Statushouders in Heusden; van huisvesting tot participatie en integratie in 2019 en verder

Transcriptie

1 Zaaknummer Onderwerp Statushouders in Heusden; van huisvesting tot participatie en integratie in 2019 en verder Collegevoorstel Aanleiding / voorgeschiedenis In de jaren 2015 tot en met 2017 kreeg ons land te maken met een grote instroom van vluchtelingen. Gemeenten werden door het Rijk opgeroepen om locaties beschikbaar te stellen voor de opvang van vluchtelingen door het COA (Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers). Ook in onze gemeente is in deze periode veel energie besteed aan dit vraagstuk en is, samen met inwoners, actief gezocht naar een locatie in de gemeente voor een kleinschalig AZC. Gedurende een korte periode zijn een honderdtal jongere statushouders opgevangen in Mariënkroon. Vanaf 1 januari 2015 tot en met eind 2018 bedraagt onze huisvestingstaakstelling zo n 300 personen. Ongeveer de helft van dit aantal personen is 18 jaar of ouder. Uiteindelijk is de grote instroom van de vluchtelingen een halt toegeroepen door de zogenaamde Turkijedeal. Voor de buitenwereld lijkt hiermee het vluchtelingenvraagstuk in de gemeente van tafel. Maar we staan nog altijd voor een grote opgave als het gaat om de gehuisveste en nog te huisvesten statushouders en de ondersteuning van deze mensen naar participatie en integratie. Hierna wordt voorgesteld om hiervoor middelen beschikbaar te blijven stellen. Feitelijke informatie In het regeerakkoord is een stelselwijziging van de huidige Wet Inburgering aangekondigd. Deze stelselwijziging zal medio 2020 van kracht worden. Gemeenten hoeven niet te wachten tot 2020 om met de inburgering nieuwe stijl te beginnen. In de bijgaande gemeentelijke notitie Statushouders, proces van huisvesting tot participatie en integratie 2019 en verder staat een beschrijving van de huidige en de nieuwe opgave en de acties die hierop worden uitgezet. De hoofdlijnen van het nieuwe stelsel Uitgangspunt van het nieuwe stelsel is dat iedereen meedoet, het liefst via betaald werk en daar moet de inburgering aan bijdragen. Dat is waar de inzet van de inburgeraar, de overheden en andere (maatschappelijke) partners zich op richt. Om deze doelstelling te bereiken wordt inburgering gepositioneerd als onderdeel van het brede sociaal domein. De regierol van gemeenten over de uitvoering wordt vastgelegd in de wet. Het nieuwe stelsel zet in op een doorlopende lijn vanuit de opvang. De regierol van gemeenten hierin begint met een brede intake. Leren en participeren gaan hand in hand en beide aspecten worden in een persoonlijk plan opgenomen. Ontzorgen is gericht op zelfredzaamheid en helpt om bij aanvang de focus van inburgeringsplichtigen op inburgering en participatie te richten. Er komen 3 leerroutes in het nieuwe stelsel: onderwijsroute: gericht op het behalen van een Nederlands schooldiploma voor een goede startpositie op de arbeidsmarkt. Jonge inburgeraars worden daarom zo snel mogelijk doorgeleid naar een Nederlandse opleiding; reguliere B1 route: om het mogelijk te maken dat de meeste inburgeraars zo snel mogelijk, maar maximaal binnen 3 jaar, taalniveau B1 behalen en hun perspectief op de arbeidsmarkt vergroten, is het van belang dat het leren van de taal wordt gecombineerd met (vrijwilligers)werk; voor mensen voor wie de onderwijs- of B1-route buiten bereik ligt, komt er een speciale leerroute zodat iedereen leert zich in de maatschappij te redden. Er worden geen ontheffingen op basis van aantoonbaar geleverde inspanning meer verleend. Met de stelselwijziging krijgen gemeenten meer regie. Tot die tijd worden de gemeenten door de minister opgeroepen om nu al de ruimte te gebruiken om voor statushouders vroegtijdig een plan te maken dat zich richt op inburgering en werk. 1

