RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ DE FLIEREFLUITER

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ DE FLIEREFLUITER School: Montessorischool De Flierefluiter Plaats: Zwaag BRIN-nummer: 15VF Onderzoek uitgevoerd op: 23 februari 2009 Conceptrapport verzonden op: 9 maart 2009 Rapport vastgesteld te Haarlem op: 3 juni 2009 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.

2 1. ONDERZOEK Onderzoek De inspectie heeft op 23 februari 2009 een onderzoek uitgevoerd op De Flierefluiter om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs. Aanleiding De aanleiding was het volgende. In een onderzoek uitgevoerd op 12 februari 2007 bleek sprake te zijn van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs. Geconstateerd is daarbij dat er sprake was van risicovol onderwijs. In het kader van het geïntensiveerde toezicht is een heronderzoek naar de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs uitgevoerd. Gesprek met bevoegd gezag Op 19 augustus 2008 heeft de inspectie dit met het bevoegd gezag besproken. Namens het bevoegd gezag was aanwezig de heer J. Schouten (voorzitter). Onderzoeksmethode Deze rapportage is gebaseerd op: - Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. - Analyse van de eigen rapportage van de school ( verslag plan van aanpak kwaliteitsprofiel ). - Onderzoek op locatie, waarbij o schooldocumenten, waaronder opbrengstgegevens zijn bestudeerd; o de onderwijspraktijk is geobserveerd; o gesprekken met de directeur (tevens vervangend zorgcoördinator) en met leraren zijn gehouden. Toezichtkader Het onderzoek is uitgevoerd op basis van het Toezichtkader Primair Onderwijs 2005, alsmede de aanvullende normeringen die opgenomen zijn in de notitie analyse en waarderingen van opbrengsten, versie oktober Deze documenten zijn te vinden op Uit het waarderingskader zijn, naast de opbrengsten (alle indicatoren beoordeeld in verband met continuïteit ten opzichte van vorige onderzoek), indicatoren onderzocht uit de volgende aspecten: kwaliteitszorg, aanbod, tijd, didactisch handelen, afstemming, actieve en zelfstandige rol van leerlingen en zorg en begeleiding, inclusief toetsinstrumenten. De meeste beoordeelde indicatoren maken deel uit van de set normindicatoren die in eerste instantie bepalend zijn voor het totaaloordeel. Vijf indicatoren van de aspecten tijd (indicatoren 4.4 en 4.5), afstemming (indicator 7.1) en zorg (indicatoren 11.2 en 11.4) zijn toegevoegd omwille van de continuïteit in het toezicht; in het inspectierapport van 2007 werden deze indicatoren als onvoldoende beoordeeld. Om dezelfde reden is het aspect kwaliteitszorg toegevoegd; in 2007 werden de meeste indicatoren van dit aspect als onvoldoende beoordeeld.

3 Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek. Eerst wordt een algemeen beeld geschetst met nadruk op de positieve ontwikkelingen op de school. Vervolgens worden de tekortkomingen toegelicht. In hoofdstuk 3 volgt de conclusie uit het onderzoek en het vervolg van het toezicht, in de vorm van het toezichtarrangement.

4 2. BEVINDINGEN Kwaliteit Legenda: In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen dit heeft geleid. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de indicator bijdraagt aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten). Oordelen op indicatoren Opbrengsten 12.1* De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 13.1* De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht 13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar. 5 Kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 1.6 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het onderwijs. 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. Leerstofaanbod 3.1* De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4* De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand.

5 Tijd 4.1 De school heeft voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde onderwijstijd gepland conform het landelijk gemiddelde van scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Didactisch handelen 6.1* De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3* De leraren leggen duidelijk uit. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1* De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Begeleiding 10.1* De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg en begeleiding 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3* De school voert de zorg planmatig uit De school gaat de effecten van de zorg na. *normindicator

