5,1. Werkstuk door een scholier 4618 woorden 18 november keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Inhoudsopgave:

Transcriptie

1 Werkstuk door een scholier 4618 woorden 18 november ,1 122 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inhoudsopgave: Exogene krachten Endogene Krachten Erosie Verwering Opbouw van de aarde Eigen deel Bronvermelding Exogene krachten: Exogene krachten zijn krachten die van buitenaf op de aardkorst inwerken. Daardoor krijgt de aarde ook veel te verduren. Voorbeelden van exogene krachten zijn bijvoorbeeld het weer. Het weer speelt een grote rol op de aarde zonder het weer zouden de mensen niet kunnen bestaan. Het weer kan heel gevaarlijk zijn. Omdat het weer heel verschillend is weet je nooit wat er gaat komen. Het kan namelijk zijn dat het het ene moment regent en dat het andere moment de zon schijnt. Het weer heeft ook grote invloed op het klimaat. Het klimaat verandert nauwelijks. Het klimaat wordt gemeten over een lange periode 30 tot 40 jaar. Het weer wordt over een korte periode gemeten. Over een paar dagen of uren. Tornado s zijn ook voorbeelden van exogene krachten, tornado s zijn grote draaikolken in de lucht. Tornado's worden veroorzaakt door snel stijgende warmte dat in verband wordt gebracht met onweer. Ze komen meestal voor op de dertigste breedtegraad waar de wind uit verschillende richtingen komt. Stromen worden hierdoor aangezet om in een spiraalvorm te gaan bewegen. De wind begint dan tegen de klok in te draaien en varieert van 160 tot 480 km/h. Gewoonlijk hebben tornado's een kleur tussen wit en donkergrijs. Daarom zijn tornado s heel gevaarlijk. Tegen tornado s kan je je eigenlijk niet zo goed beschermen, er is eigenlijk maar één manier waarop je je kunt beschermen tegen een tornado. Als je een tornado meemaakt dan moet je eigenlijk zo snel mogelijk in een kelder gaan zitten want dan gaat de tornado over je heen en sleurt je dan niet mee. Endogene krachten: Endogene krachten zijn krachten die van binnenuit op de aarde inwerken(endo is binnen). Deze krachten ontstaan door het stromen van het magma onder de aardkorst (steenschaal). Bij endogene krachten Pagina 1 van 12

2 behoren ook de bewegingen van planten en dieren en van de atmosfeer en rivieren, zee en gletsjers. Voorbeelden van endogene krachten zijn bijvoorbeeld: aardbevingen, vulkaan uitbarstingen en warm water geisers. Door aardbevingen ontstaan ook gebergtes. Die ontstaan omdat twee aardschollen tegen elkaar aanduwen, ze duwen elkaar dan omhoog. Aardbevingen zijn plotselinge grote verschuivingen van de aardkorst. Ze ontstaan door het tegen elkaar aan botsen van twee continentale platen, of door het tegen elkaar aan botsen van een continentale plaat en een oceanische plaat, of door het tegen elkaar aan botsen van twee oceanische platen. De bevingen ontstaan alleen op breuklijnen of breukgebieden, dus de open gedeeltes tussen alle platen en de plaats waar de platen langs elkaar schuiven. Vulkanen zijn door lava gemaakte bergen. Ze ontstaan door het gevolg van aardbevingen, het platen botsen tegen elkaar aan, en er gaat één naar beneden, daardoor wordt het magma onder hoge druk omhoog gespoten. Er ontstaat een vulkaan. Deze blijft meestal lange tijd actief, dat betekent dat er geregeld magma naar buiten komt. Zodra het magma buiten de aardkorst komt heet het lava. Erosie: Erosie is een proces waarbij los materiaal door water, ijs en wind wordt afgevoerd. Het oplossen van gesteenten door rivier- of zeewater wordt ook wel erosie genoemd. Erosie kent vele vormen. Wordt de bodem verplaatst, dan spreekt men van bodemerosie. Bodemerosie is het snel door water - of