Collegevoorstel. Inleiding. Feitelijke informatie. Zaaknummer: OOPHdK09. Stand van zaken regio Noordoost Brabant

Transcriptie

1 Zaaknummer: OOPHdK09 Onderwerp Stand van zaken regio Noordoost Brabant Collegevoorstel Inleiding Op de regiodag van 4 juni 2009 is de regio Noordoost Brabant formeel van start gegaan door ondertekening van een intentieverklaring waarin onder meer is afgesproken dat binnen een jaar nadere afspraken moeten zijn gemaakt over de verdere samenwerking, zowel inhoudelijk als organisatorisch. Deze afspraken zijn inmiddels gemaakt en hebben betrekking op de uitwerking van het regionaal perspectief, de organisatie van de samenwerking en de vorming van een regiofonds. Inmiddels zijn we bijna anderhalf jaar verder. In deze adviesnota wil ik uw college ter voorbereiding op de bestuurlijke themadag van 2 december a.s. informeren over de visies/beleidsdocumenten die in dit kader van belang zijn, de diverse relevante overlegstructuren en de wijze waarop de gemeente Heusden hierin participeert. Naast de diverse overlegstructuren vanuit de regio worden hierbij ook de relevante provinciale overlegstructuren betrokken omdat deze nauwe verwantschap met elkaar vertonen en ze zich deels nog naast elkaar moeten ontwikkelen. Omdat er zo nu en dan zelfs sprake was van overlap tussen de overlegstructuren vanuit de regio en die vanuit de provincie, is er inmiddels een aantal themagroepen en werkgroepen samengevoegd. Tijdens de collegevergadering van 23 november a.s. zullen, naast de nieuwe regiomanager Anja van Hout, de ambtelijke Heusdense vertegenwoordigers in de diverse regionale en provinciale overleggen aanwezig zijn om hierop een korte mondelinge toelichting te geven. Feitelijke informatie Visies/beleidsdocumenten Onderstaand een overzicht van de visies en beleidsdocumenten van waaruit de regio haar ambities realiseert en waar de regio zich op richt. Regioperspectief Noordoost Brabant Het regioperspectief Noordoost Brabant bevat regionale thema s en onderwerpen die door bestuurders uit de regio getrokken worden. Verder heeft de regio haar ambities en voornemens uitgewerkt in een uitvoeringsprogramma (bijgevoegd). Het gaat hierbij om de thema s duurzaamheid, bereikbaarheid, vestigingsmilieus en vitaal landelijk gebied (en landschap). Vanuit dit uitvoeringsprogramma werkt de regio haar ambitie per thema in diverse projecten nader uit. 5-Sterrenregio Met de aanpak van de 5-sterrenregio wil Noordoost Brabant de krachten bundelen met regionale bedrijven en kennisinstellingen en daarmee de innovatiekracht zichtbaar maken. De 5- sterrenregio slaat niet alleen op de kwaliteit van de regio, maar ook op de 5 sectoren die primair ondersteund worden: Food, Health & Farma, Toerisme, Logistiek en Machinebouw. Sectoren waarin de regio excelleert en die als de dragers voor de verdere economische ontwikkeling functioneren. Ondernemingen, onderwijs en overheid in de regio werken hierbij samen, in de vorm van een Taskforce. Op 28 mei jl heeft de Taskforce van de 5-sterrenregio het programma Food, Health en Farma goedgekeurd. Met dit programma wil de regio zich nog sterker profileren en de kansen op dit terrein optimaal benutten. Het FHF programma bouwt voort op de diverse initiatieven in de regio en probeert deze te bundelen via een verdergaande regionale samenwerking en nieuwe impulsen. 1

2 Zaaknummer: OOPHdK09 Onderwerp Stand van zaken regio Noordoost Brabant Gebiedsagenda MIRT Het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) is onderdeel van de begroting van de (voormalige) Ministeries van V&W, VROM, EZ en LNV. Het MIRT wordt het uitvoeringsprogramma van het Rijk op het gebied van fysieke en ruimtelijke projecten (investeringen in wegen, openbaar vervoer, woningen, natuur e.d.). Basis voor het MIRT zijn de Gebiedsagenda s. Aan de hand van de Gebiedsagenda s wordt samen met de betrokken partners een werkbare agenda opgesteld, ter voorbereiding van het halfjaarlijks bestuurlijk overleg (BO MIRT) tussen rijk en provincie. Agenda van Brabant De Agenda van Brabant (bijgevoegd) is op 11 juni jl. door Provinciale Staten van Noord-Brabant vastgesteld. Gegeven de importantie hiervan wordt onderstaand wat uitgebreider ingegaan op deze agenda en de investeringen die hieruit voortvloeien. In de Agenda van Brabant ontwikkelt en ontvouwt de provincie een toekomststrategie. Het document bouwt in veel opzichten voort op hetgeen de afgelopen decennia in Brabant is gerealiseerd, en zet daarbij nieuwe accenten. Tevens geeft de provincie aan hoe zij, mede in het licht van de noodzakelijke bezuinigingen, werkt aan een provinciebestuur dat zich meer dan voorheen concentreert op de kerntaken, samen met de vele partners in bestuur, economie en samenleving. In de Agenda van Brabant, met als motto "Traditie en technologie" schetst de provincie een beeld van de toekomst voor Brabant als regio van kansen en ambities. Dit beeld van de toekomst vormt een leidraad voor het werk van de provincie en de bezuinigingen die op de provincie afkomen. Met de verkoop van de aandelen Essent is een substantieel bedrag vrijgekomen. Een deel daarvan wordt gereserveerd om de jaarlijkse dividenduitkering die wegvalt te compenseren. Het resterende deel wordt aangewend voor investeringen in de toekomst van Brabant. Men heeft gekozen voor een aantal toekomstgerichte investeringen ten behoeve van structuurversterking van het sociaal-culturele, ecologische en economische kapitaal van de regio. Provinciale Staten bespreken binnenkort op hoofdlijnen die strategie en een aantal voorstellen voor een eerste tranche investeringen (van totaal 300 miljoen). Deze zijn opgenomen in het Statenvoorstel 'Agenda van Brabant: Kadervoorstel eerste tranche investeringsstrategie' (PS 61/10, te downloaden via de website: ). Op 10 december nemen Provinciale Staten (PS) een besluit over de investeringsvoorstellen. Voorgesteld wordt om deze eerste tranche investeringen in te zetten voor voorstellen op het gebied van energietransitie, innovatie en duurzaamheid, BrabantStad Culturele Hoofdstad: de kunst van het samenleven, Olympisch Plan Brabant: versterking sportinfrastructuur, grootschalige cultuurhistorische complexen en landschappen van allure. Voor het investeringsdomein De bereikbare regio wordt voorgesteld uit te gaan van een investeringsvolume van maximaal 750 miljoen. Tot dat bedrag bereikt is, zal vanaf miljoen op jaarbasis worden gereserveerd in een gecombineerd spaar- en financieringsfonds (Mobiliteitsfonds). Na instemming door PS zullen de op hoofdlijnen geschetste investeringsvoorstellen nader worden uitgewerkt. Gebiedsagenda van Brabant In de Gebiedsagenda Brabant ( worden plannen van verschillende overheden op elkaar afgestemd. Het gaat hierbij over thema s als ruimte, verstedelijking, werken, natuur en verkeer en vervoer. De Gebiedsagenda beschrijft de gedeelde visie, ambities, ruimtelijke opgaven en potentiële projecten van Rijk, provincie en gemeenten. Aanleiding voor de Gebiedsagenda is het MIRT. De Gebiedsagenda sluit aan op de Agenda van Brabant, waarin de provincie zich herbezint op taken en rollen en een visie op de toekomst schetst als kennis- en innovatieregio. 2

3 Zaaknummer: OOPHdK09 Onderwerp Stand van zaken regio Noordoost Brabant Overlegstructuren en participatie door Heusden Zoals in de inleiding al is aangegeven, worden de diverse overlegstructuren vanuit verschillende gremia georganiseerd. Tot 1 november van dit jaar was de kwartiermaker voor de regio nog het primaire aanspreekpunt. Op dit moment heeft de regio haar eigen programmamanager in de persoon van Anja van Hout. Schematisch kan de totale overlegstructuur als volgt worden weergegeven. Onderstaand een volgt een toelichting. 5-Sterrenregio De 5-sterrenregio is een samenwerkingsverband van de 9 grootste gemeenten binnen het Ruimtelijk Economisch Actieprogramma (REAP) Noordoost Brabant, de provincie Noord-Brabant en de Kamer van koophandel Brabant. Onder deze vlag starten concrete projecten waarin bedrijven en kennisinstellingen samenwerken aan innovatieve ontwikkelingen of aan de uitstraling van de regio. Deze projecten worden ondersteund vanuit een kleine centrale organisatie met een Task Force, klankbordgroep en een projectenbureau. Vanuit Heusden neemt Willem van Eijk deel aan de 5-sterrenregio. Regio Noordoost Brabant De regio kent de onderstaande overlegvormen: Bestuurlijke Regie Groep (BRG) In de BRG worden de besluiten (over strategie, marketing en aanwending regiofonds) voor de regio genomen. De BRG vergadert 4 keer per jaar en elke regiogemeente heeft 1 bestuurder 3

4 Zaaknummer: OOPHdK09 Onderwerp Stand van zaken regio Noordoost Brabant aangewezen om hierin te participeren. Voor de gemeente Heusden heeft burgemeester Willems zitting in de BRG. Verder neemt de gedeputeerde plaats in de BRG. Algemeen Programma Team (APT) Het APT brengt adviezen uit richting de BRG maar leidt ook adviezen vanuit de diverse andere overlegstructuren door naar de BRG. Het APT focust zich niet op de inhoud maar zorgt voor de algehele procescoördinatie binnen de regio. Het APT is beperkt van omvang en men vergadert ongeveer 20 keer per jaar. De 3 subregio s, 3 landelijke gemeenten, de programmamanager en een afvaardiging vanuit de provincie zijn hierin vertegenwoordigd. Voor Heusden neemt Hans van der Ven deel aan het APT waarbij Erik Corten en Hans de Kort als vervangers beschikbaar zijn. Themadagen bestuurlijk De bestuurlijke themadagen vinden gemiddeld 2 keer per jaar plaats. Deze themadagen hebben min of meer de plaats ingenomen van de regiodagen. Tijdens deze themadagen wordt de actuele stand van zaken van de diverse thema's en projecten uiteengezet en bezien op welke wijze daarbinnen tot verdieping, verbreding en afstemming kan worden gekomen. Ook hebben de bestuurlijke themadagen een netwerkfunctie. Alle colleges binnen de regio worden hiervoor uitgenodigd. Themadagen ambtelijk De ambtelijke themadagen vinden gemiddeld 2 keer per jaar plaats en vormen de voorbereiding van de bestuurlijke themadagen. Tijdens deze themadagen wordt de actuele stand van zaken van de diverse thema's en projecten uiteengezet en bezien op welke wijze daarbinnen tot verdieping, verbreding en afstemming kan worden gekomen. Iedereen die op de een of andere manier op ambtelijk niveau actief is binnen de regio wordt hiervoor uitgenodigd. Agendateam Het Agendateam bereidt de themadagen voor. Heusden is hierin niet vertegenwoordigd. Thema duurzaamheid Binnen dit thema wordt gewerkt aan Beleidskaders, Biomassa-initiatieven en Waterbeheer. Ook is er een werkgroep vanuit de regio voor dit thema ingesteld. De gemeente Heusden participeert hier niet in. Thema bereikbaarheid Binnen dit thema wordt gewerkt aan Verbeteren OV, Vervoer over water, Gebiedsversterking Oostelijke Langstraat, N65 en N279, Corridor Eindhoven en Oost-west (relatie regio- Duitsland). Bestuurlijk trekt wethouder Buijs de kar van de projecten Vervoer over water en Gebiedsversterking Oostelijke Langstraat. Ambtelijk wordt Heusden vertegenwoordigd door Dick Veen en Hans de Kort. Thema vestigingsmilieus Binnen dit thema wordt aan de volgende projecten gewerkt: Topmilieus, Multimodaal en Herstructurering. Willem van Eijk participeert hierin namens de gemeente Heusden. 4

5 Zaaknummer: OOPHdK09 Onderwerp Stand van zaken regio Noordoost Brabant Thema vitaal landelijk gebied Binnen dit thema wordt aan de volgende projecten gewerkt: Ruimte voor ondernemen in het landelijk gebied, Transitie in de landbouw, Versterking groen/blauwe structuren en Toeristischrecreatieve visie. Heusden participeert in de Toeristisch-recreatieve visie zowel op bestuurlijk niveau (Burgemeester Willems) als op ambtelijk niveau (Peter de Haan en Patricia Lardinois). Gebiedsagenda MIRT (GA MIRT) Vanuit de regio wordt in klein verband gekeken hoe input en invloed kan worden uitgeoefend op de GA MIRT. Vanuit Heusden participeert Dick Veen hierin. Provincie Noord-Brabant De provincie kent de onderstaande overlegvormen: Stuurgroep Regionaal Ruimtelijk Overleg (RRO) Het RRO gaat over ruimtelijke ontwikkeling en ordening. Het overleg vindt minimaal twee keer per jaar plaats en de hoofdpunten van de agenda zijn wonen, werken, landschap en ruimtelijke strategie. Per thema is een ambtelijke werkgroep ingesteld die de voorbereiding verzorgt van de bestuurlijke agenda. De stuurgroep voor Noordoost Brabant vergadert onder voorzitterschap van de gedeputeerde. Verder zijn in de stuurgroep alle portefeuillehouders van de 21 regiogemeenten vertegenwoordigd. Voor Heusden participeert wethouder Buijs hierin. Daarnaast hebben het ministerie van VROM en de waterschappen Aa en Maas en De Dommel zitting in de stuurgroep. Themagroep Ruimtelijke Strategie Deze themagroep is relatief beperkt van omvang. Namens de gemeente Heusden heeft Marino Kuper zitting in deze themagroep. Themagroep Wonen De werkgroep Wonen is onderverdeeld in een aantal subwerkgroepen. Heusden participeert in de persoon van Bert van der Vecht in de subwerkgroep Oostelijke Langstraat. Themagroep Werken en Werklocaties De themagroep Werken en Werklocaties vanuit de provincie is na een besluit van het RRO op 24 juni jl. samengevoegd met de themagroep Vestigingsmilieus vanuit de regio. Themagroep Landschap De themagroep Landschap vanuit de provincie is na een besluit van het RRO op 24 juni jl. samengevoegd met de themagroep Vitaal Landelijk Gebied vanuit de regio. Door de samenvoeging van deze themagroepen staat op dit moment de vraag open in hoeverre Heusden, naast de vertegenwoordiging vanuit de Toeristisch-recreatieve visie, ook vanuit de ruimtelijke ordeningsinvalshoek hierin vertegenwoordigd dient te zijn. Wouter van der Haven heeft aangegeven wel graag betrokken te blijven bij de landschapsateliers. 5

6 Zaaknummer: OOPHdK09 Onderwerp Stand van zaken regio Noordoost Brabant Inzet van Middelen Er zijn geen financiële en/of personele consequenties verbonden aan dit voorstel. Risico's Er zijn geen risico's verbonden aan dit voorstel. Voorgenomen besluit Wij stellen u voor bijgaand besluit vast te stellen. 6

7 Zaaknummer: OOPHdK09 Onderwerp Stand van zaken regio Noordoost Brabant BESLUIT Het college van Heusden heeft in de vergadering van 23 november 2010; besloten: de stand van zaken m.b.t. de regio Noordoost Brabant voor kennisgeving aan te nemen. namens het college van Heusden, de secretaris, mr. J.T.A.J. van der Ven 7

8 Zaaknummer: OOPHdK09 Onderwerp: Stand van zaken regio Noordoost Brabant Samenvatting: Inleiding: In deze adviesnota wil ik uw college ter voorbereiding op de bestuurlijke themadag van 2 december a.s. informeren over de visies/beleidsdocumenten die voor de regionale samenwerking Noordoost Brabant van belang zijn, de diverse relevante overlegstructuren en de wijze waarop de gemeente Heusden hierin participeert. Tijdens de collegevergadering van 23 november a.s. zullen, naast de nieuwe regiomanager Anja van Hout, de ambtelijke Heusdense vertegenwoordigers in de diverse regionale en provinciale overleggen aanwezig zijn om hierop een korte mondelinge toelichting te geven. Advies: stand van zaken m.b.t. regio Noordoost Brabant voor kennisgeving aan te nemen.

9 Uitvoeringsprogramma Noordoost Brabant 22 april 2010

10 Inhoudsopgave 1. Regionale samenwerking MIRT Gebiedsagenda Thema s Projecten en programma s Gebiedsagenda Brabant A2-as As Waalwijk - s-hertogenbosch - Nijmegen Gebiedsversterking Waalwijk s-hertogenbosch: oostelijke Langstraat Gebiedsontwikkeling As s-hertogenbosch Nijmegen Versterking Food Farma Health Cluster Wateropgave Oost Brabant Gebiedsontwikkeling As N279 / s-hertogenbosch Helmond MIRT onderzoek Toekomstig Landelijk Gebied Bereikbaarheid Gebiedsontwikkeling N Identiteit van Noordoost Brabant Branding van de regio Diversiteit in vestigingmilieus Topmilieus voor innovatieve bedrijvigheid Multimodale bedrijventerreinen Herstructurering Bereikbaarheid Vervoer over water Openbaar vervoer Barrièrewerking hoofdinfrastructuur Vitaal landelijk gebied Economie / werk in het landelijk gebied Versterken groen/blauwe structuren Toerisme, recreatie en cultuurhistorie Energie en duurzaamheid Kaders SWOT analyse duurzaamheidsprojecten Biomassa...14

11 1. Regionale samenwerking De gemeenten en de waterschappen in de regio Noordoost Brabant werken vrijwillig, maar niet vrijblijvend samen. Door samen te werken willen de gemeenten en de waterschappen de binding met de regio versterken en de kwaliteit van het woon-, leef- en werkklimaat voor de burgers bevorderen. De regio heeft daartoe een perspectief op de toekomst opgesteld dat nu vertaald is in een uitvoeringsprogramma. De intergemeentelijke samenwerking is in eerste instantie gericht op de ruimtelijke en ruimtelijk-economische ambities voor de regio Noordoost Brabant, zoals neergelegd in het Regionaal Perspectief in opbouw. De samenwerking heeft een dynamisch karakter, dat wil zeggen dat er in de loop der tijd onderwerpen kunnen worden toegevoegd en afgevoerd. Dit streven hebben de gemeenten op 4 juni 2009 vastgelegd in een intentieverklaring die sindsdien bekend staat als het pact van de Ruwenberg. De regionale samenwerking in Noordoost Brabant steunt op een lichte overlegstructuur, aansluitend bij bestaande vormen van regionaal overleg. Deze overlegstructuur is opgenomen in een Bestuursconvenant dat op 2 juni 2010 ondertekend zal worden. Binnen de regio werken verschillende gemeenten al in kleiner verband samen. Initiatieven vanuit deze samenwerkingsverbanden kunnen de visievorming in Noordoost Brabant voeden en de uitvoeringskracht van regionale projecten versterken. 1.1 MIRT Gebiedsagenda De regionale samenwerking is ook gericht op een effectieve belangenbehartiging bij andere overheden. Daarom is Noordoost Brabant partner aan de overlegtafel met het Rijk over het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport, oftewel het MIRT. De regio heeft een actieve inbreng geleverd bij het opstellen van de agenda van het MIRT voor Noordoost Brabant (Gebiedsagenda). Hierin hebben het Rijk, provincie en regio gedeelde thema s, integrale ruimtelijke opgaven en potentiële projecten van Rijk, provincie en regio geformuleerd voor de middellange termijn (tot circa 2030). De Gebiedsagenda bevat een overzicht van potentiële projecten die per gebiedsopgave geclusterd zijn in programma s. In het hoofdstuk Gebiedsagenda Brabant van dit uitvoeringsprogramma zijn de programma s en projecten weergegeven die voor de regio noordoost Brabant van belang zijn. 1.2 Thema s De regionale samenwerking is gericht op het versterken van de regionale identiteit en het verdiepen van het Regionaal Perspectief in opbouw. De volgende vijf regionale thema s staan centraal: 1. Identiteit van Noordoost Brabant: Noordoost Brabant een herkenbaar profiel geven en de regionale belangen gezamenlijk behartigen. 2. Diversiteit in vestigingmilieus: De kwaliteit van de bestaande vestigingmilieus verbeteren en nieuwe vestigingsmilieus toevoegen, in het bijzonder voor de economische, innovatieve speerpunten van de regio. 3. Bereikbaarheid De regio beter bereikbaar maken, vooral voor openbaar vervoer 4. Vitaal landelijk gebied Uitvoeringsprogramma Noordoost Brabant 22 april

12 Het landelijk gebied vitaliseren door nieuwe duurzame en innovatieve landbouwvormen te zoeken, de kwaliteit van natuur en landschap te versterken en de toeristisch-recreatieve potenties te benutten. 5. Energie en duurzaamheid Een groenere regio door bij de uitvoering van projecten voorop te lopen voor wat betreft de duurzaamheid, in het bijzonder als het gaat om energieopwekking. 1.3 Projecten en programma s In dit uitvoeringsprogramma zijn per thema de regionale projecten en programma s benoemd die in het kader van dat thema door de regio uitgevoerd worden of zullen gaan worden. Deze programma s en projecten zijn uitverkoren uit een groot aantal voorstellen, dat vanuit de regio is aangedragen. De projectvoorstellen zijn gebundeld in een projectenboek, dat als bijlage bij dit uitvoeringsprogramma is gevoegd. Veel projectvoorstellen staan ook in het overzicht van programma s en projecten uit de Gebiedsagenda Brabant. Maar dat betekent nog niet dat de uitvoering daarvan nu gewaarborgd is. De regio zal hier initiatief moeten tonen. Bij de selectie van programma s en projecten in dit uitvoeringsprogramma hebben de volgende overwegingen een rol gespeeld: - Is het een onderwerp dat des regio s is, dat wil zeggen niet al door anderen wordt of moet worden opgepakt? - Vraagt dit om extra inzet van de regio omdat er anders niets mee gebeurd? - Kan dit in de regio op voldoende draagvlak rekenen? Bij het bepalen van de prioriteit is van belang wat de structuurversterkende impact van het programma of project op de regio kan zijn en of het als bindmiddel kan fungeren. Ook praktische overwegingen als het aantal betrokken partners en de beschikbare inzet van bestuurders en medewerkers hebben een rol gespeeld. Elk thema wordt getrokken door een bestuurder uit de regio. Zijn taak is het om de projecten en programma s binnen het thema waar nodig aan te jagen, de voortgang te volgen en de samenhang te bewaken. Hiertoe roept de thematrekker een thema-overleg in het leven met de bestuurlijke trekkers van de projecten en programma s binnen het thema. Alle gemeenten en waterschappen in de regio kunnen deelnemen aan de thema-overleggen. Desgewenst kunnen ook maatschappelijke partners (ondernemers, onderwijsinstellingen, belangenorganisaties) uitgenodigd worden aan het thema-overleg deel nemen. Het thema-overleg heeft tot doel de samenhang tussen de projecten binnen dat thema te bewaren, de voortgang en evaluatie van die projecten te bewaken en kennis uit te wisselen. Het thema-oveleg kan ook knelpunten en uitdagingen signaleren richting andere overheden en maatschappelijke organisaties. De ambtelijke ondersteuning van het thema-overleg is in principe afkomstig uit dezelfde organisatie als de thematrekker. Uitvoeringsprogramma Noordoost Brabant 22 april

13 2. Gebiedsagenda Brabant Bestuurlijke thematrekker: wethouder RO s-hertogenbosch Ambtelijke themaduwer: J. Goris De Gebiedsagenda Brabant vormt de gemeenschappelijke basis voor het halfjaarlijkse overleg tussen het rijk en haar regionale partners in Brabant. Het beschrijft de gedeelde visie, ambities, ruimtelijke opgaven en potentiële projecten van rijk en/of regio op het gebied van verstedelijking, mobiliteit, duurzaamheid, water, natuur en landschap in Brabant. De Gebiedsagenda Brabant is bedoeld om, op basis van integrale gebiedsopgaven, de samenwerking tussen de betrokken partners te structureren en de ruimtelijke investeringen van Rijk, provinicie en regio goed op elkaar af te stemmen. De Gebiedsagenda bevat nadrukkelijk geen nieuwe visie maar is een doorvertaling van het nationale en regionale ruimtelijke beleid, zoals vastgelegd in nationale en regionale nota s en structuurvisies. Het Regioperspectief Noordoost Brabant in opbouw maakt daar deel van uit. Rijksnota s Provinciale Structuurvisie Regiovisie(s) Gemeentelijke visies Gebiedsagenda MIRT Deel A: Integrale visie en ambitie met thematische en gebiedsgerichte integrale opgaven Deel B: Overzicht van Programma s en Projecten Projecten Rijk Projecten provincie Projecten Regio Projecten gemeenten Figuur 1 Relaties tussen de Gebiedsagenda MIRT en het ruimtelijk beleid en de projecten van de diverse overheden Deel A van de Gebiedsagenda is in het najaar van 2009 verschenen. De ambtelijke voorbereiding van deel B is onlangs afgerond. Op 15 juni 2010 organiseert de provincie een bijeenkomt voor de regio Noordoost Brabant. Aansluitend daarop legt de provincie de Gebiedsagenda (deel A en B) voor aan alle gemeenten en waterschappen met het verzoek om een eventuele reactie bij voorkeur via de regio s in te brengen. De provincie legt de Gebiedsagenda vervolgens nog voor aan de Provinciale Omgevingscommissie, de Statencommissie en de SER-Brabant. Na het verwerken van de resultaten uit de verschillende overleggen zal de Gebiedsagenda geagendeerd worden voor het bestuurlijke overleg met het Rijk in het najaar van Uitvoeringsprogramma Noordoost Brabant 22 april

14 Figuur 2 Uitsnede van de kaart bij de Gebiedsagenda Brabant In de regio Noordoost Brabant liggen drie, deels overlappende integrale gebiedsopgaven: de A2-as, de As Waalwijk s-hertogenbosch Nijmegen en het gebied Oost-Brabant. De gebiedsontwikkeling N65 maakt deel uit van de integrale gebiedsopgave Midden Brabant. Elke integrale gebiedsopgave projecten die geclusterd zijn binnen een aantal samenhangende programma s. 2.1 A2-as Het ministerie van VROM fungeert ambtelijk als duwer voor de gehele A2-as. De verschillende onderdelen van het programma kennen verschillende trekkers: 1. A2-zone als internationale economische ontwikkelas Rijk en regio willen voor de A2-zone van de Noordvleugel van de Randstad tot Maastricht/Luik een studie starten naar de internationale bereikbaarheid van de A2-zone in relatie tot de ruimtelijkeeconomische ontwikkeling van de stedelijke concentraties op de lange termijn (2040). Trekker: Eindhoven en Amsterdam 2. Een robuuste structuur voor de ruimtelijke geleding van de A2-zone Rijk en regio willen voor de A2 zone een nader onderzoek doen naar het concept van de ladderstructuur als robuuste drager voor de ruimtelijk-economische ontwikkeling van deze zone. Trekkers: s-hertogenbosch 3 Het geleiden van de vervoersvraag Een nader onderzoek is nodig naar het geleiden van de vervoersvraag die ontstaat als de ruimtelijkeconomische ontwikkelingen worden gestructureerd aan de hand van het ladderconcept. Trekkers: ministerie V&W of provincie Noord Brabant 2.2 As Waalwijk - s-hertogenbosch - Nijmegen Op deze as speelt een gecombineerde opgave, waarbij nieuwe verstedelijking optimaal wordt verweven met de aanwezige oost-west georiënteerde infrastructuren, en tegelijkertijd oplossingen worden gezocht voor knelpunten in de noord-zuid lopende water- en groenstructuren. In overleg met Gelderland is de agenda voor deze gecombineerde gebiedsopgave nader uitgewerkt. Op die agenda kunnen vier afzonderlijke onderwerpen onderscheiden worden: Uitvoeringsprogramma Noordoost Brabant 22 april

15 1. Gebiedsontwikkeling Oostelijk Langstraat 2. Gebiedsontwikkeling As s-hertogenbosch Nijmegen 3. Versterking Food Farma Health Cluster 4. Wateropgave Gebiedsversterking Waalwijk s-hertogenbosch: oostelijke Langstraat In het gebied van Waalwijk tot s-hertogenbosch, beter bekend als de Oostelijke Langstraat, is sprake van drie lopende ruimtelijke ontwikkelingen die sterk met elkaar samenhangen: - de Groene Rivier als bestuurlijk gekozen oplossing vanuit het Hoogwaterbeschermingsproject s-hertogenbosch; - de Corridorstudie A59: het verbeteren van de bereikbaarheid (weg en OV); - de Groene Delta: het verbeteren van de noord-zuid lopende groenblauwe structuren en de ecologische verbindingen en het verbinden van groengebieden in en rondom s- Hertogenbosch. Trekker: provincie Noord-Brabant Gebiedsontwikkeling As s-hertogenbosch Nijmegen Samenhangende opgave op gebied van het versterken van woon- en werklocaties (verstedelijking), het faciliteren en reguleren van de vervoersvraag (water, spoor, weg) en het versterken van landschapsecologische zones. Onder dit programma vallen de volgende projecten: - Studie spoorcorridor s-hertogenbosch Nijmegen/Arnhem - Studie doorstroming over de weg tussen s-hertogenbosch Nijmegen (A59/A50 inclusief knelpunt knooppunt Paalgraven) - Gebiedsontwikkeling Spoorzone s-hertogenbosch, - Gebiedsontwikkeling s-hertogenbosch-avenue2 - Gebiedsontwikkeling Spoorzone Oss - Nieuwe werklandschappen (Land van Ooit, Autotron, Heesch-West) - Binnenstedelijke bereikbaarheid van Oss en s-hertogenbosch - Studie Fietssnelweg tussen Oss en s-hertogenbosch - Versterken bestaande landschapsstructuur en kwaliteit van ecologische verbindingen en groene parels zoals Maasheggen, Maasduinen, Maashorst in combinatie met bevorderen van toerisme en recreatie en benutten van mogelijkheden van cultuurhistorie en erfgoed. Trekkers: diversen Versterking Food Farma Health Cluster Samenhangende opgave op nationaal en regionaal niveau om de relaties tussen de economische clusters op gebied van Food, Farma en Health te versterken, topmilieu s voor innovatieve bedrijvigheid en aantrekkelijke vestigingsmilieu s te creëren. Onder dit programma vallen de volgende projecten: - Versterken van de economische netwerken en triple-helix tussen Wageningen Arnhem/Nijmegen s-hertogenbosch Oss/Boxmeer Eindhoven/Helmond - Diversiteit in vestigingsmilieu s, topmilieu s voor innovatie, campusontwikkeling in s-hertogenbosch, Boxmeer, Oss en Nijmegen ( facility-sharing ) - Herstructurering bestaande bedrijventerreinen in o.a. s-hertogenbosch, Oss, Uden, Veghel Trekkers: provincie Noord-Brabant en s-hertogenbosch Uitvoeringsprogramma Noordoost Brabant 22 april

16 2.2.4 Wateropgave Onder dit programma vallen de volgende projecten: - Waterveiligheid langs de Maas (doorbraakvrije regio) - Benutten van potenties op gebied van (water)recreatie, toerisme, cultuurhistorie, natuur en landschap aan de Maas - Waterberging (regionaal systemen) - Netwerk Havens en Multimodale knooppunten Waalwijk, s-hertogenbosch, Oss, Cuijk Trekkers: Waterschap Aa en Maas, 5-sterrenregio en provincie Noord-Brabant 2.3 Oost Brabant De gebiedsopgave voor Oost Brabant is vertaald in vier programma s: 1. Gebiedsontwikkeling As N279 / s-hertogenbosch Helmond 2. MIRT onderzoek Toekomstig Landelijk Gebied 3. Bereikbaarheid 4. Versterking Kennisintensieve bedrijvigheid Het vierde programma is uitgewerkt in de As Waalwijk s-hertogenbosch Nijmegen Gebiedsontwikkeling As N279 / s-hertogenbosch Helmond De gebiedsopgave behelst een combinatie van de ontwerpopgave/herstructurering van de (oude) kanaalzones en de opwaardering van de N279. Deze as is een belangrijke vestigingszone voor met name de food-processingindustrie. De modernisering van de vaarroute en het wegverkeer (logistiek) gecombineerd met de versterking van groene landschappelijke zone van het rivierdal van de Aa vormt een duidelijke gebiedsopgave. Trekkers: provincie Noord-Brabant en s-hertogenbosch MIRT onderzoek Toekomstig Landelijk Gebied Het ministerie van LNV onderzoekt in het kader van het MIRT onder meer de corridorverbindingen groene parels en bekenstructuur, duurzame energie uit agrarische productieprocessen, realisatie ecologische verbindingen en robuust natuurlijk watersysteem. Trekker: ministerie LNV Bereikbaarheid Onder dit programma vallen: - ontwikkeling multimodale knooppunten Cuijk, Os, Veghel en Helmond - HOV studie Oost Brabant Weeze - Verkenning Oost West verbinding A50 A73 - Verkenning doorstroming Paalgraven Ekkersrijt - Opwaardering Maaslijn Trekkers: provincie Noord-Brabant, Boxmeer/GGA NO-Brabant en provincie Limburg 2.4 Gebiedsontwikkeling N65 In dit programma is het voorstel opgenomen om op korte termijn een besluit te nemen tot een verkenning naar de N65 inclusief de problematiek bij Vught. Trekker: Min V&W Uitvoeringsprogramma Noordoost Brabant 22 april

17 3. Identiteit van Noordoost Brabant Bestuurlijke thematrekker: stuurgroep onder voorzitterschap van de burgemeester van s-hertogenbosch Ambtelijke themaduwer: programmamanager Noordoost Brabant Noordoost Brabant is de regio van het maken en de smaken. Zijn inwoners combineren een hoog arbeidsethos met het vermogen te genieten van het goede leven. De diversiteit, de menselijke maat en de vernieuwingsdrang verlenen de regio een herkenbaar profiel. Op basis van dit profiel wil de regio zich op beter de kaart zetten bij beslissers en bij een breed publiek. Door samen te werken profiteert de regio gecoördineerd en herkenbaar van de eigen kracht en de voordelen van de ligging nabij sterke regio s zoals de Brainport Zuidoost Brabant en Venlo, de regio Arnhem Nijmegen en de noordvleugel van de Randstad. Aan de eigen kracht van de regio dragen onder meer bij: Een sterke landbouw De maakindustrie in de voeding en gezondheid Aantrekkelijke aaneengesloten regionale en nationale landschappen omzoomd door beken en rivieren zoals de Maas Een dienstverlenende en culturele sector van nationale allure in de hoofdstad s-hertogenbosch Aantrekkelijke, lommerrijke dorpen waar het leven nog steeds goed is Wij willen samen kansen pakken, kansen die de kwaliteit van leven in Brabant benadrukken, liefst nog verstevigen. En de benoeming van s-hertogenbosch tot Hoofdstad van de Smaak 2010 aangrijpen om de regio op dit terrein te profileren. 3.1 Branding van de regio De regio zal meer gezamenlijk naar buiten toe op moeten treden op basis van gedeelde opvattingen over het eigene van Noordoost Brabant. Middelen daarvoor zijn de branding van de regio en het behartigen van de regionale public affairs. Het jaarlijkse hoogtepunt is de Regiodag waar de regiopartners elkaar ontmoeten met onder meer de mogelijkheid zich te presenteren. Bij dit thema spelen de burgemeesters een belangrijke rol, daarin ondersteund door de regiomanager. In het regioperspectief is een aanzet gegeven tot de identiteit van Noordoost Brabant en met de uitwerking van de projecten zal dat werkende weg verder vorm krijgen. De branding van de regio krijgt in eerste instantie vorm door middel van de regioprojecten. Dit sluit goed aan bij onze wens van een 'doe-samenwerking'. Uitvoeringsprogramma Noordoost Brabant 22 april

