakman schaps route

Doe mee in onze. groene wereld. vmbo groen. Doetinchem. Het Groene Lyceum. Vakman schaps route Doe mee in onze groene wereld Doetinchem vmbo groen Het Groene Lyceum Vakman schaps route 2informatie vmbo groen 2017-2018 AOC Oost is jouw wereld. Een groene wereld die jij zelf mag invullen met jouw

Nadere informatie

VAN KORTSLUITING NAAR CONTACT BETA CHALLENGE PROGRAMMA EEN LEERROUTE MAVO-MBO-HBO

VAN KORTSLUITING NAAR CONTACT BETA CHALLENGE PROGRAMMA EEN LEERROUTE MAVO-MBO-HBO VAN KORTSLUITING NAAR CONTACT BETA CHALLENGE PROGRAMMA EEN LEERROUTE MAVO-MBO-HBO April 2014 Kenschets 1963 Ons onderwijsbestel 1963 (opmaat voor Mammoetwet ) Van Mammoet 1968 Industriële vormgeving: lineair

Nadere informatie

PAKKETKEUZE EN LOOPBAAN ORIËNTATIE

PAKKETKEUZE EN LOOPBAAN ORIËNTATIE PAKKETKEUZE EN LOOPBAAN ORIËNTATIE LOB/PAKKETKEUZE OP HET BERNARD NIEUWENTIJT COLLEGE de loopbaan begeleiding is de verantwoordelijkheid van de decaan, mentoren en vakdocenten. de decaan coördineert de

Nadere informatie

Je maakt t op het Vakcollege Noordoostpolder

Je maakt t op het Vakcollege Noordoostpolder Je maakt t op het Vakcollege Noordoostpolder Schooljaar 16/17 Onderwijs voor jongeren met gouden handen die aan een gouden toekomst willen werken. Dat is het Vakcollege Noordoostpolder. Leerlingen die

Nadere informatie

Welkom op Vincent van Gogh

Welkom op Vincent van Gogh Welkom op Vincent van Gogh Het keuzeproces in VMBO 2 10 oktober 2017 I. Barmentloo de Boer Programma Doel van LOB in klas 2 De leerweg en doorstroom naar Mbo Het beroepsgerichte programma D & P Wat kunt

Nadere informatie

Kinderopvang Dikkertje Dap. BPV Beleidsplan. Document: 3.12 Eigenaar: Gerrie Behet. Versie: Pagina 1 van 8

Kinderopvang Dikkertje Dap. BPV Beleidsplan. Document: 3.12 Eigenaar: Gerrie Behet. Versie: Pagina 1 van 8 1 Versie: 21-04-2015 Pagina 1 van 8 2 Inhoudsopgave Pag. Inleiding 3 Missie 4 Visie opleiden De Beroepspraktijk Vorming (bpv) 5 1. Voorwaarden voor het leerproces Taken en verantwoordelijkheden van alle

Nadere informatie

pedagogie van het jonge kind PJK: Opvoeding en Coaching

pedagogie van het jonge kind PJK: Opvoeding en Coaching BACHELOR pedagogie van het jonge kind PJK: Opvoeding en Coaching DE GEDRAGSINDICATOREN VOOR AFSTUDEERSTAGE (WIE DOET WAT? WELKE INDICATOREN? WELKE VERWACHTINGEN?) DEEL 1: WIE DOET WAT? ROL VAN DE STUDENT:

Nadere informatie

Professionalisering van de werkplekbegeleider

Professionalisering van de werkplekbegeleider Professionalisering van de werkplekbegeleider Kwaliteitsreeks opleidingsscholen Praktijk in zicht STEUNPUNT OPLEIDINGSSCHOLEN PO-R A AD VO-R A AD Inhoudsopgave Inleiding 5 1. Waarom professionalisering

Nadere informatie

Voorlichtingsavond 16 september 2010

Voorlichtingsavond 16 september 2010 Voorlichtingsavond 16 september 2010 Programma Opening en welkom Plenaire voorlichting Structuur VMBO in bovenbouw Vervolgopleidingen School- en beroepskeuze Overgangsnormen Voorlichting in mentorklas

Nadere informatie

Werkdocument Checklist positieve factoren in een Transfer-/Trajectklas

Werkdocument Checklist positieve factoren in een Transfer-/Trajectklas Werkdocument Checklist positieve factoren in een Transfer-/Trajectklas Doel Dit werkdocument is bedoeld voor scholen in het voorgezet onderwijs die een initiatief voor passend onderwijs aan het opzetten

Nadere informatie

FIT-traject onderwijsvernieuwing met ICT en sociale media. draagvlak inspiratie motivatie vernieuwing 21st century skills borging

FIT-traject onderwijsvernieuwing met ICT en sociale media. draagvlak inspiratie motivatie vernieuwing 21st century skills borging FIT-traject onderwijsvernieuwing met ICT en sociale media draagvlak inspiratie motivatie vernieuwing 21st century skills borging Via het Klavertje 4 Model zet u sociale media en ICT breed in Didactische

Nadere informatie