B en W - advies. W X 'ér Beslissing d.d Nummer

Transcriptie

1 B en W - advies Gemeente Elburg Portefeuillehouder Domein H. Wessel Ruimte Domeinmanager Cu Advies van Alex Weelink B ^ ^ Datum advies Advies O.R. I.o.m. I.o.m. wijkcontactambtenaar Nee Arjan Bruijnes, Ina Heijes Nee W X 'ér Beslissing d.d Nummer Conform voorstel. w Besluit Persbericht Openbaar Ja s 1 Onderwerp Uitwerking fase 1 Van Afval Naar Grondstof Voorstel 1. Vanaf 1 januari 2017 uitvoering te geven aan 'Van Afval Naar Grondstof ' fase l: het invoeren van een financiële prikkel op restafval. 2. De heffingssystematiek structureel te wijzigen, door de afvalstoffenheffing voortaan op te bouwen uit een vast tarief en een variabel tarief per restafval aanbieding. Het eerste jaar de afvalstoffenheffing te maximeren op heffingsniveau van 2016 voor zowel de éénpersoons als meerpersoonshuishoudens; 3. In te stemmen met de voorgestelde opties voor flankerend beleid in 2017 om de invoer van de financiële prikkel te ondersteunen; 4. Aanbieden aan de agendacommissie ter besluitvorming 5. De raadvoorstellen voor de invoering de volgende middelen beschikbaar te laten stellen; a. C voor de aanpassing van de fysieke structuur b. C eenmalige invoeringskosten c. C structurele invoeringskosten En dekken zoals voorgesteld; 6. De raadvoorstellen de 16 e begrotingswijziging vast te stellen; 1

2 Samenvatting: Met dit voorstel wordt geadviseerd om per 1 januari 2017 een financiële prikkel op restafval in te voeren. De heffingssystematiek wordt structureel gewijzigd, door voortaan met een vast tarief en een variabel tarief te rekenen. Dit variabele tarief wordt individueel per adres afgerekend per keer dat de restafvalcontainer aangeboden is. Op deze manier worden inwoners gestimuleerd hun afval beter te scheiden en grondstoffen niet langer bij het restafval te doen. Dit is de eerste fase om te komen tot de landelijke doelstelling van 100 kilo restafval per inwoner in Ter illustratie, in 2014 was de hoeveelheid te verwerken restafval in Elburg 212 en in Oldebroek 211 kilo per inwoner per jaar (exclusief grof afval). Door middel van een enquête en informatieavond zijn inwoners in maart 2016 bevraagd wat zij nodig hebben om beter afval te scheiden. Er blijkt draagvlak voor het invoeren van een financiële prikkel. Tevens is er behoefte aan meer voorzieningen om goed te kunnen scheiden. Om met het invoeren van de financiële prikkel een zo groot mogelijk effect te bereiken, kunnen flankerende maatregelen ondersteunend werken. Dit blijkt ook uit de behoefte aan voorzieningen uit de enquête en informatieavonden met inwoners. Deze behoefte is in opties voor flankerend beleid uitgewerkt. In de bijlage is een uitvoerig plan van aanpak opgenomen. 1. Kader Gemeenten hebben de wettelijke taak om huishoudelijk afval in te zamelen en op een verantwoorde manier te verwerken. Ook moeten zij de inwoners gelegenheid bieden om grove huishoudelijke afvalstoffen te brengen. De afgelopen jaren zijn de ambities stevig neergezet om de ontwikkeling naar een circulaire economie te bewerkstelligen. De focus is zo min mogelijk restafval verbranden en zoveel mogelijk grondstoffen gescheiden laten aanbieden om voor hergebruik in te zetten. Landelijk zijn hierover afspraken vastgelegd het 'Uitvoeringsprogramma VANG -huishoudelijk afval', inclusief bijbehorende bijlage 'Publiek Kader Huishoudelijk afval 2025' (ondertekend door I&M, VNG en NVRD). Doelstelling Uitvoeringsprogramma Van Afval Naar Grondstof (VANG): kilo restafval per inwoner kilo restafval per inwoner 2. Historie De gemeenten Elburg en Oldebroek hebben een