18 4. Diversiteit in vestigingmilieus Bestuurlijke thematrekker: As-50 Ambtelijke themaduwer: As-50 Noordoost Brabant is een krachtige economische regio die uitblinkt in vijf clusters van bedrijven, die worden aangeduid als de vijf sterren van de regionale economie: Food Machines en systemen Logistiek Zorg en farma Toerisme en recreatie Om zich te kunnen ontwikkelen hebben deze clusters van bedrijven behoefte aan een vestigingmilieu dat tegemoet komt aan hun specifieke wensen. Binnen het thema diversiteit in vestigingsmilieus wil de regio zich concentreren op het versterken van de kwaliteit van de bedrijventerreinen met een bovenregionale betekenis. Daarbij wordt enerzijds gezocht naar focus voor de ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen en anderzijds naar gemeenschappelijke mogelijkheden om bestaande bedrijventerreinen optimaal (en dus ook duurzaam) te herstructureren. Bij de ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen focussen we ons bij de uit te voeren projecten/activiteiten op de volgende, specifieke terreintypen: 1. Topmilieus voor innovatieve bedrijvigheid 2. Multimodale bedrijventerreinen We zijn van mening dat we als regio Noordoost Brabant ons bij de bedoelde topmilieus onderscheiden van andere gebieden via het (verbindende) cluster Food, Health en Farma. Verder loopt er nog een haalbaarheidsonderzoek om vast te stellen of het metaal-/non ferrocluster rond Heusden aanknopingspunten biedt voor profilering van de regio. 4.1 Topmilieus voor innovatieve bedrijvigheid Op het gebied van health, food & farma heeft Noordoost Brabant veel te bieden. Wij willen deze gunstige uitgangspositie benutten door de ontwikkelingen binnen de regio strategische op elkaar af te stemmen. Lopende initiatieven zijn Zorgpark Uden, farma-clustering in Oss, Health Campus Boxmeer en food & health campus Willemspoort in s-hertogenbosch. Deze initiatieven moeten krachtig gestimuleerd worden, omdat ze een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het behoud van (stuwende) bedrijvigheid in de regio. De 5-Sterrenregio speelt hierin een aanjaagrol, zowel wat betreft het ontwikkelen van een regionale visie als het tot uitvoering brengen van projecten. Het gaat hier om hoogwaardige, onderscheidende werklocaties, veelal in de vorm van een campus waar onderlinge kennisuitwisseling tussen de bewoners centraal staat, met als centrale doel het stimuleren en versnellen van innovatie, in een bepaalde markt of expertisegebied. De food & health campus Willemspoort is onlangs in een landelijke studie van het ministerie van EZ gekwalificeerd als potentieel van nationaal belang. De regio Noordoost Brabant zou hierbij kunnen aanhaken door de initiatieven in de regio te presenteren onder een overkoepelend beeldmerk met Willemspoort als centrale locatie. Samen hebben de initiatieven in de regio een meerwaarde die de kans op realisatie Uitvoeringsprogramma Noordoost Brabant 22 april

19 van de afzonderlijke initiatieven vergroot. De afzonderlijke specialisaties van de topmilieus verlenen elke locatie zijn eigen identiteit. De onderling verbindingen maken koppeling van lokale netwerken, facility sharing, gezamenlijke promotie en een gezamenlijke open innovatie supportstructuur mogelijk. 4.2 Multimodale bedrijventerreinen Logistiek is een van de sterren van de regionale economie in Noordoost Brabant. Voor de logistieke sector is de beschikbaarheid van goed ontsloten bedrijventerreinen met uitstekende logistieke faciliteiten van levensbelang. We willen de behoefte van logistieke bedrijven aan ondersteunende voorzieningen onderzoeken. In Noordoost Brabant richten we ons specifiek op de bedrijventerreinen die ook ontsloten zijn via het water, de zogenaamde natte terreinen. We willen een goed beeld hebben van de vraag uit de markt naar en het aanbod van natte terreinen. 4.3 Herstructurering Voor verdere activiteiten op het terrein van herstructurering nemen wij als vertrekpunt de inventarisatie, die zojuist door de provincie is verstuurd. Noordoost Brabant zal de eigen opgave vaststellen en gezamenlijk prioritering aanbrengen op basis van algemeen geldende criteria als aantal arbeidsplaatsen e.d., maar ook hierbij betrekken in hoeverre herstructurering bijdraagt aan het versterken van natte en logistieke bedrijventerreinen (als verbijzondering van multimodale terreinen). Om de regionale economie goed te laten functioneren dienen op regionaal niveau inspanningen te worden geleverd om ook voor Nimby-bedrijven een aanvaardbare plaats te vinden. Uitvoeringsprogramma Noordoost Brabant 22 april

20 5. Bereikbaarheid Bestuurlijke thematrekker: burgemeester van Boxmeer Ambtelijke themaduwer: Boxmeer De regio Noordoost Brabant is nationaal en internationaal goed bereikbaar via weg, lucht en spoor en is gunstig gelegen tussen metropolitaanse regio s. Die goede bereikbaarheid is een sterk punt van de regio en we willen dat graag behouden. De bereikbaarheid BINNEN de regio (interne bereikbaarheid en ontsluiting/bereikbaarheid van voorzieningen) is op onderdelen en binnen bepaalde gebieden op dit moment onder de maat. In de gebiedsagenda MIRT zijn al een aantal verbeterpunten opgenomen. De regio heeft behoefte aan visie, oplossingen en alternatieven. Vervoer over water en kwalitatief goed en passend maatwerk met openbaar vervoer bieden kansen om de interne bereikbaarheid te verbeteren. Door de toename van het bovenregionaal vervoer komt het wegen- en spoornet in Noordoost Brabant (extra) onder druk te staan. Waar dit verkeersnetwerk stedelijke kernen doorsnijdt, leidt dat tot (ongewenste en gevaarlijke) barrières. 5.1 Vervoer over water Veel kernen in Noordoost Brabant zijn met ook elkaar verbonden via water. De rivier de Maas en de Zuid-Willemsvaart vormen de hoofdontsluiting die door de beroeps- en recreatievaart benut wordt. Het water biedt kansen voor innovatieve toevoeging aan het huidige aanbod van vervoersfaciliteiten in de regio. Dit idee verdient nadere uitwerking in de vorm van een onderzoek naar de kansen, mogelijkheden en voorwaarden van vervoer over water in Noordoost Brabant. 5.2 Openbaar vervoer In Noordoost Brabant bestaan verschillende programma s ter verbetering van het openbaar vervoer. De uitvoering van deze programma s laat zich niet of nauwelijks versnellen, maar het is wel mogelijk om enkele concrete en herkenbare onderdelen in de tijd naar voren te halen. Een van die onderdelen is het verbeteren van de doorstroming van het openbaar vervoer op kruisingen, want dat is gunstig voor de efficiency en rendabiliteit van de openbaar vervoerlijnen. Dit vereist de ontwikkeling van kennis over intelligente verkeersregelingen op kruisingen en de toepassing daarvan in zowel het landelijk als het stedelijke gebied. Een dergelijke aanpak versterkt de bestaande programma s en levert zichtbaar resultaat op door het vervroegd uitvoeren van bepaalde onderdelen. 5.3 Barrièrewerking hoofdinfrastructuur Om Noordoost Brabant en ook de omliggende regio s bereikbaar te houden, zijn investeringen in de infrastructuur noodzakelijk. Die investeringen zijn gericht op het verbeteren van de verkeersdoorstroming, maar ook op een goede inpassing van de infrastructuur. Auto-, spoor- en waterwegen veroorzaken overlast voor de aanliggende gebieden door milieuhinder van het verkeer en de barrièrewerking. Door de intensivering van het verkeer vormt de doorsnijding van steden en dorpen door zware infrastructuur een groeiend probleem. Uitvoeringsprogramma Noordoost Brabant 22 april

21 Dit probleem doet zich op veel plaatsen in Noordoost Brabant voor. Bijvoorbeeld de N 329 en het spoor door Oss en de N 297 door Veghel. De omlegging van de Zuid-Willemsvaart bij s- Hertogenbosch lost het probleem van de doorsnijding van de Bossche binnenstad op. In de regio zijn er twee nieuwe initiatieven: een visie op de Corridor s-hertogenbosch Eindhoven en een project Samen werken aan de N65. Deze aanpak kan wellicht inspireren tot vergelijkbare initiatieven in andere delen van Noordoost Brabant. Uitvoeringsprogramma Noordoost Brabant 22 april

22 6. Vitaal landelijk gebied Bestuurlijke thematrekker: As-50 Ambtelijke themaduwer: As-50 Voor een vitaal landelijk gebied is een gezonde economische basis en een aantrekkelijk landschap essentieel. Wij streven naar een goede afstemming tussen enerzijds ontwikkelingen in de grootschalige (intensieve) landbouw en anderzijds kleinschalige landbouw, de bescherming en inrichting van natuur en landschap en toerisme en recreatie. 6.1 Economie / werk in het landelijk gebied In de regio Oost-Brabant is sprake van een forse concentratie aan food- en processingindustrie, primaire productie en dienstverlening. Ontwikkelingen in de landbouw (schaalvergroting en internationalisering van handel en productie) vragen ook om een vernieuwd agrarisch landschap. De afstemming tussen enerzijds ontwikkelingen in de grootschalige (intensieve) landbouw en duurzame energieproductie uit agrarische productieprocessen en anderzijds kleinschalige landbouw en de bescherming en inrichting van natuur en landschap is essentieel. De opgave is om de ruimtelijke kwaliteit en bereikbaarheid van de regio te borgen en op middellange termijn samen met het rijk na te denken over nieuwe intelligente agrologistieke en ruimtelijke concepten. In het landelijk gebied is veel bedrijvigheid, zowel in het buitengebied als in de dorpen. Het buitengebied wordt wel eens de kraamkamer van het bedrijfsleven genoemd, veel bedrijvigheid begint daar en verhuist bij het groter worden naar een bedrijventerrein. Daarnaast is er uiteraard de landbouw in al zijn verschijningsvormen, de recreatieve bedrijvigheid en de bedrijvigheid in en nabij de dorpen. Al met al is werk in het landelijk gebied een belangrijk thema, met vele kanten: - de verbinding tussen agrarische sector en voedingsmiddelenindustrie - alternatieven voor ondernemers die stoppen met een agrarisch bedrijf, met daaraan gekoppeld de vraag welke mogelijkheden gemeenten in het buitengebied willen en kunnen waarmaken - de innovatieve kracht van de agrarische sector in deze regio - de relatie met natuurbeheer en mogelijkheden om natuurbeheer te vereconomiseren - kleinschalige bedrijvigheid in en nabij dorpen - enzovoort Als eerste stap willen wij meer focus aanbrengen op welke onderwerpen de regio naast de al lopende trajecten bij voorrang moet oppakken. 6.2 Versterken groen/blauwe structuren Naast de economische functie wordt de vitaliteit van het landelijk gebied bepaald door de kwaliteit van natuur en landschap. Noordoost Brabant is gezegend met een aantal grote groene en blauwe structuren binnen de regio en aangrenzend daaraan, zoals het Groene Woud, de Maas met de Maasheggen en Maasduinen, de Maashorst en de Peelhorst. Deze groene en blauwe structuren zijn gebaat bij het creëren van goede ecologische verbindingen onderling en met de woonkernen in het noordelijk deel en rond de grotere structuren Stippelberg, Groene Peelvallei en Peelgebied rond Deurne. Uitvoeringsprogramma Noordoost Brabant 22 april

23 6.3 Toerisme, recreatie en cultuurhistorie Noordoost Brabant beschikt over veel mogelijkheden om toerisme en recreatie te bevorderen. Er zijn veel organisaties actief op dit terrein, maar de samenhang op regionaal niveau tussen de vele lovenswaardige initiatieven ontbreekt nog te vaak. Toeristen en recreanten moeten verleid worden om bij een bezoek aan de regio meerdere activiteiten te combineren. Een meerdaags verblijf rondom een bepaald thema biedt in dat opzicht goede kansen. De rijke cultuurhistorie en het erfgoed kunnen daarvoor worden ingezet. Er is meer eenheid nodig binnen het beleidsveld toerisme en recreatie. Wij willen daaraan bijdragen door een gezamenlijke visie op te stellen. Wij willen ook de vele attractieve plekken in de regio onder de aandacht brengen van een breed publiek. Een middel daartoe is een toeristische kaart waarop de attractiepunten en de fiets- en wandelroutes zijn afgebeeld. Deze kaart kan op basis van bestaande informatie vrij eenvoudig geproduceerd worden. Uitvoeringsprogramma Noordoost Brabant 22 april

24 7. Energie en duurzaamheid Bestuurlijke thematrekker: Boxtel en Sint Michielsgestel Ambtelijke themaduwer: Boxtel We willen voorkomen dat door ons handelen de mogelijkheden van de huidige en toekomstige generaties worden ingeperkt. Daarom streven we naar een duurzame regio in Noordoost Brabant, waarin een evenwichtige balans aanwezig is tussen sociale-, economische- en milieuaspecten van activiteiten (People, Profit, Planet). Hiervoor kiezen we twee sporen. Als eerste het optimaal integreren van duurzaamheid binnen projecten van andere thema s van het uitvoeringsprogramma. Daarvoor stellen we per thema specifieke kaders op als hulpmiddel. Daarnaast willen we onderzoeken welke duurzaamheidprojecten juist voor deze regio kansrijk zijn, gelet op de hier aanwezige beschikbare duurzame natuurlijke hulpbronnen, aanwezige grondstoffen, infrastructuur en geologie. Wij maken dus gebruik van wat in de regio Noordoost Brabant al sterk aanwezig is. Onze ambitie daarbij is dat we bij deze projecten voor wat betreft duurzaamheid voorop lopen. Dit betekent dat eventuele experimentele projecten, waarbij een leereffect voor anderen aan de orde is tot de mogelijkheden behoren. Na het onderzoek wordt een keuze gemaakt welke projecten nader worden uitgewerkt en uitgevoerd. 7.1 Kaders De eerste actie is het opstellen van een beleidskader Duurzaamheid voor de regio Noordoost Brabant. Dit beleidskader zal richting geven aan de projecten uit alle regionale thema s wat betreft de duurzaamheid van de uitvoering en de resultaten. In het beleidskader zullen de uitgangspunten van Cradle to cradle, Trias Energetica, CO2- neutraliteit en biodiversiteit worden betrokken. 7.2 SWOT analyse duurzaamheidsprojecten Momenteel is niet inzichtelijk welke duurzaamheidaspecten voor de regio Noordoost Brabant kansrijk zijn. Dit inzicht willen we verkrijgen met behulp van een sterktezwakte analyse (SWOT). SWOT staat voor Strengths, Weaknesses, Opportunities en Threats, ofwel: sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen. Deze elementen worden systematisch geanalyseerd om de toekomstmogelijkheden te verkennen en kansrijke projecten te bepalen. Onderdeel van deze analyse zal zijn het inventariseren van het al vastgesteld beleid per gemeente en het inventariseren welke onderzoeken door gemeenten in de regio al zijn uitgevoerd. Voor de uitvoering van de analyse kan samenwerking worden gezocht met het hoger of wetenschappelijk onderwijs. Aan de hand van de resultaten van de analyse zullen de meest kansrijke duurzaamheidsprojecten worden geselecteerd. 7.3 Biomassa Kenmerkend voor Noordoost Brabant is de omvang van het agribusinesscomplex. De regio kan zich onderscheiden met grootschalige energieproductie uit agrarische productieprocessen en zo bijdragen aan het duurzamer gebruik van energiebronnen. Op lokale schaal kan de bouw van biomassa installaties daar ook aan bijdragen. We willen de diverse initiatieven bundelen en regionaal op elkaar afstemmen om de effectiviteit daarvan te optimaliseren. Uitvoeringsprogramma Noordoost Brabant 22 april

25 Provincie Noord-Brabant r===rs=r~= ~EM. Ingekornen -. "'-f Hr=USEJEN 1 7 AUG /.0(.01 Brobontlcon 1 Postbus dd 5200 MC 's-hertogenbosch Telefoon (073) Fax (073) info@brabant.nl Bank ING Onderwerp Agenda van Brabant Datum 22 [ull 2010 On5 kenmerk Uw kenmerk Geachte heer, mevrouw, Contactper50on Met genoegen bieden wij u de 'Agenda van Brabant' aan, een document dat op 11 juni jl. door Provinciale Staten van Noord-Brabant is vastgesteld. In dit document ontwikkelen en ontvouwen wij een toekomststrategie. Het document bouwt in veel opzichten voort op hetgeen de afgelopen decennia in Brabant is gerealiseerd, en zet daarbij nieuwe accenten. Tevens geven wij aan hoe wij, mede in het licht van de noodzakelijke bezuinigingen, werken aan een provinciebestuur dat zich meer dan voorheen concentreert op de kerntaken die eigen zijn aan een ambitieus middenbestuur dat beslissend wil bijdragen aan de toekomst van Brabant en de Brabanders. Dat doen wij overigens samen met de vele partners in bestuur, economie en samenleving. 1n de Agenda van Brabant; met als motto "Traditie en technologie"; schetst de provincie een beeld van de toekomst voor Brabant als regio van kansen en ambities. Dit beeld van de toekomst vormt een leidraad voor het werk van de provincie en de bezuinigingen die op de provincie afkomen. Daarnaast zijn we in de gelegenheid om een aantal toekomstige investeringen te doen. In het document zijn ook de contouren van een investeringsstrategie geformuleerd, en hebben we vijf domeinen aangewezen die zich met name lenen voor provinciale investeringen. Brabant in de top van de kennis- en innovatieregio's in Europa In het licht van de verschuivende economische en politieke verhoudingen in de wereld, is het goed om positie te bepalen enje ambitie kenbaar te maken. Brabant verdient een duidelijke agenda. In de Agenda van Brabant spreken wij de ambitie uit om als Brabant tot de top van de kennis- en innovatieregio's in Europa te behoren en zoveel mogelijk Brabanders te laten delen in de welvaart. De provinciale agenda is er op gericht om het vestiging- en leefklimaat zodanig te bemvloeden, dat Brabant in sociaal cultureel opzicht creatief, in K. van den Berg Directie Projecttecrn Agenda van Brabant Telefoon (073) Fax (073) Bijlage(n) agenda@brabant.nl Het provinciehuis is vanaf het centraal station bereikbaar met stadsbus, liin 61 en 64, halte Provinciehuis of met de treintaxi.

26 ecologisch opzicht duurzaam en in economisch opzicht aantrekkelijk en welvarend blijft. Ombuigingen en focus Het nieuwe profiel brengt focus aan in het provinciale takenpakket. Voor de gezamenlijke provincies ligt het accent voortaan op ruimte en economie met als kerntaken de ruimtelijke ontwikkeling en inrichting ( w.o. platteland, natuur, milieu, energie en klimaat), bereikbaarheid, regionaal economisch beleid en cultuur. In Brabant hebben we daarbij een open oog voor het belang van de sociale infrastructuur in Brabant. De provinciale inzet zal selectief zijn en zich in het bijzonder richten op die taken die het profiel versterken. Er worden taken geschrapt, met minder geld, samen met anderen of op minder arbeidsintensieve wijze uitgevoerd. Datum 22 juli 2010 Ons kenmerk Vervolgproces Na de zomer zal de provincie de Agenda van Brabant inhoudelijk nader uitwerken. De richting is bepaald, maar vraagt op onderdelen nog om nadere keuzes van inrichting. De Agenda van Brabant vormt hiermee belangrijke inbreng voor een nieuwe bestuursperiode. Wij denken met de voorliggende Agenda van Brabant daadwerkelijk het verschil te kunnen maken voor Noord-Brabant. Wij hopen dat ook u als belangrijke partner van de provincie de ambitie voor de toekomst van Brabant omarmt en dat wij samen met u de Agenda van Brabant concreet gaan vormgeven. Velen van U hebben aan het voorliggende document belangrijke bijdragen geleverd, waarvoor wij U nogmaals zeer hartelijk willen bedanken. Voor de verdere uitwerking zullen wij ook graag weer een beroep op U doen. In Brabant hebben provincie, gemeenten, maatschappelijke organisaties, bedrijven en verenigingen allemaal hun eigen taken en verantvvoordelijkheden. Maar wij weten ook dat wij het vooral samen moeten doen. Daarin ligt de kracht van Brabant besloten.juist nu. voorzitter secretaris 2/2

27 Agenda van Brabant Traditie en technologie Want we doen het natuurliik voor Ons Brabant

28 Woord vooraf Waarom een agenda voor Brabant? Juist in een tijd dat de bestuurlijke aandacht lijkt te worden gericht op ombuigen en bezuinigen, is het noodzokelijk om dit te doen op basis van een duidelijke visie. Werken vanuit een idee over de toekomst. Waar willen we met Brabant naar toe2 Waar verdienen we in deze regio over twintig jaar onze boterham mee? Hoe verbinden we economische groei met de wereldwijde zorg voor biodiversiteit en sociale verbondenheid? Welke opgaven zien we op het domein van de vergrijzing, de nog onvoldragen infrastructuren, de ruimtelijke ontwikkeling? Hoe houden we de Brabantse samenleving veerkrachtig en vitaal? Welke kansen grijpen we in internationaliserende economie en samenleving? Hoe verhouden we ons tot Europa en Den Haag? Natuurlijk: de landelijke discussies over de rol van de provincie als middenbestuur zijn ook in Brabant aanleiding om te komen tot een versterkte focus op ons takenpakket. Onze maatschappelijke en bestuurlijke omgeving stelt terecht en ook steeds indringender de vraag waar wij ols provincie het verschil kunnen maken. Daarvoor hadden we de landelijke discussie overigens niet nodig: ook in onze eigen Provinciale Staten is aangedrongen op herbezinning op provinciale taken en rollen. Deze discussies krijgen een extra urgentie door de sterk teruglopende Iincnciele middelen. De omvangrijke kortingen op het Provinciefonds zullen we niet zonder ingrijpende keuzes kunnen opvangen. In de voorliggende Agenda van Brabant geven wij aan hoe we toekomstgericht besturen en fors ombuigen met elkaar verbinden. De provincie formuleert een eigentijds takenpakket en vult een fors takenpakket aan bezuinigingen in. Niet alleen om de begroting sluitend te krijgen, maar ook om profielversterkend om te buigen. Daarnaast zijn we in Brabant in de gelegenheid ook nog een aantal toekomstgerichte investeringen te doen. De Provincie Noord-Brabant is er in de eerste plaats voor de ruimtelijke en economische ontwikkeling. Een goede sociale en culturele infrastructuur, zowel in onze steden als op het platteland van Brabant, kan hier niet los van worden gezien. Een sterke regionale identiteit en een hoge dosis sociaal kapitaal, zijn wezenlijke voorwaarden voor succes in de nieuwe economie. Innovatie vereist openheid en vertrouwen, en vraagt om een cultuur van vernieuwing. De provincie Noord-Brabant is onlosmakelijk onderdeel van de Brabantse samenleving. verantwoordelijk Deze is als totaal voor de grote opgaven van de toekomst. Brabant heeft veel om krachtig op voort te bouwen: onze tradities koesteren we niet in een museum, maar we gebruiken ze als krachtige inspiratie voor het Brabant van overmorgen. Telkens weer is er dat kenmerkende patroon: een krachtig en sterk geworteld idee, dat door passie en hard werken tot ontwikkeling wordt gebracht. Of het nu om Indoor Brabant, de High Tech Campus, Aviolanda of de Efteling gaat: passie, ambitie en een gevoel voor kwaliteit en resultaat, het is telkens herkenbaar. Een scherpe focus op de eigen taken laat onverlet dat de opgaven in de komende jaren vragen om een hechte samenwerking in uiteenlopende netwerken en partnerschappen. Besturen doen we in Brabant samen. We bereiken hier meer door samenwerking en draadkracht dan door stoer beleden daadkracht. Dat geldt al evenzeer voor onze investeringsagenda. Wij denken met de voorliggende daadwerkelijk Agenda van Brabant het verschil te kunnen maken voor Brabant. Het college van Gedeputeerde Staten en Provincia/e Staten van Noord-Brabant

29 Inhoud

30 Deel 1 Agenda Traditie van Brabant en technologie Deel2 Afronding Profielversterkend takendiscussie ombuigen Deel3 Investeringsstrategie Brabant investeert in de toekomst 3

31 .,.~' ~~.. ". ~ Inleiding

32 Nood:zaak visie De kaarten worden opnieuw geschud. In de wereld, in Europa en landelijk. Dat ingewikkelde spel heeft direct te maken met de toekomst van Brabant. We hebben het recent weer gezien in Oss. We zullen er actief op moeten inspelen, en ook het provinciebestuur heeft daarbij een bijzondere rol. Daarvoor hebben we een bindend en inspirerend perspectief nodig. Een visie die Brabant een duidelijke plaats geeft, nationaal en internationaal. Een visie die wortelt in de kracht, die Brabant maakt tot wat het nu geworden is en die richting geeft voor onze toekomst. De Efteling, De High Tech Campus, Indoor Brabant, ASML, Philips, Aviolanda: het zijn allemaal voorbeelden van een voor de Brabantse samenleving zo kenmerkend patroon. Het begint met een klein maar krachtig idee dat door de inzet en de passie van velen uitgroeit tot een trotse wereldspeler. Vitaliteit, veerkracht, verbindend vermogen en een omvangrijke voorraad sociaal vertrouwen zijn belangrijke inqredisnten van het succes van Brabant. De kredietcrisis heeft onze veerkracht op de proef gesteld. Toch moeten we nu meer dan aoit samenwerken om de crisis achter ons te laten. We moeten door de crisis heenkijken, en die ook als een kans zien. Ontwikkelingen zoals opkomende economische markten, klimaatverandering en een veranderde bevolkingssamenstelling stellen ons voor nieuwe uitdagingen. Als we daar goed op inspelen bieden deze veranderingen kansen voor de regio. Om de kansen te benutten hebben we wel een nieuwe agenda van Brabant nodig - uitgaande van heel andere omstandigheden - evenals een daarmee samenhangende agenda voor de provincie. Wat zijn de belangrijkste opgaven voor Noord-Brabant? Waar hebben we als provincie toegevoegde waarde en wat kunnen we overlaten aan anderen? Een krachtig en eigentijds provincieprofiel is gefundeerd op een heldere, aansprekende toekomstvisie en duidelijke keuzes. Een visie gebaseerd op externe ontwikkelingen, die rekening houdt met de specifieke eigenschappen van Brabant als regio en samenleving. Een visie die bovendien perspectief en sturing geeft aan: het profiel van de provincie Noord-Brabant (de invulling van provinciale taken en rollen); de vernieuwing van de provinciale organisatie (tot een toekomstbestendige organisatie die adequaat inspeelt op nieuwe opgaven en ontwikkelingen); de positiebepaling, taak- en rolverdeling ten opzichte van andere overheden (rijksoverheid, gemeenten, waterschappen) en maatschappelijke partners in Brabant; een investeringsstrategie voor de eenmalige gelden die beschikbaar zijn gekomen met de vervreemding van de aandelen Essent. Doelstelling De provincie Noord-Brabant staat voor een dubbele opgave. Enerzijds moeten we het profiel van de provincie versterken door middel van een duidelijke agenda, met een focus op hoofdopgaven en een beperkt provinciaal kerntakenpakket. Een nieuw, scherper profiel ontstaat alleen als helder is wie we zijn, welke rol we vervullen en met welke agenda van de provincie we ons profileren. Een heldere, aansprekende toekomstvisie op het behoud van duurzame welvaart en welzijn is van fundamenteel belang. Niet alleen voor de toekomst van de regio, maar ook voor de rol, positie en taken van de provincie als middenbestuur. Daarin staan we niet alleen. Ook andere, internationaal georienteerde regio's waarmee wij directe relaties onderhouden, bezinnen zich strategisch op de toekomst". Meer dan ooit moet het provinciale bestuur op de toekomst zijn gericht en scherpe keuzes maken. Daarin schuilt ook de kracht van de provincie: het verbinden van ideeen en plannen vanuit visie en intuitie. Anderzijds moet de provincie Noord-Brabant, door deze focus in het provinciale takenpakket, ruimte creeren voor en richting geven aan noodzakelijke bezuinigingen. Op basis van de agenda en het daarmee samenhangende profiel bekijken we welke provinciale taken moeten worden afgebouwd of 'dunner' uitgevoerd. De bezuinigingen staan zo niet op zichzelf. Ze moeten dienstbaar zijn aan de versterking van het provinciale profiel. Zo ontstaat ook een indicatie van taken waarin we juist meer moeten investeren. 1 Zo heeft de minister-president von de Duitse deelstoot Nordrhein-Westfolen in 2009 een "Zukunftkommission" ingesteld, die het gesprek met de Reinlondse bevolking oongoot over de beslissende uitdogingen en opgoven voor Onder de titel "Innovotion und solidcritot" hebben zi] recent hun bevindingen gepresenteerd. 5

33 De provincie Noord-Brabant heeft een eigentijdse toekomstvisie ontwikkeld op de provincie Noord- Brabant. Daarbij bouwden we voort op de volgende documenten en gesprekken: Het bestuursakkoord Rijk-provincies van 2008 en het daaraan ten grondslag liggende rapport van de cornmissie-iodders.? Het bestuursakkoord en de decentralisatievoorstellen van de commissie-lodders bieden een goed uitgangspunt voor het gewenste versterkte (ruimtelijk-economische) profiel van de provincie. De voorstellen van de door Provinciale Staten ingestelde stuurgroep Kerntaken. De stuurgroep heeft in 2009 een visie geformuleerd op de positie van de provincie Noord- Brabant als middenbestuur, en een daarvan afgeleid afwegingskader voor de beoordeling van (toekomstige) taken. Het hoofddoel van de kerntakendiscussie was niet het realiseren van Iinonciele winst, maar het neerzetten van een krachtig provincieprofiel in taken en aanpak. Het investeringsprogramma van Essent, met bijbehorende visie (essay "Essentie van Kennis") op de toekomst van Brabant als duurzame kennisregio vanuit een Europees concurrentieperspectief. Deze visie is gebaseerd op de sterkten van Brabant en de kansen die zich voordoen op een aantal maatschappelijke thema's. Deze visie wordt nu verbreed en meer integraal opgesteld, passend bij het nieuwe profiel van de provincie. De investeringsagenda Essent wordt gepositioneerd in het licht van de Agenda van Brabant. De Agenda van Brabant is leidend voor de uitwerking van de investeri ngsagenda. Het werkdocument 'Agenda van Brabant' Statendag. Hierin zijn de belangrijkste uitdagingen en daarmee samenhangende opgaven voor Brabant op de middellange termijn ge'l nventariseerd. Deze zijn en orienrerend besproken met Provinciale Staten, vertegenwoordigers van bedrijfsleven, kennisinsteliingen en maatschappelijke partners. De door het provinciebestuur gevraagde (brief)- adviezen van Telos, PON, BOM en SER Brabant over de Agenda van Brabant. De voor de Commissaris van de Koningin Wim van de Donk georganiseerde 'Tafels van Brabant'. En het topoverleg met partners uit de wetenschap 2 De Gemengde commissie decentralisotievoorstellen provincies (commissie-lodders) hod tot taak concrete decentrolisotievoorstellen voor provincies te inventoriseren op de beleidsterreinen van de ministeries van VROM, LNV, EZ, V&W en OC&W wcorbi] de somenhong tussen beleidsruimte en Iinonciele verontwoordelijkheid nodrukkelijk punl von oondocht wos. De voorstellen von de commissie-lodders zijn in maort 2008 gepubliceerd onder de titel "Ruimte, regie en rekenschop". 6 en belangenorganisaties d.d. 28 januari Deze overlegtafels hebben een prominente plaats in het inwerkprogramma van de commissaris. Hij praat aan een speciaal ontworpen Brabanttafel met sleutelfiguren uit de provincie over onderwerpen als economie en bedrijfsleven, mobiliteit, ecologie, onderwijs en kunst en cultuur. Op basis van dit toekomstperspectief kunnen we een krachtig en eigentijds provincieprofiel formuleren en heldere keuzes maken in taken en aanpak. Zo kan de provincie een krachtige (en waar nodig: krachtigere) rol blijven spelen in de regio, in Nederland en in Europa. De bereidheid om zaken over te laten aan anderen, hoort daarbij. Overheden moeten aan elkaar en aan burgers duidelijk maken waar zij wel en niet over gaan. Uitgangspunt bij het opstellen van de Agenda van Brabant is de Telos driehoek (People, Planet, Profit; 3 p's]. De hoofddomeinen ruimte en economie met daarbij de kerntaken en kernrollen zijn leidend; conform het vastgestelde IPO profiel provincies. De sociale belangen worden als meekoppelend belang via integrale beleidsen gebiedsontwikkeling behartigd. Relatie externe partners In de huidige netwerksamenleving kunnen overheden complexe (maatschappelijke) vraagstukken vrijwel nooit zelfstandig oplossen. Dat kan alleen in partnerschappen. Het gaat om slirn schakelen tussen overheden, de markt en maatschappelijke organisaties. Daarbij moeten we extra scherp zijn op de rol die de provincie kan vervullen. Opgaven op regionaal niveau worden immers complexer, en de maatschappij wordt veeleisender. De Agenda van Brabant is voor advies voorgelegd aan een groot aantal partners, waaronder de 68 Noord- Brabantse gemeenten. Een groot aantal organisaties is positief over de Agenda van Brabant en de keuzes die gemaakt worden. De noodzaak tot een scherper profiel en de daarbij horende ombuigingen worden breed gedeeld. Over de invulling van de ombuigingen zijn de meningen soms verdeeld. Verder doet een aantal organisaties voorstellen voor de investeringsstrategie. De provincie Noord-Brabant zal deze reacties betrekken bi] de verdere uitwerking van de Agenda van Brabant. )

34 Brabant in Europa Voormalig voorzitter van de Europese Unie, Jacques Delars, sprak van het Europa van de regio's, niet van natiestaten. Daarmee gaf hij aan dat het belang van regio's toenam ten opzichte van landen en hun regeringen. Het zijn de regio's en hun steden die in het Europa van de toekomst een belangrijke rol spelen. De regio's waar Delors het over had, zijn niet alleen territoriale gebieden met een gemeenschappelijk economisch belang maar ook gebieden met gemeenschappelijke sociale en culturele kenmerken. Brabant is zo'n regio met gemeenschappelijke kenmerken en een gedeeld gevoel van lotsverbondenheid. De Brabanders zijn betrokken bij de toekomst van hun Brabantse Land.

35 BrabantStad In het bijzonder beklemtonen wij het belang van het samenwerkingsverband BrabantStad, waarin de provincie samen met de vijf grote steden van Brabant samenwerkt. Zeker in het licht van de visie en ambitie die wij hebben geformuleerd in de Agenda van Brabant. Niet voor niets wordt BrabantStad in het rapport van de gemengde commissie decentralisatievoorstellen (commissie Lodders) genoemd cls een geslaagd voorbeeld van een gezamenlijk initiatief dat veel betekent voor de ruimtelijke en economische ontwikkeling van onze regio. De Agenda van Brabant zal vanzelfsprekend worden opgepakt in samenspraak met de Brabantse steden. Gezamenlijk optrekken is enerzijds noodzakelijk om voldoende massa en kracht te ontwikkelen voor de externe promotie en profilering van Brabant op het Europese toneel. En anderzijds om de onderlinge mogelijkheden en capaciteiten tussen de steden en het omliggende platteland optimaal te benutten. De bestaande, goede samenwerkingsverbanden tussen stad en land en tussen de provincie en de steden komen daarbij goed van pas. In deel 1 (Agenda van Brabant) wordt de Brabantbrede agenda beschreven, vanuit een visie op de positie van de regio in Europa en de wereld. De toekomst van Brabant wordt beschreven in het licht van nieuwe uitdagingen en opgaven die zich aandienen. Er wordt een richtinggevend perspectief voor de regio geschetst, dat als stip op de horizon kan dienen voor alle partijen die zich verbonden voelen met Brabant. De Agenda van Brabant gaat tevens in op de bijdrage die de provincie kan leveren aan de realisatie van de nieuwe Agenda van Brabant. Vanuit een aangescherpt en vernieuwd profiel wordt aangegeven hoe de provincie Noord- Brabant als middenbestuur hieraan invulling wil geven. Op basis van het nieuwe profiel worden de provinciale kerntaken en rollen beschreven. In de bijlage zijn de kerntaken tevens opgenomen. Deel 2 (Afronding takendiscussie) geeft antwoord op de vraag hoe de provincie invulling geeft aan de noodzakelijk bezuinigingen op de structurele autonome middelen van de provincie. Een schema met taken die behoren tot het basistakenpakket, de te vervallen taken, en taken die de provincie anders/dunner gaat doen, is opgenomen. Ook is een tabel opgenomen met linonciele ombuigingen die behoren bij de takentransitie. ) "Erz;;n prov;ncies d;e het serieus nemen en d;e er ook ;ets van proberen te maken. Brabant spr;ngt er b;;voorbeeld voor m;; pos;t;ef u;t. Daar hebben ze er echt z;n en plez;er in, In andere reg;o's;s dat m;nder." Alexander Rinnooy Kan, voorzitter SER, 2010 Deel 3 (Investeringsstrategie) omvat een afwegingskader en investeringsstrategie om de vrijgekomen middelen met de verkoop van Essent in te zetten ten behoeve van de toekomst van Brabant. Het betreffen lange termijn maatschappelijke investeringen ten behoeve van de structuurversterking van het sociaalculturele, ecologische en economische kapitaal van Brabant. De investeringsstrategie geeft een inhoudelijke voorzet voor de wijze waarop de beoogde investeringen kunnen worden ingezet ten behoeve van de ambitie van de Agenda van Brabant. Opbouw Deze nota bestaat uit drie delen: - Deel 1 Agenda van Brabant; Traditie en Technologie - Deel 2 Afronding takendiscussie; Profielversterkende ombuigen - Deel 3 Investeringsstrategie; Brabant investeert in de toekomst. De Agenda van Brabant zal leidend worden voor het werk van de Provincie Noord-Brabant. In verschillende nota's geven we verder invulling aan de Agenda van Brabant, zoals de nota economie en internationalisering, energie, ruimte en mobiliteit. De kaders aan het begin van de hoofdstukken een samenvatting van het hoofdstuk weer. 8 geven

36

37 AGRARISCHE I 10

38 I ri o t-- o N a.n N o N De ontwikkeling van Brabant De wereldwijd vermaarde econoom Soli-i-Martin onderscheidt een drietol fosen in de economische ontwikkeling van regio's. Deze zijn ook herkenbaar in de ontwikkeling van Brabant. Niet zozeer als opeenvolgende, maar elkaar overlappende fasen. In de eerste fose, die van de factor-gedreven economie, is de economische groei hoofdzakelijk gebaseerd op de hogere inzet van productiefactoren. Concurrentie kracht berust op kosten voordelen. Dit was het geval gedurende de periode van "het industriele Brabant". Vanaf het moment van de-industrialisatie in de jaren 1960 gaat een (tweede) fase van efficientie in. De economische groei van de maakindustrie en opkomende diensteneconomie wordt dan vooral gedreven door de verbeterde efficientie waarmee goederen en diensten worden geproduceerd. Door de internationale concurrentie staat het streven naar meer efficientie onder druk. ook in Brabant. De regio staat op het breukvlak naar een nieuwe (derde) fase, die van de innovatiegedreven economie, waarin het gaat om ondernemerschap, creativiteit en innovatie. Daarbij wordt voortgebouwd op het cqrorisch-industriele fundament van voorgaande fasen. Denk bijvoorbeeld aan de in Brabant sterke maakindustrie, die steeds 'rneer kennis en creativiteit per kilo product' levert.