2 Zaaknummer Onderwerp Statushouders in Heusden; van huisvesting tot participatie en integratie in 2019 en verder Samenwerking in de regio Hart van Brabant De gemeenten in Hart van Brabant hebben in 2017 knelpunten geïnventariseerd rondom inburgering en een plan van aanpak voor de samenwerking bij de inburgering opgesteld. In eerste instantie ging het voornamelijk om kennisuitwisseling en het samen organiseren van een beter sluitend aanbod voor de inburgering. Inmiddels is het duidelijk dat het huidige systeem van inburgering niet voldoet en de regie van de inburgering in 2020 weer terugkomt bij de gemeente. Dit is een forse taak waar we als regio goed op voorbereid willen zijn. Uitgangspunt is dat de lokale kracht en de regionale kracht elkaar goed moeten versterken. Koppeling tussen opvang in de regio in het AZC met huisvesting in de regiogemeenten is daarbij een wens van alle regiogemeenten. De gemeenten zijn in dit verband al geruime tijd bezig om hun vroegtijdige en integrale aanpak te verbeteren. In 2019 wordt gestart met de zogenaamde inburgering+ trajecten. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in 3 soorten trajecten: de fast track route, de B1 route en de Z- route. Dit sluit aan bij de 3 leerroutes in het nieuwe stelsel. Voor de vergadering van het Algemeen Bestuur van de regio Hart van Brabant van 13 december aanstaande staat een voorstel op de agenda om in te stemmen met deze aanpak. Onderdeel daarvan is ook de pilot met de inburgerings+ trajecten in Hiervoor zijn middelen aangevraagd in de vorm van ESFsubsidie en bij toekenning daarvan wordt van gemeenten gevraagd om hiervoor mensen te laten instromen. Dalende huisvestingstaakstelling De huisvestingstaakstelling in onze gemeente daalt in de eerste helft van 2019 naar 20 te huisvesten statushouders, maar het is nog steeds een opgave om alle statushouders van huisvesting te voorzien. De druk op de sociale huurwoningmarkt is immers groot. HOB-project erg succesvol Baanbrekers ondersteunde en begeleidde in 2017 en 2018 statushouders naar werk via het zogenaamde HOB (Huis, Opleiding, Baan)-traject. De resultaten daarvan zijn erg succesvol. Het project laat goede uitstroomcijfers zien; 50% van de statushouders in het HOB-traject is geplaatst op betaald werk. Dit is fors hoger dan het landelijk gemiddelde. Voortzetting hiervan is dan ook gewenst. Het HOB-traject is aanvullend op de reguliere maatregelen vanuit de Participatiewet die Baanbrekers uitvoert. Binnen het HOB-project vindt intensieve ondersteuning en begeleiding plaats van statushouders. Hierbij wordt het inburgeringstraject gecombineerd met (een traject naar) werk, zodat de statushouders sneller en duurzamer op eigen benen kunnen staan. Er resteert nog een groep statushouders (gehuisvest in 2016 t/m 2018) die een wat langer traject nodig heeft om deel te kunnen nemen aan de arbeidsmarkt. Zij krijgen o.a. extra taallessen en langere proefplaatsingen en werkervaringsplekken. De vernieuwde HOB-aanpak richt zich vooral op deze statushouders. Daarnaast zullen er ook in 2019 weer nieuwe statushouders gehuisvest gaan worden die we ook zo snel mogelijk naar werk willen begeleiden. Afweging Om de uitstroom van statushouders naar scholing en/of werk te kunnen voortzetten, is het van belang om, ook in het tussenjaar 2019 en tot de start van het nieuwe inburgeringsstelsel, te blijven investeren in trajecten op maat. Ter voorbereiding op de wetswijziging en de nieuwe verantwoordelijkheden zijn er pilots ontwikkeld om te oefenen met deze nieuwe aanpak. Door deelname aan de inburgering+ pilots kan er nog meer maatwerk worden geleverd en ervaring worden opgedaan. De aansluiting tussen het HOB-traject en de inburgering+ trajecten kan hiermee verder vorm worden gegeven. Het voorstel is daarom: de notitie Statushouders, proces van huisvesting tot participatie en integratie 2019 en verder vast te stellen; in 2019 en tot aan de start van een nieuw inburgeringsstelsel statushouders te ondersteunen in hun proces van huisvesting tot participatie en integratie via maatschappelijke begeleiding door Stichting Vluchtelingenwerk, het aanbod van HOB-trajecten door Baanbrekers en de inburgering+ trajecten in de regio; 2

3 Zaaknummer Onderwerp Statushouders in Heusden; van huisvesting tot participatie en integratie in 2019 en verder de raadsleden hierover te informeren met bijgaande raadsinformatiebrief. Inzet van middelen Om het vorenstaande mogelijk te maken is inzet van middelen noodzakelijk op een aantal onderdelen in het proces van huisvesting tot integratie en participatie van statushouders: offerte 40 HOB-trajecten. De prijs per traject bedraagt Totaal ; ontwikkelkosten inburgering+ trajecten 1.663; inburgering+ trajecten met ESF subsidie, geen kosten; inburgering+ trajecten geen ESF subsidie, per traject (naar verwachting 5 tot 15 trajecten in 2019); aanvullend budget voor Vluchtelingenwerk, bedrag n.t.b.; De verwachting is dat aan het einde van dit jaar een bedrag van overblijft op de middelen voor de verhoogde asielinstroom. Deze middelen zijn ontvangen voor de gehuisveste statushouders in 2016 en Het voorstel is om deze middelen bij de jaarrekening 2018 over te hevelen, zodat deze kunnen worden ingezet voor de ondersteuning van de in 2016 tot en met 2019 gehuisveste statushouders. Daarnaast is er nog een structureel budget beschikbaar van Risico's De raad moet bij de jaarrekening 2018 instemmen met de budgetoverheveling. Het risico bestaat dat de raad niet akkoord gaat en dan heeft dit in ieder geval financiële gevolgen. Procedure / vervolgstappen Als u volgens dit voorstel besluit, worden de maatschappelijke begeleiding door Vluchtelingenwerk en het HOB-project door Baanbrekers in 2019 voortgezet. Verder worden de inburgering+ trajecten vanuit de regio gestart. Een en ander anticiperend op de geschetste stelselwijziging die medio 2020 wordt verwacht. Voorgenomen besluit Het voorstel is om bijgaand besluit vast te stellen. 3