vergelijkbare hoeveelheid restafval, inzamelstructuur, inzamelbedrijf en contracten. Ook de ambities liggen op dezelfde lijn. De gemeenten kiezen daarom voor een gezamenlijke aanpak van afval naar grondstof. Eerdere besluitvorming/ ontwikkelingen Oldebroek in coalitieakkoord 2014 Raadsmotie Elburg 2015 Collegebesluit Oldebroek Plan van aanpak VANG 17 maart 2015 Informatieavond raadscommissie Oldebroek 27 augustus 2015 Portefeuillehouders besluiten tot gezamenlijke aanpak Elburg en Oldebroek juni 2015 Gezamenlijke excursie gemeenteraden Elburg en Oldebroek 25 september 2015 Collegebesluit Elburg en Oldebroek 22 december 2015 Gezamenlijke raadscommissie vergadering 27 januari 2016 Enquête onder inwoners 6 maart tot 6 april 2016 Wijkcomité Elburg maart 2016 Raadsgesprek Oldebroek 30 maart 2016 Conclusie Afspraken afval å. duurzaamheid Restafval met minimaal 25 0 Zo te reduceren Start werkgroep Oldebroek Urgentie reductie restafval omarmd Start gezamenlijke aanpak werkgroep Elburg en Oldebroek Verkenning mogelijke aanpak op basis van landelijke succesverhalen Koers gezamenlijke 3-fasen aanpak Van Afval Naar Grondstof omarmd Positief geadviseerd om 3-fasen aanpak Van Afval Naar Grondstof nader uit te werken Draagvlak voor financiële prikkel en behoefte extra voorzieningen 2

3 3. Toelichting voorstel Bij de invoering van een financiële prikkel vanaf 1 januari 2017 betalen inwoners per keer dat zij de restafval aanbieden. Hoeveel je betaalt of bespaart wordt direct bepaald door je eigen aanbiedgedrag. Het doel is: 1. Verminderen restafval 2. Hergebruik van grondstoffen 3. Preventie van restafval Inwoners kunnen een besparing realiseren wanneer zij beter scheiden dan de norm. De norm wordt bepaald door te kijken naar het aanbiedgedrag bij vergelijkbare gemeenten die aan nascheiding van plastic doen en een financiële prikkel op restafval hebben. De norm betreft 15 aanbiedingen per jaar. Ervaringscijfers van deze gemeenten laten zien dat een grote groep mensen minder dan 15 keer aanbiedt. Deze groep willen we in fasel aansporen en belonen. Om de VANG-doelstelling te halen zijn in fase 2 en 3 verdergaande maatregelen nodig, zodat iedereen (ook 'veel-aanbieders') geprikkeld wordt het gedrag te veranderen. Tariefstelling De financiële prikkel is alleen van toepassing op restafval. Om de inwoner te verleiden om zoveel mogelijk waardevolle grondstoffen uit de restafvalcontainer te houden, maken we het aanbieden van grondstoffen zo aantrekkelijk mogelijk en dus zonder prijsprikkel per lediging. Bij de behandeling van de belastingverordening 2017 wordt de hoogte van de afvalstoffenheffing (vast en variabel) definitief vastgesteld. Om voldoende prikkel te geven om beter te scheiden is het voorstel in tariefstelling: Restafval per lediging C 8,00 Inworp zak ondergrondse containers C 1,50 Vastrecht Elburg C 95,52 In het eerste jaar hebben de colleges de wens om de inwoners te laten wennen aan de nieuwe systematiek. Inwoners kunnen een besparing realiseren als zij beter afval scheiden dan de norm. Het principe 'de vervuiler betaalt' wordt nog niet geheel toegepast in het eerste jaar, inwoners betalen maximaal een heffing van C 215,52 (afvalstoffenheffing niveau 2016). Vanaf 2018 en verder vervalt deze max-lijn. Op basis van de evaluatie 2017 worden de nieuwe tarieven (vast en variabel) voor 2018 bepaald. Noodzakelijke wijzigingen/ investeringen Sinds 2010 is reeds een containermanagementsysteem ingevoerd, we weten dus het aantal ledigingen van ieder huishouden. Er moet nog wel een link gebouwd worden met het gemeentelijke belastingensysteem, zodat ook daadwerkelijk