39

40 Inhoud

41 1 Agenda van Brabant 1.1 De krocht von Brobont 1.2 Brobont ols kennis- en innovotieregio.3 Meervoudige ogendo 1.4 Gezomenlijke oonpok Agenda voor de Provincie 2.1 Belong von de regio in netwerksomenleving 2.2 Focus op vestigings- en leefklimoot Concentratie 0P kerntaken 3.1 Provinciole meerwoorde 3.2 Focus op kerntoken 3.3 Somenhong 3.4 Signoleren en ogenderen Provinciale rollen 4.1 Kernrollen 4.2 Uitgongspunten kernrollen 4.3 Ontwikkelpunten Bijlage 1 Provinciale kerntaken 56

42 ) De ecoloqische, socioo/-culturele en economische ontwikkeling van Brabant staat niet los van wat er in de wereld gebeurt. Meer en meer beinvloeden ontwikkelingen buiten de directe invloedssfeer van de provincie de kansen voor Brabant. Een reeks van trends en ontwikkelingen heeft invloed op de toekomstige positie en het functioneren van de regio. De belonqrijkste trends en ontwikkelingen zijn ge'inventariseerd, evenals de uitdagingen en opgaven die daarmee samenhangen. Het overzicht van trends, uitdagingen en opgaven vormde het startpunt van een discussie met de provinciale politiek over de Agenda van Brabant. Met zo'n agenda kan adequaat en samenhangend worden ingespeeld op ontwikkelingen, maar ook het verschil worden gemaakt als provincie. )

43 Aontrekken kenniswerkers Bevorderen innovorieve kenniscluslers Kennisvolorisotie Aonfrekkeliik vestiqinqsklimoot Culturele en toosporfvoorzieninqen Positionerinq ols internotionole reqio Versrerkinq von de Europese prohlerinc Goede bereikboorheid Behoud en ontvvikkelinq von cultureel erlqoed Behoud en ontvvikkelinq von [provinciolel londschoppen Behoud en versterken von sociole introstructuur Verhoqen innovotiekrccht Brobonts MKB Verbeteren kennistronsjer onderzoek - bedrijlsleven Bevorderinq innovotie] ondernemerschop Diqitole inlrostructuur N,euwe econornische droqers stod en plottelond Kunsf en crectiviteit cls irnpu!s voor de rueuwe econorrue Intensiveren en tronsformeren bestoond stedeliik qebied Herstructurerinq werklandschoppen Kwoliteit van de woonornqevino Hooqwaordiq mobiliteitssysteem Relatie onderwijs-zoro De kwoliteit en diversiteit von zorq Betoolbaorheid von de zorq De onrwikkelinq von slirnrne zorqmoqeliikheden Gezondheidsbevorderinq burqers Verhoqinq en verbredinq opleidinqsniveou Brobantse beraepsbevolkmq Verbeteren kwoliteit en betoolboorheid von het onderwiissvsteern Zorqen voor betere aansluitinq onderwiis- orbeidsmorkt Verbereren orbeidsmorktkonsen van laqer opqeleiden De onrwikkelinq en benuttinq van tolenten lnteqrotie von allochtanen Bevorderen mterculturele interoctie Gelijke kansen Actie] burqerschap Weqwerken achterstanden onderwijs Verduurzominq productie en enerqiehuishoudinq Enerqie-elficiencv Enerqiebesparinq Klimootodoptotie Klimootmitiqofie Iondeliik qebied tronstormeren voor innovotieve en concurrerende londbouw Nieuwe vormen von oebiedseconornielcndschco Notuurqebieden verqrolen, verbinden en verbeteren Economische en soclole dynomlek In Brobonl verb,nden Mobiliteitsmonoqement Ibevorderen tiets en OV qebruik) Slim, snel en soclool openboor vervoersysteem Benutten bestoonde introstructuur door technoloqle Somenhonqend en veiliq introstructuurnetvverk Multlmodoliteit von f:joederenvervoer Veiliq vervoer Portlclpotle van burqers Teqenqoan von soclole achterstellmq Bevorderen leetboorheld Voorzienmqennlveou londel"k qebled OV-bereikboorheid von het plottelond Diversiteit en voldoende oonbod von culturele en sportvoorzienmqen Slimme zorq Inieuwe zorqconcepten) Toeqonkeliikheid von de zorq Woorborqen en verbeteren qezondheid Schone bodem, woter, lucht Vediqe leetomqevinq Geen qezondheidsschode door mtectieziekten, tijnstot, osbest, etc Betere bescherminq en identlticotle von elqendommen Betere opsporinp von qeorqonlseerde en qrensoverschr"dende mlsdood Aonpok overlost Idruqsqereloteerde) criminol,te,t In de steden

44 1 Agenda van Brabant )

45 Ambitie Ook Noord-Brabant heeft te maken met veranderde omstandigheden en opgaven. Dat is niet per se een probleem. Brabant combineert namelijk een aantal kernkwaliteiten en gebiedseigen waarden die juist sterke kansen bieden in dez:e situatie. De toekomst wordt in belangrijke mate bepaald door de prestaties van Brabant op het internationale toneel. Het is onz:e ambitie om tot de "Brabant is goed ln het zoeken van creaiieve oploss;ngen. Brabant kent korte bes/;ss;ngstra;ecten. D;tzorgt voor daadkracht. Grote mond;a/e vraagstukken worden ;n Brabant opge/ost. De Brabander is een harde werker, d;e graag z;;n handen u;t de mouwen steekt voor de gemeenschap. Brabanders vormen een un;ek, zorge/oos, ;nnovat;ef en hardwerkend volk, dat daardoor tot grootse daden in staat z;;n." Europese top van (industriele] kennis- en innovatieregio's te behoren. Zo kunnen 'De Kracht van Brabant', Frank Lammers, 1 1 [uni 2010 we welvaart en welz:ijn in Brabant duurz:aam garanderen en een duurz:ame regionale ontwikkeling stimuleren. 1 Brabant heeft in ruirntelijk opzicht een oontrekkelijk, 1.1 De kracht van Brabant historierijk en comfortabel stads- en dorpenlandschap landschap. Het is een fiinmazig mozoiek, waarin Maatschappelijke uitdagingen steden, dorpen, grote bos- en natuurgebieden en open landschap geliikmatig zijn verspreid. Stad en Brabant staat de komende [cren voar een aantal serieuze landschap bevinden zich in elkaars directe nobijheid. uitdagingen. Denk bijvoorbeeld aan de financieel- Daar schuilt wel een gevaar in: als gevolg van het economische crisis. Die leidt tot meer werkloosheid gespreide verstedelijkinqspotroon ligt 'vervlokking' en een scherpere internationale concurrentie tussen en 'vervlakking' van het landschap op de loer. regio's om bedrijven. bezoekers en burgers. Een andere uitdaging is de klimaatverandering en het daarmee verbonden energievraogstuk. 2 Brabant heeft een cruciale ligging. Wie onderneemt, kan niet om het gebied heen. De provincie verbindt de Riin-Schelde Delta met Duitsland. Daarnaast lopen Er zijn ook inqrijpende sociaal-culturele veranderingen. er twee belonqrijke infrastructurele en economische De bevolkingssamenstelling verandert als gevolg van assen tussen noord en zuid door Brabant: Rotterdam- de demografische krimp. Brabant verqrijst en ontgroent. Antwerpen en Amsterdam- MHAL/Ruhrgebied. Deze Daarnaast zijn er zorgen over de beschikbare voorraad assen verbinden de regio met de Randstad, de Vlaamse sociaal kapitaal. Onze economie en zorg vragen om Ruit en het Ruhrgebied. Ze structureren in belonqrijks een actieve inzet om een contrekkelijke provincie te mate de ruimtelijk-economische ontwikkelingen. blijven. Juist ook voor [onqeren en migranten die hier willen werken en wonen. Brabant heeft belang bii de ontwikkeling van het met deze strategische positie verbonden verkeeren vervoerssysteem. De kracht van Brabant Brabant heeft een goede uitgangspositie. De economische groei is in onze provincie altiid gecombineerd met 3 In sociaal-cultureel opzicht is Noord-Brabant rijkelijk bedeeld. De provincie heeft bijvoorbeeld een sterk sociale, culturele en ecologische doelstellingen. Dit is netwerk van onderwijsinstellinqen. zii maken deel uit al vaker geconstateerd. Brabant combineert het beste van een uniek web waarin talent ontstaat en leidt tot van twee werelden. Het is de mengvorm van rood en nieuwe bedrijviqheid. Er is sprake van een bloeiend groen, sociale tradities en technologische innovatie, van verenigingsleven. Zo heeft Brabant de meeste Brainport en Brabants Bont, die de regio aantrekkeliik maakt. Dat heeft op een aantal punten goed uitgepakt. amateurkunstverenigingen in Nederland. De topsport bloeit dankzii de brede beoefening van sport in 19

46 /. ~AJI;5t'A~P.WALHALL0 _----' UNO~ ~ IMAIISLAN~'I~, Leerindustrie 0 Textielindustrie Levensmiddelen industrie (f) Energiecentrale, Langstraat sigaren Suikerindustrie Energienetwerk -.../'-- Bierriviertjes 0 Metaalindustrie Suikerproducenten Langstraat leer -.../'-- Suikerriviertjes Sigarenindustrie 0 Creatieve connectie Langstraat bier Bedrijvigheidsnevel Bierindustrie Creatief netwerk Langstraat metaal Traditie van het maken In Brabant bestaan er sterke relaties tussen de maakindustrie, high-tech en haar culturele kwaliteiten.dat heeft geresulteerd in diverse succesvolle combinaties van moderne technoloqieen en oerdegelijke ambachtelijkheid. Zowel in kunsten, vormgeving ols mentaliteit biedt Brabant de gelegenheid Europa te tonen welke grote toegevoegde waarde uit deze combinaties voortkomen. Denk aan de constante reeks uitvindingen, baanbrekende producten, ikonen van vormgeving en optimale condities voor kunstenaars, die wereldwijd vermaard zijn. Maar ook aan de doorlopende stroom van bijzondere talenten die wordt opgeleid in 'broedplaats en laboratorium' Brabant.

47 Rijn Schelde Delta In termen van vestiging van bedrijven, bevolkingstoename en hogere huizenprijzen, doet Brabant het opvallend goed. Dat Noord-Brabant zo'n sterke positie heeft verworven ten opzichte van de Randstad, is onder meer te danken aan de strategische ligging ten opzichte van de omliggende stedelijke netwerken, zoals de Vlaamse Ruit en het Ruhrgebied, en de goede verbindingen met binnen- en buitenland: belangrijke motieven voor bedrijven om zich er te vestigen. Zij kijken naar de locatie ten opzichte van de afnemers en de vestigingskosten. Bedrijven hebben de neiging te clusteren. De economische relaties met Vlaanderen worden krachtiger, en dat verandert de positie van de provincie Noord- Brabant. Het uitbouwen en consolideren van deze strategische positie is van cruciaal belang voor de toekomst van de regio. Op 1 december 2010 wordt er een high level conference georganiseerd door de provinciegouverneur mevrouw Berx, Commissaris van de Koningin de heer Van de Donk en Secretaris Generaal van de Benelux de heer Van Laarhoven. Met deze conferentie beogen de organisatoren om een aantal concrete acties te bepalen ter ontwikkeling van de delta als logistieke draaischijf voor de economie. Doelgroep zijn politieke bestuurders, CEO's en topwetenschappers op regionaal Vlaams en Nederlands niveau, met het accent op het bedrijfsleven.

48 verenigingen. In de steden vinden we een aantal (inter)nationaal toonaangevende kunst- en cultuurinstellingen. De cruciale ligging van de provincie biedt volop kansen voar ontmoetingen. 4 Brabant heeft een zeer grate variatie in bodem, water en natuur. Er is een goede uitgangspositie om deze ecologische variatie verder door te antwikkelen, wat bijdraagt aan een economisch sterk en sociaal gezond Brabant. Niet onbelangrijk in dil verband is de faam die de provincie (inter)nalionaal heeft opgebouwd mel hel inpassen van duurzame onlwikkelingsconceplen in haar beleidsuilvoering. 5 In economisch opzicht volt de aanwezigheid op van een aanlal wereldwijd opererende bedrijven (globol ployers, zowel grote a/s kleine bedriiven). Daarnaasl is er de sterk industriele slrucluur van hel Brobanlse Midden- en Kleinbedrijf. De Brabanlse beroepsbevolking heeft een slerke ondernemersmentaliteit. Dankzij het innovalief vermogen von het Brabanlse bedrijfsleven wordt de slrategische positie optimaal benut. Innovatie en ondernemerschap zit Brabanders in de genen. Dal blijkt niel alleen uit de innovatieve industrie in Eindhoven en omstreken. Het manifesteert zich ook in 01 die bedrijven die iedere keer weer mel power en lef nieuwe rnorkten aanboren, of samenwerkingsverbanden opzetlen die leiden lot nieuwe kansen. Resultaten bestuursakkoord IVertrouwen in Brabant' programma 'Dynamisch Brabant' Versterken van de concurrentiekracht van Brabant De provincie versterkt de concurrentiekracht van Brabanl door te investeren in kansrijke economische clusters. Dil doen wij door verbindingen te leggen met en tussen kennisinstellingen en bedrijfsleven waardoor interaclie en dynamiek ontslaat. Enkele succesvol onlwikkelde innovatiecluslers zijn: aulomotive, maintenance, food&health, logisliek. Nieuwe combinalies, nieuwe marktkansen. Aantrekkelijk vestigingsklimaat De afgelopen jaren is fors ge'invesleerd in robuuste - flexibele uilvoeringsslructuren op het gebied van beroepsbevolking (Ieerwerkservicecentra, platforms promotie techniek) en ondersteuning jonge ondernemers. Maar ook in het positioneren van Brabant als aantrekkelijke vestigingslocatie door topevenementen met internalionale uitstraling op het gebied van sport en cultuur (Indoor Brabant, traject BrabantStad Culturele Hoofdstad). Meer dan menige andere provincie kan Brabant bogen op een historisch bepaald saamhorigheidsgevoel. Er is een bepaalde collectiviteit die zich afgrenst als 'Brabants'. Dit zorgt voor een redelijk robuust regiobesef. De meeste Brabanders, ook de nieuwe, hebben 'iets' met hun gebied. Ze zijn betrokken bij de toekomst van de provincie. Bovendien is er een hoog organiserend vermogen. Dat blijkt wel uit de succesvolle netwerken waarin overheid, onderwijs, bedrijfsleven en samenleving de sociaaleconomische structuur versterken. De voorraad sociaal kapitaal is goed op orde. Resultaat van deze factoren is een maatschappijvisie die erop is gericht om zoveel mogelijk Brabanders te laten delen in duurzame welvaart. Naast een gemeenschappelijk economisch belang zijn gemeenschappelijke sociale en culturele kenmerken belangrijk in de regio. De achter- 22

49 Regional innovation performance in Dutch provinces, 2006 (European Commission, 2007) Innovation Index 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 Utrecht South-Holland North-Holland Groningen Zeeland North-Brabant Flevoland Gelderland Limburg Drenthe Friesland liggende gedachte is dat [e resultaten niet alleen bereikt door stoere daadkracht, maar daar slim verbinden, doar het arganiseren van 'draadkracht'. Vanuit deze Iilosolie is de Brabantse regio in balans. Er zijn veel mogelijkheden voor een mooie perspectiefrijke toekomst. De provincie moet wel de kansen benutten en uitdagingen het hoofd bieden. 1.2 Brabant als kennisen innovatieregio De financieel-economische crisis heeft het concurrentievermogen van Nederlandse regio's weer hoog op de Europese politieke agenda gezet. De Europese Unie heeft de kenniseconomie als speerpunt van het beleid verklaard. Het ontwikkelen van nieuwe producten en technoloqieen creeert immers werkgelegenheid en economische groei. In de huidige economische omstandigheden zijn kennis en innovatie van levensbelang. De economie van de Westerse landen is in hoge mate kennisgedreven. Kennis clustert en concentreert zich in specifieke regio's. Door het openstellen van de grenzen binnen de Europese Unie, de internationalisering en de liberalisering van het economisch verkeer staan regio's voor een nieuwe opgave. Hun concurrerend vermogen (zich profileren als vestigingsplaats ten opzichte van andere regio's) wordt steeds belangrijker. De afgelopen jaren zijn enkele rapporten verschenen waarin Europese regio's met elkaar worden vergeleken vanuit het perspectief van kennis en innovatie. De verschillen tussen de regio's zijn groot als het gaat om economische uitgangspunten en ontwikkelingen. Kenniseconomie is uiterst selectief. De Europese kennistop concentreert zich in een klein aantal knopen in het netwerk, met vooraanstaande universiteiten en multinationa/s. Slechts enkele Nederlandse steden en regio's steken op Europees niveau boven het maaiveld uit. Brabant onderscheidt zich in dit opzicht duidelijk. In de Regional Innovation Scoreboard van de EU stond Brabant in 2003 op de 4e plaats, en in 2006 op 20ste plaats (deze opmerkelijke daling is grotendeels te wijten aan een wijziging in de methodiek). Daarmee was Brabant de hoogst genoteerde Nederlandse regio. De Regional Innovation Scoreboard van 2009 bevestigt dit beeld nogmaals: "Noord-Brabant is a high innovating region located in an "/nnovation follower" country (the Netherfands). ''3 3 Vonwege hel ontbreken von voldoende regionole doto voorziel de Regionol Innovotion Scoreboord 2009 geen obsolute plootsing von individuele reqios ten opzichte von elkoar. Regio'5 mel grofweg een zelfde prestotieniveou worden met elkaar vergeleken. 23

50 Brabant behoort tot de Europese top in innovatiekracht. Dat is te danken aan de combinatie van competenties op het gebied van maakindustrie, technologie, onderzoek, vormgeving, kunst en cultuur. Noord-Brabant presteert als innovatieve regio structureel boven het nationaal gemiddelde. Hieruit blijkt de bijzondere economische structuur van de regio. Die is gebaseerd op een historie van hechte relaties tussen grote internationaal opererende bedrijven, en een kwalitatief, sterk technisch georienteerd netwerk van toeleverend MKB. De provincie heeft een uitzonderlijke combinatie van kennisintensieve bedrijven en hoogwaardige maakindustrie, van agrofood tot elektronica en logistiek. Dit resulteert in verschillende vormen van 'slirnrne ambachtelijkheid'. De traditie van het maken wordt hierbij verbonden met innovatie en creativiteit. Deze bijzondere economische structuur van Brabant biedt perspectief voor nieuwe, kansrijke clusters in de kennisindustrie, zoals life-sciences, logistiek, maintenance, en duurzame enerqie-technoloqie.f In Brabant is economische groei continu gecombineerd met sociale, culturele en ecologische doelstellingen. 'Brabant in balans' Zij moet kansen benutten en de uitdagingen het hoofd bieden. Brabant speelt nu al een betekenisvolle rol als Europese regio en zal dat blijven doen. De provincie heelt een aantal sterke punten om op voort te bouwen. Deze gunstige kenmerken zijn economisch (pieken, ligging), ecologisch (diversiteit landschappen en natuur) en sociaal-cultureel (voorzieningen, gemeenschapszin, informele netwerken). Brabant beschikt over een relatief hoogopgeleide bevolking, een krachtige kennisbasis, een sterk innovatief en toepassend vermogen en dito ondernemerschap. Dankzij de aanwezigheid van vele grote internationale bedrijven, de universiteiten en hogescholen is Brabant een belangrijke speler in Europa. In Nederland is de provincie koploper op het vlak van private R&D: 45% van de private R&D vindt hier plaats. De publieke investeringen in R&D blijven daarbij achter. De provinciale 'foto' van de Kennisinvesteringsagenda (KIA) uit 2009 laat zien dat Noord-Brabant ver verwijderd blijft van de nationale KIA doelstelling dat 1% van het BNP aan publieke R&D wordt uitgegeven. Deze doelstelling is gebaseerd op de zogenaamde Lissabon doelstelling en houdt in dat landen in totaal 3% van het BNP aan R&D uitgeven: 2% privaat en 1% publiek. Zowel publieke als private investeringen in de Brabantse kennisinfrastructuur zijn erg belangrijk voor de concurrentiekracht van de regio. Zeker als Brabant uitstekende prestaties wil blijven leveren door de innovatie-inspanning te verhogen. Er zijn echter ook elementen die in internationaal perspectief zwakker zijn. Bijvoorbeeld op het vlak van conjunctuurgevoeligheid, internationale bereikbaarheid en het aanbod van topvoorzieningen op het gebied van sport en cultuur, water, luchtkwaliteit en biodiversteit. Een compleet overzicht van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen is te vinden in de hiernaast afgebeelde: SWOT-analyse. 4 SER Brabant, Energie & Innavatie. Brabant Energieneutraal als 24 economische kans, 's-hertogenbosch, 2008.

51 SWOT-analyse Noord-Brabant Sterktes Strategische ligging in de Eurodelta met een goede omvang voor een Europese regio. Sterke economische basis: economisch diverse, goed presterende en welvarende provincie. Krachtige en aantrekkelijke steden, elk met een eigen culturele identiteit en menselijke maat. Aantrekkelijk dorpenlandschap met goede sociale en culturele voorzieningen. Aantrekkelijke woon- en vestigingsmilieus: dynamisch in rood en geborgd in groen. Sterke economische pieken (hightech, logistiek, life sciences, etc.) en de aanwezigheid van kennisinstellingen. Hoog marktaandeel van diverse toonaangevende marktleidende bedrijven. Veel natuurgebieden en waardevol cultuurhistorisch landschap op menselijke maat. Verbindingen tussen hoogwaardige kennis, maakindustrie en design. Hoge mate van betrokkenheid van burgers bij het Brabantse land. Sterk organiserend vermogen: traditie van samenwerken in en tussen maatschappelijke en overheidsverbanden. I Zwaktes Suboptimale internationale bereikbaarheid. Interne bereikbaarheid: de bereikbaarheid van de stedelijke regio's staat onder druk. Onvoldoende kritische massa (agglomeratievoordelen) voor grootstedelijke voorzieningen. Conjunctuurgevoelige maakindustrie en logistieke sector. Structurele milieu- en veiligheidsproblemen (Iuchtverontreiniging, problemen met externe veiligheid goederenvervoer). Groot 'Iaadvermogen' van het landelijk gebied. (Groen biedt onvoldoende tegendruk aan verstedelijking. Contrasten stad-iand vervagen snel.) Klimaatbestendigheid is onvoldoende vanuit het oogpunt van natuur (biodiversiteit), landbouw (verdroging) en het stedelijk gebied. Er zijn te weinig innovatieve koplopers en teveel volgers in het Brabants MKB. Kansen I Bedreigingen Ontvvikkeling van een hoogwaardig multimodaal vervoerssysteem om congestie op wegen te beperken. Meervoudige aansluiting op TENnetvverk (Belgie en Duitsland). Koppelingen tussen opkomende kenniseconomie en reeds aanwezige distributie- en maaksectoren ('slimme ambachtelijkheid'). Optimaliseren van capaciteit goederentransport (spoor en kanalen) Koppelen van stedelijke wateroverlast aan de verdroging van zandgronden. Benutten van cultuurhistorische stads- en landschapsstructuren en stedelijke cultuur bij de versterking onderscheidend profiel. Doorontvvikkelen van onderwijs- en kennisstructuur. Europese orientotie Omzetten van patenten in producten. Verduurzaming en energietransitie van de Brabantse industrie (marktkansen door schonere technologie, slimmere processen en producten). Betaalbaarheid van herstructurerings- en transformatieopgave. Afnemende beroepsbevolking met consequenties voor het onderwijs, de zorg- en arbeidsmarkt. Toenemende congestie op de wegen en achterblijvende kwaliteit openbaar vervoer. Toenemende verschillen tussen stad en platteland (groei versus krimp) met als consequentie: regio's concurreren om bevolking, woningen en bedrijven. Klimoatverandering met gevolgen voor het ecologisch systeem en de biodiversiteit: verdroging van zandgronden en piekafvoer van water in de steden. Achteruitgang innovatief vermogen van de Brabantse economie (achterblijvende innovaties in bedrijfsleven). Achteruitgang en vervlakking van ruimtelijke kwaliteit van Brabants mozoiek. door schaalvergroting, verstedelijking en 'verrommeling' van het landschap. Verminderde sociale cohesie door vereenzaming in de maatschappij en individualisering. Sociale onbalans in de steden. 2S

52 Van internatianale topregio's is gebleken dat zij weliswaar niet op alle punten van wereldklasse zijn, maar ze onderscheiden zich wel. Ook Noord-Brabant kan excellente prestaties blijven leveren op het Europese toneel. Daarvoor moet de regio slimme combinaties maken van sterke punten en een beperkt aantal zwaktes verbeteren. 1.3 Meervoudige agenda Om succesvol te zijn en mee te kunnen komen - ook na de naschok van de financieel economische crisis - moet Noord-Brabant blijven voldoen aan de eisen die de kenniseconomie stelt. Kennis is in toenemende mate internationaal en beweegt zich steeds vrijer over de wereld. Voor Brabant als belangrijke industriele kennisen innovatieregio betekent dit dat kennis van buiten gemakkelijker bereikbaar wordt. Daardoor kan de eigen kwaliteit toenemen. Anderzijds kan kennis ook gemakkelijker naar elders wegvloeien en zo de eigen positie ondermijnen. De regio moet goede vestigingscondities bieden voor kennisintensieve bedrijvigheid en de aanwezige kennisnetwerken zo combineren, dat dit leidt tot vernieuwing en opbrengsten die ten goede komen aan welvaart en welzijn van Brabantse burgers en bedrijven. Aan dit streven is in feite een drievoudige opdracht verbonden: 1 Het vergroten van de sociale veerkracht van de Brabantse samenleving. 2 Het vernieuwen van de economische vitaliteit. 3 Het anticiperen op de uitdagingen die de klimaatverandering en het daarmee verbonden energievraagstuk stelt. In de afgelopen decennia heeft de ontwikkeling van diverse Europese regio's een aantal onderscheidende fasen doorgemaakt. De jaren '80 stonden in het teken van het vlottrekken van de regionale economie door marktdenken, privatisering en deregulering. In de jaren '90 werden de factoren creativiteit, talent en innovatie ontdekt als motoren van economische groei en sociale veerkracht. Dat gebeurde onder aanvoering van werelwijd bekende denkers als Richard Florida en Charles Landry. Vanaf 2000 ontstond aandacht voor de ecologische agenda: de vergroening en verduurzaming van de regionale economie, gericht op groei zonder afwenteling op de ecologie. Brabant liep daarin voorop. Internationaal heeft Brabant een zekere naam en faam opgebouwd met het incorporeren van duurzame ontwikkeling in haar beleidsuitvoering. De opgave vandaag is om deze economische, sociaal-culturele en ecologisch agenda's met elkaar te verbinden en productief te maken voor de toekomst van de regio. Het is onze overtuiging dat het einde van de crisis het begin moet zijn van een nieuwe, duurzamere sociale markteconomie. Een schonere en groenere economie ook, waarin onze regionale welvaart voortkomt uit kennis, creativiteit, innovatie en een zuinig gebruik van de bestaande ruimte en beschikbare hulpbronnen. Om dit te bereiken speelt innovatie een belangrijke rol. We hebben het dan niet alleen over innovaties op technologisch gebied. Ook sociale innovatie is van belang. Dit resulteert een meervoudige agenda waarin kennis de basis is. Het is een agenda die: de meerwaarde van kennis en creativiteit als basis van economische groei ten volle onderkent; kansen biedt voor alle Brabanders zodat zij zich aanpassen aan veranderde ornstandigheden door nieuwe kennis en 26

53 '.[', HOV CONNECTIE NIJMEGEN/WAGENINGEN HOV CONNECTIE LEUVEN/8RUSSEL Universiteit Erven van ontwikkeling X Vliegveld Hogeschool Innovatie bedrijven HSL Onderzoeksi nstituut ~ Innovatie netwerk HOV '~ Samenwerking bedrijfsleven Innovatief epicentrum Stedelijke kernen Innovatieve clusters In de slimme economie van de toekomst draait het om ondernemerschap, innovatie en creativiteit. Om innovatieve economische bedrijvigheid in de Brabantse regio te stimuleren zijn broedplaatsen en open innovatie van belang. De werk- en studieomgeving is daarbij een belangrijke factor. Brabant bezit een aantal succesvolle voorbeelden van campusontwikkeling waar kennis en kunde wordt vertaald naar kassa. Brabant kan zich verder ontwikkelen als een uitgestrekt metropolitaan campuslandschap. Daarvoor is wel een scherpe focus noodzakelijk en voldoende kritische massa in termen van geld en grote trekkers. Een nadrukkelijke koppeling van campussen aan sterke economische clusters in de regio vanuit een (boven)regionale strategische agenda biedt kansen.

54 vaardigheden te verwerven en ondernemerschap te ontwikkelen; een concurrerende en groene (energieneutrale) economie stimuleert, door productiviteitsverhoging, stimulering van duurzame technologie, en efficient gebruik van niet-hernieuwbare hulpbronnen Dit alles moet zo worden vormgegeven, dat het leidt tot onderscheidend vermogen ten opzichte van soortgelijke industriele kennis- en innovatieregio's, zoals Stockholm, Stuttgart, Oberbayern (Munchen) en Nordrhein-Westfalen. 5 Dat vraagt om een doelstelling en een strategie die samen richtinggevend zijn voor het maken van keuzes. En die voldoende ruimte bieden om in de toekomst onderdelen toe te voegen, al naar gelang de dan bestaande inzichten. Investeren in menselijk, cultureel en ecologisch kapitaal verhoogt de concurrentiekansen van de regio. Het draagt ook bij aan de kwaliteit van leven. Een kenniseconomie is in hoge mate een 'menseneconomie'. Juist het verbinden van de Brabantse sociale tradities en verbanden met de innovatieve kracht van nieuwe, opkomende markten en sectoren, is van essentieel belang voor een duurzame ontwikkeling van de regio. Datzelfde geldt voor het aantrekken, vasthouden en binden van talent aan Brobont.? Vernieuwende initiatieven voor de kwaliteit van de groene ruimte zijn daarnaast noodzakelijk. De relatie tussen de betrokken sectoren in de diverse Brabantse regio's moet worden geoptimaliseerd - niet alleen in termen van specialisatie en differentiatie, maar ook op basis van hun onderlinge complementariteit en verbinding. Er is een beweging op gang gezet "von groter en meer, naar groener en beter". Hier ligt voor Brabant een grote uitdaging. "De Noordvleugel van de Randstad [kri;gtj meer verbindingen [..J met Den 8osch, Tilburg en Eindhoven, dan met de Zuidvleugel. Erzal Noord-8rabant veel aan gelegen zi;n de strategische positie uit te bouwen en te consolideren. Van cruciaal belang voor de provincie is het opleiden van mensen [. J Ziet Noord- 8rabant kans de ;ongeren op te leiden en te behouden dan zal er veel ondernemerschap uit voortkomen." Friso de Zeeuw, hoogleraar Gebiedsontwikkeling, 2009 De ontwikkeling en uitbouw van een nieuwe kenniseconomie biedt Brabant kansen voor nieuwe werkgelegenheid. Dit geldt niet alleen voor de in technologisch opzicht belangrijke regionale clusters, zoals high-techsystemen, maintenance, Iogistiek, lile sciences en automotive. Het geldt ook voor een in Brabant belangrijke sector als de landbouw. Met het agro- en foodcluster in Dinteloord is hiermee een begin gemaakt. In de keten van agrarische food- en non food-producten is behoefte aan duurzame innovatie en vernieuwing. Een duurzame verbinding tussen de agrarische sector en zorg, recreatie en natuur-en waterbeheer is nodig. 1.4 Gezamenlijke aanpak De agenda van Brabant vraagt om een breed, gecoordineerd overheidsbeleid. De keuze voor Brabant als innovatieve topregio impliceert dat andere beleidsterreinen zoveel mogelijk ondersteunend moeten zijn aan deze ambitie. Een flankerend beleid dat het doel van innovatie dichterbij kan brengen, is daarom noodzakelijk. Het gaat om een combinatie van allerlei soorten beleid: macro-economisch, onderwijs, innovatie, hscool, financieel, cultuur, natuur en landschap en integratie. 5 Het is belcnqrijk om vanuit een internationaal concurrentieperspectief na te gaan in welke mate regio's concurrenten of portners van elkaar zijn in hun economische ontwikkeling. Vanwege de specifieke industriele structuur van Brabant is een benchmork rnet niet-industriele regio's weinig zinvol. Brabant concurreert mel regio's zools Stockholm, Slu~gart en Oberbayern (Munchen) met een hoge 'potent-performance' en een relatieve sterke orientatie richting maakindustrie De recenle evalualie van de Kennisinvesleringsogendo (KIA) op nationoal niveau heeft nut en noodzook von tolentenbinding wederom oangetoond. Volgens Alexonder Rinnooy Kon, SERvoorzitter en voorzitter von de werkgroep Kennisinvesteringsogenda von het Innovotieplatform, benutten we nog steeds long niet 01 het tolent doi in Nederland bsschikboor is. De ofstand tot onze nooste concurrenten, Duitslond en Scondinovie, is verder opgelopen. Kennisinvesteringsogenda, Bouw op,o/entj In vijf sloppen noor de lop, 29 maart 2010

55 Ook zijn (gezamenlijke) activiteiten vanuit het bedrijlsleven nodig. Partners in de regio zullen om diverse redenen actief moeten samenwerken. Investeren in de positie en profilering van de regio heeft alleen zin, als de regio op alle onderscheidende karakteristieken en schaalniveaus de internationale concurrentie aankan. Dit is alleen mogelijk als publieke en private In het licht van de nieuwe agenda kunnen stad en land ook nu weer van elkaar profiteren. Denk aan de waarde van het landschap als onderdeel van een aantrekkelijk woon/werkklimaat. Of aan de potentie van het religieus en industrieel erfgoed in het buitengebied als culturele buitenplaats. En aan mogelijke relaties met het MKB in het buitengebied. partners in de regio en op nationaal niveau hun krachten bundelen. Zij moeten zich sterk maken voor een versterking en uitbouw van de positie van Brabant als Europese kennis- en innovatieregio. Vanzelfsprekend zal daarbij aansluiting moeten worden gezocht bij reeds lopende initiatieven in Brabant en Europa, zoals de strategische agenda West-Brabant, Brainport 2020 en de EU 2020-strategie. Resultaten bestuursakkoord 'Vertrouwen in Brabant' programma 'Verbindend Brabant' Het is nodig om in regionaal verband op te treden. Alleen dan kunnen we op het Europese toneel enig gewicht in de schaalleggen. In de Europese kenniseconomie komen, zoals hiervoor aangegeven, toonaangevende regio's op zoals Stockholm, Oberbayern (Munchen) en Nordrhein-Westfalen. Zij zijn van een schaal en diversiteit waartegen de afzonderlijke steden en regio's in Brabant eenvoudigweg niet kunnen concurreren. Gezamenlijk optrekken is dus enerzijds noodzakelijk om voldoende massa en kracht te ontwikkelen voor de externe promotie en profilering. En anderzijds om de onderlinge mogelijkheden en capaciteiten tussen de steden en het omliggende platteland optimaal te benutten. De bestaande, goede samenwerkingsverbanden tussen stad en land en tussen de provincie en de steden komen daarbij goed van pas. De agenda van Brabant moet vanzelfsprekend worden opgepakt in samenspraak met de Brabantse steden. Zij vormen belangrijke 'bronnen' van culturele en economische vernieuwing. Maar dan wel vanuit een samenhangend, provinciebreed perspectief. Het gaat hier dus om een orientotie op Brabant als een gedeelde actieradius, een gedeelde culturele en economische Sterke regio/s Gestimuleerd door de provincie hebben de regio's West-, Noord-Oost- en Midden-Brabant zich verdergaand georganiseerd en versterkt. En als resultante van de debatreeks "de Kracht van Brabant", heeft de provincie samen met gemeenten de bouwstenen geleverd die als input kunnen dienen voor de toekomstige dioloog over de kwaliteit van het openbaar bestuur. Merk Brabant De regio profilering van Noord-Brabant wordt vergaand ondersteund door het Merk Brabant. Eind van dit jaar dragen minstens 100 Brabantse ondernemingen het Merk actief uit. En samen met een 20-tal Brabantse organisaties bewijzen ze dat de Brabantse maatschappij zelf zorgt voor de verankering van de Iilosolie achter "Dan denk je aan Brabant". handelingsruimte. Dit geeft de verschillende stedelijke en landelijke initiatieven een zekere samenhang en binding en zorgt voor de noodzakelijke sociaal-economische vernieuwing. Het maakt bovendien een onderling afgestemde profilering (branding) mogelijk. De nauwe verwevenheid van stedelijke en plattelandseconomie en -cultuur is in het verleden steeds de aanjager geweest van nieuwe ontwikkelingen in de provincie. 29