4 Zaaknummer Onderwerp Statushouders in Heusden; van huisvesting tot participatie en integratie in 2019 en verder BESLUIT Het college van Heusden heeft in de vergadering van 11 december 2018, gelet op de veranderopgave voor de inburgering en de voorbereiding daarop, besloten: de notitie Statushouders, proces van huisvesting tot participatie en integratie 2019 en verder vast te stellen; in 2019 en tot aan de start van een nieuw inburgeringsstelsel statushouders te ondersteunen in hun proces van huisvesting tot participatie en integratie via maatschappelijke begeleiding door Stichting Vluchtelingenwerk, het aanbod van HOB-trajecten door Baanbrekers en de inburgering+ trajecten in de regio; de raadsleden hierover te informeren met bijgaande raadsinformatiebrief. namens het college van Heusden, de secretaris b/a, mr. H.J.M. Timmermans 4

5 2019 en 2020 Statushouders in Heusden, proces van huisvesting tot participatie en integratie 2019 en verder VAN HUISVESTING TOT PARTICIPATIE EN INTEGRATIE GEMEENTE HEUSDEN / NOVEMBER 2018

6 Inhoud 1. Aanleiding Van aankomst tot koppeling aan de gemeente Huisvestingstaakstelling Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen (AMV-ers) Maatschappelijke begeleiding door Vluchtelingenwerk Arbeidsparticipatie Veranderopgave inburgering Regionale inburgering+ pilots Financiële middelen...9 1

7 1. Aanleiding Deze notitie is een vervolg op de notitie over aanpak van de participatie en integratie in Heusden voor de jaren 2017 en Aanleiding is de veranderopgave inburgering (VOI), een nieuw inburgeringssysteem dat in 2020 wordt ingevoerd. Gemeenten gaan in inburgering 2.0 een sleutelrol spelen en er komt veel meer ruimte voor maatwerk. Ook de lat van het taalniveau wordt hoger gelegd. Nieuwkomers moeten zo snel mogelijk B1 halen, het niveau dat nodig is om mee te kunnen doen in de samenleving. Gemeenten of de arbeidsmarktregio kunnen straks ook de taallessen inkopen en krijgen daar ook de middelen voor. Het leenstelsel wordt afgeschaft. Eenvoud, efficiëntie en effectiviteit, daar draait het volgens minister Koolmees in het nieuwe stelsel om. Gemeenten hoeven ook niet te wachten tot 2020 om met de inburgering nieuwe stijl te beginnen Deze notitie schetst het proces van huisvesting tot participatie en integratie in Heusden voor de periode vanaf Het document beschrijft de huidige en de nieuwe opgaven als gevolg van de veranderopgave voor inburgering en de acties die hierop worden uitgezet. 2. Van aankomst tot koppeling aan de gemeente Vluchtelingen die in Nederland binnenkomen, moeten een procedure doorlopen voordat ze als statushouder worden erkend. Zolang deze procedure loopt, worden zij asielzoekers genoemd. Wordt het asielverzoek van een vluchteling eenmaal ingewilligd dan krijgt hij een tijdelijke verblijfsvergunning die 5 jaar geldig is. Formeel wordt hij dan statushouder genoemd. Op dat moment krijgt hij verschillende rechten en plichten. Zo heeft de statushouder recht op huisvesting binnen een gemeente en moet hij een inburgeringsexamen afleggen. Ook heeft de statushouder recht op tijdelijke maatschappelijke begeleiding om mee te kunnen doen in de samenleving en zijn leven op orde te krijgen. Na 5 jaar bekijkt de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) of de statushouder nog steeds bescherming nodig heeft. Als dat het geval is, krijgt hij een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd. Uitgeprocedeerde asielzoekers hebben geen verblijfspapieren en daarmee ook geen recht op asielopvang en verblijf in Nederland. Een van de belangrijkste uitgangpunten in het nieuwe inburgeringssysteem is dat de voorinburgering en taalles op dag 1 in het asielzoekerscentrum (azc) van start gaan. Het streven van het ministerie is ook om kansrijke asielzoekers te koppelen aan een azc in de regio waar ze ook later gaan wonen. Er moet sprake zijn van een vloeibare overgang tussen azc en gemeente, waarna vervolgens in alle gemeenten met een brede intake wordt gestart. In het volgende overzicht wordt dit in een schema aangegeven, waarbij ook voor de niet statushouders, de zogenaamde gezinsmigranten is aangegeven hoe hun proces van aanvraag tot persoonlijk inburgeringsplan er uit komt te zien. 2