afgerekend kan worden per huishouden. Hiervoor zijn wijzigingen in de datastructuur nodig. De inzamelstructuur van alternerend inzamelen van restafval en GFT verandert niet. Er zijn echter in een paar situaties maatregelen in de fysieke structuur noodzakelijk om de fase 1 in te voeren: «Bovengrondse verzamelcontainers vervangen door ondergrondse verzamelcontainers (5m3) met een toegangscontrole in combinatie met een bovengrondse GFT-voorziening van 240 liter; «Creëren voorziening voor de inzameling van oud-papier voor huishoudens die geen individuele container hebben;» In de vesting van Elburg voorzieningen maken voor de inzameling van GFT; «Actie voor container wisselingen (iedereen basis set 3 containers: rest, GFT, papier). Deze maatregelen worden in overleg met inwoners uitgevoerd. Flankerend beleid In de bestaande situatie zijn er voldoende voorzieningen om grondstoffen gescheiden aan te bieden. Doordat er een hoge service is op het aanbieden van restafval (tweewekelijks 240 liter tegen collectief tarief), worden inwoners niet geprikkeld om de bestaande voorzieningen om grondstoffen apart te houden optimaal te gebruiken. 3

4 Naast het invoeren van een prikkel op restafval blijkt uit de recent gehouden enquête dat inwoners behoefte hebben aan meer voorzieningen om grondstoffen apart te houden, deze zijn ingedeeld in: 1. Service op het halen van grondstoffen aan huis 2. Service op het brengen van grondstoffen in de wijk 3. Service op grove grondstoffen 4. Handhaving Voorgestelde flankerende maatregelen per 1 januari 2017 zijn:» Extra 'gratis' takkenroutes in voor- en najaar «Mogelijkheid tot extra container GFT en OPK tegen eenmalig uitzettarief «Inzet handhaving «Grondstoffenstation voor een 5 tal gratis grove grondstoffen (volgt in separaat voorstel). Plan van aanpak implementatie fase 1 IWPPPPP'MIHHI 1. Analyse van de te nemen stappen 2. Raadsvoorstel invoer fase 1 VANG 3. Aanpassingen Infrastructuur 4. Communicatie en Burgerparticipatie 5. Aanpassingen in de fysieke en logistieke structuur Raad Voorjaar 2016 (afgerond) Voorliggend voorstel juli 2016 September Oktober - januari 2017 ín de Data- Septembernovember - Verkenning van verwachtingen en wensen inwoners - Analyse huidig containerbestand - Analyse huidig aanbiedgedrag Doelgroepenanalyse: bedrijven, inwoners Vesting, grote gezinnen, medische indicatie - Besluit implementatie financiële prikkel Keuze in flankerende maatregelen - Bouwen van een geautomatiseerde link tussen het containermanagement/ Ledigingssijsteem met het gemeentelijk systeem van de afvalstoffenheffing - Op elkaar afstemmen van beide gegevensbestanden Testen van data en proeffacturen - Folder invoering van afval naar grondstof - Instellen bewonerspanel - Afvalapp - Afvalinfokalender - Gemeentepagina, Facebook, Twitter Wijziging maatregelen in fysieke structuur - Doorvoeren consequenties voor inzameling - Aanpassen verzamellocaties - Specifieke maatregelen voor de Vesting en hoog/ stapelbouw. Ophalen ongewenste containers, en uitzetten gewenste containers nieuw beleid 4. Overwegingen (belangenafweging, motivering) Overwegingen invoer positieve financiële prikkel op restafval De overwegingen zijn reeds in het collegevoorstel 22 december 2015 benoemd, samengevat: «Goed rentmeesterschap «Sluiten van grondstoffenketens en reduceren klimaatverandering «Landelijke VANG-doelstellingen behalen» Rijksbelasting op het verbranden van afval» Financiële prikkel op restafval is beproefd concept» Inwoners hebben zelf invloed op hun kosten, afval scheiden loont Gewenningsperiode in 2017 Voor het eerste jaar hebben de colleges de wens om de inwoners te laten wennen aan de nieuwe systematiek. Inwoners kunnen een besparing realiseren als zij beter afval scheiden dan de norm (15 aanbiedingen). Het principe 'de vervuiler betaalt' wordt nog niet toegepast in het eerste jaar, inwoners betalen maximaal een heffing van e 215,52 resp. 140,16 (afvalstoffenheffing niveau 2016). 4