56 Eindmaart 2010 is het 'Brabantse Familiebedrijven Genootschap' opgericht. Het genootschap verbindt Brabantse familiebedrijven met als doel het verder ontwikkelen van (familie)ondernemerschap, kennisdeling en samenwerkingsverbanden. Hiermee komt het Merk Brabant nog nadrukkelijker in de etalage te staan. Het initiatief laat ook zien dat Brabant niet a"een een kenniseconomie, maar ook een 'menseneconomie' wil zijn. Wim van der Leegte, eigenaar van de EindhovenseVDL Groep, is voorzitter. Internationale samenwerking Brabant onderhoudt formele samenwerkingsbanden met de buurregio's Vlaanderen en Nord-Rhein Westfalen, alsmede met South-East England en het Poolse Wielkopolska. Deze samenwerking richt zich met name op economische, sociaal-culturele, logistieke en innovatieve aspecten, waarbij ook gezamenlijk wordt opgetreden binnen de Europese subsidiemogelijkheden. Daarnaast wordt sinds begin jaren negentig van de vorige eeuw intensief samengewerkt met de Chinese provincie Jiangsu. Deze economisch tweede provincie van China is voor Brabantse bedrijven een interessante provincie om in te investeren en zich te vestigen, maar ook bedrijven uit Jiangsu orienteren zich meer en meer op Brabant. Zowel in Jiangsu als in Brabant zijn duurzame energie, logistiek, automotive en de agro- en foodsector belangrijke speerpunten. De agenda van Jiangsu komt sterk overeen met de Agenda van Brabant. De Brobontse krochtenbundeling komt hier goed tot uiting doordat, gecoordineerd door de provincie, belanghebbende Brobontse partijen vonuit bedrijfsleven, overheden, kennisinstellingen en economische uitvoeringsorganen gezamenlijke doelstellingen ten aanzien van Jiangsu formuleren en in afstemming opereren. Dit maakt ons sterk in Jiangsu en hierdoor vormen wij ook voor hen een interessante partnerregio. 30

57 \11/ \ '/ 1;, ~ii;

58 2 Agenda voor de Provincie

59 De in hoofdstuk 1 geschetste agenda van Door de verdergaande maatschappelijke en geografische schaalvergroting komt de provincie daarnaast 'ols vanzelf' meer in beeld. Juist op het terrein van ruimte, economie en cultuur. De nieuwe economische en maatschappelijke Brabant om tot de top van de kennis- innovatieregio's in Europa te behoren, is bepalend voor de agenda voor de en dynamiek maakt de noodzaak hiervan alleen maar groter. Ruimtelijk-economischeverbanden en vraagstukken vragen provincie. Het vormt een leidraad voor provinciaal beleid en investeringen in de toekomst van Brabant. De provinciale in toenemende mate om een bovenlokale en tussenbestuurlijke aanpak. Ze ontstijgen op diverse manieren de gevestigde bestuurlijke schaal. Dit geldt bijvoorbeeld agenda voor de aanleg van infrastructuur als onderdeel van is erop gericht om het vestigingen leefklimaat zodanig te be'invloeden, dat Brabant in sociaal cultureel opzicht gebiedsontwikkeling, de regionale afstemming van woningbouw, de vormgeving van regionale landschappen creatief, in ecologisch opzicht duurzaam en het waterbeheer. Deze fysieke beleidsterreinen vormen een samenhangend complex ('omgevingsbeleid') dat om integratie en afstemming vraagt. Daartoe bestaan op regionaal niveau goede mogelijkheden. Voorwaarde is dat de verkokering van bevoegdheden en geldstromen geen sta-in-de-weg is. en in economisch opzicht aantrekkelijk en welvarend blijft. In de huidige netwerksamenleving kunnen overheden maatschappelijke vraagstukken vrijwel nooit zelfstandig oplossen. Partnerschappen zijn daarvoor noodzakelijk. Het gaat om slim schakelen tussen Om effectief als ruimtelijk-economische autoriteit in de overheden, markt en maatschappelijke regio te kunnen fungeren, is echter meer nodig. Een organisaties. Daarbij is het zaak om nieuw ambitieniveau is noodzakelijk, ook tegen de extra scherp te zijn op de rol die de achtergrond van de moeilijke economische tijden. De provincie kan vervullen. Opgaven op regionaal niveau worden immers commissie-geelhoed daagde de provincies hiertoe in 2002 al nadrukkelijk uit, door de manier waarop zij complexer en de maatschappij wordt het regionale bestuur van de toekomst positioneerde in veeleisender. het licht van de zich ontwikkelende kenniseconomie.? 2.1 Belang van de regio in netwerksamenleving In de discussie over de kenniseconomie heeft de regio zich een eigen plaats verworven. zowel in de theorievorming en het onderzoek over clustervorming, als in het Europese en nationale beleid. De regio krijgt hierin 2.2 Focus op vestigingsen leefklimaat Omdat regio's steeds belangrijker worden, moeten ze innovatiever worden en in de toekomst permanente veerkracht kunnen tonen. Regio's zullen elkaar in de toekomst steeds scherper op kwaliteit beconcurreren. In de posrindustriele samenleving van vandaag en de informatie-economie van de toekomst is de ecologische en sociaal-culturele kwaliteit van steden en reqios grotere kansen toegedicht voor kenniscreatie en -verspreiding dan het nationale of Europese schaalniveau. steeds vaker doorslaggevend voor de economische ontwikkeling ervan. Om burgers en bedrijven te boeien In regio's spelen zich veel innovatieve processen af. Deskundigen concentreren zich er en er bestaan relaties tussen bedrijfsleven en kennisinstellingen. Bovendien is de regio vaak het schaalniveau dat bedrijven hanteren en talenten te binden, is niet alleen het werk of salaris van belang. De (culturele en sociale kwaliteit van de) leefomgeving en het leefklimaat zijn een doorslaggevende factor. Die kwaliteit bepaalt in belangrijke bij het beoordelen van vestigingsfactoren zoals woon- mate of regio's hoogwaardige arbeidskrachten omgeving en marktpotentieel. Juist voor provincies is (en daarmee hoogwaardige een belangrijke rol weggelegd bi] de positionering productie- en investeringskwaliteiten) kunnen aantrekken of behouden. van een regio in de internationale netwerkeconomie. 7 Commissie Regionaal bestuur in Nederland [cornrnissie-geelhoed], Op schaaf gewogen. Regionaaf besluur in Nederfand in de 21 ste eeuw, 's-grovenhoqe,

60 Daarbij zijn de standaardkwaliteiten van een regio belangrijk. Een aantal zaken moet gewoon in orde zijn. Is dat niet het geval, dan doet de regio niet mee in de internationale concurrentie tussen (stedelijke) regio's. Het gaat om standaordkwaliteiten op het vlak van ondernemerschap, arbeidsmarkt, kwaliteit van onderwijs, goede bereikbaarheid, landschaps- en natuurontwikkeling. De sociale, culturele en ecologische kwaliteiten van Noord-Brabant hebben dus niet alleen een intrinsieke waarde. Ze zijn tevens een noodzakelijke randvoorwaarde voor het realiseren van de nieuwe agenda. De onderscheidende criteria hebben steeds meer met te maken met omgevingskwaliteit. Dat is een kritische succesfactor in de vestigingsoverwegingen van burgers en bedrijven. Op deze punten moet de internationale concurrentiestrijd worden gewonnen. Denk bijvoorbeeld aan kennisinstellingen van wereldformaat, aantrekkelijke woon- werkmilieus voor kenniswerkers en topvoorzieningen "Eensteeds belangri;ker punt bi; het opstellen van scenario's voor de toekomst is de relatie ten opzichte van de omgeving - regionaal, nationaal en ook internationaal. Brabant is een grote provincie binnen Nederland en de dominante parti; ten zuiden van de grote rivieren. Dat neemt niet weg dat het ook voor de ontwikkeling van Brabant belangri;k is om rekening te houden met wat er in Limburg gebeurt [ J Wat er in het Ruhrgebied gebeurt, raakt niet alleen de haven van Rotterdam maar ook de transport- en distributiesector van Noord-Brabant." op het gebied van sport en cultuur. Paul Schnabel, directeur SCP, 2010 Het vestigings- en leefklimaat wordt bepaald door een groot aantal standaardkwaliteiten. Die bestrijken het scala van people, planet en profit (Telos-driehoek, 3 P's). Daarnaast zijn onder meer de kwaliteit van het kennis- en innovatieklimaat, het fiscale klimaat en het systeem van corporate governance van belang. Deze De uitdaging is het bewaren van een evenwicht tussen de belangen van economische expansie en innovatie elementen van het vestigingsklimaat laten we echter aan de ene kant, en de kwaliteit en verscheidenheid buiten beschouwing. Ze worden namelijk nationaal of internationaal bepaald en lenen zich nauwelijks voor regionale differentiaties. van het woon- en leefmilieu kant. in Brabant aan de andere Juist op de terreinen van woon- en leefomgeving, natuuren landschapsontwikkeling, openbaar vervoer en mobiliteit en regionaal economisch beleid is Noord-Brabant minder gebonden aan nationale kaders. Hier kan de provincie zich duidelijk van andere (Europese) reqios onderscheiden. Dat kan vooral door een welbewuste profilering van typisch regionale kernkwaliteiten en omstandigheden. 34

61 Het 'in balans' houden van Brabant in het licht van de nieuwe agenda vraagt inzet op verschillende schaalniveaus, om 'schakelen tussen schalen'. Dat doen we op basis van een duidelijke internationaliseringsstrategie. "De wereld is ons werkterrein" is een uitspraak die voor steeds meer Brabantse ondernemingen geldt. Internationaal zijn nog veel mogelijkheden aanwezig om de markt- en concurrentiepositie van Brabant te versterken. Brabant heeft er als internationaal georienteerde regio alle belang bij om in te spelen op de kansen die mondiaal voordoen. Juist de provincie heeft een belangrijke taak in de positionering van de regio in de internationale netwerkeconomie. De strategie is als volgt: Internationaal positioneert Brabant zich als complete kennis- en innovatieregio en koploper in de maakindustrie en hoogwaardige technologie; Op nationaal niveau biedt de gunstige ligging kansen voor verbreding van de regionale economie, verbeterde bereikbaarheid en de ruimtelijk-ecologische kwaliteit van Brabant; (Sub)regionaal streeft de provincie naar een concurrerende positie met complementaire (stedelijke) regio's in West, Midden, Noordoost- en Zuidoost-Brabant en versterking van de samenhang van stad en land, ofwel het Brabants moza iek;. Lokaal wordt gewerkt aan leefbare en onderscheidende leefmilieus in stad en land. Deze strategie laat zich verbeelden als een driehoek met top en basis. De top van de driehoek is de smalle gespecialiseerde top van de regionale economie, waarin de regio op Europees en mondiaal niveau meespeelt. De doelstellingen en projecten die bij deze top horen, 'zijn alleen mogelijk als ook de basis in orde is, Dit betreft factoren zoals de leefbaarheid en vitaliteit van lokale woon- en werkgebieden in Brabant, de interne afstemming van gemeentelijk beleid, de arbeidsmarkt en het onderwijs. De kracht van de provincie Noord-Brabant als middenbestuur ligt in het schakelen tussen de schaalniveaus (multi-level), tussen belangen en betrokken partners (multi-actor), en in sectoroverstijgend, integraal handelen. De provincie kan vormen van samenwerking stimuleren om meer samenhang in lokale en regionale projecten te brengen of regionale belangen te behartigen in Den Haag of Brussel. Samengevat Afgeleid van de in hoofdstuk 1 geschetste Agenda van Brabanl hebben we dit hoofdstuk een agenda voor de Provincie geformuleerd. Deze agenda concentreert zich op het vestigings- en leefklimaat van Brabant, vanuit het streven naar een complete kennis- en innovatieregio. Concreet betekent de agenda voor de Provincie dat we borg staan voor: een doeltreffende, goed geordende, ontsloten, gezonde, aantrekkelijke en diverse leefomgeving; een Brabants leefklimaat waarin ondernemers, gemeenten, waterschappen, culturele-, kennis- en onderwijsinstellingen en maatschappelijke organisaties optimaal functioneren en bijdragen aan duurzame welvaart en het welzijn van de Brabantse burgers en bedrijven. Dat doet de provincie Noord-Brabant door als gebiedsregisseur de noodzakelijke verbindingen te leggen tussen de ruimtelijk-economische en de sociaal-culturele infrastructuur. Gerichte samenwerking tussen de Brabantse stakeholders (30's / Iriple helix) is daarbij essentieel. 35

62 ONDERWIJS PRODUCTONTWIKKELIN DESIGN 36

63 CUSTOMIZATIO KWALITEIT AMBACHT Brabant heeft een historierijk landschap met veel religieus, industrieel en militair erfgoed. Het hergebruik en de herontwikkeling van dit erfgoed staat hoog op de agenda. Denk bijvoorbeeld aan de vele kloosters in Brabant die prominent aanwezig zijn in het mozaleklandschap. Er zijn nog zo'n 60 kloosters in de provincie, maar dat zal snel minder worden. Projectontwikkelaars liggen op de Ioer en de tekeningen voor de bouw van peperdure appartementen zijn bij wijze van spreken al gemaakt. Hoe kunnen de oorspronkelijke kernwaarden van dit erfgoed behouden blijven terwijl tegelijkertijd combinaties worden gezocht met nieuwe markten op het terrein van onderwijs, zorg en cultureel-recreatieve actoren? Is het denkbaar dat kloosters bijvoorbeeld tijdelijk ruimte bieden aon mensendie op de wachtlijst staan voor opname in een zorginstelling? Kunnen we een paar van deze prachtige gebouwen niet gebruiken voor de vestiging van een internationale school? Bron:Agro & Co, Telos, UrbanUnlimited,ZKA,.Fabric,Provincie Noord-Brabant, Nieuwe Markten Brobontse Lond - Woardecreatie, ondernemerschap en regiono!e ontwikke!ing, 2008

64 3 Concentratie op kerntaken

65 tussen beide. In de vorige eeuw heeft de provincie een sterke positie gekregen op het domein van de ruimtelijke ontwikkeling en fysieke omgeving en inrichting. Daar De provincie Noord-Brabant concentreert liggen onze kerntaken en zijn we wettelijk bevoegd. zich op het ruimtelijk-economisch domein, Ze doet dit vanuit een scherpe, In lijn met het advies van de Commissie-Lodders zien wij inhoudelijke visie op Brabant als een toenemende rol voor de provincie weggelegd in het complete kennisregio. Middels integraal ruimtelijk-economische domein. Wij willen focussen op en ontwikkelingsgericht omgevingsbeleid voeren we taken uit op het gebied van ruimtelijke ordening, ontwikkeling en inrichting, wonen, milieu, landelijk de taken die van oudsher tot onze core busuvess behoren. In het Bestuursakkoord Rijk-provincies is deze ruimtelijk-fysieke positionering (her)bevestigd, van nadere accenten voorzien en gecanoniseerd in gebied, verkeer en vervoer, water en een pakket van provinciale taken. regionale Daarnaast economie. heeft de provincie een culturele taak als het gaat om de aanwezigheid en regionale spreiding van culturele voorzieningen. Die zijn van groot belang ook voor de kwaliteit van onze economie en het samenleven, en kunnen daarvan niet worden losgedacht. Ook hebben wij een verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het lokaal bestuur en een wettelijke taak op het gebied van jeugdzorg. Om deze taken te kunnen waarmaken, UAls de prov;ncie nou ergens kan scoren is het op ru;mte/;;k econom;sch bele;d. Het is de aangewezen bestuurslaag om een vertaa/slag te maken van nat;onaal naar lokale plannen". Sybilla Dekker, oud-minister VROM, 2010 moeten we de kwaliteiten, zorgpunten en de mogelijkheden tot ontwikkeling kennen. We houden die voortdurend in de gaten. We signaleren, agenderen en brengen indien nodig partijen bij elkaar. De provincie Noord-Brabant heeft de afgelopen periode laten zien dat zij op dit terrein het verschil kan maken. De provincie heeft in de jaren '90 als een van de eersten geexperimenteerd met een gebiedsgerichte aanpak waarbij de provincie als regisseur optrad en 3.1 Provinciale meerwaarde uilvoerende partijen zoals gemeenten, waterschappen en bedrijven gezamenlijk achter een regiovisie kreeg. Voor ons toekomstige profiel moeten we de vraag beantwoorden of het uilvoeren van een taak eigenlijk De herstructurering van de intensieve veeteelt, het landinrichtingsbeleid en het waterbeheer zijn mogelijk niet bi] een andere overheid thuishoorl. We willen onnodige bestuurlijke drukte voorkomen en een eenduidige gemaakt door bestemmingswijzigingen en de oprichting verantwoordelijkheidsverdeling en taakuilvoering juist bevorderen. Daarom moeten wij geen taken van anderen overnemen of in het gat springen dat anderen laten vallen. Afgeleid van deze vraag komt aan de orde of we als provincie het verschil kunnen maken. Dit hangt samen met de vraag wat het gevolg is als wij een bepaalde van een provinciaal ontwikkelingsbedrijf. Deze vernieuwende aanpak heeft school gemaakt en deed ook op andere terreinen zijn intrede. De provincie heeft nog steeds de mogelijkheid om via ruimtelijk en milieubeleid de ontwikkelingsrichting van een sector aanzienlijk te bemvloeden. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het recente Statendebat over het beperken van de groei van activiteit niet oppakken. Gebeurt er dan vervolgens ook megastallen in het Brabantse buitengebied, in relatie echt niets meer, of gaat er zelfs iets 'ernstig mis' met de realisatie van Agenda van Brabant? tot gezondheid, milieu en landschappelijke kwaliteil. Gebiedsgericht werken is inmiddels geevolueerd naar gebiedsontwikkeling. Publiekprivate coalitievorming Het eigentijdse bestuurlijke profiel van de provincie draait volgens ons om ruimte, economie en de wisselwerking speelt daarbij een grotere rol. Typische voorbeelden van een dergelijke aanpak zijn 'Maintenance valley' 39

66 (Aviolanda), de MIRT-aanpak voor de Zuidoostvleugel van BrabantStad en de gebiedsontwikkeling van de N69-corridor. De provincie laat daarmee zien dat ze zaken goed kan oppakken en uitvoeren. Ervaringen met het 'Manifest Brabant 2050' en het 'Ontwerpatelier BrabantStad' tonen bovendien aan dat de provincie met regionale ontwerpverkenningen de agenda voor Brabant kan vormen - op een stimulerende en enthousiasmerende manier. Om hierbinnen te bepalen wat wij vanuit onze eigen rol, positie en agenda als provincie oppakken, hebben we in hoofdstuk 3 een agenda voor de Provincie geformuleerd. Om op basis daarvan te bepalen wat het nieuwe, provinciale profiel is en welke kerntaken daarbij horen, sluiten wij aan bij: het afwegingskader van de Stuurgroep Kerntaken (zie tekstbox); het provincieprofiel dat de commissie-lodders heeft geschetst; de orienterende uitspraken van Provinciale Staten over de Agenda van Brabant tijdens de Statendag op 12 februari Resultaten bestuursakkoord 'Vertrouwen in Brabant' programma 'Mooi Brabant' De Levende Beerze De opknapbeurt van het Beerzedal heeft de provincie opgepakt door integrale gebiedsontwikkeling. Beleidsurgenties zijn verbonden met gebiedsurgenties. Inzet op proceskwaliteit, met actieve participatie van lokale overheden en belanghebbenden uit het gebied, heeft geleid tot een gedragen structuurvisie waarin people, profit en planet in balans zijn. Voor sleutelproject De Kleine Beerze is het inrichtingsplan in voorbereiding. AFC Dinteloord Voor het Agro- en Foodcluster (AFC) heeft de provincie met bestuurlijke lef koers bepaald bij de ontwikkeling van grootschalige kassencomplexen en agro-stedelijk ruimtebeslag in de Oud Prinslandse Polder. Als stimulator van ontwerpkwaliteit heeft de provincie voor de MER, het inpassingsplan en het beeldregieplan de juiste ontwerper op de juiste opgave gezet. De stuurgroep Kerntaken heeft een afwegingskader ontwikkeld voor het al dan niet oppakken/uitvoeren van taken door de provinciale organisatie. Daartoe is een beslisboom opgesteld. Deze bestaat uit de volgende hoofdvragen: a Betreft het een provinciaal thema/ taakgebied? b Indien geen sprake is van eeh wettelijke plicht: is het een maatschappelijk vraagstuk? c Ligt er een taak voor de overheid? d Ligt er binnen de overheidskolom een taak voor de provincie? Als een wettelijke verplichting ontbreekt, is er een randvoorwaarde om als provincie een taak op te pakken. Die voorwaarde luidt dat de provincie het verschil kan maken en dus toegevoegde waarde heeft. Deze meerwaarde moet voortkomen uit een: 3.2 Focus op kerntaken Het is van essentieel belang dat Brabant haar internationale positie als kennisregio behoudt en versterkt. Dit vraagt van alle partijen in de regio inzet op veel terreinen. Er is breed, gecoordineerd overheidsbeleid nodig, naast de nodige (gezamenlijke) activiteiten vanuit het bedrijfsleven en marktpartijen. majeure opgave op basis van een langetermijnvisie; bovenlokaal vraagstuk; integrale aanpak; breed draagvlak; daadwerkelijke oplossing. ) 40

67 .... Nationaal museum Historisch monument zeer hoog a GHS Natuur Regionaal museum Historisch groenstructuur Natuurparel Festival Historisch landschap zeer hoog RNLE-Iandschapsdeel Braderieen & Jaarmarkten Historisch landschap hoop Natuurontwikkelingsgebied Historisch stedelijkheid zeer hoog Oppervlakte water Historisch stedelijkheid hoog ~_--:. Natuurparken " (,--- Natuur, landschap en regionale identiteit Traditie, kwaliteit van leven, qcstvrijheid, gemoedelijkheid en menselijke maat typeren Brabant. Zowel de Brabanders zelf 015 de bezoekers van Brabant waarderen het uitgestrekte fiets- en wandellandschap tussen de vele dorpen, het uitgebreide uitgaansleven met zowel cultuur en leisure. De goede sociale en culturele voorzieningen, de ruime opzet, het vele groen en het typisch Brabantse dorpenlandschap maken Brabant tot een comfortabele reqio. De grote diversiteit aan landschappen, dorpen en steden, met de cruciale rol van de landbouw daarin, staat echter onder druk door intensivering van wonen en werken, Daarom is het van belang om kritisch en dynamisch met de Brabantse culturele bronnen (erfgoed, landschap, culturele voorzieningen) om te springen en de ruimtelijke kwaliteit te versterken _

68 De provincie Noord-Brabant vindt het primair onze taak om met ruimtelijk-economisch beleid de randvoorwaarden en/of de infrastructuur te creeren voor het excelleren van Brabant als complete kennisregio. Het ruimtelijkeconomische beleid is belangrijk ter ondersteuning van het brede beleid, dat gericht is op het bevorderen van de concurrentiepositie. Op dit terrein hebben we aantoonbaar toegevoegde waarde ten opzichte van medeoverheden (Rijk, waterschappen en gemeenten), maatschappelijke partners, kennis- en onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven. Vanuit dit perspectief betekent het dat de provincie Noord-Brabant: een duidelijke keuze maakt binnen de totale kolom van het overheidsbeleid; handelt vanuit het besef dat het zwaartepunt van de provinciale verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van de regio ligt in het ruimtelijk-economisch terrein; zich primair richt op integraal omgevingsbeleid en de fysieke verdelingsvraagstukken in het Brabants rnozciek van stad en land; vanuit haar verantwoordelijkheid voor een duurzame en integrale ontwikkeling van de regio continu de verbinding legt met andere beleidsterreinen (Telos-driehoek, 3 P-benadering); zich richt op het versterken van regionaal verankerde samenwerkingsrelaties in Brabant. Vanuit de provinciale kerndomeinen ruimte en economie richten we ons vervolgens op een beperkt aantal ambities en opgaven, die gekoppeld zijn aan het vestigings- en leefklimaat van Brabant. De speerpunten komen voort uit toekomstige ontwikkelingen en daarmee samenhangende uitdagingen. Deze zijn geschetst in de Agenda van Brabant en orienterend besproken tijdens de Statendag op 12 februari In feite maken deze speerpunten de gewenste focus op het vestigingsen leefklimaat in Brabant n6g belangrijker: Robuuste en veerkrachtige natuur Efficient en robuust verkeer- en vervoersysteem Gezonde leefomgeving Behoud en versterking Brabants mozaiek (in relatie tot bevolkingskrimp) Regionale identiteit Concurrerend vermogen van Brabant De focus op het vestigings- en leefklimaat van Brabant, gekoppeld aan voornoemde ambities en opgaven, resulteert in de volgende provinciale kerntaken: Ruimtelijke ontwikkeling en inrichting (waaronder natuur, landschap, water-, bodem- en luchtkwaliteit, behoud en versterking van biodiversiteit en gezonde eco-systemen, milieu en energie, plattelandsbeleid); Bereikbaarheid van de regio (zowel intern als van buitenaf) Regionaal economisch beleid Cultuur De provinciale overheid acteert vooral in leidende zin binnen het ruimtelijk domein. De provincie heeft hier in het kader van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (Wro, 2008) duidelijk omschreven wettelijke bevoegdheden en mandaat. Ook ten aanzien van de taken omtrent regionale bereikbaarheid en openbaar vervoer hebben wij als provincie een leidende rol. Het gaat dan om concessieverlening en de aanleg en het onderhoud van provinciale infrastructuur. Bedrijven, burgers en maatschappelijke organisaties zijn meer aan zet in het economische domein. Hier is de rol van de provincie eerder faciliterend en regisserend. Denk bijvoorbeeld aan de bijdrage aan duurzame werkgelegenheid en regionaal inkomen, door het scheppen van een gunstig vestigingsklimaat. Of aan het plannen van nieuwe bedrijventerreinen en het voeren van regie op de herstructurering (gemeenten staan centraal in de uitvoering). Cultuur in de zin van cultuurhistorie en monumentenzorg behoort eveneens tot het werkterrein van onze provincie. Hier is immers sprake van een directe relatie met de Brabantse identiteit, de historische ontwikkeling en de ruimtelijke ontwikkeling en inrichting. Monumentenzorg moet gaan bijdragen aan een duurzame gebiedsontwikkeling, zoals onder meer beoogd met de nieuwe Wro. Hieraan is een inhoudelijke veranderopgave verbonden: 42

69 van 'objectgericht' naar 'omgevingsgericht' (meer samenhang tussen monumentenzorg en ruirntelijke ordening); van 'conserverend' naar 'ontwikkelend' (behoud door ontwikkeling). Het sociale beleid behoort weliswaar - de jeugdzorg daargelaten - niet tot het provinciale kerntakenpakket. Toch mag het 015 schakel niet ontbreken in de ontwikkelingsvisie op Brabant. ln 'Bijlage 1: provinciale kerntaken' [p ) is een puntsgewijze beschrijving opgenomen van de kerntaken die passen bi] het hier geformuleerde profiel van de provincie. Een aantal thernos lichten wij hier in het bijzonder toe. Vernieuwing agro-sector Om invulling te geven aan de noodzakelijke vernieuwing van de agro-sector en de noodzakelijke vernieuwing van plattelandsthema's 015 gezondheid, de toekomst van de landbouw, natuur en leefbaarheid en het behoud van het Brabants coulissenlandschap, investeert de provincie in een vitaal platteland. Dit doen we via planologisch beleid (bijvoorbeeld 'zoneren'], de inzet van ontwikkelingsgericht instrumentarium (bijvoorbeeld 'Ruimte voor Ruimte', aankoop gronden EHS) in de reconstructieplannen en waar nodig via haar regionaal economisch beleid. De provincie Noord-Brabant zal een Topcommissie instellen met 015 opdracht te adviseren op welke wijze de verduurzaming van de agrofoodsector versneld kan worden (versnellingsagenda) en op welke wijze de verantwoordelijkheid van de stakeholders (agrarische sector, overheden Em agrofood bedrijfsleven) geconcretiseerd dient te worden. De provincie Noord-Brabant zal geen zelfstandig provinciaal landbouwbeleid maken, omdat dit niet past bij het aangescherpte provincieprofiel met bijbehorende taken en rollen, maar ook omdat andere overheden, en dan met name Europa met haar gemeenschappelijk landbouwbeleid, daarin leidend zijn. Wel kan de provincie Noord-Brabant vanuit haar specifieke kracht 015 middenbestuur juist in dit dossier zorgen voor meer samenhang door sectoroverstijgend, integraal handelen, evenals zorgdragen dat onze regionale belangen en wensen ten aanzien van bijvoorbeeld de verduurzaming van de agrosector goed worden behartigd in Den Haag en Brussel. Wij verwachten dat ook het advies van de gevormde topcommissie daartoe bouwstenen zal opleveren. Resultaten bestuursakkoord 'Vertrouwen in Brabant' programma '5choon Brabant' Proeftuin 5choon Bedrijventerrein Moerdijk Op bedrijventerrein Moerdijk zijn in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven duurzame verbindingen gerealiseerd. Bedrijven die bijvoorbeeld warmte over hebben, leveren deze aan warmtevragers. Hierdoor kunnen forse besparingen ontstaan. Een eerste koppeling leidt tot een jaarlijkse aardgasreductie van m3. Het concept van deze duurzame koppelingen (warmte, C02, stoom en afvalwater) zal de komende tijd nog meer worden toegepast en uitgevoerd, wat tot een veelvoud aan C02-reduclie zalleiden. Brabantse Landschappen De provincie heeft met het Groene Woud, de Brabantse Wal en de Maashorst drie 'Provinciale landschappen' op de kaart gezet. Er is ingezet op een integrale gebiedsontwikkeling. Naast natuurontwikkeling is gewerkt aan(gebieds) branding waarmee enerzijds de gebieden meer bekendheid krijgen en anderzijds bedrijven financieel meeprofiteren en aantoonbaar investeren in het hun omringende landschap. Ook zijn in de drie landschappen meer nieuwe recreatieve poorten tot stand gekomen 015 ook recreatieve routestructuren en uniforme bebording. Voorbeelden zijn de recreatieve poort Herperduin in de Maashorst, het certificeringssysteem voor ondernemers in het Groene Woud en een streeklogo voor de Brabantse Wal. 43

70 Duurzame energie Het thema 'duurzame energie' c.q. 'energietransitie' pakt de provincie op door middel van haar kerntaken 'ruimtelijke ontwikkeling en inrichting' en 'regionaal economisch beleid'. We onderkennen ten volle de opgave om te komen tot een vernieuwend energiebeleid, waarbij economisch interessante kansen kunnen worden benut, ook in Noord-Brabant. Het anticiperen op de uitdagingen die de klimaatverandering en het daarmee verbonden energievraagstuk stelt, staat ook in de Agenda van Brabant centraal. Dit zal zich concreet moeten vertalen in bewegingen in de richting van het niet-fossiele tijdperk. Bijvoorbeeld door met modern kennis- en innovatiebeleid fors in te zetten op zich ontwikkelende, kansrijke duurzame energietechnologie in Noord-Brabant, bijvoorbeeld op het gebied van high-tech (sofar energy), automotive (elektrisch rijden en decentrale netwerken) en agrofood en logistiek (biomassa). We verkennen de kansen voor een 'biobased economy'. Bij decentrale netwerken is de teruglevering op het net belangrijk. Deze ontwikkelingen kunnen samengaan met de door ons voorgestane campus- en c1ustervorming. Kennis, innovatie, c1ustervorming en vergroening van de economie komen zodoende samen. Daarnaast proberen we via regulier ruimtelijk beleid in te spelen op het energievraagstuk, bijvoorbeeld door tijdig te voorzien in ru imtereserveri ngen. Tevens kan de provincie kansen creeren en belemmeringen wegnemen om ontwikkelingen op het gebied van verduurzaming en besparing mogelijk te maken. Dit kan door regie te nemen en te faciliteren: het bij elkaar brengen van partners, de energievraag en aanbod te koppelen, het creeren van de juiste ruimtelijke voorwaarden. Ook via ons aandeelhouderschap van Enexis kunnen wij invloed uitoefenen. Daarmee neemt de provincie ook haar verantwoordelijkheid in het behalen van de klimaatdoelstellingen en worden economische kansen benut. Bevolkingskrimp De veranderende bevolkingssamenstelling en daarmee samenhangende consequenties (o.a. krimp) is betrokken in de inventarisatie van majeure trends en ontwikkelingen die van invloed zijn op het toekomstig functioneren van Noord-Brabant. Zoals uit vorenstaand figuur blijkt, krimpt vanaf 2030 het aantal inwoners in Noord-Brabant licht. De uitdaging 'behoud en versterking van het Brabants rnozoiek' in relatie tot het vraagstuk van krimp hebben Provinciale Staten tijdens de Statendag van 12 februari 2010 geprioriteerd als kernopgave. Vanuit onze kerntaak ruimtelijke ontwikkeling en inrichting zal het vraagstuk nadrukkelijk aandacht krijgen. Bijvoorbeeld in de Regionale Ruimtelijke overleggen die de provincie organiseert in het kader van de Structuurvisie Ruimtelijke Ontwikkeling (SVRO). Het thema krimp en de consequenties daarvan voor diverse gemeenten in Noord-Brabant staan daar nadrukkelijk op de agenda. Het thema zal daarnaast een plek krijgen in de uitwerking van het investeringsdomein 'Brabants Moza"l'ek', onderdeel van de investeringsstrategie. Farma, Medical en Food Wij zien het belang van de sectoren Farma, Medical en Food in het kader van de Agenda van Brabant. Het vergroten van de dynamiek en innovatiekracht in deze voor Noord-Brabant belangrijke sectoren biedt voor onze regionale economie kansen. Zo herbergen Noord- Brabant en Limburg samen ruim een derde van de food- Figuur 1 Bevolkingsomvang Noord-Brobont, Feitelijk Prognose 2008 Prognose

71 en nutritionsector in Nederland met een zwaartepunt in het oosten van Noord-Brabant en het noorden van Limburg. Deze bijzondere positie in de voeding en farmaceutische industrie is opgebouwd op basis van het agrarische verleden. We weten wel hoe kwetsbaar die is geworden. Vergelijk de besluiten van MSD inzake de Research & Development faciliteiten in Oss. Reden te meer om te onderzoeken hoe de kennis en het potentieel op het gebied van life-science voor Brabant en Nederland wordt behouden en doorontwikkeld. In de ontwikkeling van deze sectoren sluiten wij zoveel mogelijk aan bij het gebiedgeorienteerde stimuleringsprogramma Pieken in de Delta van het ministerie van Economische Zaken, waarin de food en nutritionsector en farmasector speerpuntsectoren zijn. Het programma is dan ook nadrukkelijk op deze regio gericht. In het krachtenveld van nationale en internationale Resultaten bestuursakkoord 'Vertrouwen in Brabant' programma 'Bereikbaar Brabant' Zuidoostvleugel BrabantStad (Brainport) In de Zuidoostvleugel van BrabantStad werkt de provincie samen met overheidspartners, bedrijfsleven en kennisinstellingen aan een gebiedsgerichte opgave: versterking van de Brainportregio als Europese toptechnologieregio. Bereikbaarheid (de Ruit rond Eindhoven; het Rijk zal 254 miljoen bijdragen), natuur, water, wonen en werken (kennisontwikkeling, technologie en hoogwaardige maakindustrie) worden integraal ontwikkeld. Voor Brainport Oost hebben Rijk en regio op 15 februari 2010 een afsprakenkader ondertekend. Proeftuin Weg van de Toekomst De provincie Noord-Brabant start eind 2010 met de aanleg van een innovatieve en duurzame weg op basis van ideeen van bedriilsleven. overheid en andere partners: de N329 Weg van de Toekomst. Hierbij wordt intensief samengewerkt met de gemeente Oss, de markt en omwonenden. Deze integrale samenwerking gaat over infrastructuur, maar ook over het verbeteren van sociale, culturele en ecologische kwaliteiten op en rond de weg. Eind 2012 wordt de weg opgeleverd. ontwikkelingen zijn specialisatie en samenwerking cruciaal. Versterking van de sectoren Farma, Medical zou niet enkel gerealiseerd versterking van de individuele en Food moeten worden door de pijlers maar juist door een focus op collectieve initiatieven gericht op 'slimrne verbindingen'. Bij de uitwerking van de investeringsstrategie zullen wij hieraan nader inhoud geven. Onderwijs Kwalitatief hoogwaardig onderwijs is vanzelfsprekend essentieel om tot de top van Europese kennis- en innovatieregio te (blijven) behoren. Het gaat daarbij niet alleen om het toponderwijs (en onderzoek), maar ook over de kwaliteit van het funderend onderwijs en het beroepsgerichte onderwijs van VMBO, MBO en HBO. Het onderwijs vormt een basiskwaliteit van Noord- Brabant die op orde dient te zijn, juist ook gezien de krachtige verbinding tussen maakindustrie en kennis in Noord-Brabant. De kracht van de provincie ligt in dit verband bij het bij elkaar brengen van partijen, het leggen van verbindingen en het faciliteren van wisselende partnerschappen. Onderwijs is een thema dat niet tot de taken van de provincie behoort, maar waarvan het regionale belang wel door de provincie onder de aandacht van spelers in het veld en de rijksoverheid kan worden gebracht. Wij zijn dan ook verheugd met het gezamenlijke initatief van Fontys Hogescholen, Avans Hogeschool, Universiteit van Tilburg, de Technische Universiteit van Eindhoven en de NHTV om te komen tot een gezamenlijk Hoger Onderwijsplan Brabant. De instellingen wijzen op de duidelijke verbindingen tussen de Agenda van Brabant en het Hoger Onderwijsplan Brabant. Zij stellen dat een gezamenlijke aanpak in dezen een uitstekend uitgangspunt is om van Noord-Brabant kennis- en innovatieregio Vrije tijd, leisure en recreatie een nog belangrijker te maken dan deze al is. De provincie Noord-Brabant ziet belang van de sector recreatie en vrije tijd in het kader van de revitalisering van het platteland als 'meekoppelend belang' voor realisatie van de visie en ambitie van de Agenda Brabant. Voor de regio Midden Brabant is het thema van 'leisure' specifiek van belang, gezien de hoge concentratie aan grootschalige vrijetijdsvoorzieningen zoals De Efteling en BeekseBergen. Zowel via het reconslructiebeleid voor een vitaal platteland, als via gebiedsgerichte initiatieven proberen wij kansen op dit vlak te benutten, passend bij onze kerntaken en -rollen. De provincie voert daarnaast geen separaat beleid inzake vrije tijd/leisure. 4S