winderosie verdwijnen van bodemmateriaal. Het proces heeft vaak geen natuurlijke oorzaak, het is meestal gevolg van menselijke activiteiten, waarbij de plantengroei verdwijnt, zoals het geval is bij ontbossing, ploegen, het afbranden van steppen, overbeweiding enz. Wordt het materiaal verplaatst door wind of rivierwater, dan spreekt men van winderosie of riviererosie. Winderosie, is het wegwaaien van bodemdeeltjes. Winderosie komt vooral voor in gebieden met een droog klimaat. Het vormt een groot probleem onder andere Noord-Afrika, het Midden-Oosten, de vlakten van Siberië, Australië, Noordwest-China, het zuiden van Zuid-Amerika en de vlakten van Noord-Amerika. Winderosie is ook bekend van de planeet Mars. Winderosie komt het meest voor in landbouwgebieden, maar ook in woestijnen, riviervlakten en duingebieden. Een deel van het materiaal komt terecht in zeeën en oceanen, een ander gedeelte wordt ergens anders afgezet, in Noord-Amerika is het verlies door winderosie gemiddeld ruim 6 ton per hectare bouwland per jaar. Vooral het zuid-centrale gedeelte van de Verenigde Staten, de Dust Bowl, is extreem gevoelig voor winderosie. Soms waait er zo veel stof weg dat het zicht belemmerd wordt, greppels waaien dicht(waardoor de waterafvoer verstopt wordt) en machines stuk gaan. Doordat landbouwgronden een deel van het jaar braak (er wordt niks op verbouwt) liggen, zijn deze erg gevoelig voor winderosie, vooral in droge gebieden. De wind blaast de lichtste bodemdeeltjes, zoals klei-, silt- en humusdeeltjes, gemakkelijk weg. Juist deze deeltjes vormen de vruchtbare laag waarin de gewassen hun voeding vinden. Hierdoor wordt de bodemvruchtbaarheid verlaagd. Door extra kunstmest te gebruiken kan de oogst op peil gehouden worden. Riviererosie, het door een rivier verplaatsen van materiaal. Het materiaal wordt op drie manieren verplaatst: in oplossing, als zwevende deeltjes en rollend over de Pagina 2 van 12

3 rivierbodem. De waterverplaatsing van een rivier bepaalt de hoeveelheid meegevoerd materiaal. Het type bodem en de mate en het type van begroeiing in het stroomgebied bepalen de drie manieren van transport. Stroomafwaarts is het tot 50% van de hoeveelheid die in totaal getransporteerd wordt. Rollend is het tot maximaal tot 10% van de hoeveelheid die in totaal getransporteerd wordt. De rest wordt zwevend vervoerd. Een deel van het door de rivier meegevoerde materiaal wordt bij lagere stroomsnelheden weer afgezet, bijvoorbeeld bij een overstroming, als de rivier buiten zijn oevers treedt. Verwering: De definitie van verwering is het uiteenvallen van gesteenten onder invloed van het weer en de werking van planten en dieren. Er zijn 3 soorten verwering, namelijk: -Fysische of mechanische verwering -Chemische of scheikundige verwering -Organogene of organische verwering 1)Fysische of Mechanische verwering: Hierbij verandert de samenstelling van het gesteente niet, maar valt het gesteente uit elkaar door insolatie of vorstwerking, deze begrippen worden hieronder uitgelegd. insolatie: Er ontstaat spanning omdat de verschillende gesteenten in BV. een rotsblok in verschillende mate uitzetten bij warmte en in verschillende mate krimpen bij het afkoelen. De donkere delen van een rotsblok zullen namelijk meer uitzetten dan de lichtere delen en de ene stof meer dan de andere. Hierdoor ontstaan er barsten en schilfert de steen laagje voor laagje af. Vorstwerking: Als water doordringt in de barsten van een rots, kan het bevriezen. Als water bevriest zet het uit. Ten gevolge hiervan wordt de barst dus groter. 