5 Vanaf 2018 en verder vervalt deze max-lijn. Op basis van de evaluatie worden de nieuwe tarieven (vast en variabel) voor 2018 bepaald. In het bijgevoegde document wordt geen onderscheid gemaakt tussen een meer persoons en één persoons huishouden. In Elburg kiezen we ervoor om in het l e jaar de maximeren tot het huidige tarief ook te laten gelden voor de 1 persoonshuishoudens. Flankerend beleid Per maatregel is een afweging gemaakt op basis van de kosten, de extra service aan inwoners en het effect op betere afvalscheiding. Het plan van aanpak geeft daar inzicht in (hoofdstuk 5.5). /r/i/esfer/ngen Aan de invoering van een financiële prikkel op restafval zijn investeringen nodig. De investeringen moeten uit de inkomsten van de afvalstoffenheffing gedekt worden. Landelijke benchmarkcijfers laten zien dat gemeenten met een financiële prikkel op restafval op lange termijn lagere beheerskosten hebben. De verwachting is dat de totale lasten op termijn lager zullen worden. Monitoring om sturing te geven aan fase 2 De resultaten van fase 1 worden gemeten. In het jaar 2018 gaan we op basis van deze monitoring na hoe we staan ten opzichte van de VANG-doelstelling en wat de stappen voor fase 2 zijn. De monitoring geeft inzicht in hoeveelheden restafval en grondstoffen, het aanbiedgedrag van de inwoners, het financiële effect, hoeveelheid meldingen zwerfafval etc. 5. Financiën Inkomsten Het uitgangspunt is dat de inkomsten (tarief) uit de afvalstoffenheffing de totale afvalbeheerskosten dekken (loo^o kostendekking). Kosten De kosten voor het invoeren van een financiële prikkel op restafval betreffen kosten voor: «Aanpassen datastructuur «Aanpassen fysieke en logistieke infrastructuur «Communicatie en burgerparticipatie «Flankerende maatregelen» Onvoorzien De eventuele flankerende maatregelen staan los van het invoeren van de financiële prikkel. Voor het eerste jaar zijn een aantal voorgesteld, deze zijn in de kostenberekening meegenomen. Risico 's Het risico voor de gemeente betreft een tekort aan inkomsten uit de heffing, waardoor de kosten niet gedekt worden. Dit wordt veroorzaakt door twee factoren: 1. Het niet correct kunnen inschatten van de gemiddelde hoeveelheid ledigingen; 2. Het maximeren van de afvalstoffenheffing in Het variabele deel (aanbiedingen tussen de 16 en 26 keer) wordt niet met de inwoners afgerekend. Daardoor ontstaat een tekort in de inkomsten. De hoogte van het risico is vooraf niet goed te voorspellen en hangt af van het gedrag van de inwoners. Alternatieve dekking Naast de dekking uit de inkomsten voor het vast- en variabel tarief zijn ook (niet in te schatten) inkomsten te verwachten door: «Vermeden verwerkingskosten restafval;» Inkomsten van het afrekenen van het variabele deel voor gebruikers van ondergrondse containers (zakken Cl,50 per inworp); 5