72 Resultaten bestuursakkoord 'Vertrouwen in Brabant' programma 'Perspectiefrijk Brabant' Slimme Zorg Er zijn slimme oplossingen nodig om de zorg in Brabant toekomstbestendig te maken. Een konsrijke oplossing is het toepassen van ICT in de zorg in huis. De provincie is daarom gestart met het project Slimme Zorg. De provincie heeft een netwerk tot stand gebracht van samenwerkende (Brabantse) partners uit het bedrijlsleven, overheid, zorginstellingen en kennisinstituten. Dat netwerk draait om zestien investerinqsprojecten die in de periode 2009 tot 2011 verspreid over Brabant plaatsvinden. Daarnaast investeert de provincie in het delen van opgedane kennis over ICT-toepassingen in de zorg en licht ouderen en chronisch zieken voor over mogelijkheden die het mogelijk maken om langer thuis te blijven wonen. Monumenten: industrieel erfgoed De restauratie-opgave in Noord-Brabant is groot. De provincie Noord-Brabant heeft in de afgelopen bestuursperiode talloze eigenaren van monumenten geholpen de restauratie voor elkaar te krijgen. Een nieuwe categorie monumenten is het industrieel erfgoed. Deze categorie is bijzonder omdat de eigenaren vaker bedrijven zijn en de restauratie-opgave meestal complex is. Het gaat bijvoorbeeld om een rendabele herbestemming als onderdeel van gebiedsontwikkeling. De provincie heeft de opgave in beeld gebracht, de problematiek geagendeerd en restourctie-projecten financieel ondersteund. economie, is van essentieel belang voor een duurzame ontwikkeling van de regio. We hechten in Brabant veel waarde aan wat we, met een knipoog naar de Ecologische Hoofdstructuur, zouden kunnen aanduiden als de Sociale Hoofdstructuur. De provincie Noord-Brabant maakt geen separate sociale agenda in het kader van de Agenda van Brabant. Wij zien de sociale kwaliteiten van Noord-Brabant ols een noodzokelijke randvoorwaarde (een meekoppelend belang) voor het realiseren van onze Agenda. Voor het sociale domein zien wi] het ols onze opdracht om vanuit een integrale visie op Brabant tijdig zaken te signaleren, agenderen en 'kennen en verkennen'. Zodoende kan worden bevorderd dat de primair verontwoordelijken voor het sociale domein de noodzokelijke initiatieven en acties nemen. Uiteindelijk zal dit moeten leiden tot daadwerkelijk regionale gebiedsagenda' s, waar sociale opgaven integraal onderdeel van uitmaken. Voor het signaleren en agenderen moeten wi] adequaat toegerust zijn. Dit betekent de beschikbaarheid van een compacte, flexibele infrastructuur met stevige wortels en vertakkingen in Noord-Brabant. Hierbi] hebben wi] meegewogen, dat deze organisaties zorg kunnen dragen voor het "meekoppelen" van de sociale inzet voor onderwerpen die in de Agenda van Brabant prioriteit hebben gekregen, zoals de kwaliteit van de woon- en leefomgeving, het begeleiden van de krimp en het bevorderen van een gezonde leefomgeving. In de nieuwe werkwijze zal het aanbod vraaggericht gedefinieerd worden. Van de huidige instellingen vereist dit een grote mate van flexibiliteit. Leefbaarheid platteland Het aantrekkelijke dorpenlandschap gecombineerd met krachtige en aantrekkelijke steden, is een van de sterktes van Noord-Brabant. De leefbaarheid van buurten, wijken en dorpen is daarmee onlosrnckelijk verbonden. Leefbaarheid is primair een zaak van de inwoners van de buurten, wijken, dorpen zelf en daarnaast van de gemeentelijke overheid. Wij hebben de afgelopen periode de leefbaarheid mede gefaciliteerd met integrale dorpsontwikkelingsplannen (IDOP's). Sociaal domein Met de Agenda van Brabant zetten wi] in op Noord- Brabant als industriele kennis- en innovatieregio. Een kenniseconomie is in hoge mate een 'menseneconomie'. Juist het verbinden van de Brabantse sociale tradities en verbanden met de innovatieve kracht van de Brabantse Gezien de Agenda van Brabant en de daarin opgenomen kaders voor provinciaal handelen (o.a. bovenlokaal en integraal) ziin met betrekking tot leefbaarheid twee bewegingen te voorzien. Ten eerste de beweging om leefbaarheidvraagstukken te integreren met integrale gebiedsopgaven in het ruimtelijk-economisch domein en ten tweede om leefbaarheidvraagstukken meer in regionaal perspectief te bezien. 46

73 0 Lodders 0 Statendag 0 Essent-essay 0 0 BrabantStad Merk Brabant culturele hoofdstad. 00 reqionole landschappen 00 natuur vergroten verbinden verbeteren internationaal profiel cultureel erfgoed regionale identiteit topvoorzieningen e robuuste en veerkrochtige notuur 00 Brabants rnozoiek RuimteO overheid campussen en werklandschoppen I robuust verkeer en vervoersysteem 00 concurrerend vermogen EconomieO bedrijven en burgers kennis 00 top kennis o onderwijs 00 schone bodem, water, lucht bedrijventerreinen bosiskennis sociole infrostructuur begeleiden von de krimp e 00 kwoliteitvon woonen leefomgeving 000 vestigingsklimoat geschoolde orbeid wonen gezonde leefomgeving e veilige leefomgeving voorzieningen In bijgoonde figuur zijn de belongrijkste uitdogingen en opgoven van de Agendo van Brobont schemotisch weergegeven vonuit de provinciole verontwoordelijkheid voor de kerndomeinen ruimte en economie. Telken5 i5 oongegeven vonuit welk petspectiel belong wordt gehecht oon de uitdogingen en opgoven. Hierbij wordt een ondetscheid gemookt naor de kerntoken ZOol5 benoemd door de cotnmissie iodders, de otienterende uitsprcken tijdens de Stotendog op 12 februari en de belongrijk5te themo '5 uit het E55ent e550y. 3_3 Samenhang 1 Leidend voor onze ombitie is de nieuwe ogendo von Brobont, gericht op het reoliseren van een complete kennisregio en innovotie. 2 Daarbinnen onderkennen wij een oantal provinciale opgaven. Vanuit onze focus op het bijzondere vestigingsen leefklimoat van Brabant resulteren deze in een ogendo voor de Provincie. De provinciole ogendo is gericht op de eerder genoemde speerpunten, zoals 'robuuste en veerkrachtige notuur', 'concurrerend vermogen von Brabant', 'regionale identiteit'. etc. 3 De realisatie van deze provinciale agenda gebeurt vonuit onze kerndomeinen ruimte en economie en de doormee verbonden kerntoken op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling en inrichting, bereikbaarheid van de regio en regionaol openbaar vervoer, regio- nale economie en cultuur. Bij ruimte goat het onder meer om de zorg voor behoud en ontwikkeling von het Brabants mozoiek. Bij economie gaat het om het versterken von het concurrerend vermogen van Brabont. Op het snijvlak van beide kerndomeinen zijn een aantal strategische opgaven te delinieren, zools de ontwikkeling van campussen/werklandschoppen, regie op het verkeers- en vervoerssysteem en de herstructurering von bedrijventerreinen. 4 Doarnaast zijn er diverse zogenoemde 'meekoppelende belangen'. Voorbeelden van meekoppelende belangen zijn sociale en culturele voorzieningen en onderwijs. Maar denk ook aan toekomstbestendige zorg, orbeidsmorkt en integratie. Deze belangen zijn essentieel voor realisatie van de ogendo van Brobant. Ze horen bij het totaalpakket van de complete kennisregio. 47

74 Meekoppelende belangen delinieren wij als noodzakelijke randvoorwaarden om de agenda van Brabant te realiseren. De aanwezigheid van sociale en culturele voorzieningen zorgen immers voor een hoge qualilty of life in Brabant. Hoewel de provincie geen probleemeigenaar is van deze belangen, kan ze vanuit haar specifieke rol en positie als middenbestuur wel zorgen voor innovatie en samenwerking tussenbrabantse partijen om deze belangen duurzaam te borgen. Zo vormt een sociale, gezonde en veilige leefomgeving de basis voor een goed vestigings- en leefklimaat. De betrokkenheid van burgers bij hun woon- en leefomgeving (in de zin van verantwoordelijkheid nemen) is een kwaliteit die zorgt voor behoud en versterking van de Brabantse rnozoiek. Een regionaal bestuur met voldoende massa en bestuurskracht is nodig om betrokken nationale, regionale en internationale stakeholders uit overheid, economie en samenleving te mobiliseren en activeren tot een effeclieve en grensoverschrijdende strategie in het kader van de nieuwe agenda. Zeker wanneer probleemeigenaren niet direct zijn ge'l'dentificeerd of de belangen zodanig cruciaal zijn voor het welslagen van de ambitie van Brabant als kennisen innovatieregio. De provinciale taak of rol kan verschillen per 'type' meekoppelend belang. De provincie bepaalt voor ieder meekoppelend belang of ze steviger wil insteken, wanneer dit de kans op ruimtelijk-economisch succes voor Brabant vergroot. Op dit terrein zal de provincie Noord-Brabant verder moeten versterken in 'kennen en verkennen'. Ofwel: weten wat er speelt in Brabant en in de wereld om ons heen. Middelen daarvoor zijn monitoring en (internationale) benchmarking van een breed scala aan gegevens over de toestand van de basis- en onderscheidende kwaliteiten van de regio Brabant. Wat niet wil zeggen dat we alles zelf gaan meten of zelf veldonderzoek uitvoeren. Dit is eerder een taak voor partijen zoals Telos en PON. Onze kerntaak ligt veel meer in het bundelen en interpreteren van de gegevens. Op basis daarvan signaleren en agenderen we trends, ontwikkelingen en knelpunten. Het gaat er dus niet om dat we de gaten moeten vullen die andere, verantwoordelijke (mede)overheden of organisaties laten vallen. Maar juist in Brabant liggen er kansen als de provincie erin slaagt om een nieuwe, meer innovatieve rol te vervullen. Een rol waarbij we - vanuit de integrale agenda - partijen bij elkaar brengen, slimme verbindingen leggen en nieuwe, wisselende partnerschappen faciliteren. Dat geldt bijvoorbeeld ten aanzien van het voor de Agenda van Brabant zo belangrijke onderwijs. Er zijn in Brabant ontmoetingspunten tussen overheid, onderwijs en bedrijfsleven, maar het zou goed zijn om voor vraagstukken zoals 3.4 Signaleren en agenderen De 'meekoppelende belangen' hebben dus een grote impacl op de toekomst van Brabant als kennis- en innovatieregio. Daarom is het noodzakelijk om helder zicht te hebben en te houden op de ontwikkeling ervan. 8 De provincie heeft daartoe een signalerende en agenderende rol. Ze bevordert en stimuleert dat anderen (degenen die verantwoordelijkheid dragen voor het meekoppelende belang) de initiatieven nemen die noodzakelijk zijn. REVITALlSERING 8 Iniliatieven op dit vlak worden reeds ondernomen. Zo heeh de Provincie Noord-Brcbont een werkgroep Brabantse Kennisinvesteringsagenda ingesteld, die bezig is met het opstellen von een Kennisinvesteringsagenda (KIA) voor Noord-Brabant. De werkgroep bestaat uit de Provincie Noord-Brobant, SER Brabant, Stichting Brainport en NV BOM. Model voor deze provinciole KIA stoot de notionole KIA, die in 2006 het licht zog. 9 Dit is een von de uitkomsten uit de 'Tofels von Brobont', woorin de Commissoris von de Koningin met het Brobontse onderwijsveld von gedachten heeft gewlsseld. De bijeenkomst vond ploats ap 4 maort

75 de alstemming onderwijs-arbeidsmarkt bij tijd en wijle meer locus aan te brengen. Hier ligt mogelijk een rol voor de provincie: door partijen aan talel te brengen en hun aandacht te richten op de toekomst van Brcbcnt.? platlorms, zodat agenda's worden ontwikkeld voor de regionale en provinciale ontwikkeling. Dat kan door partijen bij elkaar te brengen die ieder hun bijdrage (ook linancieel) kunnen leveren aan een beter vestigingsen leelklimaat in Brabant. Denk aan gemeenten, zorg-, De provincie Noord-Brabant kan dan in een nieuwe vorm doen waar ze altijd sterk in is geweest. Innovatie en samenwerking stimuleren in wisselende coalities 01 onderwijs- en maatschappelijke instellingen, woningcorporaties en het bedrijlsleven. Brabant combineert het beste van twee werelden. Stad woon- en werklunctie vervullen voor deze expats, al en land liggen in elkaars verlengde.vanuit de Brabantse steden is er een vloeiende overgang naar omliggend groen gebied.met de snel ontwikkelende hightech in Brabant vestigen zich steeds meer betowetenschoppers uit de hele wereld in deze regio. De meeste betc's zijn een ruraal qeorienteerde groep mensen, met veel dan niet tijdelijk. De kwaliteit van de leelomgeving is een bepalende lactor als je het hebt over een begrip als vestigingsklimaat. Dat geldt voor bedrijven, maar ook voor het hogere personeel. Met een slim hergebruik van agrarische gebouwen is de hele regio geholpen. behoelte aan natuur en landschap. Als gevolg van het reconstructieproces in het Brabantse buitengebied komen steeds meer boerenbedrijven leeg te staan. Deze leeggekomen boerderijen kunnen prima een Bron: SRE, Provincie Noord-Brabant, Eindhoven en Helmond, Urban Affairs & VHP, Het Genia/e Landschap - ruimte/i;ke scenario's vaor de Brainport, 2007 SPORTIEF RECRI:EREN INNOVATIE RESEARCH & DEVELOPMENT e HIGH TECH BETA LABORATORIA

76 4 Provinciale rollen

77 De provincie Noord-Brabant is continu in dialoog met gemeenten, waterschappen, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Doel: de gewenste langetermijnontwikkeling van Brabant als complete kennis- en innovatieregio stimuleren, de bijpassende beleidsagenda farmuleren en richting geven aan de uitvoering daarvan. Als provincie z:ijnwij koderstellend op regionaal niveau. We richten ons olleen op (boven)regionale opgaven waarvan wij vanuit ons provinciaal belang probleemeigenaar z:ijn,en waarbij de toegevoegde waarde van de provincie duidelijk aantoonbaar is. We onthouden ons van directe interventies in het gemeentelijk domein. We z:ijnook terughoudend ten aanz:ien van het interbestuurlijk toez:ichtop gemeenten. 1 Gebiedsaulorileil: de provincie is verontwoordelijk voor de ontwikkeling von de regio Brobont (015geheel of een deel doorvon); 2 Opdrochlgever voor de uilvoering: de provincie is verontwoordelijk voor de uitvoering von hoor wettelijke token en voor de uitvoering von bovenlokole opgoven. 3 Sysleemloezichlhouder en kwalileilsbewaker: naost een odequate uitvoering van hoor wettelijke toezichtstoken, voelt de provincie zich in olgemene zin verontwoordelijk Brobontse sornenlevinq. voor een goed functionerende Vonuit onze rol 015gebiedsaulorileil zijn wij verontwoordelijk voor een inhoudelijk scherpe lcnqeterrnijnvisie op de toekomst von Brobont ols kennis en innovotieregio. We borgen de Brobontse kwoliteiten, scheppen ruimtelijkeconomische condities en ogenderen woor nodig. Wij initieren en regisseren integrale gebiedsopgoven die bijdrogen oon de longetermijnvisie. Doorvoor brengen wij de noodzokelijke portijen bij elkoor en verbinden we verschillende belongen op vernieuwende wijze. Woor nodig moken wij gebruik von onze doorzettingsmocht. 4.1 Kernrollen De provincie Noord-Brabont heeft ons helder geprofileerd, zowel quo kerndomeinen en provinciole kerntoken 015 Op inhoudelijk gebied, door On5te verbinden oon de agenda van Brabanl en een doorvon ofgeleide agendo voor de Provincie. Nu komt de provincie Noord-Brobont bij de vroog of we ook een heldere, onderscheidende rol kunnen spelen. Kon de provincie hoor rol invullen en beschikt ze over de instrumenten om het verschil te kunnen moken? Ofwel: heeft ze reolisotie/doorzettingsmocht? Doorbij goot het om regelingen en verordeningen, moor ook om het inzetten von 'gezog'. Met gezog bedoelen we dot de provincie - zonder formele bosis - ontwikkelingen in beweging kon brengen, bijvoorbeeld door portijen bij elkoor te brengen ('vermogen om krochten te bundelen'). Het ropport von de stuurgroep Kerntoken onderscheidt in hoofdlijnen 3 kernrollen voor de provincie. Koder hiervoor is dot de provincie zeljbewust hoor eigen plocts kiest, zonder op de stoel von het Rijk of de gemeente te goon zitten. De provinciole positie stoot oltijd in relotie tot de token en verontwoordelijkheden von Rijk en gemeenten. Dit zijn de 3 kernrollen: De provincie Noord-Brabant verbindt op een vernieuwende wijz:e gemeenten, bedrijven en maatschappelijke partijen met elkaar. Zij z:ijnhet die op de werkvloer van de Brabantse samenleving het beslissende verschil moeten maken. Partijen in Brabant weten elkaar goed te vinden. Ze komen gez:amenlijk tot vele initiatieven en projecten die veel betekenen voor de ruimtelijke en economische ontwikkeling van de regio. Het samenwerkingsverband BrabantStad (waarin provincie en B5 samen optrekken) is een goed voorbeeld. Maar ook de reconstructiecommissies,die onder regie van de provincie werken aan een vitaal en leefbaar platteland, z:ijneen voorbeeld van verbindend besturen. 51

78 Als opdrachtgever voor uitvoering leggen wij uitvoerende taken zoveel mogelijk bij andere instanties. Dat gebeurt uiteraard vanuit een professioneel opdrachtgeverschap. Als toezichthouder hebben wij een terughoudende rolopvatting ten aanzien van gemeenten. Horizontale verantwoording (B&W naar Gemeenteraad en GS naar PS) en kwaliteitsborging staan voorop. Wij signaleren/ initieren eventuele onvolkomenheden bii gemeenten. Als kwaliteitsbewaker bieden wij waar nodig in beperkte mate ondersteuning aan gemeenten. Wij stimuleren regionale samenwerking van gemeenten. Bij voldoende bestuurs-en realisatiekracht van samenwerkende gemeenten op regionaal niveau hebben we meer mogelijkheden om op bovenregionaal niveau zaken op te pakken. Dit is wel afhankelijk van de maatschappelijke opgaven. 4.2 Uitgangspunten kernrollen In de volgende paragrafen maken we de hoofdlijn van de kernrollen verder concreet in uitgangspunten voor de rolinvulling. Rol gebiedsautoriteit De invulling van de rol van gebiedsautoriteit/gebiedsregisseur kent verschillende gradaties: van autoriteit tot verbinder en partner. Die range is afhankelijk van de mate waarin de provincie daadwerkelijk wettelijke taken en bevoegdheden heeft, probleemhouder is en/of kaderstellende en integrale verantwoordelijkheden heeft. Het schaalniveau waarop de rol van gebiedsautoriteit van gebiedsautoriteit wordt uitgeoefend, is bovenlokaal of regionaal/landsdelig. De provincie is probleemhouder. We handelen vanuit een inhoudelijke en integrale verantwoordelijkheid voor de provinciale belangen. Vanuit onze rol 015 gebiedsautoriteit stimuleren wij regionale strategische samenwerking tussen overheden en andere betrokken partijen. Ook stimuleren we het gezamenlijk oppakken van strategische thema's, passend bij de agenda van Brabant. Uitgangspunten rol gebiedsautoriteit: Voorafgaand aan provinciaal handelen geven we duidelijk aan welke (integrale) doelstellingen met de opgave gerealiseerd moeten warden. Deze doelstellingen worden zoveel mogelijk 'afrekenbaar' geformuleerd. Voorafgaand aan provinciaal handelen geven we duidelijk aan vanuit welke invulling van de rol cls gebiedsregisseur (van 'autoriteit' tot 'verbinder') we de opgave aanpakken en partners bij het proces betrekken. Per kernopgave is bekend vanuit welke positie we handelen. De provincie vult haar rol in op basis van een wettelijke taak en afgeleide bevoegdheden. Wanneer wij geen bevoegdheden of wettelijke taken hebben, pakken we alleen opgaven op wanneer deze bijdragen aan de realisatie van de agenda van Brabant, probleemeigenaren niet duidelijk qeidentijiceerd of aanwezig zijn, en/of partners ons daarop aanspreken. Als gebiedsautoriteit zetten we de volgende middelen in: ons wettelijk instrumentarium, het kaderstellend beleid en Iinoncien, en (daarvan afgeleid) personeel. We sturen actief op samenhang, proces en resultaat (outcome). We verantwoorden ons achteraf over de behaalde resultaten. Rol toezichthouder Ikwaliteitsbewaker De gemeentelijke bestuurslaag moet een volwassen, zelfredzame bestuurslaag zijn. Zij is zelf verantwoordelijk voor een bestuurskrachtige en financieel gezonde gemeentelijke huishouding. We schrappen het merendeel van de specifieke toezichtinstrumenten en herzien (revitaliseren) generieke instrumenten. Een aantal specifieke instrumenten blijft behouden, zoals het financieel toezicht en het toezicht op de waterschappen. Dubbel toezicht wordt (zo veel mogelijk) afgeschaft. Op beperkte schaal pakken we een rol in kwaliteitsbevordering. Uitgangspunten rol toezichthouder: De provincie gaat in beginsel uit van sober toezicht (op afstand) We laten de verantwoordelijkheid zo veel mogelijk waar deze behoort te liggen. De provincie houdt waar mogelijk toezicht op de systemen en processen, stroteqieen en procedures die de kwaliteit van uitvoering structureel borgen (systeemtoezicht). In beperkte bezoeken controleren we of het systeem werkt in de praktijk. De provincie voert risicoanalyses uit. We gebruiken de resultaten daarvan om de mate van toezicht te bepalen (gedifferentieerd toezicht). De provincie beperkt de bestuurlijke last door de informatievraag zo efficient mogelijk vorm te geven. We communiceren vooraf hoe we toezicht houden, volgens welke criteria, en volgens welke procedure we intervenieren. We koppelen onze bevindingen terug. 52

79 De provincie intervenieert waor nodig voortvorend met het generieke instrument 'schorsen en vernietigen'. Dat doen we als er sprake is van strijd met het algemeen belang 01 met het recht. Het generieke instrument 'in de plaats treden' passen we toe als er sprake is van niet 01 gebrekkig uitvoeren van wettelijke taken. Interventies lopen stapsgewijs op in zwaarte. Waor mogelijk draagt de provincie hierbij lundamentele verbeterpunten aan die uitzicht bieden op een structurele verbetering ('voldoende'), zonder daorbij op de stoel van een gemeente te gaan zitten. Uitgang5punten rol kwaliteit5bewaker De betreffende gemeente verkeert in een uitzonderlijke situatie en verzoekt zell om ondersteuning. Provinciale belangen 01 de realisatie van provinciale opgaven worden geschaad door het lunctioneren van een gemeente. De uitvoering van wettelijke gemeentelijke taken komt in gevaor. De dienstverlening aan burgers, bedrijven en maatschappelijke instellingen komt onder het verantwoorde kwaliteitsniveau. De gemeente kan geen adequate positie meer innemen in de regio (RRO's, reconstructiecommissies, GGA, zorgregio's etc.). De ondersteuning draagt bij aan het duurzaam wegnemen van knelpunten. Ze heeft een tijdelijk karakter en is gekoppeld aan (contractueel vastgelegde) heldere resultaatverplichtingen ("voor wat hoort wat"). Rol opdrachtgever uitvoering We beleggen als provincie uitvoerende taken en diensten bij externe organisaties, vanuit prolessioneel opdrachtgeverschap: deskundig, transporant en resultaatgericht; We houden strategische uitvoeringszaken zo veel mogelijk zell in huis, zools visie- en planontwikkeling en politiekgevoelige uitvoeringstaken. Operationele uitvoeringszaken worden op afstand geplaatst; We zijn als provincie helder over taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van opdrachtgever en opdrachtnemer; We opereren vanuit een resultaatgericht sturingsmodel en leggen verantwoording 01 over opdracht en resultaat Uitgang5punten rol opdrachtgever De provincie draagt zorg voor een effectieve en elliciente uitvoering van taken; Als opdrachtgever is de provincie op de hoogte van de belangrijkste strategische ontwikkelingen op het betreffende beleidsterrein en onderhoudt daortoe een netwerk. De provincie belangrijkste aanbieders en producten; heeft morktkennis over de Bestuurlijk-politieke aspecten en de positionering van de provincie hebben een belangrijke rol in de opdrachtverlening; Vooralgaand aan de opdrachtverlening onderzoekt de provincie 01 hierbij samenwerking met gemeenten 01 andere maatschappelijke portners wenselijk is (governance); De provincie blijlt goed zichtbaor voor de uitvoering ook bij het op alstandplaatsen van uitvoeringstaken; Flexibiliteit in opdrachtverlening. Met ruimte en open oog voor bijsturing, actualisatie en overleq met maatschappelijke portners; Provincie gaat overeenkomsten aan met opdrachtnemers die transporant en resultaatgericht zijn. 4.30ntwikkelpunten Wij stellen vast dat we het nodige in huis hebben om het verschil te kunnen maken en de agenda voor de Provincie te realiseren. Deze vaststelling baseren we op de hierboven geschetste kernrollen en bijbehorende rolinvulling, en de eerder genoemde provinciale kerndomeinen (ruimte en economie) en kerntaken. Desondanks moeten we op een aantal punten nog wel een ontwikkelslag maken: 1 een krachtiger invulling van provinciale rollen; 2 risico's nemen en doorzetten; 3 verantwoordelijkheidsverdeling centraaldecentraal. 1 Invulling van provinciale rellen Door de stuurgroep Kerntaken zijn 3 provinciale rollen gedelinieerd: gebiedsautoriteit, opdrachtgever voor de uitvoering en systeemtoezichthouder. Bij de invulling van deze rollen staan de volgende grote 'bewegingen' centraal: geb;edsautor;te;t: van sectoraal- naar ge"integreerd sturen; opdrachtgever voor u;tvoer;ng: van zelf doen naar professioneel opdrachtgeverschap; systeemtoez;cht/kwaliteitsbewaking: van specifiek toezicht naar systeem- en kwaliteitsgericht toezicht. 53

80 Deze bewegingen vormen de sleutel om het nieuwe profiel en een doarop ingerichte provincieorgonisotie te kunnen reoliseren. Doar zitten de echte winst en de ontwikkelkonsen. We moeten bestuurskrocht borgen door krochtig te opereren in de drie rollen. Geld ols middel om 'invloed te kopen' is doarvoor op longe termijn niet het geschiktste instrument. Bestuurskrochtig middenbestuur heeft evenmin te moken met het zelf uitvoeren op onderdelen die tot de bevoegdheid von gemeenten of woterschoppen behoren. Voorof moet de provincie duidelijke koders en tijdspoden formuleren woorbinnen regionole portijen tot uitvoering kunnen komen. Ook moet helder zijn dot de provincie doorpokt bij verstek. Wel is duidelijk dot de provincie voor uitvoering ofhonkelijk is von deze portners. Het komt er dus op oon om het proces von besluitvorming en uitvoering zo in te richten, dot er odequoot droogvlok is voor de reolisotie von de gestelde doelen. Onze portners zullen de 1e beweging (von sectoroolnoor gel'ntegreerd sturen) ols cruciool zien. Het betreft hier de ontwikkeling richting een provincie met een integrole focus en een orgonisotie met een gezicht en koers. Deze beweging is ook een belongrijke rondvoorwoorde voor het succesvol reoliseren von de 2 ondere bewegingen. 2 Risico's nemen en doorzetten Het verbinden von portijen en belongen zit de provincie Noord-Brobont in de genen. Er is veel 'droodkrocht' in de Brobontse somenleving. Betrokken partijen hebben echter niet oltijd gelijke belongen. Dit kon leiden tot potstellingen of geschillen. Don is het zook doodkrocht te tonen. De rol von prooctieve en zelfbewuste gebiedsregisseur / outoriteit betekent dus ook: risicc's nemen en doorzetten. 'Droodkrocht' woar mogelijk, doodkrocht woar nodig! 3 Verantwoordelijkheidsverdeling centraal - decentraal Hierbij goot het zowel over de relotie tussen de provincie en de rijksoverheid, ols over de relotie tussen de provincie en de gemeenten. Tussen de overheidslogen is er te veel sproke von overlcp, dubbel werk, competentiestrijd en 'verneveling' von verontwoordelijkheden. Hier moet met nieuwe ombitie en woor nodig drostisch worden ingegrepen. Dot moet gebeuren overeenkomstig het odogium dot 'decentrool wot kon, olleen centrool wot rnoet'. En volgens de sturingsfilosofie dot het beleid scherp gedefinieerde belongen moet dienen. Een von de sleutels ligt in een duidelijke verdeling von verontwoordelijkheden tussen de overheidslogen. Zo moeten de provincies ervon doordrongen zijn dot hun rol in de eerste ploots een strotegische is. Bestuurlijke drukte en onnodige bemoeizucht met het lokole bestuur moeten we voorkomen. Token die tot het domein von gemeenten behoren, loten we ook oon de gemeenten. Met de Agendo stop in deze richting. von Brobont zetten we een belongrijke In onze verontwoordelijkheid voor de kwoliteit von het openboar bestuur in Noord-Brobont willen we onderstrepen dot we de eigen verontwoordelijkheid von gemeenten ols vertrekpunt honteren. We zijn positief dot gemeenten in regionool verbond steeds meer somen optrekken bij het oppokken von opgoven. De provincie hecht woorde oon een kwolitotief krochtige Brobontse overheid. In overleq met de VBG wil de provincie gezomenlijk kijken wot we kunnen doen om de kwoliteit von het openboor bestuur in Noord-Brobont te versterken. Doarnoost is er behoefte oon een eigen ontwikkelingsogendo, vonuit eigen gebiedsgerichte woarden en de eigen krocht. De provincie stelt zich nu nog te ofhonkelijk op ten opzichte von wot zich uit de omgeving oondient. 'Regie' olleen zet vook onvoldoende zoden oon de dijk. Vondoor het pleidooi voor een 'producerende' provinciole rol. Dot betekent overigens niet per definitie dot de provincie ook uitvoerder moet zijn von het beleid. Deze benodering sluit oon bij pleidooien voor een sterkere provinciole rol in de regio ('opdrochtgeverschop'). Bestuurlijke durf en een meer prooctieve mobilisering von portijen kon in sommige gevollen het verschil moken. We moeten voker loten zien dot het onders kon en rondom speerpuntprojecten meer integrool beleid orgoniseren. 54

81

82 Bii1age 1 Provinciale kerntaken

83 Ruimtelijke ontwikkeling en inrichting Integrale aanpak van de ruimtelijke ontwikkeling in De provincie draagt bi] aan de bereikbaarheid 'in' en 'van' Brabant door integrale planvorming (ook voor andere wegbeheerders in het gebied), aanleg de regio. Koppelingen tussen fysieke, leefomgevings-, en onderhoud van provinciale wegen 015 onderdeel sociaal-economische en sociaalculturele kwaliteiten. van het grotere wegennetwerk. lnitieren van ontwikkelingen, integreren van belangen, De provincie zorgt voor afstemming van het beleid regie over de gebiedsontwikkeling, en de inrichting met andere wegbeheerders. We werken daarbij en verontwoordelijkheid voor de organisatie van de uitvoering. aan robuuste weg- en OV-netwerken. De provincie organiseert het regionaal openbaar vervoer door middel van concessieverlening. Regionaal sturende rol met betrekking tot de woningvoorraad. Vertalen van het nationale waterbeleid naar de regio. Uitvoering vindt plaats door de waterschappen, binnen de kaders die door de provincies zijn vastgesteld. Als een bredere maatschappelijke afweging noodzakelijk is, hebben de provincies - beperkte - uitvoerende taken. Toezicht op de uitvoering van het beleid door de waterschappen. Regionaal economisch beleid Ontwikkelen van een gunstig vestigingsklimaat voor specifieke economische activiteiten in relatie tot mondiale ontwikkelingen, inclusief regionaal arbeidsmarktbeleid, waarbij de provincie een makelaarsrol op zich neemt tussen overheid, Vitaal Platteland organisaties en ondernemers. De provincie heeft een rol bi] het plannen van nieuwe De provincie is verontwoordelijk voor de inrichting van het londelijk gebied. Daarvoor maken we integraal beleid voor natuur, recreatie en toerisme, bedrijventerreinen in de provinciale structuurvisie. De provincie stimuleert gebiedsspecifieke economische ontwikkelingen en innovatie van de provinciale landschap, structuurversterking van de landbouw (kennis)economie, binnen de randvoorwaarden en leefbaarheid. Dat stemmen we integraal af met de uitvoering van het provinciale water en milieu- van door het Rijk opgestelde programma's. beleid. De provincie is veronrwoordelijk voor de kwaliteit van de uitvoering van dat beleid door de verschillende partijen (gemeenten, maatschappelijke organisaties). Daar voeren we regie op. Het Riik beperkt zich tot het stellen van nationale kaders (stelselverantwoordelijkheid), zoals de strategische nationale ruimtelijke planning en het stellen van doelen voor het natuurbeleid. Culturele infrastructuur en monumentenzorg De provincie waarborgt diversiteit en spreiding van cultuur in de regio. Ondersteuning van gemeenten bi] taken op het terrein van erfgoed en archeologie. Gezamenlijke aanpak voor de restauratie van rijksmonumenten. De provincie heeft daarnaast een rol bi] de uitvoering van gebiedsgerichte monumentenzorg. Milieu r energie en klimaat Tweedelijnsonder steuninq cultuurparticipatie regionale spreiding (toegankelijkheid). en Integrale beleidsontwikkeling en uitvoering, gericht op een schone en veilige leefomgeving, gezondheid, biodiversiteit, sociale ontwikkeling en een innovatieve, duurzame economie. Realiseren van doelen in de uitvoering van taken die onder provincieverontwoordelijkheid vallen (Iuchtkwaliteit, geluid, veiligheid, bodem, openbaar vervoer, ruirntelijke inrichting, vergunningverlening). Instandhouding van ten minste een regionale publieke omroep. Uitvoering van de Archiefwet en uitvoering van de Provinciale Archiefinspectie. Kwaliteit van het openbaar bestuur Procesveronrwoordelijkheid voor de kwaliteit van het openbaar bestuur op lokaal niveau. Bereikbaarheid van de regio De provincie is verantwoordelijk voor een samenhangend efficient en robuust- verkeer en vervoerssysteem met aandacht voor weg, water, spoor en (H)OV. De provincie beziet periodiek (samen met gemeenten) de gemeentelijke bestuurskracht. De provincie is toezichthouder op de gemeenten. Alleen wanneer de provincie geen taak of expertise heeft op dat terrein, berust het toezicht bi] het Rijk. 57

84

85

86

87 Inhoud ( r

88 1 Historie takendiscussie Provinciale Staten 64 2 Profielversterking als kader 65 3 Profielversterkend ombuigen 66 4 Gevolgen voor personeel en organisatie 68 5 Relatie tot medeoverheden en maatschappelijke partners 69 63