2) Chemische of Scheikundige verwering: Bij deze soort verwering verandert de samenstelling van het gesteente zelf ook. Dit kan gebeuren door Oxidatie of Oplossen in water, hieronder worden deze begrippen uitgelegd. -Oxidatie: dit is een chemische reactie van gesteenten op zuurstof, zoals roest bij gesteenten die ijzererts (ijzer) bevatten. -Oplossen in water: dit gebeurt bijkalksteen, kalksteen ontstaat in zee doordat miljarden organismen en diertjes met skeletjes of pantsertjes van kalksteen afsterven. Een paar typische eigenschappen van kalksteen zijn: Dat het oplost in zuur water en dat het vol zit met barsten. Er zijn verschillende resultaten van het oplossen van kalksteen, hieronder noem ik er een paar: Pagina 3 van 12

4 -Een, karrenlandschap dit is een landschap dat bestaat uit richels en groeven. De groeven worden steeds groter doordat het kalksteen telkens weer oplost in regenwater. Dolines, dit zijn grote trechtervormige holtes in kalksteen. -Een Polje-landschap, dit is een grote komvormige laagte in kalksteen. Een Polje is vele malen groter dan een Doline. Ondergrondsegrotten, deze ontstaan doordat het kalksteen in barsten oplost in BV. regenwater. Daardoor ontstaan steeds grotere holtes. Druipstenen, wanneer in grotten druppeltjes water verdampen blijft er een beetje kalksteen over. Dat noemen we druipsteen. Enkele voorbeelden zijn druipsteengordijnen en zuilen. 3) Organogene of Organische verwering: Dit is verwering onder de invloed van planten en dieren. Dit kan zowel mechanisch als chemisch zijn. Bij mechanisch kun je denken aan de druk van plantenwortels of dieren die in de grond zitten en bij chemisch kun je denken aan planten die zuren afscheiden of dieren die over gesteenten heen plassen. Selectieve verwering en erosie: Dit bestaat ook nog. Het betekent dat het ene deel van een gesteente sneller verweert dan het andere. Dit komt doordat een gesteente ook zwakkere delen heeft, deze verdwijnen dan natuurlijk ook eerder. Hier zijn verschillende voorbeelden van. Er zijn bijvoorbeeld bergen die hierdoor een heel vreemde vorm gekregen hebben zoals Camel rock, Church rock en thors hammer waarvan hieronder een plaatje staat. Het lijkt me logisch welke vorm deze bergen hebben. Er zijn nog verschillende voorbeelden meer zoals de tafelbergen in Monument valley, een Butte (een kleinere tafelberg) waarvan van een hier onder afgebeeld is, een mesa (een grote tafelberg), en Rotsbogen en eilandbogen in bijvoorbeeld Arches National Park. Opbouw van de aarde: In het midden van de aarde zit een kern. Die bestaat uit nikkel en ijzer. Het binnenste deel van de kern is vast. In het binnenste van die kern is het gloeiend heet, maar door de grote druk smelten het nikkel en ijzer niet. Het buitenste deel van de kern is wel vloeibaar. Om deze kern zitten nog twee mantels: de binnenmantel en de buitenmantel. Die zijn samen ongeveer 3000 kilometer dik. De binnenste mantel bestaat uit vast gesteente, en de buitenmantel is vloeibaar. Het gesteente in de mantel is bijna vloeibaar. Om deze twee mantels heen zit de aardkorst. De aardkorst is een dunne laag gestold gesteente. Vergeleken met de doorsnee van de aarde, ongeveer kilometer, is dat maar een dun schilletje. Er zijn veel hoogteverschillen in de aardkorst. Die hoogteverschillen heten reliëf. Er zijn verschillende soorten reliëf, je hebt hooggebergtes (1500 meter of hoger), middelgebergtes (tussen de 500 meter en de 1500 meter), heuvelland (tussen de 200 en de 500 meter) en laagland (200 meter of lager). Onder de oceanen is de aardkorst gemiddeld 6 kilometer dik, en onder het landoppervlak is hij gemiddeld 33 kilometer dik. Pagina 4 van 12

