Voordracht voor de raadsvergadering van <datum raadsvergadering>

Transcriptie

1 Gemeenteblad <datum raadsvergadering> Publicatiedatum * Agendapunt * Datum indiening 13 oktober Tekst wordt gepubliceerd in Gemeenteblad Tekst wordt gepubliceerd in Gemeenteblad Onderwerp Initiatiefvoorstel van het raadslid mevrouw Yesilgoz-Zegerius van VVD, getiteld: Een zorgvuldige crisisketen Met deze voordracht stellen wij u voor het volgende besluit te nemen: De gemeenteraad van Amsterdam Gezien het initiatiefvoorstel van het raadslid mevrouw Yesilgoz-Zegerius van VVD, getiteld: Een zorgvuldige crisisketen besluit I. in te stemmen met genoemd initiatiefvoorstel; II. kennis te nemen van de bestuurlijke reactie op genoemd initiatiefvoorstel. Wettelijke grondslag Gemeentewet art. 147a, lid 1 Initiatiefvoorstel Aanleiding Amsterdam heeft een lange traditie van nauwe samenwerking tussen zorg en politie. Mooie voorbeelden van de verbinding tussen zorg en veiligheid zien we bijvoorbeeld bij de drugshulpverlening, aanpak dak- en thuisloosheid en het Programma Top Deze sterke samenwerking uit zich ook in de crisisketen. Een keten rond ernstig verwarde personen die op snelle, professionele en humane wijze naar de psychiatrische spoedopvang gebracht en daar tijdelijk opgevangen worden. Met de grote veranderingen in het sociaal domein en de focus op het betaalbaar houden van de zorg, verandert ook de druk op de crisisketen. De hulp wordt dichterbij de patiënt georganiseerd en er wordt gekeken naar wat iemand zelf nog kan, al dan niet met behulp van de eigen omgeving. Dit betekent niet alleen een cultuuromslag voor de patiënten, zorgbehoevenden en de familie, vrienden en buren, maar deze ontwikkeling houdt vanzelfsprekend ook in dat de bestaande ketens, werkprocessen en instrumenten van de professionals onder 1 In het Coalitieakkoord Amsterdam is van iedereen is opgenomen dat het ProgrammaTop600 uitgebreid wordt tot een Top

2 de loep genomen moeten worden. Het uitgangspunt is dat patiënten zo lang en zoveel mogelijk zelfstandig blijven wonen. In combinatie met bezuinigingen in de hulpverlening en de 24- uursopvang, betekent dit echter wel dat we opnieuw moeten kijken naar de crisisketen en het functioneren ervan. De afgelopen jaren is er sprake van een aanzienlijke stijging van het aantal spoedopnames en meldingen van ernstige overlast door zeer verwarde patiënten. 2 Jaar Aantal incidenten: Overlast door verward/overspannen persoon Politieritten naar Spoedeisende Psychiatrie (SPO) Zoals in bovenstaande tabel te zien is, is de omvang van het aan GGZgerelateerde politiewerk de afgelopen tien jaar enorm toegenomen. Het aantal verwarde personen waar de politie naar toe moet is in deze periode met 40% toegenomen en het aantal politieritten naar de Spoedeisende Psychiatrie met 49%. Naar eigen zeggen zijn meerdere Amsterdamse wijkagenten tot wel 60% van hun tijd bezig met deze doelgroep, waarvan de overgrote meerderheid geen strafbaar feit heeft begaan. Het grote beslag dat deze doelgroep legt op de schaarse politiecapaciteit is niet alleen vanuit het openbare orde en veiligheid-perspectief onwenselijk, het is bovendien in het belang van de patiënten dat zij zo min mogelijk contact met de politie hebben. Verwarde en/of angstige personen die geen strafbaar feit hebben gepleegd zouden wat de VVD betreft zo min mogelijk door de politie benaderd moeten worden. Door deze personen geboeid in een politiewagen mee te nemen naar het politiebureau, kunnen zij onnodig worden gecriminaliseerd. Daarnaast heeft deze werkwijze een vertragende werking op het doorgeleiden van deze groep verwarde personen naar waar zij thuishoren, namelijk bij de Geestelijke Gezondheidszorg. Voor labiele patiënten kunnen deze ervaringen traumatische gevolgen hebben. 2 Overzicht aantal E33-incidenten en SPO-cijfers verstrekt door de politie. 3 Dit initiatiefvoorstel is gericht op de crisisketen voor volwassenen. Ook voor jeugd bestaat een crisisketen, een analyse daarvan is hier niet in opgenomen. 4 Dit kan verschillende oorzaken hebben, bijvoorbeeld doordat iemand zijn medicijnen niet meer neemt. 2