6 Onderbouwing Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op De Flierefluiter is in 2007 tijdens een onaangekondigd onderzoek als risicovol beoordeeld. Dit oordeel berustte vooral op de constatering dat de eindopbrengsten maar net voldoende waren, de tussenopbrengsten niet te beoordelen en het onderwijs enkele belangrijke tekortkomingen kende. Deze tekortkomingen betroffen onderdelen van het leerstofaanbod, de leertijd, de afstemming en de zorg en begeleiding. De kwaliteitszorg werd op vrijwel alle punten als onvoldoende beoordeeld. Tijdens dit heronderzoek constateert de inspectie dat de school zich op een aantal belangrijke onderdelen heeft verbeterd. Ten eerste op het gebied van de opbrengsten. De tussenopbrengsten zijn nu wél te beoordelen omdat de school een toets voor rekenen en wiskunde voor groep 4 heeft ingevoerd. De tussenresultaten zijn als voldoende beoordeeld, omdat de school op drie van de vijf toetsen die de inspectie bij de beoordeling betrekt, boven de ondergrens scoort: rekenen en wiskunde in groep 4 en 6 en begrijpend lezen in groep 6. Tevens is het percentage vertraagde leerlingen (vanwege bouwverlenging ) verminderd, zodat dit percentage niet meer afwijkt van het landelijk beeld. Ten tweede heeft de school onderdelen van de begeleiding en de zorg versterkt: er is inmiddels sprake van een dekkend systeem van landelijk genormeerde instrumenten voor het volgen van de ontwikkeling van de leerlingen en in het zorgsysteem is de evaluatie van handelingsplannen als vast element opgenomen. In de derde plaats is zichtbaar dat de school de beschikbare tijd voor leren beter benut. Het werktempo van de leerlingen ligt hoger dan voorheen, mede omdat de leidsters hieraan hogere eisen zijn gaan stellen. Een belangrijke schoolafspraak is in dit verband dat de leerlingen nu in beginsel werken in het rekenboek dat past bij hun leerjaar. Dit heeft als gevolg dat de meeste leerlingen nu wel de leerinhouden tot en met het eindniveau van leerjaar 8 aangeboden krijgen. Daarnaast tracht de school de resultaten bij rekenen te verbeteren door meer groepsinstructies in te plannen. Tot slot: in 2007 noemde de inspectie als verklaring voor de geconstateerde tekortkomingen een tekortschietende kwaliteitszorg. Ook op dit aspect laat de school enkele positieve ontwikkelingen zien. Vanuit een meer opbrengstgerichte houding heeft de school werk gemaakt van het regelmatig evalueren van de opbrengsten en men trekt hier, met name ten aanzien van rekenen en wiskunde, ook conclusies uit. Voorts werkt de school nu planmatiger aan verbeteractiviteiten, hetgeen geresulteerd heeft in bovengenoemde verbeteringen. De inspectie legt dus ook in het onderhavige onderzoek een koppeling (maar nu een positieve) tussen het niveau van de kwaliteitszorg en de kwaliteit van het onderwijs. Ondanks de geconstateerde verbeteringen blijft de onderwijskwaliteit op De Flierefluiter nog wel kwetsbaar. De eindopbrengsten laten een (over drie jaar gerekend) voldoende, maar wel wisselend beeld zien. In 2006 lagen de opbrengsten, gemeten met de Cito-Entreetoets, net