5 Inhoudsopgave: Wat is een aardbeving Seismische golven Wat kunnen mensen doen tegen aardbevingen Waar komen aardbevingen het meeste voor Is er een verband tussen vulkanen en aardbevingen Waarom richten aardbevingen zoveel schade aan Wat is een aardbeving Een aardbeving is een trilling of een schok van de aarde. Hij ontstaat door de endogene krachten die van binnen uit op de aarde inwerken. Het punt waar een aardbeving begint ligt diep in de aardkorst. Dat punt heet het hypocentrum. Het punt op de aardkorst dat daar precies boven ligt heet het epicentrum en op die plek voel je de zwaarste schokken. Er zijn verschillende soorten aardbevingen: 1. De eerste soort zijn de tectonische aardbevingen. Dit zijn ook de zwaarste aardbevingen (magnitude 5 of meer). Tectonische aardbevingen ontstaan als er twee aardschollen langs of onder elkaar door schuiven. Zo'n verschuiving gaat natuurlijk niet soepel. Soms blijft er een stuk van de aardkorst haken achter een ander stuk. Als zo'n stuk dan losschiet, schiet de aardkorst ineens een heel stuk verder. 2. De tweede soort zijn de horsten/slenken aardbevingen. Dit soort aardbevingen zijn minder zwaar dan de tectonische aardbevingen (magnitude 3 tot 5). Dit soort aardbevingen ontstaan bij horsten en slenken. Slenken zijn stukken aardkorst die langzaam wegzakken. Daardoor duwen ze de stukken aardkorst die ernaast liggen omhoog. Die stukken die omhoog geduwd worden heten horsten. Als een stuk slenk dat wegzakt blijft haken aan een stuk horst, en het schiet los, heb je een horsten/slenken aardbeving. De aardbevingen die af en toe in Nederland voorkomen ontstaan op deze manier. Eén van de laatste in Nederland was in 1992 in Roermond met een kracht van 5.8 op de schaal van Richter. 3. De derde soort zijn instortingsaardbevingen. Dit zijn zeer lichte aardbevingen, met een magnitude van minder dan 3. Ze ontstaan bijvoorbeeld in een oude mijn die al lang niet meer gebruikt wordt. Als zo'n mijn instort, heb je ook een aardbeving. 4. De laatste soort zijn aardbevingen die ontstaan doordat er een meteoriet op de aarde inslaat. Die komen natuurlijk bijna nooit voor. Bij een aardbeving kan de grond op verschillende manieren bewegen: longitudinaal of P-golf (als de golven heen en weer bewegen) transversaal of S-golf (als de golven op en neer bewegen) oppervlaktegolven of L-golf (die kun je vergelijken met de rimpels van een steentje dat je in het water gooit). Pagina 5 van 12

6 Seismische golven: Aardbevingen worden gemeten met de schaal van Richter. Richter was iemand die over aardbevingen studeerde (een seismoloog). Seismologen zijn mensen die aardbevingen meten. Richter was een seismoloog uit de Verenigde staten. Hij heeft een schaal bedacht om aan te geven hoe zwaar een aardbeving is. Je begint bij het getal 0. Dat is de allerlichtste trilling die mogelijk is. Als een trilling 10 keer zo sterk is, krijgt hij het getal 1. Als hij weer 10 keer zo sterk is krijgt hij het getal 2. Elk nummer hoger is een 10 keer zo sterke trilling. Bij een aardbeving met een kracht van 0, 1 of 2 voel je zelf niets. Pas bij kracht 3 kun je zelf iets voelen. De zwaarste aardbeving ooit gemeten was in Chili met een kracht van 9.5. Die veroorzaakte een vloedgolf van 12 meter hoog aan de andere kant van de wereld. Dit merk je zelf van een aardbeving: de metingen van Richter (wat je ervan merkt) 0 niets. 1 niets. 2 niets. 3 lichte trilling. 4 matig sterk. 5 sterk. 5.5 zeer sterk. 6 vernielend. 6.7 verwoestend. 7.3 vernietigend. 8 catastrofaal. 8.5 zeer catastrofaal. De vulkaandeskundige Mercalli heeft ook een meet schaal uitgevonden in Romeinse cijfers met de gevolgen voor mensen. Dit is een lijstje met de schaalverdeling met de gevolgen voor mensen (volgens Mercalli): Cijfer Gevolgen voor mensen I niets. IV alsof er een zware vrachtwagen langs je huis rijdt. V water klotst uit glas, schilderij valt van muur. VIII torens breken af. X stevige gebouwen storten in. XII nauwelijks iets meer overeind, scheuren door grond, water uit rivier. Wat kunnen mensen doen tegen aardbevingen Eigenlijk is er niks dat mensen tegen aardbevingen kunnen doen. Dat komt er namelijk door dat aardbevingen heel erg onvoorspelbaar zijn en kunnen komen op elk moment van de dag. Pagina 6 van 12