3 Het feit dat de politie veel tijd kwijt is aan personen, die vaak geen strafbaar feit hebben begaan en eigenlijk zorg nodig hebben in plaats van aan het voorkomen en aanpakken van criminaliteit, is voor de VVD één van de redenen geweest om dit initiatiefvoorstel op te stellen. De andere reden is dat het in het belang van de verwarde patiënten -die geen strafbaar feit hebben begaan- is dat zij zo min mogelijk met de politie te maken hebben en zo snel mogelijk doorstromen naar de zorg die zij nodig hebben. Het belang van de patiënt en een zorgvuldige inzet van zowel politie als zorgcapaciteit staan in dit initiatiefvoorstel centraal Er is niet altijd een sluitende crisisketen geweest in Amsterdam; de crisisopvang vormde in de jaren een weerbarstig vraagstuk. De aanvankelijke samenwerking tussen de organisaties die betrokken waren bij de crisisopvang was minimaal. In 1999 escaleerde dit conflict na het overlijden van een patiënt in het ziekenhuis die onwel was geworden in de politiecel. De periode erna wordt gekenmerkt door ruziënde instellingen en diensten die hun gelijk willen halen in de media en niet meer met elkaar communiceerden. In 2002 is door de gestart met een, toen nog unieke, ketenregieaanpak die de falende dienstverlening moest ombuigen naar een effectieve dienstverlening. Het is een aansturings- en samenwerkingsmodel geworden dat sindsdien als voorbeeld heeft gediend voor vele aanpakken, zowel in de zorg- en veiligheidsketen als daar buiten. De zeven belangrijkste betrokken actoren bij de crisisopvang (GGD, politie, de drie GGZ-instellingen, de gemeente Amsterdam en het Zorgkantoor) hebben in de periode onder regie van de gemeente gezamenlijk de falende dienstverlening en gebrekkige samenwerking omgezet naar goede dienstverlening en intensieve ketensamenwerking. Huidige Crisisketen Amsterdam De crisisketen wordt gevormd door de politie, GGD en Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam (GGZ) en is 24 uur per dag, 7 dagen in de week operationeel. Over het algemeen start de crisisketen met een melding van een burger over een acute noodvraag, die binnenkomt bij de meldkamer van de politie. De politie beoordeelt vervolgens of er sprake is van psychosociale problematiek en/of strafbare feiten. Op basis van deze inschatting door de politie worden op jaarbasis zo n meldingen doorgesluisd naar Vangnet MGGZ, die een triage voor de zorg uitvoert. Na de triage worden patiënten doorverwezen naar de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam of via Vangnet van de GGD of reguliere zorg verder begeleid of behandeld. De SPA is een samenwerkingsverband van Arkin en GGZ InGeest en is in april 2003 opgericht. Psycholance In april 2014 is het gespecialiseerd ambulancevervoer voor psychiatrische patiënten in het leven geroepen door middel van een pilot. Voorheen werden alle patiënten die op vermoeden van psychiatrische problematiek bij de politie in beeld kwamen, door de politie vervoerd. Dit vervoer bestond uit een rit naar het politiebureau en -na indicatiestelling door een SPV van GGD Vangnet en Adviesvervolgens ook naar de onderzoeksruimte van de Spoedeisende Psychiatrie 3