89 1 Historie takendiscussie Provinciale Staten Interne takendiscussie provincie Noord-Brabant In de vorige bestuursperiode ( ) hebben Provinciale Staten de Stuurgroep Kerntaken ingesteld om voorstellen te doen ten behoeve van een te voeren takendiscussie. De stuurgroep Kerntaken heeft hierop een rapport uitgebracht dat door Provinciale Staten besproken is. In het Bestuursakkoord is vervolgens opgenomen moet worden. dat de takendiscussie voortgezet en afgerond Dit heeft er, mede ter uitvoering van het amendement van 27 juni 200B, toe geleid dat een vervolgapdracht om een kerntakendiscussie aan de stuurgroep Kerntaken is gegeven De stuurgroep heeft deze opdracht in de Staten voor te bereiden. cls volgt opgepakt: Er is een visie geformuleerd op de positie van de provincie Noord-Brabant als middenbestuur. Er is een van deze visie afgeleid afwegingskader voor de beoordeling van (toekomstige) provincietaken opgesteld. Het (huidige) provinciale takenpakket is ge','nventariseerd, geanalyseerd zijn geformuleerd Staten te voeren discussie. en conclusies en aanbevelingen cls basis voor een door Provinciale Belangrijk vertrekpunt voor het werk van de Stuurgroep Kerntaken vormde het Bestuursakkoord Riik-Provincies, en het hieraan ten grondslag liggende rapport Ruimte, Regie en Rekenschap van de commissie decentralisatievoorstellen provincies (hierna te noemen: cie. Lodders). Hierin staat als uitgangspunt verwoord dat provincies samen met rijk en gemeenten de decentrale eenheidsstaat vormen. Er is geen hierorchie tussen de bestuurslagen. De provincies hebben een open huishouding: naast de taken die zi] in medebewind eigen initiatief taken uit. zij voeren, uitoefenen, op In april 2009 heeft de stuurgroep haar rapportage opgeleverd. Het rapport heeft ols uitgangspunt gediend voor een op 10 juli 2009 gehouden statendebat. In het bijbehorend besluit hebben Provinciale Staten een vijftal richtinggevende uitgangspunten vastgesteld voor de rollen en taken van de provincie Noord-Brabant: a Helder en herkenbaar profiel b Integraal perspectief C Toegevoegde waarde d leder zi]n verantwoordelijkheid e Samenwerking Daarbij hebben Provinciale Staten aan het college van Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant de opdracht gegeven op basis van deze richtinggevende uitgangspunten en met gebruikmaking van het door de stuurgroep ontwikkelde afwegingskader, voorstellen te doen ter afronding van de takendiscussie. Veranderde context takendiscussie Medio 2009 werd duidelijk dat de context waarin de provincie Noord-Brabant de discussie over haar taken voerde, stevig veranderd was. De discussie over de rol, verontwoordelijkheden en toegevoegde waarde van de provincies laaide op en de noodzaak van het rijk, mede door de gestegen uitgaven vanwege de kredietcrisis, om de komende jaren ingrijpend te bezuinigen heeft er toe geleid dat ook de financiele situatie van de provincies de komende jaren onder druk staat. De interne takendiscussie van de Provincie Noord-Brabant kan niet los worden gezien van deze externe ontwikkelingen. Over deze ontwikkelingen zijn Provinciale Staten per brief de dato 23 december 2009 ge, nformeerd (voortgang 'Agenda van Brabant'). In de brief heeft het college van Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant drie vertrekpunten geformuleerd van waaruit de discussie over taken vervolgens verder is voorbereid: De Agenda van Brabant: herorientctie op de maatschappelijke uitdagingen en kernopgaven voor de Provincie Noord-Brabant en de daar aan te koppelen taken en investeringen; De interne takendiscussie, zoals qeinitieerd door Provinciale Slaten en voorbereid door de Stuurgroep Kerntaken (zie hierboven); De exlerne takendiscussie, qemitieerd door het IPO, mede in reactie op de actuele politieke discussies over 64

90 de positie von de provincies, die worden gevoerd naar aanleiding van het rapport Lodders en de door het kabinet ingestelde heroverwegingscommissies. Tussenstand externe takendiscussie In het najaar van 2009 is, onder leiding van het IPObestuur, door de gezamenlijke provincies een traject doorlopen gericht op het realiseren van een scherp landelijk provincieprofiel. Inzet van dit profiel is om te komen tot een set van afspraken met het rijk over de aan het provincieprofiel te koppelen specilieke rollen, taken en Iincnciele middelen. Door de val van het kabinet is het lastig te voorspellen wanneer en vanuit welke inzet gesprekken met het rijk gevoerd gaan worden. Inmiddels zijn op 1 april jongstleden de rapporten van de Brede Heroverwegingscommissies openbaar gemaakt. Een van deze commissies, onder leiding van Chris Kalden (directeur van Staatsbosbeheer), heeft zich bezig gehouden met mogelijke bezuinigingen op het openbaar bestuur. De heroverwegingsrapporten zullen documenten vormen bij de aanloop naar de verkiezingen en de daarop volgende kabinetsformatie. In de voorlopige verkiezingsprogramma's van vrijwel alle politieke partijen zijn elementen van bestuurlijke herinrichting, in meer of minder uitgewerkte vorm, terug te vinden. Dit zal van belang zijn voor de toekomstige rol, taken en (financiele) positie van de Provincie Noord-Brabant. het regionale omgevingsbeleid vanuit een ruimtelijkeconomisch perspectief. De kerntaken van provincies bevinden zich op het gebied van: - Duurzame ruimtelijke onlwikkeling en inrichting (w.o. waterbeheer) - Milieu, energie en klimaat - Vitaal platteland - Bereikbaarheid van de regio - Regionaal economisch beleid - Culturele infrastructuur en monumentenzorg - Kwaliteit van het openbaar bestuur Provincies hebben een wettelijke taak op het terrein van Jeugdzorg. Op sociaal gebied concentreren de provincies zich op periodiek signaleren en agenderen van vraagstukken en tekortkomingen. De uitvoering ligt bi] gemeenten. Bij de uitvoering van de kerntaken, geldt een aantal uitgangspunten: 1 Helder en herkenbaar profiel: bovenlokaal De provincie Noord-Brabant geeft invulling aan haar wettelijke en autonome veranlwoordelijkheden vanuit drie kernrollen: - gebieds- of regioautoriteil; - zorgdragen voor uitvoering; - systeemloezichthouder /kwalileilsbewaker. 2 Profielversterking als kader De veranderde context waarbinnen de takendiscussie gevoerd wordt, maakt het noodzakelijk dat de provinciale takendiscussie bijdraagt aan een profielverheldering en - versterking voor de Provincie Noord-Brabant. De door Provinciale Staten aan het college meegegeven richtinggevende uitgangspunten voor de takendiscussie, het advies van de commissie Lodders en het vanuit het IPO opgestelde profiel provincies komen op dit punt dan ook in belangrijke mate met elkaar overeen. Telkenswordt gepleit voor een krachtig en zelfbewust provincieprofiel, waarin sprake is van een heldere focus als het gaat om taken en rolopvatting. De volgende profielversterkende uitgangspunten zijn daarom vertrekpunt geweest bij de verdere uilwerking van de takendiscussie: Provincies hebben een autonoom bestuur. Zij kunnen op eigen initiatief taken uitvoeren en hun Iinoncien inzetten voor zover de nationale wetgever daarover niet anders heeft beslist. Het zwaartepunt ligt bi] de veranlwoordelijkheid voor 2 Inlegraal perspeclief: De provincie Noord-Brabanl is veranlwoordelijk voor een evenwichtige en duurzame onlwikkeling van de regio via een integrale aanpak van vraagslukken (people, prolit, planet). Het zwaartepunl van de provinciale veranlwoordelijkheid ligt op het terrein van ruimlelijk- economische en culturele infraslrucluur. Vanuit de integrale veranlwoordelijkheid voor de Brabanlse samenleving wordt geen domein op voorhand uitgesloten. 3 Toegevoegde waarde: Als gebiedsautoriteit onlwikkelt de provincie een integrale visie op Noord-Brabant. De provincie Noord-Brabant focusl op de uitvoering van die laken waarmee ze aanloonbaar hel verschil kan maken. De provincie Noord-Brabant gaal versnippering van provinciale inzet en middelen zoveel mogelijk tegen. 4 leder zijn veranlwoordelijkheid: De provincie Noord-Brabanl is scherp in het bepalen of een taak een provinciale veranlwoordelijkheid of een 65

91 verantwoordelijkheid van anderen betreft. Ze neemt geen taken en verantwoordelijkheden van partners over. 5 Samenwerking: De provincie Noord-Brabant brengt partijen bij elkaar om tot een gezamenlijke visie en afspraken te komen. Zij erkent dat veel maatschappelijke opgaven alleen vanuit partnerschap en in samenwerking opgepakt kunnen worden. substcntiele bezuinigingen is een opgave. De provincie Noord-Brabant heeft beide opgaven met elkaar verbonden. Door een profielversterkend provinciaal bosistckenpokkef samen te stellen en voorstellen te doen voor het afbouwen en/of 'dunner' doen van taken, versterkt de provincie Noord-Brabant de komende jaren enerzijds haar profiel en geeft zi] anderzijds invulling aan benodigde structurele bezuinigingen (zie de bijlagen "Voorstellen takentransitie" en "Voorstellen Hnonciele ombuigingen bij takentransitie"). Deze uitgang5punten resoltere«erin dat de provincie Noord-Brabant alleen een taak heeft a15: De taak is gebaseerd op een van de kernrollen: - gebieds- of regioautoriteit; - zorgdragen voor uitvoering; - systeemtoezichthouder /kwaliteitsbewaker Het een wettelijke taak betreft, of Een bovenlokale opgave betreft vanuit een provinciale ruimtelijk-economische integrale gebiedsvisie (incl. cultuurhistorie en spreiding culturele voorzieningen), of Het een taak betreft op het gebied van de kwaliteit van het openbaar bestuur en toezicht (Wettelijke toezichtstaak. Lodders-taak op het gebied van de kwaliteitszorg openbaar bestuur), of Het een taak betreft die past binnen de provincie als opdrachtgever van de uitvoering in de regio. De taak niet tot structurele ondersteuning van gemeenten leidt. Er op het betreffende taakgebied geen bestaande afspraken/initiatieven tussen rijk en gemeenten bestaan. Het een taak betreft waarmee de provincie daadwerkelijk het verschil kan maken. 3 Profielversterkend ombuigen Het afwegingskader uit de vorige paragraaf is leidend geweest in het opstellen van voorstellen voor de afbouwen het anders organiseren van taken. De opgave voor de provincie Noord-Brabant is echter niet alleen het versterken van het eigen proliel. Ook het realiseren van Ter realisatie van de profielversterkende ombuigingen is de volgende werkwijze toegepast: Stap 1 Voor elke productgroep van de begroting is een richtinggevende bezuinigingstaakstelling (in %) over de structurele autonome middelen van de betreffende productgroep vostqesteld? (zie biilage "Voorstellen [inonciele ornbuigingen bij takentransitie"). De toegekende richtinggevende taakstellingspercentages lopen uiteen van 15%, 25%, 40% tot 60%. Deze richtinggevende bezuinigingstaakstellingen zijn gemotiveerd In het werkdocument Stotendog 12 februori is oongegeven dot de wemelijke token en de provinciole token die possen binnen de odviezen von de commissie lodders, somen het provinciool bosistokenpokket vormen 2 Omdot er structureel bezuinigd moet worden, kon olleen bezuinigd worden op de structurele outonome provinciole middelen. Omdot in 2014 vrijwel olle trajecten waaroon tijdelijke outonome middelen gekoppeld zijn, ten einde zijn Ibitv. progrommogelden BA , Somen Investeren in BrobontStad, e.d.), is 2014 ols uitgongspunt genomen voor de berekening von de structurele outonome middelen woorover bezuinigd kon worden. De tookstellingen voor de op basis van het hiervoor genoemde afwegingskader en werken profielversterkend: 15% is het minimumpercentage. Dit geldt voor alle productgroepen, ervan uitgaande dat door kritisch te kijken naar (de uitvoering van) het bestaande autonome takenpakket 15% efficiency besparing op de autonome inzet in alle gevallen gerealiseerd moet kunnen worden; 25% is gehanteerd voor die productgroepen die weliswaar kerntaken van de provincie omvatten, maar waarvoor relatief veel structurele autonome middelen beschikbaar zijn en/of waar veel structurele middelen uit doeluitkeringen voor ingezet worden. Zo valt de productgroep natuur- bos en landschap bijvoorbeeld onder de 15% categorie omdat verhoudingsgewijs sprake is van weinig structurele middelen uit doeluitbezuinigingen zijn bovendien olleen over die structurele outonome middelen berekend, woarover doodwerkelijk bezuinigd kon worden. Dat wil zeggen dot, bijvoorbeeld, kapitoollasten over reeds gedone investeringen, e.d., niet mee zijn genomen in de berekende bezuiniqinqstookstellingen. aongezien deze niet meer te bemvloeden zijn. De totole bezuinigingstaakstelling is uiteindelijk over circo 275 mln oan be"'nvloedbore, structurele outonome middelen berekend. 66

92 keringen en weinig autonome middelen. Dit in tegenstelling tot, bijvoorbeeld, een aantal productgroepen binnen Verkeer- en Vervoer, die daarom onder de 25% categorie vallen. 40% is gehanteerd voor productgroepen waarbinnen de specilieke taken momenteel niet voldoen aan de criteria van het afwegingskader (Iokaal, verantwoordelijkheid van derden, e.d.), maar die wel onderdeel zijn van het provinciale ruimtelijk-economische en/of culturele domein. 60% is gehanteerd voor productgroepen die, op basis van het afwegingskader van de Stuurgroep Kerntaken en de cie. Lodders, geen basistaken voor de provincie bevatten. Deze productgroepen representeren geen zelfstandige opgaven. Ze zijn hooguit onderdeel van een integrale opgave. De rol van de provincie richt zich voornamelijk op signaleren, agenderen en monitoren". Op basis van de aan de productgroepen toebedeelde procentuele taakstellingen, is het mogelijk een structurele totaalbezuiniging van circa 67 mln te realiseren (24,4 % over circa 275 mln aan totaal structurele autonome middelen) Stap 2 De takentransitie van de provincie Noord-Brabant moet zoals gezegd niet alleen profielversterkend werken, maar moet ook tegemoet komen aan de bezuinigingsdruk. Inmiddels is de inschatting dat de provincie Noord-Brabant structureel voor circa 75 mln zal moeten bezuinigen. Deze inschatting is gebaseerd op de volgende financieelbeleidsmatige uitgangspunten: a een korting van 50 mln als Brabants aandeel in de totale uitname Provinciefonds ad 300 mln; b teruglopende inkomsten motorrijtuigenbelasting oplopend naar 10 mln per jaar, mede als gevolg van het fiscaal gunstiger beprijzen van zuinige outos: 3 Op productgroepniveau is nergens gekozen voor een 100% korting, omdat de integrale aard van de opgaven van de provincie altijd enige [inonciele inzet verlangt ap de meekoppelende belangen. Binnen de productgroepen zijn op concreet taakniveau bezuinigingspercentages gehanteerd vorierend VOIl 15% tot 100% [vollediqe afbouw van een specilieke taak binnen een productqroep]. Het gemiddelde percentage van de bezuinigingen op taakniveau binnen een productgroep, vormt het bezuinigingspercentoge voor de betreffende productgroep.

93 C een knelpunten- en risicoreservering van 15 mln (o.a. indexering, Rijksbegroting. krimp Profinciefonds als gevolg van krimp Het betreft een absolute ondergrens voor wat betreft te verwachten aanvullende consequenties van rijkshandelingen.); d niet in het 75 mln scenario zitten de effeclen van ombuigingen die het nieuwe Kabinet zal initieren en die, tot onbekende hoogte, doorwerken in de provinciale Iinoncien (bijv. bezuinigingen op specilieke uitkeringen van het rijk); e verwerkt is voorts de PS besluitvorming investeringsagenda over de Essent alsmede de investeringsagenda infra ( 50 mln per jaar); f handhaving van de horizonplanning, waarbij alle bestuursakkoordprogramma's aan het einde van iedere bestuursperiode worden gestopt en de hieruit bespaarde middelen (beperkt tot een maximum van 50 mln per jaar) beschikbaar komen bij een nieuw bestuursakkoord. Op basis van de bovenstaande inschatting van de bezuinigingsnoodzaak, zijn ombuigingsvoorstellen ter waarde van 67 mln niet toereikend. Daarom is er bovenop de initiele taakstellingen, nog circa 8 mln aan aanvullende profielversterkende ombuigingsvoorstellen gedaan. De structurele bezuiniging die door taakafbouw en het anders organiseren van taken nu uiteindelijk gerealiseerd wordt, telt op tot circa 75 mln, zodat voldaan wordt aan de bezuinigingsopgave van 75 mln (zie de bijlage "Voorstellen financiele ombuigingen bij takentransitie"). maar dat tevens sprake moet zijn van een reductie van apparaatskosten en kapitaallasten (voor zover het geen lasten van reeds gedane investeringen betreft). Gezien het feit dat veel taken van de provincie Noord-Brabant bestuurlijk en/of juridisch gebonden zijn (convenanten, e.d.), kunnen de bezuinigingen alleen dan door afbouw van taken/anders organiseren van taken gerealiseerd worden, wanneer rekening gehouden zal worden met een afbouwritme van taken. In de bijlage van de Iinonciele ombuigingsvoorstellen is te zien dat de omvang van de bezuinigingen die per productgroep gerealiseerd worden door middel van afbouw/anders organiseren van taken, tussen 2012 en 2015 geleidelijk oploopt (zie bijlage Voorstellen Iinonciele ombuigingen bij takentransitie). Hieronder vindt u een overzicht van de oploop van de bezuinigingen die gerealiseerd worden door taakafbouw/anders organiseren van taken tussen 2012 en 2015, op totaalniveau. Bezuinigingdoor afbouw en anders organiseren van taken Per begrotingsprogramma/productgroep is in een aparte bijlage (op hoofdlijnen) aangegeven wat de basistaken zijn die we binnen dit financieel perspectief blijven doen (wettelijke taken en taken die passen bij het provinciaal profiel) en welke taken we ter realisatie van de Iincnciele ombuigingen en de provinciale profielversterking niet meer doen of anders/dunner doen (zie de bijlage "Voorstellen takentransitie"). De 'afbouwperiode' /2015 (waarin de benodigde bezuinigingen nog niet volledig door afbouw en ombuiging van taken gerealiseerd kunnen worden) zal financieel moeten worden overbrugd. Dit zal verwerkt worden in de Voorjaarsnota 2010, waarbij ook bijstellingen voor zullen worden betrokken. Gehanteerde randvoorwaarden takentransitie en bijbehorende financiele ombuigingen Indien een productgroep haar taakstelling niet volledig kan waarmaken terwijl een andere productgroep meer kan bezuinigen, heeft in de voorstellen voor hnonciele ombuigingen tussen gerelateerde productgroepen soms een beperkte verevening plaatsgevonden (zie bijlage "Voorstellen financiele ombuigingen bij takentransitie"). Uitgangspunt bij het realiseren van de lincnciele ombuigingen is dat niet alleen bezuinigd wordt op de aan de productgroepen gekoppelde programmagelden, 4 Gevolgen voor personeel en organisatie Het ombuigen en anders organiseren van taken impliceert ook een formatiekrimp (reductie apparaatskosten). De provinciale organisatie zal de komende jaren krimpen van 1390 naar 1000 fte. Deze reductie komt voort uit twee bewegingen: 1 Formatiereductie als gevolg van taken die niet meer of 'dunner' uitgevoerd gaan worden. Hierbij gaat het in 68

94 totaal om circa 165 fte. Deze formatiereductie zal een concrete bijdrage leveren aan de financiele wordt aangebracht, zullen dit soort taken worden afgebouwd. Vanzelfsprekend worden eerder gemaakte afspraken hierbij gerespecteerd. bezuinigingen. 2 Formatieverplaatsing naar, bijvoorbeeld, RUD's en/of In de verantvvoordelijkheid agentschappen. Hierbij gaat het in totaal om circa 225 voor de kwaliteit van het openbaar bestuur in Noord-Brabant hanteert de provincie de fte's. De beweging past binnen de door Provinciale eigen verantvvoordelijkheid van gemeenten als vertrek- Staten vastgestelde kernrol 'opdrachtgever van de punt. In uitzonderlijke gevallen ondersteunt de provincie uitvoering'. De provincie legt zich in de toekomst toe Noord-Brabant gemeenten. De ondersteuning is tijdelijk op haar regie- en opdrachtgeversfunctie. Uitvoerende van aard en alleen aan de orde ols het provinciaal belang taken, zoals operationele handhaving, zijn daarbinnen wordt geschaad, de gemeentelijke uitvoering van een niet langer kernactiviteit en worden extern belegd. wettelijke taak in gevaar komt of de gemeentelijke Deze formatieverplaatsing leidt in eerste instantie niet dienstverlening aan burgers in gevaar komt. De provincie tot financieel voordeel (bezuiniging), behalve dan dat Noord-Brabant zal doorlopend in gesprek blijven met de voorafgaand aan een eventuele formatieverplaatsing altijd eerst minimaal een efficiencybezuiniging van 15% Vereniging van Brabantse Gemeenten, over wat gezamenlijk gedaan kan worden om de kwaliteit van het openbaar over de inzet van autonome middelen op deze taken bestuur in Noord-Brabant te versterken. gerealiseerd zal worden. Ook maatschappelijke partners kunnen direct of indirect Ten aanzien van de RUD's wordt momenteel nog geraakt worden door het terugtreden van de provincie gesproken over de taakverdeling tussen de verschillende op sommige taken. De provincie Noord-Brabant zal een overheden op het terrein van vergunningverlening en zorgvuldig proces betrachten waar het organisaties betreft handhaving. Op het moment dat door de provincie eventueel bevoegdheden zullen worden overgedragen, die financieel worden gekort. Er zal een termijn worden kan dit alsnog leiden tot verdere provinciale bezuiniging. gehanteerd van maximaal vier jaar waarbinnen de afbouw geleidelijk plaatsvindt. De provincie Noord-Brabant Uitgangspunt is dat een bezuiniging geen gevolg heeft zol daarbij gezamenlijk met de partners de gevolgen voor de kwaliteit van de handhaving. bespreken en mogelijkheden verkennen. Dit alles zal consequenties hebben voor de medewerkers. Wij willen daarbij gedwongen ontslagen voorkomen. Met de organisaties waarmee structurele relaties blijven bestaan omdat zij een rol vervullen in een provinciale kerntaak, zal in het najaar van 2010 overlegd worden Het is helder dat een dergelijke beweging tijd en zorgvuldigheid vraagt. De uiteindelijke concrete invulling hoe hun werkwijze aangepast kan worden aan het wordt vormgegeven vanuit betrokkenheid en advisering nieuwe profiel van de provincie Noord-Brabant. door de Ondernemingsraad en dient te passen binnen een, op een sociaal kaderplan gebaseerd, Statuut. S Relatie tot medeoverheden maatschappelijke partners en De provincie Noord-Brabant erkent dat de provinciale bezuinigingen gemeenten direct of indirect kunnen raken, in een context waarin toch al sprake is van toenemende taakverzwaring voor en Iinonciele druk op gemeenten. Benadrukt moet echter wel worden dat de provincie Noord-Brabant met hoar bezuinigingen de rollen en verantvvoordelijkheden van gemeenten herbevestigt. Er is geen sprake van een decentralisatie van taken naar gemeenten. De afgelopen jaren is via extra beleid geld beschikbaar geweest voor taken die niet tot het natuurlijke domein van provincies behoren. Doordat nu focus 69

95 Bijlage 1 Takentransitie 01 Bestuur Wettelijke taken Wettelijke octieve informatieplicht m.b.t. beleid en besluiten. Op aanvraag passieve Informotiepllcht. Ondersteuning en advisering t.b.v, wettelijke laken CdK (burgemeestersbenoemingen; werkbezoeken gemeenten; bevorderen samenwerking rijksfunctionarissen in de provincie, provinciebestuur, gemeentebesluren en waterschapsbesturen, ambudsfunctie, conlacten Koninklijke Huis, toekenl1en Koninklijke predikaten, verwerking verzaeken tot onderscheidingen, Burgerjaarverslag, coordlnofie anderhoud en instandhouding grenspalen Nl- Belgie, Voarlopige voorzieningen werk- en bijstand) Geschillencommissie bij vostsrellinq beleidsplan politie Afhandeling bezwoor- en beroepschriften binnen de wettelijke termijn en volgens de gestelde kwaliteitseisen (regelingenbank) Interbestuurlijk toezicht (gemeenten en waterschappen) Taken gemeentelijke herindeling Toezicht op gemeenschappelijke regelingen Financieel toezicht (gemeenten en waterschappen) Taken veiligheid, o.c. vanuit ambtsinstructie CdK en wel rampen en zware angevallen [i.o.v, wet veiligheidsregia's 2010) Basistakenpakket (wettelijk + Lodders) Verontwaordelijkheid kwaliteit regianaal openbaor besluur Mel herziening van hel inlerbesluurlijk laezicht (cie. Oosting), gaat de pravincie integraal toezicht houden op de gemeenten behoudens de taken waarop wij geen expertise hebben (vanaf 2012); Er wordt (financieel) toezicht gehouden op de gemeenten en waterschappen; Er is een wettelijke taezichtstaak ap het proces van gemeentelijke initiatieven tot herindeling. De provincie odviseert de minister hierover. De provincie bewaakt dat een perspectiefrijke en duurzame oplossing is nagestreefd en de oplossing in de regionale samenhang past. Oak heeft de pravincie de bevoegdheid herindelingen te initisren. De apgave is het bevorderen van kwalitatief krachtige Brabantse mede-averheden, die de eigen wettelijke apgaven goed uitvoeren. Integraal toezicht op het voldoen aan de wettelijke kwaliteitsnormen door de gemeenten. Aandacht voor gemeenten met een haog risicoprofiel. Knelpunten signaleren en in uitzonderlijke gevallen gemeenten ondersteunen (tijdelijk, op verzoek, geen verantw.h overnemen) In regianale samenwerkingsarrangementen sturen ap bovenlokale/ bavenregianale en provinciale belangen en apgaven. Uitgangspunten: eigen verantwoordelijkheid van gemeenten en waterschappen, centroal wat moet, decentraal wat kan, gemeente is eerste overheid voar uitvaering lakole taken en dienstverlening aan burgers. 02 Verkeer en vervoer Vaststellen PVVP doar Pravinciale.Staten binnen dewettelijke PS hebben de wettelijke verantwaardelijkheid een PWP vast te kaders, met in achtneming van de Rijksdaelen uit het Natianaal stellen, woarin de ombities uit het Natianaal Verkeer- en Vervoer- Verkeer- en Vervaersplan: betrekken van meest belanghebbende plan daarvertaold maeten zijn. Als uitwerking von het PWP besluursarganen bij vaarbereiding PWP, ruimtelijke inpassing warden beleidsnato's en uitvaeringsagenda's apgesteld. De en milieu-inpassing; fasering, prioritering, bekostiging en hierin benoemde projecten zijn opgenamen in de Dynamische plonning uitvaering gemeenten. Beleidsagenda. Projecten worden of door de provincie zelf uitgevaerd, Openbaar oanbesteden cancessies regianaal apenbaar of door partners. Wettelijke en autonome taken dragen vervoer gezamenlijk direct bij aan de hoofdopgave efficient en robuust BDU-uitkeringen intergemeentelijk verkeers- en vervoerbeleid verkeers- en vervoerssysteem. Zorgplicht provinciale wegen: o_a. bouw, onderhoud, verkeersmaatregelen, Als gebiedsautariteit zal de aandacht meer gericht worden ap e.d. (Wegenwet en Wegenverkeerswet). regie en minder ap uitvoering. Zorgplicht pravinciale wegen in beheer lakale besturen Meer nadruk op integrale samenwerking in kader van MIRT gebiedsverkenningen. De samenwerking met gemeenten binnen het Netwerkprogramma BrabantStad en de gebiedsgerichte aanpok (GGA) wordt gecontinueerd ten einde (gezamenlijk) de PWP daelstellingen te reoliseren. 70

96 Een bescheiden provinciale rol als toezichthouder (sober en op afstand). Voorop staan de horizontale vormen van controle en verantwoording (Raad controleert B&W). Streven naar doelmatig en effecliel taezicht door gebruik te maken van systeemtoezicht. Risicoanalyses en gedifferentieerd toezicht maken onderdeel hiervan uit. Bij gemeenten en waterschappen met een laag risicoproliel toezicht sterk beperken; Minder ondersteuning en advies aan gemeenten; Beperken autonome plus op wettelijke taken Beperking rol veiligheid (bij in werking treden wet op de Veiligheidsregio's) Daarnaast: meer locus in Europese subsidieprogramma's, bv POP, structuurfondsen, Interreg. Geen financiering en ondersteuning van gemeentelijk beleid en/of lokale projecten vanuit autonome middelen, uitsluitend vanuit de BDU. Ontwikkelfunctie OV is na 2015 (bij de nieuwe concessie) in principe aan te merken als te vervallen taak. Dit betekent concentreren op het behoud van de OV-basiskwaliteit zoals we die nu kennen en beheer van het bestaande OV. Regulier onderhoud wordt later (ol beperkter) en sober uitgevoerd, zonder dat de veiligheid in het geding komt. Op basis van (gedeeltelijk nog te antwikkelen) goede operationele beleidskaders de kosten von randvoorwaordelijke zaken terugbrengen. Temporiseren van een aantal projecten waarin vervangingsinvesteringen zijn opgenomen. Minder finonciering von kleinschalige projecten op het gebied van fiets, stedelijke distributie, verkeersveiligheid en DVM. Minder kleinschalige pilots op diverse terreinen [leidt tot bezuiniging op Ite's). Minder pilots verkeersveiligheid en albouw Brabants Verkeersveiligheidslabel (De Brabantse ambitie om meest verkeersveilige provincie te zijn is geen wettelijke ambitie die voortvloeit uit het NWP). 71

97 03 Water vervolg Vaststellen provinciaal waterplan [incl. KRW) Provinciale Vergunningverlening waterverordeningen en oniheffingen Actuele en toegankelijke watergegevens Ioezicht waterschappen Veiligheidsnormen Ioezicht primaire waterkeringen Goedkeuring projectplannen primaire waterkeringen Onderhoud provinciale vaarwegen Toetsing gemeentelijke rioleringsplannen en waterto.ets Gewenst grondwater- en 'oppervlaktewaterregime in Natura2000-gebieden Aonwijzen beheerder provinciale watersystemen Instandhoudingsdoelstelling KRW; garanderen grondwater voor menselijke Onderzoeksverpltchtinq consumptie schade grondwatero.nttrekkingen De provincie heeft wettelijke taken, is gebiedsautoriteit en o.pdrachtgever en toezichthouder van de kwaliteit van uitvoering door de waterschappen. Het huidige beleidskader is het Provinciaal Water plan, vastgesteld in november Water neemt daarnaast een belangrijke plaats in binnen de Structuurvisie RO. Regie op uitvoering Provinciaal Waterplan; Tegengaan verdroging/vernatting ten behoeve van natuur via integrale gebiedsontwikkeling [reconstructie, gebiedso.ntwikkeling SVRO); Realisatie waterkwaliteit en coordinerende taak hoogwaterbescherming ten behoeve van gezonde leefo.mgeving; Integrale visie Deltawateren en ontwikkeling integraal waterbeheer; Kaderstelling voor waterschappen en toezicht op uitvoering beleid door waterschappen. 04 Milieu Provinciaal Milieubeleidsplan Vergunningverlening/ontheffingen Taken MER Luchthavenbesluiten Informatieplicht milieu-informatie Doorvertaling kaders terugdringing milieubelasting Risicokaart Samenwerkingsprogramma luchtkwaliteit Jaarrapportages Milieu-onder~oeken Kassiersfuncfie externe veiligheid ' Opstellen saneringsprogramma's externe veiligheid' Bijdrage lokale plannen drempelwaardes luchtkwaliteit Vastellen qeluidzones regionale industrieterreinen, 'geluidbelastingskaarten en actieplannen provinciale wegen Uitvoering EU.richtlijn geluid, goedkeuring Stap-3 besluiten geluid gemeenten Beleid en acfiviteiten stiltegebieden Wettelijke taken bodemonderzoek Wettelijke taken ontheffingenwet en kaderrichtlijn afval Nazorg sto.rtplaatsen OS Natuur, bos en landschap Vergunningverlening Natuurbeschermingswet Beheersplannen Natura2900 Begrenzen/aanwijzen EHS en compensatie Meerjarenprogramma landelijk gebied [conlorrn WILG). zo.rg realisatie gebiedsgericht beleid Begrenzen nationale landschappen De zorg voor natuur en landschap is een o.nderdeel van de integrale verantwoordelijkheid in het ruimtelijk-lysleke domein. De rol van de provincie is gebiedsauto.riteit en opdrachtgever, zorgdragen voor uitvoering. Daarnaast heelt de provincie veel wettelijke uitvoeringstaken [Groene Wetten). In de Structuurvisie RO kiest de provincie voor ontwikkelen met ruimtelijke kwaliteit. Notuur en landschap hebben hierbinnen een gro.ot oandeel. Huidig beleidskader Natuur- en londschapsoffensief 2002, actuolisatie 2010 in voorbereiding. We realiseren opgaven via additionele bijdragen aan de oon- pak voor het landelijke gebied IILG/PLG) en het MIRT. Daarnaast inzet van autonome middelen. Realisatie van natuur door koppelen aan integrole gebiedsontwikkeling zools vio reconstructie landelijk gebied, MIRT agenda en de gebiedsontwikkeling SVRO; Versterken kwaliteit van het landschop ISVRO) zoals vio integrale gebiedsontwikkeling en pro.vinciole londschappen. 72

98 Stopzetlen bijdragen aan uitvoering agrarisch grondwaterbeheer (Iokaol); Stopzetlen inzet op octief randenbeheer en aonpok diffuse bronnen (Iokaol, verontwoordelijkheden overnemen van derden); Stopzetlen ondersteuning gemeenten bij watertaken (verantwoordelijkheid derden); Aanpassen ambitieniveau onderhoud waterwegen door woterschappen. Geen lokole, gemeentelijke projecten incl. financiering mbt milieubeleid, minder stimuleringsregelingen. (stoppen subsidieregelingen en ECNC, korten Telos, BMF, IVN); Geen natuur- en milieueducotie Geen duurzaam bouwen; Geen zelfstandig (economisch)landbouwbeleid Geen zelfstandig klimaatbeleid; Geen afvalmining Geen Actief bodem beheer de Kempen (vanaf 2015). Geen lokale, gemeentelijke projecten incl. finonciering mbt natuur en landschap: o.a. geen lokaal biodiversiteitsbeleid/ GIOS Minder stimuleringsregelingen Accent op regionale programmo's en projecten van provinciaal belang via (eigen) projectontwikkeling 01 via de rol van gebiedsautoriteit; Stoppen met monitoring voor het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM). Minder token door verschuiving van bevoegdheden Wet Milieubeheer naor gemeenten vanaf (onder voorwaarde van inwerkingtreding betrokken wetgeving - het BOR - en de start van de regionale uitvoeringsdiensten voor vergunningverlening, toezicht en handhaving - de RUD's). Geen vooroverleg met bedrijven in het kader van vergunningverlening; Efficiency in uitvoering wetlelijke taken Bodem. Geen eigen uitvoeringstrajecten bodemsanering; Geen ondersteuning lokale initiatieven; Efficiency advertentiekosten. Minder intensiel MER taken uitvoeren. Minder toezicht door selectiever optreden bij bodemsanering, ontgrondingen en grote grondwaterontlrekkingen; Slimmer toezicht door systeemgericht toezicht bi] bedrijven en niet meer uitvoeren van niet wetlelijk verplichte handhavingsverzoeken (Iandinrichting, wildcrossen); Minder Iinonciele inzet op meetprogramma toezicht luchtverontreiniging en grondwatermonitoring, vanuit gelijkblijvend kwaliteitsniveau toezicht en rnonitorinq." Minder inzet op toezicht van de kwaliteit van de handhaving bij de overheden in Brabant, vanuit gelijkblijvend kwaliteitsniveau hcndhovinq." Minder majeure projecten milieu Geen eigen uitvoering van de monitoring in het kader van provinciale projecten 01 uitvoeringsplannen. Deze monitoring wordt extern ingekocht; Anders omgaan met draagvlak voor en realisatie van natuur en landschop zoals door vermaatschappelijken en vermarkten (coalities). 4 Naor oonleiding von amendement 14 bij de Stotenvergodering von 1 1 juni 2010 over de Agenda van Brobant, is de toezegging gedoon dot monitoring en toezicht op peil blijven, ondonks dot er 5 Naor aonleiding van amendement 33 bij de Statenvergadering van 1 1 juni 2010 over de Agendo von Brabont, is de toezegging gedoan onders georgoniseerd wordt. dot de kwoliteif von de handhoving op peil blijlt bij een efficiencytookstelling van 15% en een opgave tot onders orgoniseren. 73