7 Mensen kunnen op plaatsen waar vaak aardbevingen voorkomen hun huizen extra stevig bouwen. Evacueren gaat meestal ook niet dat komt omdat aardbevingen heel erg onvoorspelbaar zijn. Daarom kunnen de mensen niet van tevoren evacueren. Als we zouden kunnen zien of er een aardbeving aankomt dan zouden de mensen dat wel kunnen doen. Mensen raken altijd heel snel in paniek dus ook als er een aardbeving is raken mensen snel in paniek. Sommige mensen zeggen dat als er een aardbeving is dat je dan naar de bovenste verdiepingen van een gebouw moet rennen, omdat als er een aardbeving is meestal alleen de onderste verdiepingen zijn ingestort. Maar of dit helemaal waar is is ook nooit bewezen. De mensen op IJsland hebben de huizen verstevigd. Veel huizen op IJsland zijn van beton gemaakt, de mensen hebben ze verstevigd omdat IJsland precies op een breuklijn ligt. Waar komen aardbevingen het meeste voor: De zwaarste aardbevingen komen voor op de breuklijnen of in de buurt daarvan. Bij zo'n breuklijn schuiven er aardschollen langs elkaar en die blijven soms aan elkaar vast zitten, en als zo'n stuk losschiet, ontstaan er zware aardbevingen. Bij de San Andreas-breuk in Californië is dit het geval. De San Andreas-breuk is een scheiding tussen de Amerikaanse plaat en de Pacifische plaat. De Amerikaanse plaat beweegt naar het zuiden en de Pacifische naar het noordoosten. Hij loopt dwars door grote steden als San Francisco en er lopen zijbreuken door Los Angeles en San Diego. In dat gebied vinden vaak aardbevingen plaats van tussen de 6 en 7.5 op de schaal van Richter. De zwaarste aardbeving in dit gebied had een kracht van 8.3. Ook in het oosten van Japan komen veel aardbevingen voor. Daar komen vier platen bij elkaar: in het westen de Euraziatische, in het noorden de Amerikaanse, in het zuiden de Filippijnse en in het oosten de Pacifische plaat. Er hebben daar in de laatste 50 jaar wel meer dan 100 aardbevingen plaatsgevonden met een kracht van meer dan 6 op de schaal van Richter. Hier een lijstje met de belangrijkste aardbevingen van de laatste eeuw: datum Plaats Kracht Aantal doden 1 sept Japan? mei 1927 China? juli 1976 China? sept.1978 Iran okt Algerije? nov Italië? juli 1981 Iran? dec Noord-Jemen? okt Turkije? sept Mexico? okt El Salvador? maart 1987 Ecuador? Pagina 7 van 12

8 6 nov China? 1000 Is er een verband (waar en waarom daar) tussen vulkanen en aardbevingen? Waar actieve vulkanen zijn, komen ook vaak aardbevingen voor. Dit komt door de manier waarop vulkanen ontstaan. De ergste soort vulkanen ontstaan bij troggen. Op zo'n plaats schuiven er twee aardschollen onder elkaar. Daarbij ontstaat er een zeer grote druk op de magma die er tussen zit. Het magma wordt het gesteente dat er boven ligt ingedrukt (in zwakke plaatsen zoals spleten en gaten). Het magma verzamelt zich in de magmahaard. Als er teveel koolzuur in de magmahaard komt ontstaat er een eruptie. Dus vulkanen ontstaan waar twee platen onder elkaar door schuiven. Daar ontstaan ook vaak zware aardbevingen, als een plaat blijft haken achter een andere plaat en losschiet. Dan schiet de aarde ineens enkele meters vooruit. Waarom (en op welke manier) richten aardbevingen zoveel schade aan? Aardbevingen kunnen op verschillende manieren levensgevaarlijk zijn. In dichtbevolkte gebieden ontstaat er veel schade aan gebouwen, bruggen, torens, wegen, viaducten, en verkeersknooppunten. Het is ook gevaarlijk als er gasleidingen springen en er brand uitbreekt. Zo'n brand is erg gevaarlijk omdat het niet geblust kan worden omdat er vaak geen water is, want de waterleidingen zijn vaak ook gesprongen. Mensen kunnen bedolven worden door landverschuivingen Als de grond onder een zee trilt, ontstaat er een vloedgolf, ook wel 'tsunami' genoemd. Ze kunnen ontstaan door een beving met een kracht van minstens 8, of door een vulkanische uitbarsting. Een tsunami kan een snelheid van 750 kilometer per uur hebben, maar naar de kust toe wordt de snelheid steeds minder. De golf wordt wel steeds hoger. De hoogste tsunami die ooit gemeten is was 85 meter. De zwaarste aardbeving die ooit gemeten is, 9.5 op de schaal van Richter, veroorzaakte ook een tsunami. In februari 1976 werd Guatemala getroffen door een verwoestende aardbeving die delen van de stad Antigua Guatemala in puin legde. Veel gebouwen in de stad en op het omringende platteland zijn nooit hersteld. In 1988 werd de plaats Gjumri in noordwest Armenië bijna geheel verwoest tijdens een zware aardbeving. Vrijwel alle gebouwen van meer dan één verdieping stortten in en meer dan dertig veraf gelegen dorpen werden met de grond gelijk gemaakt. Er vonden meer dan mensen de dood en er raakten mensen dakloos. Wat zijn vulkanen? Een vulkaan is een gat in de aardkorst, waardoor gesmolten stenen en andere materialen naar de boven komen. Sommige vulkanen zijn gewoon scheuren in de aardkorst. Andere zijn zwakke plekken in de aardkorst, die ontstaan op plaatsen waar magma door de korst brandt en omhoog borrelt waardoor het Pagina 8 van 12

9 aan het aardoppervlak komt. Magma is heet gesmolten steen, dat ontstaat door het gedeeltelijk smelten van de korst en de mantel bij hoge temperaturen diep onder de grond. Als magma aan de oppervlakte komt, noemt men dit lava. Levende en dode vulkanen Uit vulkanen komt niet altijd lava gespoten. We praten vaak over drie soorten vulkanen. De eerste zijn actieve vulkanen. Die kunnen jaren achtereen redelijk rustig zijn en dan ineens toch uitbarsten. De tweede soort is de slapende vulkaan. Die zijn eeuwenlang stil en komen dan plotseling tot een zware uitbarsting. De derde soort is de uitgedoofde vulkaan. Bij deze soort is de aardkorst in de loop van de eeuwen van onderen zo aangegroeid, dat het magma er niet meer doorheen kan branden. Daardoor kunnen deze vulkanen niet meer tot uitbarsting komen. Soorten vulkanen In de omgeving van grenzen van tektonische platen komen de volgende soorten vulkanen voor: De spleetvulkaan: Een lange scheur in de aardkorst waardoor magma naar buiten komt. Deze ontstaat als twee tektonische platen uit elkaar drijven. Je vindt deze vooral bij oceaanruggen. De schildvulkaan: Dit is een brede, ondiepe vulkaankegel, die ontstaat doordat het lava dat eruit stroomt, dun en heet is en heel langzaam afkoelt De koepelvulkaan: Deze kent een steile, bolle helling die gevormd is door dikke snel afkoelende lava. De slakkenkegel: Een vulkaan die naast lava ook veel as uitspuugt. De berg die door deze vulkaan gevormd wordt, is dan ook opgebouwd uit lagen as en lava die elkaar afwisselen. De samengestelde vulkaan: Deze is net zo opgebouwd als de slakkenkegel maar heeft naast de hoofdkrater nog meerdere kleinere kraters op haar flanken. De calderavulkaan: Dit is een oudere vulkaan met aan de bovenkant een grote brede krater. In deze krater