8 3. Huisvestingstaakstelling Gemeenten ontvangen 2 x per jaar een brief van het Rijk waarin zij worden geïnformeerd over het aantal statushouders dat zij voor het komende half jaar moeten huisvesten. De taakstelling vindt plaats naar rato van het aantal inwoners van de betreffende gemeente. Onderstaande tabel geeft de taakstelling en de realisatie daarvan door onze gemeente weer van 2015 tot en met de eerste helft Periode Taakstelling landelijk Taakstelling Heusden Gerealiseerde plaatsingen Waarvan 18 jaar of ouder Waarvan 18 jaar of jonger 1 e helft e helft e helft e helft e helft e helft e helft e helft ( t/m ) 1 e helft totalen De huisvesting van de doelgroep statushouders is onderdeel van de prestatieafspraken tussen woningcorporatie Woonveste en de gemeente. Periodiek vindt er een taakstellingsoverleg plaats tussen de gemeente, Woonveste en Stichting Vluchtelingenwerk om de taakstelling te monitoren en uit te voeren. Het realiseren van de huisvestingstaakstelling is elk half jaar weer een behoorlijke opgave. Of de taakstelling tijdig kan worden gerealiseerd, is onder andere afhankelijk van de samenstelling van de gekoppelde statushouders en de matching met het vrijkomende, passende 3

9 (i.v.m. hoogte van de huur) en geschikte woningaanbod van Woonveste (sociale omgeving en spreiding). Het afgelopen jaar is de taakstelling per 1 juli niet gerealiseerd. Het structurele overleg met Woonveste is er op gericht om knelpunten op te lossen en in gezamenlijkheid te zorgen voor de realisatie van de taakstelling. De taakstelling voor 2019 is de laagste ten opzichte van de afgelopen jaren. Maar dit kan ook zomaar weer veranderen. 4. Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen (AMV-ers) AMV-ers vormen een subgroep vluchtelingen die specifieke aandacht vereist. Deze vluchtelingen hebben als minderjarige zonder ouder of voogd asiel aangevraagd in Nederland en zijn onder meer om deze reden kwetsbaar. In Drunen is een kleinschalige wooneenheid waar 11 AMV-ers met status onder de 18 jaar worden opgevangen. Het betreft hier allemaal jongens. De voogdij is in handen van Nidos en Sterk Huis verzorgt vanaf 2019 de dagelijkse begeleiding. De AMV-ers worden als ze 17,5 jaar zijn meegeteld in de huisvestingstaakstelling van de gemeente. Wanneer zij 18 worden, worden zij door de woningcorporaties via kamergewijze verhuur gehuisvest en stopt de begeleiding van Nidos. Uit de ervaringen met de kamergewijze verhuur blijkt dat het veel inzet kost van diverse partners om de jonge statushouders op de rails te houden/te zetten naar een zelfstandig leven. Naast de begeleiding van Stichting Vluchtelingenwerk is bij de meeste jongeren nog ambulante begeleiding nodig en soms woonbegeleiding. Financiële gevolgen De bekostiging van deze taken loopt via de huidige subsidieafspraken met de betreffende organisaties. Voor ambulante begeleiding zijn in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) maatwerkovereenkomsten gemaakt met Sterk Huis. 5. Maatschappelijke begeleiding door Vluchtelingenwerk De maatschappelijke begeleiding bestaat uit verschillende onderdelen, die hierna worden toegelicht. Aanbod woning en coaching vestiging In de eerste 4 weken, wordt de inhuizing geregeld. Hierbij zijn Woonveste, Stichting Vluchtelingenwerk en Baanbrekers betrokken. Op het moment dat er een geschikte woning aan de statushouders wordt toegewezen, start Stichting Vluchtelingenwerk de begeleiding op. Zij helpen de statushouders bij de aanvraag om een uitkering, zorg- en huurtoeslag en de aanvraag voor de lening voor het inrichtingskrediet voor de woning. Het aanbod coaching vestiging door Stichting Vluchtelingenwerk bestaat de eerste weken voornamelijk uit het leggen van contacten met buurt en omgeving, zoals huisarts, tandarts, scholen en kinderopvang. De intake voor de inburgering vindt plaats en na een keuze van het opleidingsinstituut wordt de lening bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) aangevraagd. 4