7 boven de ondergrens, in 2007 lagen de opbrengsten ruim boven de ondergrens, maar in 2008 lagen ze eronder. Wat opvalt is, dat de onderdelen rekenen en spelling steeds achterblijven bij de resultaten op de andere onderdelen. De tussenopbrengsten op het gebied van technisch lezen kan de inspectie (vanwege het ontbreken van normen voor de periode waarin de school de toetsen dit schooljaar heeft afgenomen) formeel niet beoordelen, maar de resultaten van groep 4 lijken wel aan de lage kant te liggen. Daarnaast ziet de inspectie nog belangrijke tekortkomingen in het onderwijsproces. Met name in de zorg is verbetering geboden. Andere aandachtspunten zijn te vinden in de afstemming en de kwaliteitszorg. Toelichting bij de geconstateerde tekortkomingen: Opbrengsten Voor de achterblijvende eindopbrengsten bij rekenen en spelling noemt de inspectie een aantal mogelijke oorzaken: - Tot voor kort werkten de leerlingen in hun eigen (soms te lage) tempo de reken- en spellinglessen door, met als gevolg dat te veel leerlingen een achterstand opliepen. - Leerlingen kregen te weinig (directe) instructie, te veel werd vertrouwd op het vermogen van de leerlingen zich zelfstandig de leerstof eigen te maken. - De school bood hulp van onvoldoende kwaliteit aan leerlingen met geconstateerde achterstanden. Nu de school haar ambitieniveau heeft verhoogd, meetbare opbrengstdoelen heeft geformuleerd voor de eindresultaten en een aantal verbeteringen in het onderwijsproces is aangebracht, mag redelijkerwijs verwacht worden dat de eindopbrengsten in de toekomst zullen stijgen. Dat de tussenopbrengsten voor rekenen als voldoende zijn beoordeeld, is mogelijk een positieve indicatie. Voor leerlingen die met een sterk van de groep afwijkende leerlijn werken, heeft de school nog geen ontwikkelingsperspectief vastgesteld, met concreet geformuleerde tussendoelen en een vertaling naar gepland aanbod. Door het ontbreken daarvan kan niet vastgesteld worden of deze leerlingen zich conform hun mogelijkheden ontwikkelen. Daarom beoordeelt de inspectie de betreffende indicator (13.2) als onvoldoende. Zorg De school heeft zich ten aanzien van de kwaliteit van de zorg wel verbeterd. Zo is er een protocol geschreven voor het opstellen van en het werken met handelingsplannen, is een nieuw handelingsplanformat in gebruik genomen en is de procedure voor de groepsbesprekingen aangescherpt. Toch zijn er in de praktijk nog enkele belangrijke tekortkomingen zichtbaar. In de eerste plaats ontbreekt na de probleemsignalering in de meeste gevallen nader diagnostisch onderzoek. Daardoor is de doelformulering veelal te algemeen en de geplande hulp te weinig specifiek. In de tweede plaats bevatten de handelingsplannen onvoldoende informatie over wie, wat, waar, wanneer, met als gevolg dat de handelingsplannen de leidsters te weinig sturing geven bij de planning en het (ortho)didactisch handelen. In de derde plaats heeft de inspectie geconstateerd dat, ten tijde van het inspectiebezoek, niet alle gesignaleerde zorgleerlingen planmatige hulp krijgen, soms omdat er tussen het moment van signaleren (januari) en het houden van een groepsbespreking (maart) te veel tijd zit.

8 Afstemming De inspectie beoordeelt indicator 7.1 (De leraren volgen de vorderingen van de leerlingen systematisch) evenals in 2007 als onvoldoende. Hiervoor zijn twee redenen. Ten eerste ontbreekt (nog) een instrument voor het volgen van de sociaal-emotionele ontwikkeling. Ten tweede vindt er geen registratie plaats van de ontwikkeling van de leerlingen op belangrijke taaldomeinen als spreken en luisteren, schrijven (stellen) en taalbeschouwing. Kwaliteitszorg De school heeft een start gemaakt met de opzet van een dekkend systeem om het leren en onderwijzen regelmatig te evalueren. Er is inmiddels een planning van relevante onderwerpen/aspecten. Nu staat de school voor de taak dit systeem concreet in te vullen en uit te voeren. Met behulp van een dergelijk systeem kan de school in de toekomst haar eigen kwaliteit regelmatig beoordelen en verbeteren en wordt men minder afhankelijk van externe rapportages, zoals die van de inspectie. Ook ontbreekt in de zorg voor kwaliteit een systeem van borging. Niet alle gemaakte afspraken en procedures zijn concreet vastgelegd en regelmatige toetsing om na te gaan of betrokkenen nog overeenkomstig de gemaakte afspraken handelen, vindt onvoldoende plaats. Een gevolg hiervan is bijvoorbeeld het eerder genoemde ontbreken van diagnostiek in de zorg; de afspraken hierover staan op papier maar in de praktijk komt het er nog te weinig van. Tot slot, het beleid ten aanzien van de sociale veiligheid is als voldoende beoordeeld vanwege de aanwezigheid van preventief en curatief beleid. Echter, een incidentenregistratie ontbreekt nog evenals een tweejaarlijkse bevraging van leerlingen en personeel naar de veiligheidsbeleving.

9 3. CONCLUSIE EN VERVOLG Oordelen van de inspectie Het onderwijs is over het geheel genomen van voldoende kwaliteit, maar er zijn tekortkomingen in de zorg en afstemming en in de kwaliteitszorg. Daarnaast blijven de eindopbrengsten voor rekenen en wiskunde en spelling nog achter. Toezichtarrangement Op grond van het voorgaande, heeft de inspectie voor het basisarrangement vastgesteld. Dit betekent dat De Flierefluiter het vertrouwen heeft van de Inspectie van het Onderwijs. De inspectie heeft geen reden om het toezicht te verscherpen.