hebben zich weer kleinere nieuwe kraters gevormd. Op andere plaatsen, niet bij plaatgrenzen, kunnen hot-spot vulkanen ontstaan, doordat een zeer hete brandhaard (een hot-spot) in de mantel, door de aardkorst heen brandt. Voorbeelden hiervan zie je bij de eilandenketen van Hawaï. Andere vormen van vulkanisme zijn de geisers en de hete bronnen. Die vind je vaak in de buurt van vulkanen waar de aardkorst dunner is en de warmte van het magma verder doordringt in de aardkorst. Een geiser is een holte in de aardkorst of Een waterhoudende grondlaag, die door het onderliggende magma wordt verwarmd tot het kookpunt. Het water kan dan tot 500 meter in de lucht spuiten. Een hete bron werkt op dezelfde manier alleen wordt het water daar niet zo verhit, dat het onder druk van stoom eruit spuit. Waar komen veel vulkanen voor en waarom komen ze daar vooral voor? Vulkanen komen voor op plaatsen die vlakbij een breuklijk liggen. Bij troggen ontstaan vulkanen. Bij het onder elkaar door schuiven van twee schollen ontstaat er een enorme druk op het magma dat ertussen zit. Pagina 9 van 12

10 Als de hoeveelheid koolzuur te hoog is wil de magma weg en trekt in het gebergte dat er boven ligt. Ergens in een berg verzamelt het magma zich, dat heet de magmahaard, en als de druk te hoog wordt spuit er lava uit de vulkaan. De lava komt door een kraterpijp (ook wel diatrema genoemd) uit de krater naar buiten. De krater is het uitstroomgat van een vulkaan. Dit is de ergste soort vulkaanuitbarsting. Je hebt ook caldeira's, dat zijn kegelvormige vulkaankraters met een doorsnede van minstens enkele kilometers. De meeste zijn ontstaan door instorting doordat de onderliggen magmahaard tijdens een uitbarsting leeggeblazen is. Er zijn vier gebieden waar regelmatig vulkanen uitbarsten: 1. Een gebied rondom de Grote Oceaan, de Circum Pacifische zone. 2. Een gebied dat zich vanaf het Middellandse-Zeegebied in oostelijke richting uitstrekt: Tethys-gordel. 3. Het Oost-Afrikaanse breukengebied. 4. De mid-oceanische ruggen en oceanische eilanden. Een beroemde uitbarsting is die van de Vesuvius in 79 na Chr. De Vesuvius had al heel lang geslapen, toen hij plotseling uitbarstte. De Romeinse steden Pompeij n Herculaneum werden bedolven onder een metersdikke laag as. Dat gebeurde heel onverwacht, en er werden mensen gedood. Een andere bekende ramp is die van de Pinatubo op de Filippijnen in juni Ook de Pinatubo had al eeuwen geslapen, nl. 600 jaar. De as werd wel 30 kilometer de lucht in geslingerd. Door de snelle evacuatie kwamen er maar 400 mensen om. De vulkanologen hadden de uitbarsting goed voorspeld. Nu dreigde de krater te overstromen na hevige stortregens. De krater was bijna gebarsten, maar door het aftappen van het water, is het gevaar nu voorbij. Op 8 mei 1902 (hemelvaartsdag) werden de inwoners van het stadje St. Pierre op Martinique verrast door een uitbarsting van de Mont Pelée. De steen die op de krater lag rolde opzij en er spoot giftig gas uit de vulkaan. Alle inwoners van de stad waren dood op één na. In1883 barstte de Krakatau in Indonesië uit, tussen Java en Sumatra. De top van de krater werd weggeblazen en er ontstond een vloedgolf, een tsunami, met een hoogte van 35 meter en met een snelheid van 800 kilometer per uur. Er vielen doden.] In 1985 verloren in Colombia mensen het leven door een uitbarsting van de vulkaan Nevado del Ruiz. De uitbarsting zelf stelde niets voor, er ontsnapte wat gas, maar omdat de Nevado del Ruiz zo hoog is ligt er sneeuw en ijs op de top en door de enorme hitte smolt dat. Het water vermengde zich met zand en zo ontstond er een modderstroom een lahar, die om elf uur 's avonds op het