6 Daarnaast beschikt de gemeente Elburg over een reserve afvalstoffenheffing van e 1,1 miljoen en een voorziening afvalstoffenheffing van C Aanslagoplegging afvalstoffenheffing Het uitgangspunt voor de afvalstoffenheffing is dat in januari 2017 alleen het vastrecht opgelegd wordt. Vanaf het jaar 2018 staat dan op het aanslagbiljet, naast het vastrecht voor het nieuwe jaar, ook een afrekening van het aantal ledigingen in het voorgaande jaar. 6. Communicatie en burgerparticipatie Doel: inwoners motiveren afval beter te scheiden, zodat zij minder restafval aanbieden en meer gescheiden grondstoffen voor hergebruik apart houden. De communicatie is in dit project gericht op: «Inwoners motiveren afval te scheiden «Inwoners raadplegen over wat zij nodig hebben (begin 2016 uitgevoerd) «Inwoners informeren over het nieuwe systeem van afrekenen» Initiatieven van inwoners faciliteren - participatie Zie hoofdstuk 5.4 van het plan van aanpak voor nadere uitwerking. Communicatieparagraaf Zie paragraaf 5.4 van bijgevoegde notitie Van Afval Naar Grondstof NEO paragraaf Dit project wordt in samenwerking met de gemeente Oldebroek uitgevoerd. Gemeente Nunspeet heeft aangegeven op dit moment nog niet te willen aanhaken maar staat in principe open voor aansluiten op termijn Risicoparagraaf Zie 5.3 van dit advies en paragraaf 6.5 van bijgevoegde notitie Van Afval Naar Grondstof Financieel advies Het invoeren van "Fase 1 Restafval betalen en grondstoffen gratis" heeft financieel gezien een aantal consequenties. Uiteraard zijn invoeringskosten van toepassing, zowel eenmalig als structureel. Daarnaast is ook de opbrengstsystematiek gewijzigd. Met ingang van 2017 wordt een vastrecht en een variabel tarief in rekening gebracht. Tenslotte is bestuurlijk vastgesteld dat de totale heffing per huishouden in het eerste jaar gemaximeerd wordt het vastgestelde huidige tarief ad C 215,52 resp C 140,16. Invoeringskosten (afgerond): Aanpassingen Data-Structuur Aanpassingen Fysieke en Logistieke Structuur Communicatie en Burgerparticipatie Flankerende maatregelen Onvoorzien Kapitaallasten Totale kosten invoering Fase 1 (afgerond) Krediet: Voor de aanpassing van de fysieke en logistieke structuur is in totaal C benodigd. Een groot deel hiervan, e kan gedekt worden vanuit reeds bestaande kredieten voor maatregelen in het kader van ondergrondse afvalinzameling. De kapitaallasten van het aanvullend beschikbaar te stellen krediet ad C zijn meegenomen bij de structurele invoeringskosten. 6

7 Dekking: De eenmalige kosten ad C worden in 2016 gedekt door de reserve afvalstoffenheffing. Deze reserve heeft per 1 januari 2016 een stand van C De structurele kosten ad C worden verrekend met de opbrengst afvalstoffenheffing. Opbrengsten: Bij het bepalen van de opbrengst afvalstoffenheffing is tot op heden altijd uitgegaan van loo^o kostendekking. Rekening houdend met de invoeringskosten voor de I s fase komen de totale kosten voor de gemeente Elburg uit op circa C Op basis van het variabele tarief wordt gerekend met een opbrengst van maximaal C Dit bedrag is op basis van 15 ledigingen ad C 8,00 voor circa huishoudens. Het vaste recht bedraagt op jaarbasis circa maal C 95,52 in totaal C Per saldo ontstaat hierdoor een te verwachten tekort in 2017 van C Dit tekort zal naar verwachting lager worden doordat de kosten voor het verwerken van restafval, in verband met minder aanbod, zullen dalen en omdat de opbrengst van het variabele deel voor gebruikers van ondergrondse containers (C 1,50 per inworp) niet zijn meegenomen bij de berekeningen. Indien per saldo dan in eerste jaar nog steeds een tekort resteert dienst de voorziening afvalstoffenheffing als achtervang. De stand van de voorziening bedraagt per 1 januari 2016 C In het bijgevoegde document "Van Afval naar Grondstof" is geen rekening gehouden met het door uw raad vastgestelde tarief voor afvalstoffenheffing in Bij het vaststellen van het MPB is besloten de reinigings- en rioolheffingen voor de jaren te bevriezen. Dit is wel in het BW besluit verwerkt. 7