99 06 Sociaalecono- mische zaken 07 Jeugd, cultuur en samenleving Zorg en wel:i:ijn Wet Mootschoppelijke Ondersteuning ort. 3: de provincie droogt zorg voor het beleid met betrekking tot het steunfunctiewerk; Wet Ambuloncevervoer art. 2: de provincie is verontwoordelijk voor vergunningverlening, toezicht en hondhoving ombuloncevervoer; Token wet op de lijkbezorging. Integrole opgoven binnen het ruimtelijk-economisch domein. Focus op een goed vestigingsklimaat en een concurrerend Brobant: scheppen von de rondvoorwoarden en de infrostructuur waarbinnen dit gestolte kon krijgen. Regionoal orbeidsmorktbeleid (ac!ieve provinciole rnckelocrsrol tussen overheden, orgonisoties en mootschappelijke portnersl." Zorg en welzijn Ondersteuning von gemeenten in hun WMO-verantwoordelijkheid door steunfunc!iewerk. Vergunningen en spreidingsplon ambuloncevervoer. Als gebiedsregisseur is de provincie verontwoordelijk voor de integrole samenhong von vroogstukken en de integroliteit von gebiedsvisies en -opendo's. Het sociole beleid is in deze integrale oanpok een schokel. Provincies hebben hier geen uitvoerende toak, moar nemen signolerend, ogenderend en (zo nodig) ontwikkelend en olleen in overleg met gemeenten medeverantwoordelijkheid voor maotschoppelijke vroagstukken in de regio. Op dat niveau verzorgt en bewaokt de provincie ols gebiedsregisseur de somenhongen en mookt ze slimme ollionties tussen de ruirntelijk fysieke en de sociool-culturele infrostructuur. Jeugd Reolisotie recht op jeugdzorg, oonsturing bureou jeugdzorg, provinciool beleidskoder en uilvoeringsprogrommo, bevorderen oonsluiting ge indiceerde zorg op gemeentelijke zorg Zorgplicht op de oonwezigheid von voldoende openboar onderwijs en toezicht op spreiding openboor onderwijs Jeugd Recht op jeugdzorg mogelijk moken (op bosis von de Wet op de Jeugdzorg). Vonuit de Wet op de jeugdzorg is er een rol ols opdrochtgever voor de uitvoering en tegelijkertijd ols systeemtoezichthouder en kwaliteitsbewoker. Vonuit de rol als systeemtoezichthouder zien wat nodig is om het stelsel beter in bolons te brengen en de olmaor stijgende vroog naar ge"indiceerde jeugdzorg (=extro kosten voor provincie) noar beneden om te kunnen buigen. ) Uitvoeren von de wettelijke took - bieden van goede en efficiente zorg, met daarbij het ondersteunen von de clientparticipatie. Uilvoeren van de wettelijke taak - invullen van de steunfunctietaak; Omslag naar preventie van ge indiceerde jeugdzorg doorzetten en daormee de kosten voor de wettelijke taok ten aonzien van jeugdzorg naar beneden bijbuigen. 74

100 Agro en Co subsidie; Grote Steden beleid, maar niet Brabontstad. Sectoraal economisch beleid olromen; Energie 015 integrool onderdeel von de ruimtelijk-economische opgove, geen zellstondig beleidsdomein; Moderne invulling von REAP's. Andere invulling provinciole rol in regionool arbeidsmorktbeleid en verminderen huidige linonciele inzet PSW, orbeidsparticipotie, odiviteiten PACT6 Zorg en welzijn We stoppen onze uitvoerende taken in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning; We trekken ons terug uit Sensoor (telelonische hulpdlensten].? Telelonische hulpdiensten zijn voorbehouden aan gemeenten in het kader van de uitvoering WMO; We trekken ons terug uit de COSsen. Onlwikkelingsamenwerking is voorbehouden aan de rijksoverheid en/ol gemeenten; We trekken ons terug uit het integratiebeleid. Integratiebeleid is voorbehouden aan de Iokale overheden. Palet wordt verzellstandigd. Kleurrijk Brabant stopt. Zorg en welzijn In de uitvoering von onze wettelijke taak in het koder von de Wet Mootschoppelijke Ondersteuning beperken we ons tot signoleren en ogenderen. In regionole bestuurlijke overleggen moken we met gemeenten alspraken over de wijze waorop we onze veronderde token zullen invullen. Tijdelijke medeveronlwoordelijkheid voor mootschoppelijke vroogstukken in de regio is mogelijk, maar heel oltijd een tijdelijk en regionaal karokter. Het occent in onze token ligt op het 015 gebiedsregisseur verzorgen en bewaken van de integrale samenhong von vroogstukken en het leggen von verbindingen tussen de ruimtelijke, economische, culturele en sociaolculturele inlrostructuur. We stoppen onze uitvoerende taken wat betreft toezicht en handhaving ambulanceervoer per 1 januari 2012 (taak gaat over naar het rijk); We brengen de provinciale subsidie aan steunluncties Zet, Zorgbelang en overige 2e lijnsorganisaties terug tot 50% in We brengen de sobsidie aan PRVMZ terug tot 62,5% (37,5% korting). We werken toe naar een inlrastructuur die is toegerust op provinciaal en regionaal niveau (flexibel, nelwerkorganisatie); We stoppen het beleid cq de (subsidie)regelingen voor kleinschalige woonzorginitiatieven, sociale doeleinden, inlormele zorg, palliatieve zorg, internationalisering zorg en dementie-ondersteuning en de leerstoel ouderenbeleid. Voorbeelden zijn: 0) in de ruimtelijke ogendo de sociole ospeden in begeleiden von de krimp en vitole verbindingen stod-iond b) in relotie tot de economische agendo: innovotie zorgonderwijs en -arbeidsmorkt c) in relatie tot de culturele ogenda (Culturele Hooldstod): de Kunst von het Somenleven We zorgen voor de instellingen woormee we onze subsidierelotie beeindigen voor een zorgvuldig trojed en zo mogelijk veronkering bij gemeenten. Jeugd Ondersteuningsactiviteiten op lokaal niveau albouwen (steunlunctie). Subsidie voor projecten voortijdig schoolverlaten stoppen; Geen ondersteuning scholen bij maatschappelijke stages. Jeugd Anders investeren in innovotie von de sector: door inzet von de doeluitkering (in ploots von outonome middelen) 01 werkende weg de verandering in gong zetten; Anders investeren in oonpossing huisvesting von de zorgoonbieders. Als gevolg von motie 12 bij de Stotenvergodering von 11 juni 2010 over de Agendo von Brabant, is besloten regionool orbeidsmarktbeleid 015 integraal onderdeel van de kerntaak regionale economie te beschouwen en anders te organiseren, door als provincie een regionale makeloarsrol tussen overheden, orgonisoties en ondernemers te vervullen. took 'hulp-op-ofstond' over te dragen oon het rijk 01 gemeenfen. Het College ropporteerf binnen een joor aan Provinciale Stoten over de voorfgang. 8 Als gevolg von omendement 2 bij de Stotenvergadering von 1 1 juni 2010 over de Agendo von Brabont, is besloten PRVMZ niet voor 50% moor voor 37,5% te korten. 7 Als gevolg von motie 1 1 bij de Stotenvergodering von 1 1 juni 2010 over de Agendo von Brabant, is besloten dat hef college van Gedeputeerde Stafen van Naord-Brabant zich inspant om de 7S

101 Takentransitie Cultuur en sport Taken uit monumentenwet Taken vanuit archeologische monumentenzorg Taken vanuit ontgrondingenwet Realisatie regionale publieke media-insteliing Taken uit archiefwel Cultuur en sport De provincie heeft taken volgens de monumenlenwel (adviesrechl subsidies cultureel erfgoedl, archeologische monumentenzorg en ontgrondingenwet. Er is een plicht tot de realisatie van een regionale publieke mediainsteliing. Er zijn taken uil archiefwel (bewaring provinciale archiefbescheiden). Bovenstoonde token zijn onderdeel von de provinciole rol ter behoud en versterking von de regionole identiteit von Brobonl, leneinde bij te drogen oon de beleving en betekenis von kunsl en cultuur voor mensen. Invesleren in orcheologie, erfgoed en cultuurhistorie, onder ondere vonuit de aon de ruimtelijke inrichting gekoppelde wetlelijke token; Investeren in regionole culturele (bosis)infrostructuur door onder meer regievoering op de spreiding von culturele voorzieningen in Brobont; Inrichten von een professioneel en bovenlokool circuit oon sleunfunclie-insteliingen; Stimuleren von innovotie op het gebied von kunsl, culfuur en sport ols onderdeel von integrole opgoven. 08 Ruimtelijke ontwikkeling Opstelien structuurvisie Verordening ruimte Regionale afslemming versledelijkingsbeleid; regianale agenda's wonen en werken 09 Revatitalisering landelijk gebied Taken vanuit wet reconslructie en wet inrichting landelijk gebied Opstelien integrale zonerinq inlensieve veehouderij 10 Wonen Taken vanuit wet stedelijke vernieuwing, wet stads- en dorpsvernieuwing, huisvestingswet, wet ruimtelijke ordening Hel huidige beleidskoder is de (ontwerp) Slructuurvisie en (ontwerp) Verordening Ruimte. Het wetlelijk koder wordt gevormd door de Wel Stedelijke Vernieuwing, Wel op de slods- en dorpsvernieuwing, Huisveslingswet, Wel ruimlelijke ordening. De opgove is hel slimuleren von de woningmarkl zodol voldoende en de juiste woningen op de meest geschikte locoties beschikboor zijn. We beperken ons tot uitvoering von wetlelijke token sec: Sturing geven aon de woningmorkt vio het regionool ruimtelijk overleg. Specifiek oondochtspunt hierbij is bevolkingskrimp. Kennis vonuit onderzoek en monitoring is een belongrijk elemenl woormee de provincie stuurt. (opgove in Wro); Uitvoering regeling Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISVj (opgoven in wetlen SV en SDV); Toezicht huisvesting stotushouders (opgove in Huisvestingswet). 76

102 Cultuur en sport Cultuur en sport Profielversterkende inzet van steunfuncties en subsidieregelingen en gerichte inzet ap de ambitie Brobant Met een kleinere omvang van het subsidievolume; 5chrappen (van een deel van de] indexering voor onze structurele subsidierelaties in het culturele veld (inclusief Omroep Brobant); Naast het stopzetten van de indexering wardt de subsidie aan Omroep Brobant verminderd; Geen versnipperde inzet van capaciteit en middelen op het gebied van sport. Wel gerichte inzet op een aantal kernsporten (zwemmen, wielrennen, paardensport, hockey en voetbal) in relatie tot het Olympisch Plan Beperking provinciale finonciele inzet in het bibliotheeksegment, met behoud van de maatschappelijke baten. Beperking provinciale fincnciele inzet in het bibliotheeksegment, vanuit gelijkblijvende provinciale verantwoordelijkheid voor het maatschappelijke effect 9 De provinciale fincnclele inzet in het Vrijetijdshuis wardt met teruggebracht. 'O Terugtredende bemoeienis met gemeenten.; Provinciale regeldichtheid verminderen. Onderzoek naar vermindering van de (provinciale) procedurelast. Bijvaorbeeld vereenvoudiging van de mer-procedure; Beslissingsbevoegdheid over wonen en werken primair leggen bij gemeenten; Overleg met gemeenten afbouwen. Extra inzet tbv West-Brabant/landinrichting/bijdroge aan regiebureau POP; Kleine projecten en sociaal-maatschappelijke items overlaten aan de gebiedscommissies en gemeenten. Efficientere aansturing van de uitvoering. Bijvoorbeeld door reductie van het aantal commissies (selectief en niet meer brabantdekkend, samenvoeging gebieden, samengaan RRO's); Minder regelingen en efficientere procesgang; Monitoring richten op grote projecten en progrommaniveau (niet op kleine initiatieven). Sturing geven aan de woningmarkt met elke gemeente afzonderlijk. Dit wordt opgeschaald naar regionaal niveau, zoals hiervoor aangegeven. Als gevolg van amendement 29 bij de 5totenvergodering von 11 juni 2010 over de Agendo von Brabont, is besloten de provinciole linonciele inzet in het bibliotheeksegment met minimool 15% te beperken, moor het mootschcppelijk effect von het provinciole beleid te borgen. (Het college von Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant treedt in overleg met de betrokken orgonisaties.) 10 Als gevolg van omendement 3 bij de Stotenvergadering von 11 [uni 2010 over de Agendo van Brabant, is besloten de provinciale Iinonciele inzet in het Vrijetijdshuis terug te brengen met Het college van Gedeputeerde Stoten van Noord- Brabanl beziel in 2014 in hoeverre vanuit de kernlaak econamie aanvullende incidentele middelen benodigd zijn 77

103 Takentransitie 90 Bedrijfsvoering Bedrijfsvoering ondersteunt de organisatie op prafessionele en efficiente wijze bij het halen van de gestelde doelen en opgaven von het primaire proces. De focus daarbij ligt op een "Iean" sturende planning- en controlcyclus, een goed werkende AO/IC en een digitaal en flexibel huis. De flexibiliteit zorgt ervoor dat de bedrijfsvoering zo wordt ingericht dat het de provincie in haor drie kernrollen en in de uitvoering van de Agenda van Brabant optimaal ondersteunt, maar dat bij toekomstige wijzigingen de bedrijfsvoering moeiteloos mee kan bewegen. 78

104 De bedrijfsvoering krimpt op zijn minst in dezelfde verhouding als het primaire proces. Dit wordt bereikt langs verschillende lijnen: Versobering: beperking van de dienstverlening qua diversiteit, assortiment en/of luxe. Kwantitatieve krimp: als gevolg van de krimp van de organisatie worden diensten in aantal minder afgenomen. Gerichte vraagsturing: met elkaar afgestemde kaders en een vastgesteld assortiment aan producten en diensten vormen de ruimte voor de wensen/behoeften van klanten. Lean procesmanagement; de bedrijfsvoeringsprocessen worden organisatiebreed slim en slank ingericht, waarbij centralisering (gezamenlijkheid). uniformering, standaardisatie en digitalisering de uitgangspunten zijn. 79

105 Bijlage 2 Financiele ombuigingen bij takentransitie Programma I Structurele I Taakstelling I Taakstelling autonome middelen in % in 01 Bestuur Provinciebestuur, CdK, Griffie PM 11 PM Borging kwoliteit bestuursstructuur % Openbore orde, veiligheid, rampenbestrijding % BrobontStod, Grote stedenbeleid % Totaal Bestuur I Verkeer en Vervoer Openbaar Vervoer % Goederenvervoer % Autobereikbaarheid BrabantStad Regionale Bereikbaorheid GGA Regionale bereikboarheid wegen/bouwen Regionale bereikbaarheid wegen/onderhoud % % % % OV netwerk BrabantStad % PVVP % Totaal Verkeer en Vervoer Water Water olgemeen % Hoogwaterbescherming % Oppervlaktewater kwantiteit % Grondwaterkwantiteit % Waterkwaliteit % Totaal Water Milieu Ecologie algemeen % Fysieke Veiligheid % Lucht, geluid, klimaat % Bodem % Landbouw % Afval- en grondstoffenbeheer % Hondhaving % Totaal Milieu Natuur, bos, landschap Algemeen natuur, bos, landschop % natuur % londschap % Totaal Natuur, bos, landschap Onder productgroep valt (naast bijvoorbeeld de ondersteuning von de CdK door het Kobinet) 0.0. de Griffie (ondersteuning Provinciale Staten). Binnen deze productgroep is een bezuinigings voor opgenomen. Hierin is echter nog geen bezuiniging meegenomen op de budgetten die rechtstreeks onder verantwoordelijkheid von Provinciale Staten (griffie) vollen. Provinciale Staten zullen zelf moeten besluiten over een eventuele oanvullende bezuiniging op deze budgetten. Wij verwachten van de Griffie een voorstel " Uitgoande van invoering wet op de veiligheidsregio's Nota bene: de bezuiniging overtreft hier de structurele autonome middelen waarover de taakstelling is berekend. Dit is mogelijk omdat de ombuiging deels gerealiseerd wordt op investeringen Ifinanciele middelen) die niet meegerekend zijn in de middelen waorover de tookstellingen zijn berekend 12014). Dit levert echter wel een reele bezuiniging op. 14 Noto bene: in de vorige versie is ten onrechte bezuiniging te veel opgenomen in [tock LlB, terwijl

106 I Besparing 2012 I Besparing 2013 I Besparing 2014 I Besparing 2015 in in in in deze taak niet afgebouwd wordt) Deze bezuiniging is nu in mindering gebracht. De bezuiniging wordt echter wel gerealiseerd, en wel binnen begrotingsprogramma 08 en/of 09. Nadere invulling van de bezuiniging binnen 08 en/of 09 volgt later. Het totaalbedrag von de bezuiniqinqen blijft vonwege de genoemde verevening gelijk. IS In de bezuiniging von 05.01, is vonof korting op de subsidie oon schoopskuddes opgenomen (subsidieregeling zeldzome huisd.errossen]. Als gevolg van motie 10 bi] de Stotenvergodering von 11 juni 2010 over de Agenda van Brabont, is besloten dot de structurele provinciale subsidie oon schoopskuddes opgenomen moet worden in de Voorjoorsnoto, ten loste von progromma natuurbeheer. De subsidie aan de schoopskuddes wordt dus alternatief gefinoncierd. 81

107 Programma I Structurele I Taakstelling I Taakstelling 06 Sociaal-economische zaken,. autonome middelen in % in I Beroepsbevolking, talent en ondernemerschap % Brabant bruist % Schone, slimme, % concurrerende economie Economie algemeen % Europees beleid % Totaal Sociaal-economisch beleid Jeugd, cultuur, samenleving Zorg en welzijn % Jeugd % Cultuur en sport % Sociale en culturele ontwikkeling Totaal Jeugd, cultuur en samenleving (jeugd 25%) % Ruimtelijke ontwikkelingspolitiek Ruimtelijke ontwikkelingspolitiek Totaal ruimtelijke ontwikkelingspolitiek % Revitalisering Landelijk Gebied Zonering landelijk gebied % Creeren nieuwe landschappen Totaal bedrijfsvoering/ concern 25% Totaal ,4% Let op! De taakstellingen die aan de verschillende productgroepen zijn gekoppeld, zijn richtinggevend. Dit betekent dat de voorgenomen bezuinigingen niet altijd exact overeenstemmen met de taakstellingen. Het totaal aan ombuigingsvoorstellen moet een verwachte structurele korting van 75 mln kunnen opvangen. Door verevening tussen samenhangende productgroepen /programma's, wordt de totaaltaakstelling gerealiseerd. 82,. Bij sociaal-economische zaken zijn de besparingen per jaar op totaalniveau aangegeven. 17 Per abuis is de geplande besparing op te groot ingeschat. Het te bezuinigen bedrag blijft gehandhaofd rnoor wordt allernotief gerealiseerd binnen programmo 6. ta Als gevolg von amendernent 2 bij de Statenvergadering van 1 1 juni 2010 over de Agenda von Brabant, is besloten PRVMZ ruet voor 50% maar voor 37,5% te korten. De verlaging van de structurele bezuiniging in wordt budgettair neutraal gedekt door de verhoging van de bezuiniging op het Vrijetijdshuis in 07.03

108 I Besparing 2012 I Besparing 2013 I Besparing 2014 I Besparing 201 S in in in in ' AI5 gevolg von omendement 3 bij de Stotenvergodering von 11 juni 2010 over de Agendo von Brobont, is besloten de provinciole [inoociele inzet in het Vrijetijdshuis terug te brengen met (ipv ). Het college von Gedeputeerde Stoten von Noord-Brabont beziet in 2014 in hoeverre vonuit de kerntook economie oonvullende incidentele middelen benodigd zijn De verhoging von de structurele bezuiniging in mookt dot de verloging von de bezuiniging budqeftoir neutrool gedekt wordt. in (PRVMZ) 20 In de geplonde bezuiniging von voor 2015, zit een bedrog von geplonde bezuiniging op Cubiss. Het goot om een geplonde korting von 100% op de provinciole took in het bibliotheeksegment. Als gevolg von omendement 29 bij de Stotenvergodering von 11 juni 2010 over de Agendo von Brobont, is beslolen de provinciole fincnciele inzet in het bibliotheeksegment met in ieder gevol 15% te beperken. Over de uiteindelijk te honteren bezuiniging wordt nog overleg gevoerd. Als de uiteindelijke bezuiniging minder don de nu geplonde 100% zol betrefien, don wordt olternotieve dekking voor de weggevollen bezuiniging gezocht binnen de reguliere begroting (bijvoorbeeld binnen de progrommo's 06 en/of 07). 83

109

110

111

112 W Inhoud

113 1 Aanleiding 90 2 Ambitie en focus 94 3 Afwegingskader en investeringsstrategie 98 4 Investeringsdomeinen Vervolgproces

114 1 Aanleiding

115 Centrale doelstelling van de investeringsstrategie is een structuurversterking van het bijzondere vestigings- en leefklimaat in Brabant. Structuurversterkende investeringen in onderscheidende kwaliteiten zijn nodig wil Brabant tot de top van de (industriele) kennis- en innovatieregio's in Europa blijven behoren. Duurzame welvaart en welzijn van Brabant en de Brabanders zijn erbij gebaat. Samenhangende investeringen op een vijftal investeringsdomeinen met een brede, maatschappelijke multiplier, kunnen de beoogde structuurversterking tot stand brengen. niet vanzelfsprekend gegarandeerd. Gezien de mondiale verschuivingen zijn extra inspanningen vereist om aansluiting te houden bij de Europese top. Van essentieel belang is een richtinggevend perspectief op de toekomst van Brabant, een stip op de horizon. Een dergelijk perspectief maakt het mogelijk om koers te houden in een sterk veranderde wereld. Met de Agenda van Brabant geven we die richting, vanuit de idee dat we als provincie een belangrijke taak hebben in de positionering van de regio in de mondiale netwerkeconomie. De inzet is helder: vanuit onze kracht en specijieke positie willen we bij de Europese top van kennis- en innovatieregio's blijven behoren. Dat vraagt niet alleen om privaat initiatief, maar juist ook om een publieke investeringsstrategie. Uitgaande van de Brabantse sterktes in (bestaande) bedrijvigheid, onze kennispositie, kennisnetwerken en -infrastructuur liggen er volop investeringskansen. Aanleiding Publieke investeringen in de toekomst van Brabant Evenals andere regio's in Europa bereidt de provincie Noord-Brabant zich voor op de toekomst. Dat doen we met vertrouwen en vanuit eigen kracht. In het verleden hebben we bewezen succesvol op maatschappelijke veranderingen in te kunnen spelen en sterker uit economisch moeilijke tijden te komen. De klimaat-, kennis- en economische crisis versnellen de fundamentele veranderingen die de Brabantse samenleving op dit moment doormaakt. De wereld van na de crisis zal een andere zijn dan de wereld die we vandaag kennen. Hoe die wereld er precies uit zal zien weet natuurlijk niemand. Duidelijk is wel dat opkomende landen als China, lndio en Brczilie in de ncbi]e toekomst een groot deel van de mondiale economische groei voor hun rekening zullen nemen. Tegelijkertijd zijn er forse uitdagingen op het terrein van energie en klimaat, met gevolgen voor de voedsel-, water-, en energieketens. De internationale kenniswereld stort zich momenteel op duurzame technoloqieen om daarmee een bijdrage te leveren aan de mondiale duurzaamheidsproblematiek De vraag is of Brabont in die nieuwe mondiale economie de vooraanstaande positie die als industriele innovatieregio innemen, kan behouden en versterken. Brabant heeft een goede uitgangspositie, maar deze is Uit de Brabantse Kennisinvesteringsagenda (foto 2009), een provinciale vertaling van de nationale Kennisinvesteringsagenda (KIA), blijkt dat we nog een weg te gaan hebben. Publieke investeringen in kennis en innovatie blijven achter ten opzichte van de nationale en Europese doelstellingen en ambities. Nederland en Noord-Brabant zijn ver verwijderd van de nationale KIA doelstelling dat 1% van het BNP aan publieke R&D wordt uitgegeven. Deze doelstelling is gebaseerd op de zogenaamde Lissabon doelstelling en houdt in dat landen in totaal 3% van het BNP aan R&D uitgeven: 2% privaat en 1% publiek. 91

116 Positionering investeringsstrategie Met de verkoop van de aandelen Essent zijn middelen vrijgekomen die zijn opgebracht door de Brabanders. Ons streven is om deze middelen ten bate van de toekomst van Brabant en de Brabanders aan te wenden. Het betreft lange termijn maatschappelijke investeringen ten behoeve van de structuurversterking van het sociaalculturele, ecologische en economische kapitaal van onze regio. De hier gepresenteerde investeringsstrategie dient gepositioneerd te worden in het verlengde van het profiel van de Provincie Noord-Brobont.! zoals voorgesteld met de Agenda van Brabant. Op basis van de Agenda van Brabantschetsten wij in voorliggende notitie de nadere uitwerking en verdieping van de investeringsstrategie. Met de investeringsstrategie geven wij aan op welke cruciale domeinen ge'investeerd dient te worden om de welvaart en het welzijn van Noord- Brabant voor de langere termijn te waarborgen. De vijf voorgestelde investeringsdomeinen vloeien logischerwijs voort uit uw orienterende uitspraken op de Statendag op 12 februari en het nieuwe, aangescherpte profiel van de provincie, zoals beoogd met de Agenda van Brabant. effect kunnen worden ingezet ten behoeve van de ambitie zoals verwoord in de Agenda van Brabant. Concreet wordt voorgesteld te komen tot een apart investeringsfonds gericht op 5 investeringsdomeinen met daaraan gekoppeld een set van spelregels (investeringscriteria). Gedeputeerde Staten ontwi kkelen na de zomer concrete voorstellen en leggen deze ter besluitvorming aan Provinciale Staten kunnen voor. Financieel kader De vervreemding van de aandelen Essent levert de provincie Noord-Brabant middelen op die deels ter compensatie van het dividend rentedragend worden belegd en deels beschikbaar zijn voor lange termijn maatschappelijke investeringen. Het bedrag dat beschikbaar is voor investeringen in de toekomst van Brabant bedraagt circa 1000 miljoen. De hier gepresenteerde investeringsstrategie richt zich nadrukkelijk op de inhoudelijke focus van het investeringsbedrag. De basis voor deze uitwerking is mede gelegd met het 'Investeringsprogramma Essent', waarvan de hoofdlijnen reeds zijn verwoord in Statenvoorstel 18/09 A ("Investeringsprogramma Essent") en met Provinciale Staten besproken in april De inhoudelijke afwijkingen ten opzichte van de investeringsagenda Essent hangen samen met het op 20 november 2009 genomen besluit (Statenbesluit 71/09) om de 'investeringsagenda Essent' te positioneren in het licht van de Agenda van Brabant. Als gevolg van het aangescherpte profiel, met focus op kerntaken en -rollen, zijn door ons College andere accenten gezet, passend bij de visie en ambitie van de Agenda van Brabant. De hier gepresenteerde investeringsstrategie geeft een inhoudelijke voorzet voor de wijze waarop de beoogde investeringen gericht en met een zo maximaal mogelijk Het bedrag van J000 mil;oen ls al5 volgt tot 5tand gekomen. De verkoop van de aandelen E5sentlevert per 5aldo 2.63 J mil;oen op. Ten einde binnen de begroting structureel de divldendinkomsten te compenseren, is een bedrag van J 23 mil;oen per ;aar nodig. Het bedrag van 123 mil;oen wordt mede gevoed door opbreng5ten vanuit een 5tamkapitaal van mil;oen. Totaal re5teert een be5chikbaar inve5tering5bedrag van 1000 mil;oen ( mil;oen minus J.630 mil;oen stamkapitaal). 1 Op 10 november 2009 hebben Provinciale Staten besloten de nodere verdieping en uilwerking van het "Investeringsprogrammo Essent" te posihaneren in het verlengde von de Agenda van Brabant: Statenbesluit 71/09 E "De agenda VOIl Brobant: herbezinning en voorbereiding besluitvorming (kernl token en rollon, medo in het licht van financien en bestuurlijke herpositionering en uitdagingen voor Brabant" 92

117 Opbouw notitie Uitgaande van de ambitie die is verwoord in de Agenda van Brabant en het daarmee samenhangende profiel van de provincie, formuleren we randvoorwaarden en criteria waaraan projecten in het kader van de investeringsstrategie dienen te voldoen. Tevens schetsen we een aantal domeinen waarop de investeringen zich dient te richten. Hoewel de hier gepresenteerde domeinen in grote lijnen overeenkomen met de in april 2009 (Statenvoorstel 18/09 A) voorgestelde vier investeringspijlers (kennis en innovatie, bereikbaarheid, duurzame energie en kwaliteit van leefomgeving), zijn er op punten ook wijzigingen opgetreden op grond van de inhoudelijke herorientotie die heeft plaatsgevonden met de Agenda van Brabant.

118 ~ ~ l\."~ v»: :- ~ J 2 Ambitie en focus

119 Ambitie en focus Vestigings- en leefklimaat Met de Agenda van Brabant en een daarvan afgeleide en te onderhouden. Een leefklimaat waarin onder- provinciale agenda wordt voorgesteld in te zetten op nemers, gemeenten, waterschappen, culturele-, het vestigings- en leefklimoat in Brabant om zorg te kennis- en onderwijsinstellingen en maatschappelijke dragen dat Brabant tot de top van de [industriele] organisaties optimaal functioneren en een bijdrage kennis- en innovatieregio's in Europa blijft behoren. leveren aan duurzame welvaart en welzijn van de In 2020 concentreert de provincie zich op een beperkt Brabantse burgers en bedrijven. Daarnaast heeft de aantal ambities gekoppeld aan het vestigings- en leef- provincie een belangrijke taak bij de positionering klimaat van Brabant, die voor de regio van cruciaal van de regio in de internationale netwerkeconomie. belang zijn. De provincie heeft de taak om een doeltreffende, goed geordende, ontsloten, gezonde, aantrekkelijke en diverse omgeving te ontwikkelen Kennis- en innovatieregio's in Europa maatregelen te treffen. Van dat laatste zijn Helsinki, Stockholm en Munchen interessante veorbeelden, Nationale en lndustriele kennis- en innovatieregio's in Europa waaraan Brabant zich kan regionale overheden hebben voor een spiegelen, zoals Oberbayern (Munchen), sterke stimulans gezorgd om de kennisen innovatie-economie te laten floreren. Stockholm en Nordrhein-Westfalen, Zo stimuleert de Landesregierung van de hebben allen een publiek-private investeringsstrategie ontwikkeld om het regio- deelstaat Beieren (Freistaat Bayern) al sinds het begin van de jaren negentig zeer nale innovatiesysteem te vernieuwen. actief de ontwikkeling van kennis- Onder het innovatiesysteem wordt het complex van instellingen en spelers intensieve bedrijvigheid. Tevens wordt verstaan die een rol spelen in de vernieuwing van de economie. In veel van stevig ingezet op versterking van de internationale economische relaties en clustervorming in nieuwe, duurzame technologieen, Daarnaast is er aandacht voor de dergelijke regio's bieden oude universiteiten een basis voor de nieuwe kenniseconomie. Daarnaast zijn vrijwel zonder quality of life van de regio. In veel kennisregio's is niet voor niets sprake uitzondering sterke internationale bedrijven aanwezig. Dominante global van bijzondere gebeurtenissen of evenementen op het terrein van sport en cultuur die players nemen met de kennisinstellingen mee hebben geholpen om de regio op de het voortouw, waarbij overheden slim kaart te zetten, media aandacht te trekken kunnen anticiperen door ruimte te bieden en die tegelijkertijd beeldbepalende binnen heldere kaders en stimulerende gebouwen achterlaten in het landschap. 95

120 Doel is om het vestigings- en leefklimaat zodanig te beinvloeden, dat Brabant vanuit een Europees en mondiaal concurrentieperspectief aantrekkelijk, duurzaam en welvarend wordt en blijft. De belangen van enerzijds economische expansie en innovatie en anderzijds de kwaliteit en verscheidenheid van het woon- en leefmilieu moeten met elkaar in evenwicht worden gehouden. Het vestigings- en leefklimaat wordt bepaald door een groot aantal basiskwaliteiten, die het scala van people, planet en profit bestrijken (Telos-driehoek, 3 P's). Daarnaast zijn onder meer de kwaliteit van het kennis- en innovatieklimaat, het fiscale klimaat en het systeem van corporate governance van belang. Deze elementen van het vestigingsklimaat worden buiten beschouwing gelaten, omdat ze nationaal dan wel internationaal worden bepaald en zich niet of nauwelijks lenen voor regionale differentiatie. werkers en topvoorzieningen op het gebied van sport en cultuur. Onderscheidende kwaliteiten van Brabant Bij het vestigings- en leefklimaat gaat het enerzijds om de standaardkwaliteiten van een regio. Er is immers een aantal zaken dat je gewoon voor elkaar moet hebben. Als die niet op orde, ben je 'o!' in de internationale concurrentiestrijd tussen (stedelijke) regio's. Denk bijvoorbeeld aan factoren als arbeidsmarkt, ondernemerschap, kwaliteit van onderwijs en goede bereikbaarheid. Deze sociale, culturele en ecologische kwaliteiten van onze provincie kennen niet alleen een intrinsieke waarde, maar zijn tevens een noodzakelijke randvoorwaarde voor het realiseren van de nieuwe agenda. Anderzijds worden onderscheidende criteria in de concurrentiestrijd tussen steden en regio's steeds belangrijker. De onderscheidende criteria hebben meer en meer met omgevingskwaliteit te maken (zie Agenda van Brabant, hoofdstuk 3). Het succes van Brabant is in toenemende mate afhankelijk van een hoogwaardig vestigingsklimaat en goede collectieve voorzieningen. Om burgers en bedrijven te boeien en talenten te binden, is niet alleen het werk of salaris van belang, maar is de leefomgeving een doorslaggevende factor. Juist op de terreinen van woon- en leefomgeving, natuur- en landschapsontwikkeling, openbaar vervoer en regionaal economisch beleid is de regio minder gebonden aan nationale kaders, en kan zij zich duidelijk van andere (Europese) regio's onderscheiden, vooral door welbewuste profilering van typisch regionale kwaliteiten en omstandigheden. Op deze punten moet de internationale concurrentiestrijd worden gewonnen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan kennisinstellingen van wereldformaat, aantrekkelijke woon- werkmilieus voor kennis- 96

121

122 3 Amegingskader en. ~ Investerlngsstrategle ~-.