4 Amsterdam. Tijdens dit transport werden veel patiënten geboeid. Met de komst van de psycholance vindt het vervoer van deze doelgroep vanaf het politiebureau plaats in een speciaal daarvoor uitgeruste ambulance plaats, in plaats van in een politieauto. Hierdoor krijgen patiënten sneller op hun problemen toegesneden zorg en wordt er minder dwang gebruikt. Bij de psycholance-pilot zijn vier partijen rechtstreeks betrokken; Politieregio Amsterdam, GGD Amsterdam Vangnet en Advies, Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam en Ambulance Amsterdam (AA). De SPA levert de SPV ers en de AA het voertuig en de chauffeur. De politie levert desgevraagd bijstand bij vervoer als de veiligheid in het geding komt en blijft daarnaast de partij die vooralsnog in eerste instantie reageert op noodmeldingen. GGD Vangnet levert een klein deel van het verpleegkundig personeel en verzorgt ten behoeve van de politie de triage. Het voornemen is om de werking van de psycholance na één jaar te evalueren. Omvang GGZ-gerelateerd politiewerk De politie heeft naast strafrechtelijke en preventieve taken, ook zorgtaken. Slachtoffers opvangen, informatie geven over rechten en situaties stabiliseren behoren tot de basispolitiezorg. Ook is het een zorgtaak van de politie om mensen in nood naar de juiste acute hulp te begeleiden. In het geval van GGZgerelateerd politiewerk zien we echter dat de balans aan het doorslaan is. Van de meldingen in verband met een ernstig verward persoon in 2013 was er na triage keer sprake van zo n ernstige situatie dat de personen zijn overgebracht naar de SPA. In de overige gevallen was acute doorgeleiding naar de SPA niet nodig. In deze gevallen zijn de personen via de GGD of reguliere zorg in behandeling genomen. Gemiddeld gaat het om zo n 18 meldingen per dag naar aanleiding van overlast door verwarde personen in Amsterdam waar de politie naartoe moet. In veel gevallen gaat het daarbij ook om het meenemen van de verwarde persoon naar het politiebureau. Bijna vier keer per dag brengt de politie een verward persoon vervolgens ook nog van het politiebureau naar de SPA. Uit gesprekken die de VVD met de politie heeft gevoerd, blijkt dat de politie gemiddeld genomen zo n 3,5 uur per verward persoon bezig is als diegene uiteindelijk naar de SPA gebracht moet worden. Uitgaande van deze cijfers zou dit betekenen dat de politie op jaarbasis zo n uur (1.819 x 3,5 uur x 2 agenten) belast is met verwarde personen die acuut overgebracht moeten worden naar de SPA. Dit is exclusief de gevallen waarbij de politie de verwarde persoon vaak meeneemt naar het politiebureau, waarvan deze via de GGD of reguliere zorg in behandeling wordt genomen. Door de ambulantisering van de zorg en enkele bezuinigingen is de verwachting dat het aantal verwarde personen dat voor problemen en overlast zorgt de komende jaren blijft stijgen. Op dit moment geven wijkagenten in verscheidene buurten verspreid over de stad al aan dat zij tot wel zestig procent van hun tijd bezig met psychiatrische patiënten die voor overlast of gevaar zorgen. 4