10 Coaching integratie Dit onderdeel van de maatschappelijke begeleiding bevat de bevordering van de zelfredzaamheid van de statushouder. Er wordt gestart met een nulmeting en een plan van aanpak. Het streven is om zo snel mogelijk zelfredzaam te zijn. Een statushouder kan maximaal 2 jaar maatschappelijke begeleiding krijgen. Ook bij het spreekuur kan men terecht voor vragen en informatie, bijvoorbeeld over de minimaregelingen, zoals de HeusdenPas en het Jeugdsportfonds. Daarnaast wordt ingezet op het creëren van een sociaal netwerk. Ook het proces van gezinshereniging wordt begeleid. Inburgering De statushouder is zelf (nog) verantwoordelijk voor de inburgering en het behalen van het inburgeringsdiploma binnen 3 jaar na afgifte van de verblijfsvergunning. De statushouder kan een lening bij DUO aanvragen als de cursus wordt gevolgd bij een scholingsinstelling die het keurmerk 'Blik op Werk' heeft. Stichting Vluchtelingenwerk informeert de statushouder over de verschillende mogelijkheden en helpt bij het aanvragen van de DUO-lening. Participatieverklaringstraject Het participatieverklaringstraject, dat door de gemeente moet worden aangeboden, is vanaf 1 oktober 2017 een verplicht onderdeel van het inburgeringsexamen. Als de inburgeringsplichtige statushouder de verklaring niet ondertekent, kan een boete door DUO worden opgelegd. Het inburgeringsdiploma kan niet worden behaald als de verklaring niet is ondertekend. Achtergrond van dit traject is dat mensen uit landen komen waarin andere waarden en normen kunnen gelden en dat van alle burgers verwacht wordt dat zij een bijdrage leveren aan de samenleving en zelfredzaam zijn. Maar ook wil het Rijk voorkomen dat er groepen zijn of ontstaan die weinig of niet deelnemen aan de Nederlandse samenleving. Het participatieverklaringstraject dient minimaal te bestaan uit een workshop over de basisprincipes van de Nederlandse samenleving: vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit en de ondertekening van de verklaring. In onze gemeente worden de workshops door Stichting Vluchtelingenwerk georganiseerd en zijn deze gekoppeld aan de maatschappelijke begeleiding. Bij het moment van ondertekening wordt ook de verbinding gelegd met organisaties op het terrein van participatie en vrije tijd (zoals sport of vrijwilligerswerk). Er is extra aandacht voor het meedoen in Heusden door kennis te maken met de mogelijkheden van Stichting de Schroef en het Vrijwilligershuis. Financiële gevolgen De afgelopen jaren kreeg Stichting Vluchtelingenwerk subsidie per gehuisveste statushouder vanaf 18 jaar. Zij ontvingen de vergoeding voor de maatschappelijke begeleiding die de gemeente van het Rijk ontving, per persoon. Door de verlaging van de huisvestingstaakstelling brengt deze systematiek Stichting Vluchtelingenwerk in de financiële problemen. Om een kwalitatief goede dienstverlening te continueren is door Stichting Vluchtelingenwerk een ondergrens aangegeven van Deze is gebaseerd op de inzet van een teamleider voor 24 uur per week en administratieve ondersteuning voor 4 uur per week. Ook de huisvestingskosten maken onderdeel uit van het benodigde budget. In 2018 was de taakstelling net voldoende om met de gebruikelijke financieringssystematiek uit te komen. Vanwege de schommelingen in de taakstelling 5

11 en de onvoorspelbaarheid daarvan is het lastig om aan de huidige systematiek vast te houden en geen oog te hebben voor de gevolgen die dit heeft. Stichting Vluchtelingenwerk is een belangrijke partner in de begeleiding van de statushouders en heeft veel specifieke kennis over deze doelgroep. Het grote aantal vrijwilligers (80 personen) zorgt voor betrokkenheid en draagvlak in de Heusdense samenleving. Mogelijk gaan de taken van Stichting Vluchtelingenwerk in 2020 wijzigen, maar voor nu is het belangrijk om de volledige maatschappelijke begeleiding daar te kunnen onderbrengen. Daarom zal op basis van nacalculatie aanvullende subsidiëring mogelijk moeten zijn; uitgangspunt hierbij is dat de dienstverlening op peil kan worden gehouden. In de begroting is hiervoor nog budget beschikbaar. 6. Arbeidsparticipatie Het HOB-project (Huis Opleiding Baan) is in 2017 gestart. Binnen het HOB-project vindt intensieve begeleiding en ondersteuning plaats aan statushouders. Hierbij wordt het inburgeringstraject gecombineerd met (een traject naar) werk of scholing, zodat de statushouders sneller en duurzamer op eigen benen kunnen staan. Voor het succesvol uitvoeren van het HOB-project is sprake van de inzet van werkmakelaars, workshops, extra taaltrainingen bij Baanbrekers en (beroeps)opleidingen. Daarnaast worden in het kader van het HOB-project stimuleringspremies ingezet, die uit het participatiebudget worden bekostigd. De HOB-aanpak is de afgelopen jaren succesvol gebleken. Zo n 50% van de statushouders in het HOB-traject heeft betaald werk van een half jaar tot langer. Dit is fors hoger dan het landelijke gemiddelde (gesproken wordt over 11%, waarbij niet helemaal duidelijk is of dezelfde definitie wordt gehanteerd). Dit succes heeft ertoe geleid dat voor 2019 een nieuw voorstel wordt gedaan. Vernieuwde HOB-aanpak De best plaatsbare kandidaten zijn inmiddels geplaatst in een betaalde baan. Vanaf 2019 wordt de opzet uitgebreid met noodzakelijke modules die enerzijds aansluiten bij de intensievere begeleidingsbehoefte van de nog niet geplaatste kandidaten en die anderzijds aansluiten bij de (toekomstige) wet- en regelgeving. Hierdoor zal een HOB-traject met ingang van 1 januari 2019 minimaal 12 maanden en maximaal 18 maanden duren. De vernieuwde HOB-aanpak past zowel bij de huidige statushouders, die al bij Baanbrekers bekend zijn, als de toekomstige statushouders (te huisvesten in 2019) die nog niet bij Baanbrekers bekend zijn. De huidige statushouders zitten al aan het einde van hun inburgeringstraject of hebben inmiddels een ontheffing hiervan gekregen. Aan hen worden onder andere extra taallessen en extra werkervaringsplekken aangeboden, met als doel de afstand tot de arbeidsmarkt te verkleinen. Voor alle statushouders binnen de vernieuwde HOB-aanpak geldt dat het HOB-team een individueel profiel opstelt van elke statushouder die in beeld komt. Het leggen van de link naar de arbeidsmarkt maakt vanaf de start onderdeel uit van de brede intake die met de statushouders wordt gevoerd. Financiële gevolgen Baanbrekers heeft op basis van het bestand van gehuisveste statushouders en een klein aantal te huisvesten statushouders in 2019 een offerte ingediend voor 40 HOB-trajecten in 2019 voor onze 6