123 Afwegingskader en investeringsstrategie Voorwaarden voor concurrerend klimaat Afwiikend van de 'reguliere' provinciale middelen, is de investeringsstrategie gericht ap de structuurversterking van de onderscheidende kwa/iteiten van de regio, [uist vanuit internationaal perspectief. Het investeringsstrategie ondersteunt daarmee de internationale concurrentiepositie van de Brabantse regio in Europa. De provincie zorgt voor de ruimtelijk-econornische op regionale schaal, zodat de noodzokelijks regie randvoorwaarden worden gecreeerd voor draagvlakvergroting van de toppen van het hoger onderwijs in Brabant met de toppen in de publieke en private sector in Brabant. Met behulp van de investeringsstrategie regisseert de provincie de voorwaarden voor een concurrerend vestigingsklimaat in Brabant. Op dit moment is het draagvlak voor allerlei typen hoogwaardige voorzieningen in Noord-Brabant te klein, zeker bezien vanuit een internationaal perspectief. In kwalitatief opzicht worden voorzieningen op topniveau gemist, die [uist van belang zijn voor het aantrekken en vasthouden van "tolent" (kennis-en cultuurwerkers 015 dragers van de kennisregio). Doelstelling van het investeringsprogramma is om een zo maximaal rnoqelijk maatschappelijk effect te bewerkstelligen. De inzet van de middelen moet zo veel moqelijk verleiden tot grotere inspanningen van anderen. En dat geldt voor zowel andere overheden 015 private organisaties en instellingen. Investeringen dienen een multiplier-effect (sneeuwbaleffect) te hebben op bedrijfsinvesteringen en investeringen van gemeenten, mootschoppelijke organisaties, kennis- en onderwijsinstellingen [onderwijs en onderzoek). Criteria voor investeringsvoorstellen Op basis van de ambitie van de Agenda van Brabant en de focus op het vestigings- en leefklimaat, onderscheiden wii de volgende investeringscriteria: 1 Doelstelling van het investeringsprogramma is synergie door samenhangende investeringen in de toekomst van Brabant als [industriele] kennis- en innovatieregio; 2 Uitgangspunt is dat de middelen enkel worden besteed aan programma's en projecten die niet dingsniveau met een jaor tot co. 8% extro productiviteit, op mozijn op te lossen binnen de bestaande "requliere" provinciale kaders en/of middelen. 3 De investeringen zijn aantoonbaar structuurversterkend voor de onderscheidende kwaliteiten van de Brabantse kennisregio; 4 De investeringen hebben een aantoonbaar multipliereffect, ofwel prikkelen tot investeringen van derden; de multiplier varieert al naar gelang het type project en/of programma; 5 Het gaat niet om (eenmalige) consumptieve bestedingen maar om duurzame investeringen [en investeringsrelaties) met waar mogelijk en/of kansrijk een revolverend karakter; 6 We subsidieren niet, maar investeren bi] voorkeur via (risicodragende) participatie, zoals bijvoorbseld revolving funds, garantiefondsen, participatiefondsen, benefit sharing, Publiek-Private Samenwerking (PPS-constructies),etc; 7 Middelen worden gericht en strategisch ingezet om condities te scheppen waaronder het met name voor private portijen aantrekkelijk is om te participeren 8 Het gaat om een docdwerkelijk extra investeringsimpuls; de investeringen dienen niet in de plaats te komen van andere middelen (geen tekorten in lopende exploitatie opvullen); 9 Om de provinciale investeringsstrategie zoveel mogelijk te versterken en/of te verdiepen, is afstemming met de gemeenteliike, rijks- en Europese agenda noodzakelijk. Een optimale benutting van Europeseen rijksrniddelen opgaven dient docrbij Ad 4. Maatschape/i;ke multiplier beredeneerd vanuit de Brabantse voorop te staan. De hier beoogde investeringen dienen een brede, rnoctschoppelijke multiplier te genereren. De omvang van het multiplier-effect zal wel verschillen per type investering. Zo kan in algemene zin ten aanzien van investeringen in de kenniseconomie (kennisbenutting, innovatie, aantrekken kenniswerkers, etc.) worden vastgesteld dat deze gunstig uitpakken. Het aantrekken van kenniswerkers bijvoorbeeld rendeert. Kenniswerkers zijn van belang omdat ze een positief effect hebben op de productiviteit en innovatiekracht van de regionale econornie". Het gaat dan niet alleen om hoger opgeleid personeel, maar ook mensen op MBO-niveau die kennis kunnen toepassen en gebruiken. Vooral in het Brabantse 2 Op bed-ijlsniveou leidt een slijging von hel gemiddelde oplei- MKB vervullen MBO'ers een cruciale rol bi] de irnplecroniveou 101 6'10extro BBPper hoofd von de bevolking. Zie hiervoor ook de Brobontse Kennisinvesleringsogendo

124 menteren of versnellen van een innovatie. Uit recent economisch onderzoek blijkt dat vergroting van de kennis en vaardigheden van de beroepsbevolking direct leidt tot een hogere productiviteit. Tevens is bekend dat banen in R&D een grote multiplier hebben in productie en indirect in dienstverlening: een baan in R&D levert 8 tot 10 banen in productie, diensten en service op3. Ook voor investeringen in bereikbaarheid zijn positieve effecten bekend. Maatschappelijke Kosten- en Baten Analyses (MKBA's) hebben aangetoond dat investeringen in de infrastructuur in Brabant renderen de verschillende stromen naar een integrale agenda die is beredeneerd vanuit de opgaven van de Agenda van Brabant. Investeringsstrategie Bij het vormgeven van de investeringen dient rekening te worden gehouden met verantwoordelijkheden en rollen van anderen. Bij de uitvoering worden allianties betrokken, waarin zoveel mogelijk wordt samengewerkt met gemeenten, marktpartijen en maatschappelijke organisaties. De Provincie investeert: voor heel Nederland. Hoewel aan de multiplier-effecten van natuur- en landschapsinvesteringen in economisch opzicht tot nu toe minder aandacht is besteed, blijkt uit recent onderzoek dat investeren in natuur en landschap wel degelijk loont, en breed maatschappelijk effect sorteert.? Ad 6. Risicodragende participatie Als uitgangspunt wordt gehanteerd dat risicodragende participaties met (gedeeltelijk) terugverdienpotentieel (revolvererend) de voorkeur hebben boven het verstrekken van subsidies. Niet alleen wordt hiermee (meer) Alleen als we daadwerkelijk het verschil kunnen maken en toegevoegde waarde hebben; Er sprake is van een aantoonbaar provinciaal belang en/of bijdrage aan provinciale beleidsdoelstellingen; Wanneer een ander kan investeren, doen wij het niet (geen overname van beleids- en investeringsverantwoordel i jkheden); We doen het samen, omdat we erkennen dat de investeringsagenda alleen vanuit partnerschappen en gericht samenwerken tot resultaten leidt: Er moet sprake zijn van projecten op (boven)- recht gedaan aan het principe dat vermogen regionaal niveau; zoveel mogelijk revolverend moet blijven, maar vooral ook wordt hiermee het multiplier-effect vergroot. Ad 9. Relatie met externe agenda's Om met de investeringsstrategie zoveel mogelijk aan te sluiten bij de rijks- en Europese agenda, om deze te kunnen versterken en/of verdiepen, is afstemming De investeringen moeten aantoonbaar bijdragen aan een duurzame ontwikkeling van Brabant (Telos-driehoek; people, planet, profit); De investeringen dienen een structuurversterkend karakter te hebben. De investering moet resulteren in een 'schaalsprong' op een onderscheidend onderdeel van het vestigings- en leefklimaat in Brabant. noodzakelijk. Op Rijksniveau is discussie gevoerd over bestrijding van de economische recessie, waarbij ook naar investeringen in de kenniseconomie is gekeken. Daarnaast beschikt het Rijk over FES-middelen die in principe voor een belangrijk deel in innovatie worden ge lnvesteerd. Tenslotte geldt dat programma's ols Pieken in de Delta, OP-Zuid en verschillende Interregprogramma's mogelijkheden bieden om projecten en ontwikkelingen tot stand te brengen. AI die programma's verlenen subsidies "om niet". Daarbij is ook nog eens sprake van een grote mate van overlap tussen de diverse instrumenten die door verschillende instanties worden aangeboden. Winst is te behalen bij het bundelen van Ons inziens zijn voor het welslagen van het programma om een aantal redenen partnerschappen van essentieel belang. Ten eerste vanuit de gedachte dat 'multipliers' gewenst zijn om daadwerkelijk het verschil in de Brabantse samenleving te kunnen maken. Ten tweede omdat de maatschappelijke opgaven die verband houden met Agenda van Brabant integraal van karakter zijn en vrijwel nooit door ons als middenbestuur zelfstandig op te pakken zijn. Tot slot omdat de beoogde structuurversterking op de onderscheidende kwaliteiten van Brabant om afstemming vraagt tussen sectoren en schaalniveaus. 3 AI5 voorbeeld kon de regio Eindhoven/Broinport dienen. Hier werken onderzoekers. Deze onderzoekers genereren tol bonen in productie en 5ervice en 9,2 mld euro oon toegevoegde woarde. Zie 0.0. Stichting Brainporl, Broinporl Novigolor 2013, Eindhoven, LEI URWogeningen, Inve5teren in het Nederlandse Landschop Opbrengst: geluk en euro's, De belongrijksle conclu5ie ervon luidl dol het voor de mootschoppq loont om in het lond schop te investeren. De berekening von kosten en boten leverl een p05itief 50ldo von 17,8 miljord euro op. 100

125 Onafhankelijke kwaliteitstoets Om de juiste keuzes te maken en ervoor te zorgen dat de investeringen ook daadwerkelijk toekomstgericht, structuurversterkend en duurzaam zi]n. achten wij het wenselijk dat externe partijen een onafhankelijke toets uitvoeren bi] de voorgestelde investeringsbeslissingen. Afhankelijk van de beoogde investeringen kunnen verschillenden partijen worden benaderd. Niet alleen kan hierbij gedacht worden aan maatschappelijke organisaties, (Brabantse) kennisinstellingen en (mede) overheden maar ook aan gezaghebbende bestuurders en -vertegenwoordigers uit het internationale bedrijfsleven. Er zal advies gevraagd worden over de inhoudelijke kwaliteit van de investeringsvoorstellen, de onderlinge samenhang tussen de investeringsvoorstellen en mogelijke inhoudelijke verbindingen tussen de investeringsdomeinen (zie hoofdstuk 4). Tevens kon bij investeringsvraagstukken worden gevraagd naar mogelijk nieuwe vormen van samenwerking en taakverdeling tussen publiek en privaat. 101

126 4lnvesteringsdomeinen ==t~~~~~~~ ~.

127 Investeringsdomeinen Inleiding Om van de Agenda en bijbehorende investeringscriteria te komen tot een investeringsprogramma, benoemen wij enkele samenhangende investeringsdomeinen. Deze investeringsdomeinen volgen logischerwijs uit de Agenda van Brabant. In deze paragraaf is gekozen voor een uitwerking op hoofdlijnen van (kansrijke) investeringsdomeinen, zodat in een later stadium voldoende ruimte wordt geboden aan Provinciale Staten om de invulling per domein te bespreken en nader uit te werken. Daarnaast biedt deze werkwijze ook de mogelijkheid om, waar mogelijk met maatschappelijke partners, het Brabantse bedrijfsleven en Brabantse kennis- en onderwijsinstellingen tot concrete projecten en bijbehorende businesscases te komen. De provincie zal de komende periode actief naar samenwerking met partners zoeken. De investeringen dienen gericht te zijn op de beoogde structuurversterking en verduurzaming van het vestigingsen leefklimaat van Brabant in het licht van het streven naar een innovatieve kennis- en innovatieregio. Meer dan in het Investeringsprogramma is, is de provinciale Essent het geval inzet gericht op de ruimtelijkeconomische aspecten van het vestigingsklimaat de kwaliteit van de Brabantse leefomgeving. Deze focus vloeit voort uit de Agenda en van Brabant en past bij het daarin geformuleerde prohel van de provincie. Vernieuwende aanpak De investeringsstrategie kent vijf investeringsdomeinen, die niet alleen stuk voor stuk hun eigen integrerende samenhang hebben maar waartussen ook diverse kruisverbanden bestaan. Deze samenhang en verbanden overstijgen van maatschappelijke sectoren. Vanuit de dynamiek processen in en buiten Brabant wordt gestreefd naar een meer horizontale, programmatische aanpak. Een belangrijk deel van de strategische uitdagingen en apgaven die in het kader van de Agenda van Brabant zijn qeidentiliceerd. spelen zich immers af rond de grensvlakken van sectoren, of het nu gaat om vergroening van de ecanomie, het vergroten van de kenniscomponent economie, in de Brabantse kwesties van biodiversiteitsverlies, mobiliteit, kwaliteit van de leefomgeving, regionale verstedelijking en landschappelijke verrornrnelinq.p Gestreefd wordt naar een benadering die breekt met een sectorale insteek en juist vanuit de dynamiek van maatschappelijke processen komt tot dwarsverbanden tussen sectoren 015 economie, natuur, onderwijs, cultuur en ruimtelijke ontwikkeling. Denk bijvaorbeeld aan de inzet voor BrabantStad Culturele Hoofdstad 2018 dat meer is dan een sectorale cultuuropgave, maar alleen kan slagen 015 er verbinding wordt gelegd met ruimtelijke en economische ontwikkelingen. Het gaat om een ge'integreerde aanpak. Voorliggende investeringsstrategie betreft een voorstel op hoofdlijnen. Verdere invulling aan concrete voarstellen binnen de domeinen vindt na de zomer plaats. Per investeringsdomein zijn mogelijke investeringen benoemd die op korte termijn (zeker voor maart 2011 en zo veel eerder 015 mogelijk) kunnen worden geconcretiseerd 015 een eerste tranche van het investeringsprogramma (zie tevens paragraaf 5). Kennis: duurzame innovatie en slimme ambachtelijkheid De ambitie van de Agenda van Brabant is er op gericht bi] de top van de [industriele] kennis- en innovatieregio's in Europa te (blijven) behoren. Daarbij hoort een publiek innovatiebeleid, gericht op versterking van de innovatie, creativiteit en het Brabants ondernemerschap. Het past bovendien bij de kerntaken van de provincie. De provincie is bi] uitstek geequipeerd om regionaal-economisch beleid varm te geven in nauwe samenwerking met de grote steden, het Brabants bedrijfsleven en de Brabantse onderwijs- en kennisinstellingen. De krijtlijnen voor een dergelijk innovatiebeleid zijn te vinden in de WRR-studie "Innovatie in viervoud" waarin het organiseren van vitale samenwerking tussen onderwijs, ondernemerschap en overheid centraal staat, evenals het uitlokken van verrassing, het richten op uitdagers en het afdwingen van nieuwe combinaties tussen sectoren. Bijvoorbeeld tussen de typisch Brabantse traditie van het maken high-tech, cultuur en design. 5 Ielos. PON, BOM en SER Brobont, Don denk je oon Brobantl, Tilburg, [onuori

128 Experimenteren samenwerking door Clustervorming wordt gezien 015 een van de instrumenten om de kennis-kunde-kassaketen in branches en sectoren te versterken. Een campus in combinatie met een cluster heeft het beoogde structuurversterkende effect. Binnen het strategische concept van campus- en clusterontwikkeling kan ook een koppeling worden gelegd met kansen voor "Praktische techno/og;sche vooruitgang ls anno 20 J0 het resu/taat van de lnteractie, de kru;sbestu;v;ng, de samenwerk;ng van ontelbare bedr;;ven, unlversiteiten en onderzoeks;nst;tuten verspre;d over de he/e wereld. We kunnen kenn;s alleen vermeerderen door kennl«te de/en. N;euwe strategische ideeen, n;et alleen op techn;sch gebied, worden steeds vaker geboren ln het veld, n;et aan de top. Daar, aan de frontlinie, moeten mensen z;ch vrii voe/en om te leren, om te exper;menteren, om nieuwe vormen van samenwerk;ng aan te gaan." Harry Hendriks, voorzitter directie Philips Nederland, 2010 Het stimuleren en ondersteunen van valorisatie van kennis via open innovatie is noodzokelijk om de ambitie van de agenda waar te kunnen maken. Daarbij dient te worden aangesloten bii de Iypische behoeften en kansen in het Brabants bedrijlsleven en de Brabantse onderwijsen kennisinstellingen. Een kansrijke investeringslijn is de verdere ontwikkeling van de open-innovatieaanpak via Brabant op het terrein van duurzame energie. Het betreft dan mogelijkheden op het gebied van high-tech (50Iarenergy), automotive (elektrisch rijden en decentrale netwerken) en agro-food en logistiek (biomassa). Kennis, innovatie, clustervorming en vergroening van de economie komen hier samen. Hechte relaties in de keten Kennis en productie hebben elkaar nodig, en kunnen elkaars aanwezigheid versterken. Een aansprekend voorbeeld is ASML met haar sterke regionale toeleveranciersketen. ASML is wereldmarktleider op basis van haar technologische voorsprong. High tech in optima forma. Haar machines bestaaan grotendeels uit modules die in het regionale MKB worden gefabriceerd. In die bedrijven is een sterke mix van WO-HBO-MBO medewerkers aanwezig. Bijzonder is ook de wederzijdse afhankelijkheid tussen ASML en haar toeleveranciers. ASML vraagt het regionale MKB innovaties te ontwikkelen. het campusconcept. Campusontwikkeling is een belangrijk middel voor het structureel vergroten van de kenniscomponent in de Brabantse economie. Versterking van de economie wordt ) verkregen door bundeling van krachten en flexibiliteit Bij de inzet op campusontwikkeling is het noodzakelijk in konsrijke economische clusters en het leggen van te komen tot een regionale, liefst grensoverschrijdende, verbindingen tussen verschillende clusters. Kansrijke agendavorming. De kans op wildgroei van (Iokale) economische clusters in Brabant zijn maintenance, valleys en campussen is ook in Brabant levensgroot logistiek, agro-food, lile sciences, pharma, automotive design en high tech. Belangrijk voor campusontwikkeling is dat deze niet ge'tsoleerd gaat plaats vinden, maar wordt gekoppeld aan (krachtige) clusters. aanwezig. Campussen schieten 015 paddestoelen uit de grond. Het gaat om heldere keuzen ten aanzien van de meest kansrijke clusters, die ook in Europees opzicht duidelijk toegevoegde waarde hebben en structuurversterkend zijn voor de regionale economie. Zoals SER Brabant terecht opmerkt dient de lat hoog te liggen. 6 ) 104

129 Campusontwikkeling moet in feite worden gezien als een De bereikbare regio samenhangend strategisch concept in het kader van de Agenda voor Brabant. Bij de verdere ontwikkeling van Naast het innovatieve vermogen vormt bereikbaarheid een van de meest bepalende factoren achter het concept is de aanwezigheid en directe betrokkenheid een succesvolle regionale economie. Dat geldt in het bijzonder voor Brabant, met haar sterke logistieke van een grote trekker van belang, zowel aan de bedrijvenkant [bi] voorkeur multinational) als aan de kenniskant (MBO, HBO en/of universiteit). sector, internationale orientotie en strategische ligging tussen Randstad, Vlaamse Ruit en Ruhrgebied en de havens van Rotterdam en Antwerpen. De focus in dit investeringsdomein is erop gericht de (inter)nationale en intraregionale bereikbaarheid van de regio te optimaliseren. Mogelijke tranche Investeren richting eerste in de kennisinfrastructuur Brabant is een belangrijke vervoersschakel in Noordwest-Europa. Brabant ligt aan vitale en drukke verkeerscorridors die de Randstad maar ook Vlaanderen verbinden met Zuid Nederland en het verdere Europese achterland. Alleen al rond Eindhoven komen zes snelwegen bij elkaar. Dit kruispunt van infrastructuur van Brabant is van cruciaal belang is niet alleen van groot belang voor het bereikbaar voor het welslagen van de ambitie als houden van de Mainportregio's [industriele) kennis- en innovatieregio. Amsterdam, Rotterdam en Antwerpen, maar ook voor ontsluiting van de Vanuit de specifieke rol en positie van aangrenzende regio's als Greenport Venlo en het snel de provincie kan worden gedacht aan groeiende Agrofoodcluster aan de noord-oostkant het optimaliseren van de vestigingscon- van de regio rond Uden-Veghel. De bereikbaaarheid dities voor kennisintensieve bedrijvig- van de Zuidoostvleugel (waaronder de wegenruit heid. Het gaat dan om investeringen in rond Eindhoven-Helmond) is een belangrijke kansrijke economische clusters, het voorwaarde voor de verdere ontwikkeling van de aantrekken van kennisinstellingen, Brainport. De regio zelf profiteert optimaal van de wetenschappelijke corridors als ontsluiting voor zowel het personen- en onderzoeksinstellingen, door middel van publieke (wegen en OVI als het goederenvervoer naar andere R&D gelden en het stimuleren van de delen van Nederland en het verdere achterland. open-innovatieaanpak. Concreet kan Daarnaast vervullen onderdelen van de corridors een essentiele functie voor het regionale verkeer. gedacht worden aan financiele bijdragen voor vestiging van kennis en researchcentra, waardoor zowel het Uit de Netwerkanalyse BrabantStad (2006) blijkt 015 gevolg van de forse ontwikkeling fundamentele als toegepaste onderzoek in de verschillende kansrijke kennisclusters (high tech systemen & materialen, food & nutrition, life sciences & medische technologie) een impuls krijgt. Vestiging van kennis- en researchcentra kan een aantrekkende werking hebben op toeleverende (MKB) bedrijvigheid in de regio. Daarnaast kan gedacht worden aan investeringen in open-innovatie aanpak met behulp van het concept 'campusontwikkeling'. van het personenen goederenvervoer richting 2020 de bereikbaarheid van Brabant ernstig onder druk komt te staan. Vervoersstromen nemen toe en de corridors moeten een alsmaar toenemende nationale en internationale verkeersdrukte verwerken. Mede ter verhoging van het draagvlak voor economische clustervorming en sociaal-culturele voorzieningen van formaat, vraagt dit om investeringen in infrastructuur tussen de omliggende stedelijke netwerken. Ook bereikbaarheid binnen de regio is van belang, niet alleen cls onderdeel van de kwaliteit van leefomgeving (zie verderop) maar ook als middel om 6 SER Brobont, Kennis werktl, 's-hertoqenbosch, oktober

130 de gewenste regionole economische wisselwerking en sociole somenhong te stimuleren. Doarnoost zijn oonzienlijke verdichtingen en kwoliteitsverhogingen von het grondgebruik op knooppunten en onderszins goed ontsloten economische toplocoties in Brobont(Stod) belonqrijk. Doarbij stoot niet de outo centrool, moar wordt de krocht von olle modoliteiten optimool benut. De kern von de oonpok is een optimool functionerend -infrostruduurnetwerk (weg, spoor, woter) voor personen- en goederenvervoer. Regelmotig, frequent, betrouwboar en toegonkelijk openboar vervoer tussen deze locoties, bijvoorbeeld door vrijliggende infrostructuur, is von belong, en om de doorgoonde wegen te ontlosten en om het gebruik von hulpbronnen en de uitstoot von schodelijke stoffen te verminderen. Mogelijke richting eerste tranche Voor de bereikbaarheidsproblematiek in Noord-Brabant aanpak vormt de integrale in de Zuidoost-vleugel Brabantstad een cruciaal onderdeel, z:owel voor de regio Zuidoost-Brabant als voor de verbinding tussen de verschillende mainports en stedelijke netwerken in Nederland. Met de Minister van Verkeer en Waterstaat is afgesproken om prioriteit te geven aan de bereikbaarheid van de economische gebieden in de Zuidoostvleugel van BrabantStad (Eindhoven/Helmond en omstreken). Daartoe is een integraal maatregelenpakket ontwikkeld van niet alleen bereikbaarheidsmaatregelen, maar ook maatregelen gericht op het versterken van de ecologische en ruimtelijke structuur. Inmiddels is een MIRT-verkenning uitgevoerd (Meerjarenprogramma Infrastructuur Ruimte en Transport) die de komende tijd verder wordt uitgewerkt. maatregelenpakket Belangrijk onderdeel uit het vormt de wegenruit rond Eindhoven. Investeringen in de Zuidoostvleugel z:ijnnoodz:akelijk, maar niet voldoende. Ook spoorprojecten (Robel), HOV-projecten (Noordoost- Brabant) en infrastructuur-assen z:oals de AS9 en AS8 z:ijnbelangrijk voor de (inter)nationale bereikbaarheid van de regio. Datz:elfde geldt voor enkele onderdelen van de regionale weginfrastructuur, z:oalsde N6S en N279. De N279 bijvoorbeeld vormt een belangrijke schakel in het wegennet van Oost-Brabant. Capaciteitsverhoging leidt onder andere tot ontlasting van het onderliggende wegennet en kan ruimtelijke, ecologische en landschappelijke winst opleveren. 106

131 Met Leefklimaat: topvoorzieningen Een goed leefklimaat hangt nauw samen met de kwaliteit van de sociale en culturele leefomgeving. Een goede sportieve en culturele infrastructuur zorgt - naast het bevorderen van de maatschappelijke binding - voor een bruisende omgeving. Topvoorzieningen op het gebied van sport en cultuur zijn onderscheidende criteria die de internationale uitstraling en aantrekkingskracht en daarmee de concurrentiepositie van Brabant vergroten. Sport en cultuurtalenten versterken de aantrekkingskracht van onze regio. betrekking tot topvoorzieningen voor sport kan enerzijds worden aangesloten op het door het kabinet en NOC*NSF vastgestelde 'Olympisch plori'. Anderzijds bij diverse initiatieven voor topsportaccommodaties door gemeenten en sportorganisaties. Met een keuze voor een aantal Brabantse kernsporten kan focus worden aangebracht in de provinciale inzet.? Het gaat hierbij niet enkel om de bouw van topvoorzieningen en accommodaties, maar om de bredere inbedding in de ruimtelijke context (Ieefomgeving) en de aanhaking op het mobiliteitssysteem [bereikbore regio). Er kan immers grote ruimtedruk ontstaan als er gekeken wordt naar de eisen van mobiliteit, accommodaties en huisvesting. Tegelijkertijd biedt dit ook kansen. Het verplaatsen van de vele bezoekers vraagt veel van een vervoersysteem. Verbetering van deze infrastructuur is cruciaal om aan de voorwaarden van de Spelen te kunnen voldoen. Het kan ook helpen een aantal vraagstukken op een duurzame manier op te lossen. Daarbij kan gedacht worden aan de bereikbaarheid, het tegengaan van de vervlokking en vervlakking van het Brabants mozoiek. de kwaliteit van het landschap en de natuur. Op cultureel gebied is de kandidaatsstelling van BrabantStad ols Europese Culturele Hoofdstad 2018 van belang. Uit onderzoek blijkt dat deze titel (gemiddeld) een blijvend effecl heeft op de vitaliteit van de regio en daarmee op het vestigings- en investeringsklimaat voor bedrijven en de aantrekkingskracht op hoogopgeleiden. Het fungeert ols het ware als een 'deeltjesversneller' voor lopende ontwikkelingen. Zodoende kan een compleet en onderscheidend cultureel palet worden aangeboden. Niet alleen aan de Brabantse burgers, maar ook aan de bezoekers van buiten Brabant. Het cultureel aanbod wordt naar een hoger plan getild. Daarmee wordt een krachtige profilering van Brabant gestimuleerd. Mogelijke richting eerste tranche Om het culturele en sportklimaat van de regio te versterken en op een hoger, internationaal plan te krijgen, kan concreet worden ingezet op Brabant- Stad Culturele Hoofdstad 2018 en Olympisch Plan Brabant. De provincie en de partners binnen BrabantStad hebben de gezamenlijke ambitie om Culturele Hoofdstad in 2018 te worden waarmee een krachtiger profilering als moza'iekmetropool kan onstaan. Het biedt een krachtige impuls aan vijf steden en hun regio, teneinde een aantrekkelijke, diverse en cultuurrijke moza'iekmetropool BrabantStad te realiseren. De integrale ontwikkeling van de culturele infrastructuur is een belangrijke vestigingsfactor voor bewoners, bedrijven, studenten en bezoekreden voor recreanten en toeristen in deze metropool. Daarnaast versterkt het de internationale uitstraling en zichtbaarheid van de regio als kwaliteitsvol, modern en dynamisch woon, werk, studie- en verblijfsgebied. In aansluiting op het Olypisch Plan 2028 werkt Brabant aan verdere bevordering van de uitstraling van Noord Brabant door topsport. Gezien de ondergemiddelde score van Brabant op het gebied van topsportaccommodaties, zijn investeringen in topsportaccommodaties gewenst. Om te komen tot een actieplan sport tot 2016 zal gezamenlijk worden opgetrokken met Brabantstad, sportbonden, onderwijs en bedrijfsleven. 7 Gedacht kan worden aan een keuze voor kernsporten (wielrennen, hippische sport, voetbal, zwemmen, hockey en mogelijk atletiek en turnen). 107

132 Brabants moza"iek Van cruciaal belang in het licht van de Agenda van Brabant is aandacht voor het bijzondere woon- en leefmilieu in de regio. De aantrekkingskracht van de Brabantse steden, dorpen en het platteland is belangrijk voor zowel de Brabanders zelf ols voor bezoekers van buiten: studenten, 'creative people' en kenniswerkers. De creatie van internationaal wervende centraal-stedelijke en landelijke topmilieus ten behoeve van draagvlakvergroting en kwaliteitsverhoging van de belangrijkste regionaal-stedelijke clusters in Brabant is een belangrijke opgave in dit verband. Het fijnmazig rnozoiek van stad en land in Brabant biedt voldoende aanknopingspunten voor de nieuwe opgave in het licht van de Agenda van Brabant. De stad en het landschap zijn altijd binnen handbereik en omgekeerd. Het mozoiek moet worden behouden en verder ontwikkeld. Dit doen we door de identiteit van stad en land leidend te laten zijn voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Steden stadser en dorpen dorpser. Daarbij rekening houdend met het vraagstuk van bevolkingskrimp dat zich het eerste zal manifesteren aan de 'randen' van Brabant. Als gevolg hiervan wordt de verstedelijkingsopgave gedifferentieerder en bestaat naast groei en uitbreiding ook uit herstructurering en transformatie van bestaand bebouwd gebied. Het gaat om een duurzame samenhang van de typische combinatie van stad en land in Brabant. BrabantStad en de (Iopende) reconstructie van het buitengebied zijn belangrijke instrumenten om die samenhang op lange termijn te borgen. Bezoekers van Brabant en de Brabanders zelf houden van het platteland. De afwisseling van boerderijen, beken en natuurgebieden zorgt voor een aantrekkelijk landschap. Door natuurontwikkeling, hermeandering van beken en de uitbreiding van recreatieve voorzieningen krijgen stads- en dorpsbewoners in Brabant meer mogelijkheden om van het platteland te genieten. Een andere belangrijke waarde van het Brabants mozoiek is het cultureel erfgoed in een regiospecifieke landschappelijke omgeving. De revitalisering van Brabants' religieus en industrieel erfgoed in het buitengebied kan een belangrijke impuls vormen om tegemoet te komen aan de vraag naar bijzondere woon- en werkmilieus. Het cultuurhistorisch en industrieel erfgoed biedt een gegarandeerd regiospecifieke benadering met een opgave (woon- en werkmilieus) die maar al te vaak als generiek wordt beschouwd. Het erfgoed heeft uitstekende meerwaarde voor de kenniseconomie in Noord-Brabant. Kloosters, landgoederen, kazernes, klinieken, fabrieken, kostscholen, maar ook boerderijen vormen een aantrekkelijke en ontspannen setting voor vergaderen, ontmoeten en contemplatie. Daarnaast vormen ze een krachtig beeldmerk waarmee bedrijven en kennis- en onderwijsinstellingen zich kunnen afficheren naar de buitenwereld. Mogelijke richting eerste tranche Om de kenmerkende samenhang van stad en land in Brabant te versterken kan worden ingezet op herbestemming en herontwikkeling van een aantal structuurbepalende identiteitsdragers. Het Brabants moza iek bestaat uit diverse elementen die landelijk uniek zijn. Zo behoren de talloze monumentale kloostercomplexen die verspreid over de provincie voorkomen tot oude tekens die lijken opgericht om de afkalving van het Rijke Roomse Leven te trotseren. Ze geven kleur aan de 'stoffering' van het Brabants landschap en structuur aan de Brabantse topografie. Er zijn zo'n negentig orden in Brabant. Bij een kwart van de kloosters wordt inmiddels nagedacht over een mogelijk nieuwe bestemming. Het zou mooi zijn als dat economisch zo wordt georganiseerd dat de ziel van de gebouwen behouden blijft, en ze tegelijkertijd een bestemming krijgen die kan bijdragen aan de kenniseconomie. Het kloosterleven is prima te combineren met de economie van zorg, educatie, spirituele ontwikkeling en arbeidstraining. De provincie kan door gerichte investeringen bijdragen aan een zorgvuldige herbestemming van dit voor Brabant zo kenmerkende religieus erfgoed en daarmee tevens de identiteit van het Brabantse platteland op vernieuwende manier behouden, in het licht van de Agenda van Brabant. 108

133 1.. '. ~ I '. '....

134 Natuur en landschap Daarbij gaat het niet om een gerichtheid op natuur sec, Tegenover de hoogstedelijke cultuur en concentraties maar op de Brabantse landschapsontwikkeling als geheel. In de Structuurvisie (SVRO) kiest de provincie voor van voorzieningen bieden de hoogwaardige groenblauwe structuren van Brabant een landschappelijke ontwikkelen met ruimtelijke kwaliteit. Natuur en landschap omgeving dat op complementaire wijze denk- en leef- spelen daarbij een grote rol. De provincie geeft vanuit ruimte biedt aan Brabanders en mensen van buiten het provinciale belang prioriteit aan een robuuste groen- Brabant. Bezoekers van Brabant en de Brabanders zelf houden van het platteland. De afwisseling van blauwe structuur. Deze structuur bestaat uit de kerngebieden voor water (zoals de beken) en natuur (de boerderijen, beken en natuurgebieden zorgt voor een Ecologische Hoofdstructuur) en de aanliggende gebieden aantrekkelijk landschap. Brabanders zijn erg gehecht die de structuur robuust maken en verbinden, aan de landelijke contramal die tegenwicht biedt aan de zogenaamde groenblauwe mantel. Door de prioritaire inzet de hectiek van alledag in de stad. Daar hoort een op de groenblauwe structuur maakt de provincie een robuuste groenstructuur en een vitaallandschap bi]. schaalsprong met haar inzet voor natuur en landschap. Daar hoort een robuuste groenstructuur en een vitaal Brabant versterkt hiermee een kwalitatief hoogwaardige landschap bi], waaronder met name een gezonden leefomgeving voor burgers en bedrijven. water-, bodem- en luchtkwaliteit, behoud en versterking van biodiversiteit en gezonde eco-systemen. De provincie pakt de grofmazige provinciale structuren, de gemeenten de fijnmazige landschappelijke structuren. Verschillende uitvoeringsstrategieen zijn noodzakelijk, uiteenlopend van het behouden van gebieden met bijzondere natuur - en landschapskwaliteiten; het ontwikkelen en toevoegen van nieuwe ruimtelijke Verfraaiing van Brabant "De meest complexe opgave voor de toekomst ;s ;u;st om door ru;mteli;ke verzoen;ng het Brabantse platteland econom;sch te laten floreren en leefbaar te houden [...1De verfraa;;ng van het Brabantse landschap is een zaak van heel lange adem dle 50 tot J 00 ;aar kost en nog eens 50 ;aar als we zin hebben. Dat vergt een verander;ng van mentalite;t en houd;ng." kwaliteiten en het saneren van plekken die verrommeld zijn. De realisatie van nieuwe natuur (EHS) inclusief de benodigde milieuomstandigheden, is en blijft een belangrijk project binnen de groenblauwe structuur. Hierbij is het Rijk de belangrijkste en grootse financier. De realisatie van de robuuste groenblauwe structuur in Brabant vindt ploots via integrale gebiedsontwikkeling zoals de reconstructie landelijk gebied, de gebiedsagenda die is opgesteld in het kader van het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) en de voorgestelde ontwikkeling in de Structuurvisie in gebieden als De Beerze en de Brabantse Wal. Het versterken van de kwaliteit van het Dirk Sijmans, Rijksadviseur voor het Landschap, 2009 landschap vindt plaats via integrale gebiedsontwikkeling en provinciale landschappen. In deze gebiedsgerichte aanpak komt het provinciale bod voor natuur en landschap samen met rijk, regio en bedrijfsleven. 110

135 Mogelijke richting eerste tranche Door selectieve investeringen in de toekomst van de groenblauwe structuur (planet) wordt tevens ge'investeerd in profit en people. Naast ruimte voor biodiversiteit en klimaatadaptatie krijgt de leefomgeving voor burgers, recreanten en bedrijven een impuls. Een kostbaar bezit voor een complete kennisregio. Mogelijke investeringsprojecten z:ijn de 3 provinciale landschappen (de Maashorst, de Brabantse Wal en Het Groene Woud), de integrale gebiedsontwikkeling Oostelijke Langstraat en de focusprojecten uit de reconstructie van het Brabantse buitengebied. Het gaat om projecten van provinciaal belang op het vlak van verwerving en inrichting van nieuwe natuur, ontsnippering (natuur/water en infra), robuuste verbindingen voor natuur en recreatieve poorten. Investeringen z:ijn gericht op een schaalsprong voor natuurlijk Brabant. Zo wordt in provinciaal Landschap De Maashorst het grootste aaneengesloten natuurgebied van Brabant gerealiseerd. 111

136 5 Vervolg- ~ proces

137 Vervolgproces Samen met u en onze partners uit overheid, onderwijs, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties gaan wil aan de slag om de investeringsstrategie te concretiseren en verder uit te werken. Voorop staat dat uw Provinciale Staten actief invulling kunnen geven aan het budgetrecht en daarmee samenhangende, kaderstellende rol. Binnen de door de Staten vastgestelde kaders geven wij als provinciebestuur concreet invulling aan de investeringsstrategie. Daartoe zal de komende periode worden gewerkt aan: Beslisregels investeringsagenda tranche investeringen, en uitwerking eerste Een samenhangend pakket van investeringen beredeneerd vanuit de vijf investeringsdomeinen; Concrete maatregelen per domein (projecten, programma's etc.) en de verhouding tot het in deze notitie opgenomen afwegingskader; Per beleidscase zal inzichtelijk worden gemaakt waarom wij als provincie het verschil maken, wat de (maatschappelijk) effecten van de voorgestelde investeringen zijn (inclusief tijdpad) en per maatregel een voorstel voor samenwerking met onze partners (rol provincie per investeringsdomein, bijdrage in termen van geld en capaciteit van onze partners, etc);. Hnonciele uitwerking van de genoemde domeinen: op basis van de hoofdlijnen in dit voorstel zal de investeringsstrategie financieel verder worden uitgewerkt in een voorstel voor een eerste tranche aan investeringen. In het najaar zal de provincie de investeringsstrategie nader concretiseren. Enerzijds zullen concrete spelregels worden uitgewerkt in beslisregels. Deze zijn gebaseerd op de criteria zoals gepresenteerd in de investeringsstrategie. Anderzijds eerste tranche investeringsporgramma zal de provincie een invullen. In september 2010 bespreken Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten een eerste voorzet hiertoe. De eerste tranche zal zijn opgebouwd uit een aantal projecten dat past binnen de investeringsdomeinen waarvan is aangetoond dat ze significant bijdragen aan realisatie van de doelstellingen zoals beoogd met de Agenda. Tevensdient de uitvoering van deze projecten te worden gestart op korte termijn

138 Colofon Contact Provincie Noord-Brabant Projectteam Agenda van Brabant Telefoon (073) Tekstredactie Communicatiebureau Textuur Grafisch ontwerp Van Riet Ontvverpers Kaartbeelden en collages.fabric Juli

139 ( "I Provincie Noord-Brabant c'c Postadres Provincie Noord-Brabant Postbus "\ 5200 MC 's-hertogenbosch Telefoon (073) (".., f"'c> "",1 0 '0/",(