5 Doelgroep Verwarde personen 3 die op straat overlast veroorzaken, zijn vaak bekenden van zowel de politie als de zorgpartners. egelmatig gaat het om cliënten die al langer in zorgtrajecten zitten en in het verleden eerder in een verwarde toestand overlast hebben veroorzaakt. Het onderbreken 4 van de continuïteit van deze zorg is over het algemeen de reden waarom zij in een acute noodsituatie belanden. Grofweg zijn deze personen onder te verdelen in de volgende categorieën: 1. Acuut verwarde personen die geen strafbaar feit hebben gepleegd (moeten z.s.m. naar GGZ) 2. Acuut verwarde personen die een strafbaar feit hebben gepleegd (moet het forensisch circuit in met o.a. het Openbaar Ministerie, Het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie, eclassering) 3. Niet acuut, wel zorgelijk (heeft wel zorg nodig, maar geen spoedopname) Ontwikkelingen De zorg is een dynamisch veld dat onderhevig is aan grote veranderingen en hervormingen. De afgelopen 60 jaar zijn de zorgkosten in Nederland ieder jaar fors gestegen. Om deze kosten weer beheersbaar te maken en te houden zijn verschillende bezuinigingen doorgevoerd. Dit heeft ook geleid tot veranderingen voor de GGZ en de doelgroep in deze sector. Het streven is om psychiatrische patiënten zoveel mogelijk zelfstandig te laten wonen en de hulp in de eigen omgeving te organiseren. Mede daarom is bijvoorbeeld het aantal beschikbare bedden voor psychiatrische patiënten verminderd. Dit houdt in dat mensen die voorheen werden opgenomen, nu aangewezen zijn op ambulante zorg, met hulp van familie, vrienden en omwonenden. Een positieve ontwikkeling volgens de VVD. Voor cliënten is hospitalisering over het algemeen immers erg ingrijpend. Ambulante zorg in de eigen vertrouwde omgeving heeft voor de VVD onder meer daarom de voorkeur. Verder kunnen de hoge kosten van intensieve zorg op deze wijze beter beheersbaar worden gemaakt. Een cruciale randvoorwaarde voor deze ontwikkelingen is echter wel dat zowel de preventieve als de ambulante zorg -en daarbij ook de crisisketen- goed georganiseerd is. Anders kan het betekenen dat er steeds vaker overlast en problematische situaties kunnen ontstaan. Als de bestaande systemen en structuren in Amsterdam hier niet op worden aangepast, kan het onwenselijke scenario zich voltrekken dat de politie nog meer tijd kwijt is aan mensen die zorg nodig hebben en daardoor nog minder tijd overhoudt voor het opsporen en bestrijden van criminaliteit. Geldstromen 5

6 Binnen de crisisketen lopen verschillende geldstromen: geldstromen vanuit het ijk, de gemeente en de zorgverzekeraars. De financiers hebben verschillende taken, belangen en verantwoordelijkheden. Zo zal de zorgverzekeraar de zorgconsumptie bijvoorbeeld zoveel mogelijk willen beperken om de zorg betaalbaar en toegankelijk te houden en wil de gemeente -vanuit haar verantwoordelijkheid voor de veiligheid en gezondheid van Amsterdamse bevolking- het zorgaanbod zo goed mogelijk inrichten. In die hoedanigheid is Amsterdam ook financier van bijvoorbeeld de GGD. Wijzigingen in het beleid van de zorgverzekeraar kunnen grote consequenties hebben voor de crisisketen en de partners die daarbinnen opereren. Ook Amsterdammers kunnen hier direct of indirect de gevolgen van ervaren. Om meer doelmatigheid en efficiëntie te bewerkstelligen en de continuïteit te waarborgen, kan het in een inhoudelijke keten zoals de Amsterdamse crisisketen goed zijn om ook de financiering als keten te beschouwen. Hierdoor ontstaan meerdere voordelen. Volgens de VVD kan het volgende bereikt worden als de crisisketen inhoudelijk en financieel efficiënt en effectief wordt ingericht: 1. Alle betrokken partijen richten zich volledig op hun kerntaken. Dit betekent o.a. dat de politie minder tijd kwijt is aan GGZ-gerelateerde overlast en zich meer kan richten op criminaliteit en het vergroten van de veiligheid. 2. Verwarde patiënten krijgen sneller de zorg die zij nodig hebben en worden minder blootgesteld aan politieoptreden (effectievere en snellere zorg = goedkopere zorg). 3. Onbedoelde en/of ongewenste effecten van wijzigingen in de financiering worden beperkt, waardoor er meer continuïteit ontstaat binnen de ketenaanpak. Herinrichting crisisketen Amsterdam Ter voorbereiding op dit initiatiefvoorstel zijn gesprekken gevoerd met alle betrokken partners binnen de Amsterdamse crisisketen. Tijdens deze gesprekken is duidelijk geworden dat de keten binnen afzienbare tijd herijkt zal worden. Gezien de belangen van patiënten, de huidige bezuinigingen en de toenemende werkdruk op de politie, lijkt het de VVD wijs om deze keten, tien jaar na de oprichting ervan, te herijken. Het is goed om een aantal taken en verantwoordelijkheden binnen de crisisketen opnieuw af te stemmen. Uitgangspunt volgens de VVD daarbij is dat elke ketenpartner volledig moet kunnen focussen op de eigen kerntaak. Ten behoeve van deze herijking doet de VVD de volgende vijf voorstellen, die het college hierbij kan meenemen en in overleg met de ketenpartners verder kan uitwerken. Voorstel 1. Eerste triage aan de telefoon; meldkamer hier voor inrichten Wat de VVD betreft zou de triage veel sneller uitgevoerd moeten worden, zodat de patiënt ook veel sneller bij de ketenpartner terecht komt die aan zet is. Dit betekent dat in veel gevallen de triage al direct bij de melding van een verward persoon door de telefoon gedaan kan worden door de meldkamer. 6