12 gemeente. De prijs per traject bedraagt Totaal Veranderopgave inburgering De aanpassingen van het inburgeringsstelsel moeten ervoor gaan zorgen dat gemeenten betere mogelijkheden krijgen om zoveel mogelijk nieuwkomers zo snel mogelijk aan het werk en op het vereiste taalniveau te krijgen. Inburgeringsplichtigen zijn momenteel vaak uit beeld van gemeenten, zijn zelf verantwoordelijk voor het kiezen van een inburgeringscursus en financieren die met een lening. Dat werkt niet goed samen. De aanpassingen van het inburgeringsstelsel dragen bij aan het vergroten van de synergie door inburgering stevig te positioneren als onderdeel van het sociaal domein, in het bijzonder de Participatiewet. In het brede intakegesprek komen naast taal, opleiding en arbeidsverleden ook zaken als de fysieke en psychische gezondheid evenals gezinssamenstelling aan bod. Dat gebeurt in veel gemeenten nu al. Het zijn belangrijke factoren om een goede start in Nederland te kunnen maken. Dit alles leidt vervolgens tot een nieuw Persoonsplan Inburgering en Participatie (PIP), het nieuwe werkdocument waarin de afspraken tussen statushouder en gemeente worden vastgelegd en gevolgd. Een inburgeraar gaat straks niet meer 2 x per week voor 1,5 uur, midden op de dag, naar een taalschool. In het eerste jaar wordt inburgering de hoofdtaak. Een fors programma van 28 tot 32 uur per week. Waar de taal leren hand in hand gaat met participatie, met oriënteren op de arbeidsmarkt. Het taalniveau wordt verhoogd van A2 naar B1. Het systeem van ontheffingen verdwijnt en in plaats daarvan komt de zogenoemde Z-route (Zelfstandig met Taal). Deze route is voor mensen waarvoor B1 niet gaat lukken. Een praktijkgerichte leerroute, die gericht is op meedoen in Nederland. De B1-route moet wel de hoofroute worden. Naast de B1- en Z-route is er ook een derde optie: de onderwijsroute. Deze is 7

13 bedoeld voor met name de 30-minners die na intensief taalonderwijs kunnen doorstromen naar het regulier onderwijs. Naast het maatwerk en het volgen van de vorderingen van elke statushouder is ook ontzorgen een belangrijk uitgangspunt in het nieuwe systeem. In de eerste periode wordt een aantal financiële en bureaucratische obstakels overgenomen door de gemeente. Gemeenten moeten bij elke nieuwkomer kijken hoe zelfredzaam hij/zij is. De afspraken met de nieuwkomers worden niet vrijblijvend. Hoe de handhaving wordt ingevuld, is nog een van de grote uitwerkingsvragen, maar gedacht wordt in positieve prikkels, meer dan in sancties en boetes. 8. Regionale inburgering+ pilots 2019 In de regio Hart van Brabant is gestart met de voorbereiding op de wetswijziging en de nieuwe verantwoordelijkheden. De gemeenten willen ook nu al de vroegtijdige en integrale aanpak verbeteren. Het regionale IB+ programma vloeit hier uit voort. In de optimale vorm ziet de regionale aanpak talentontwikkeling statushouders er uit volgens het schema in onderstaand document: Trajecten statushouders - regi Namens de regio Hart van Brabant is er vanuit de gemeente Tilburg - in samenwerking met het ministerie van SZW - een Europese subsidie (ESF JAP) aangevraagd. Hiermee kunnen we in 2019 en de eerste helft van 2020 deze aanpak testen en ons voorbereiden op de wetswijziging per medio De prognose over de aantallen trajecten inburgering+ zoals ingediend voor de Europese subsidie staan in onderstaande tabel. Aantal trajecten per gemeente Gemeente Aantal inwoners % inwoners van de regio Aantal trajecten Brede Intake Aantal trajecten Orientatie Aantal trajecten IB+ Prognose Taakstelling 2019 Maximaal aantal Personen die deel kunnen nemen Totaal eerste periode : Tilburg % Dongen % Gilze Rijen % Goirle % Heusden % Hilvarenbeek % Loon op Zand % Oisterwijk % Waalwijk % Baarle Nassau % Alphen Chaam % Total Hart van Brabant