stadje neer kwam. Er waren maar 3000 mensen die het overleefden. De Mount Saint Helens is een actieve vulkaan in de Cascadegebergte in het westen van de Verenigde Staten. Nadat deze sinds 1857 niet meer actief was geweest, had de berg in mei 1980 een uitbarsting, waarbij 57 doden vielen en er veel schade werd aangericht in het zuidwesten van de staat Washington. De explosie heeft eerst meer dan 400 meter van zijn top weggeblazen, de vulkaan had toen een hoogte van 2950 meter. Sinds 1980 hebben 20 kleinere uitbarstingen lava, stoom en as uitgestoten. Het gebied is nu een nationaal park. Nu is hij nog maar 2550 meter hoog. De beroemdste vulkaan onder Frans bewind is de Piton de la Fournaise (2631 meter), hij staat op het eiland Réunion, een gebied van Frankrijk dat zich bevindt in de Indische Oceaan vlakbij Madagaskar. De eerste uitbarsting van de Piton de la Fournaise die bekend is was in 1640 en duurde 10 dagen. Pagina 10 van 12

11 De Ol Doinyo Lengai is de enige actieve vulkaan in de Grote Afrikaanse slenk in Tanzania. Hij had in 1983 voor het laatst een uitbarsting De vulkaan Fuji bevindt zich ten westen van Tokio en ten noorden van de Izuhanto in het Nationaal Park Fuji-Hakone-Izu. Deze vulkaan die niet meer actief is barstte in 1707 voor het laatst uit. Het is de hoogste bergpiek van Japan met een hoogte van 3776 meter. De Japanners beschouwen deze berg als heilig. Hier een lijstje van alle belangrijkste vulkaanuitbarstingen: Jaar Plaats Gevolgen 1450 voor Chr. Santorini, Griekenland verwoest 79 na Chr. Vesuvius, Italië doden 1586 Kelud, Java doden 1669 Etna, Sicilië doden 1792 Unzen, Japan doden 1815 Tambori, Indonesië doden 1883 Krakatau, Indonesië doden Hier een lijstje van de belangrijkste vulkaanuitbarstingen uit deze eeuw: Jaar Plaats Doden 1902 Mont Pelée, Martinique Vesuvius, Italië Mt Lamington, Papua Nieuw-Guinea Mt St Helens, Verenigde Staten Nevada del Ruiz, Colombia Mt Unzen, Japan Mt Pinatubo, Filipijnen 400 Goma Op donderdag 17 Januari 2002: is de Vulkaan Nyiragongo in het oosten van de Congo uitgebarst ontstaat een lavastroom in 'n spleet op de onderste helft van de helling en bereikt heel snel de stad Goma aan het Kivu-meer, 18 km verwijderd naar het zuiden van de top van de Nyiragongo.In Oost-Congo en de aangrenzende landen ten oosten van Congo woedt al jarenlang een burgeroorlog, duizenden mensen zijn op de vlucht, juist Goma was 'n stad waar heel veel vluchtelingen opgevangen werden. Na de vulkaanuitbarsting: De lavastroom scheidde de stad Goma in twee delen. Meer dan 50 scholen in Goma zijn verwoest door de lavastroom. Tientallen kinderen zijn hun ouders kwijt en worden ondergebracht in wezencentra. Meer als vierduizend mensen verblijven nu nog in vluchtelingenkampen Dertig families (meer dan 150 mensen!) Wonen samen in een klein kerkgebouwtje zo'n 20 km verder van Goma.. 8 Doden direct, 38 doden in de tijd daarna en tijdens de vlucht, ruim 100 doden door 'n ontploffing in de benzine opslag ruimte. Pagina 11 van 12

12 Bronvermelding: We hebben gebruikt gemaakt van boeken uit de bibliotheek en we hebben dingen van internet gehaald. Op internet zijn we naar geweest daar hebben we naar aardbevingen en vulkanisme gezocht. Ook hebben we op naar plaatjes gezocht via de afbeeldingen zoeker. Op hebben we ook gezocht via de zoekmachine daar. We hebben de boeken uit de mediatheek gehaald en uit de bibliotheek. Verder hebben we ook informatie van het algemene deel uit het basisboek van aardrijkskunde. We weten de namen van de internet pagina s waar we geweest zijn niet meer want er waren er veel te veel om op te noemen waar we op gezocht hebben. Pagina 12 van 12