7 Verwarde personen die geen strafbaar feit hebben gepleegd, stromen hierdoor sneller het benodigde zorgtraject in. Dit betekent dat de meldkamer of het proces van het geleiden van de noodoproep daarop aangepast moet worden. Voorstel 2. In zeer duidelijke gevallen moet de politie op locatie een beoordeling kunnen doen, zonder daarvoor op een zorgpartner te wachten. De VVD is van mening dat de ketenpartners zorgvuldig en efficiënt moeten kunnen werken. Momenteel is het zo dat, als de politie toch als eerste ketenpartner een oproep van een verward persoon beantwoordt, zij altijd op de GGD moet wachten voor een triage. De VVD is van mening dat de politie in zeer duidelijke gevallen van GGZ problematiek zelf een beoordeling moet kunnen doen en direct de patiënt over moet kunnen dragen aan de psycholance of de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam. De ketenpartners en professionals dienen daarvoor onderling tot een overeenstemming te komen wat de invulling is van zeer duidelijke gevallen en beoordeling door de politie. Voorstel 3. De politie vervoert geen verwarde personen die geen strafbaar feit hebben gepleegd Wat de VVD betreft worden verwarde personen die geen strafbaar feit hebben begaan in beginsel- niet meer door de politie meegenomen naar het bureau of vervoerd naar de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam. Deze patiënten zouden uitsluitend door gespecialiseerd vervoer voor psychiatrische patiënten, zoals de psycholance, vervoerd moeten worden. Voorstel 4. Evaluatie psycholance-pilot wordt betrokken bij herijking De VVD ziet graag dat de evaluatie van de psycholance-pilot naar voren wordt gehaald en betrokken wordt bij de herijking van de crisisketen. Hierdoor kunnen direct afspraken gemaakt worden over hoe deze ambulance nog effectiever ingezet kan worden bij het vervoeren van verwarde personen. Voorstel 5. Integrale financiering van de crisisketen Het College wordt verzocht om met alle betrokken partijen waaronder o.a. de zorgverzekeraars, het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, het Ministerie van Veiligheid en Justitie, de GGD en de politie- in overleg te gaan over een pilot met betrekking tot een integrale financiering van de crisisketen. 7

8 Meegestuurd Ter inzage gelegd Stukken n.v.t. n.v.t. Het lid van de gemeenteraad van Amsterdam D. Yesilgoz-Zegerius 8