14 Financiële gevolgen De gemeenten investeren, naast een extra tijdsinvestering, ter voorbereiding op de wetwijziging in: ontwikkelkosten. Ontwikkeling van de pilots is niet meegerekend in de ESFsubsidieaanvraag. Deze nemen de gemeenten dus gezamenlijk voor hun rekening. Hiervoor hebben de gemeenten een Letter of Commitment getekend. Deze kosten zijn verrekend op basis van het inwoneraantal. Voor onze gemeente komt dit neer op 1.663,42; uitvoeringskosten. Voor de uitvoering van de pilots zijn er 2 scenario's: ESF subsidie wordt gehonoreerd. Gemeente Tilburg ontvangt deze subsidie en biedt kosteloos plekken aan voor alle participerende regiogemeenten van Hart van Brabant. Deze berekening wordt gemaakt aan de hand van het aantal inwoners (taakstelling) per regiogemeente ( zie de tabel hiervoor met de prognose). Per half jaar wordt opnieuw bekeken hoeveel plekken hiervan verbruikt zijn en of op basis van een hernieuwde prognose vanuit het Rijk een herverdeling gemaakt kan worden. De ontwikkelkosten van de pilots worden op basis van inwoneraantal verdeeld over de participerende gemeenten die, wanneer de pilots van start gaan, dan ook kandidaten kunnen leveren. ESF subsidie wordt niet gehonoreerd. De gemeenten betalen per statushouder die ze aanmelden voor een IB+ programma de volledige unitprijs. De gemeenten bepalen dan zelf hoeveel deelnemers ze aanmelden en betalen hiervoor de volgende trajectprijzen: Traject Kosten per traject Brede Intake 267,77 Oriëntatie 158,99 IB+ traject 2.432,11 Totaal per statushouder 2.858,87 9. Financiële middelen Vanuit het Rijk zijn voor de instroom in de jaren 2016 en 2017 middelen beschikbaar gesteld voor integratie en participatie van de doelgroep statushouders tot een bedrag van per statushouder (de middelen uit de verhoogde asielinstroom). Daarnaast ontvangt de gemeente het bedrag voor maatschappelijke begeleiding, per inburgeringsplichtige statushouder. Het bedrag voor de maatschappelijke begeleiding wordt volledig doorbetaald aan Stichting Vluchtelingenwerk. De middelen uit de verhoogde asielinstroom zijn ingezet voor o.a de HOB-trajecten, extra inzet van de GGD, extra inzet voor taalondersteuning voor jonge kinderen en ter compensatie voor het gemeentelijk deel aan bijzondere bijstand (vanwege leningen aan inrichtingskosten en een aanvullend bedrag voor de kosten van levensonderhoud aan jongere zelfstandig wonende statushouders). Voor in 2018 of 2019 gehuisveste statushouders worden nog wel de middelen ontvangen voor maatschappelijke begeleiding, maar niet meer de middelen uit de verhoogde asielinstroom. De ontvangen middelen zijn nog niet geheel ingezet. Naar verwachting blijft er aan het einde van 2018 een budget over van Als dit budget wordt overgeheveld, dan kan 9

15 hiermee aan 40 statushouders nog een HOB-traject worden aangeboden en kan worden meegedaan aan de inburgerings+ trajecten (ook als de ESF-subsidie niet wordt toegekend). Daarnaast is er voldoende ruimte om de subsidie voor Vluchtelingenwerk aan te vullen tot een bedrag waarmee zij hun dienstverlening in onze gemeente op peil kunnen houden. 10

16 Raadsinformatiebrief Aan: de leden van de raad Van: het college Datum: 11 december 2018 Onderwerp: statushouders in Heusden, proces van huisvesting tot participatie Doel: ter kennisname/ter informatie Aanleiding: collegebesluit 11 december 2018 Aard informatie: openbaar Aanleiding Wij hebben vandaag besloten om in 2019 en tot aan de start van een nieuw inburgeringsstelsel statushouders te ondersteunen in hun proces van huisvesting tot participatie en integratie via maatschappelijke begeleiding door Stichting Vluchtelingenwerk, het aanbod van HOB-trajecten door Baanbrekers en de inburgering+ trajecten in de regio. Informatie In de jaren 2015 tot 2017 kreeg ons land te maken met een grote instroom van vluchtelingen. Gemeenten werden door het Rijk opgeroepen om locaties beschikbaar te stellen voor de opvang van vluchtelingen door het COA (Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers). Ook in onze gemeente is in deze periode veel energie besteed aan dit vraagstuk en is, samen met inwoners, actief gezocht naar een locatie in de gemeente voor een kleinschalig AZC. Gedurende een korte periode is een honderdtal jongeren opgevangen in Mariënkroon. Uiteindelijk is de instroom van de vluchtelingen een halt toegeroepen door de zogenaamde Turkije-deal. Voor de buitenwereld lijkt hiermee het vluchtelingenvraagstuk in de gemeente van tafel. Maar we staan nog steeds voor een grote opgave als het gaat om de gehuisveste en nog te huisvesten statushouders en de ondersteuning van deze mensen naar participatie en integratie. Vanaf 1 januari 2015 tot en met eind 2018 bedraagt onze huisvestingstaakstelling zo n 300 personen. Ongeveer de helft van dit aantal personen is 18 jaar of ouder. Participatieverklaring Vrijwel direct na vestiging in onze gemeente starten de statushouders met hun inburgering en participatie. Zij krijgen hierbij ondersteuning van Stichting Vluchtelingenwerk in de vorm van maatschappelijke begeleiding. Sinds 1 oktober 2017 is het Participatieverklaringstraject een verplicht onderdeel om het inburgeringsdiploma te behalen. Dit traject moet door de gemeente worden aangeboden en gaat over de Nederlandse waarden en normen, zoals vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. In totaal hebben 16 statushouders in onze gemeente dit verplichte participatietraject afgerond. Voor 1 oktober 2017 was de participatieverklaring nog niet verplicht, maar het participatietraject werd sinds 2016 al vrijwillig aangeboden. Er zijn ongeveer 70 statushouders die de participatieverklaring hebben ondertekend voordat het participatietraject wettelijk verplicht werd. HOB-project erg succesvol De meeste statushouders hebben nog geen werk en hebben een uitkering nodig. Baanbrekers is hiervoor de uitvoeringsorganisatie en in het kader van de Participatiewet wordt onderzocht wat er voor de statushouder nodig is om aan de arbeidsmarkt te kunnen gaan deelnemen. Hiervoor is een speciaal traject ontwikkeld, het zogenaamde HOB (Huis, Opleiding, Baan) -traject. Binnen het HOBtraject krijgen statushouders intensieve begeleiding en ondersteuning. Hierbij wordt het inburgeringstraject gecombineerd met (een traject naar) werk of scholing, zodat de statushouders sneller en duurzamer op eigen benen kunnen staan.

17 In het HOB-traject wordt 50% van de statushouders geplaatst op betaald werk en daarmee is het erg succesvol. Dit resultaat is fors hoger dan het landelijke gemiddelde. Ook de betrokken werkgevers zijn erg enthousiast over het HOB-traject. Nieuw inburgeringsstelsel op komst Naast het vinden van werk is ook het behalen van het inburgeringsdiploma voor de statushouders van groot belang. De eigen verantwoordelijkheid van statushouders en de vrije marktwerking voor de aanbieders van inburgeringstrajecten worden inmiddels gezien als knelpunten voor een succesvol inburgeringstraject. Het Rijk heeft daarom een herziening van het inburgeringsstelsel aangekondigd. Die moet medio 2020 ingaan. De hoofdlijnen van het nieuwe stelsel Uitgangspunt van het nieuwe stelsel is dat iedereen meedoet, het liefst via betaald werk en daar moet de inburgering aan bijdragen. Dat is waar de inzet van de inburgeraar, de overheden en andere (maatschappelijke) partners zich op richt. Om deze doelstelling te bereiken wordt inburgering gepositioneerd als onderdeel van het brede sociaal domein. De regierol van gemeenten over de uitvoering wordt vastgelegd in de wet. Het nieuwe stelsel zet in op een doorlopende lijn vanuit de opvang. De regierol van gemeenten hierin begint met een brede intake. Leren en participeren gaan hand in hand en beide aspecten worden in een persoonlijk plan opgenomen. Ontzorgen is gericht op zelfredzaamheid en helpt om bij aanvang de focus van inburgeringsplichtigen op inburgering en participatie te richten. Er komen 3 leerroutes in het nieuwe stelsel: onderwijsroute: gericht op het behalen van een Nederlands schooldiploma voor een goede startpositie op de arbeidsmarkt. Jonge inburgeraars worden daarom zo snel mogelijk doorgeleid naar een Nederlandse opleiding; reguliere B1 route: om het mogelijk te maken dat de meeste inburgeraars zo snel mogelijk, maar maximaal binnen 3 jaar, taalniveau B1 behalen en hun perspectief op de arbeidsmarkt vergroten, is het van belang dat het leren van de taal wordt gecombineerd met (vrijwilligers)werk; voor mensen voor wie de onderwijs- of B1-route buiten bereik ligt, komt er een speciale leerroute zodat iedereen leert zich in de maatschappij te redden. Er worden geen ontheffingen op basis van aantoonbaar geleverde inspanning meer verleend. Gemeentelijke regie Met de stelselwijziging krijgen gemeenten meer regie. Tot die tijd worden de gemeenten door de minister opgeroepen om nu al de ruimte te gebruiken om voor statushouders vroegtijdig een plan te maken dat zich richt op inburgering en werk. De HOB-aanpak in de Langstraat kan worden voortgezet omdat veel aspecten van de nieuwe aanpak daarin al aanwezig zijn. Daarnaast zijn de gemeenten in de regio Hart van Brabant al geruime tijd bezig om de vroegtijdige en integrale aanpak te verbeteren. Een belangrijk onderdeel is om daarmee te starten in het AZC. Ter voorbereiding op het nieuwe inburgeringsstelsel wordt in 2019 gestart met de zogenaamde inburgering+ trajecten. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in 3 soorten trajecten: de fast track route, de B1 route en de Z-route. Dit sluit aan bij de 3 leerroutes in het nieuwe stelsel. Om de HOB-trajecten en inburgering+ trajecten in 2019 te kunnen bekostigen zal bij de jaarrekening 2018 worden voorgesteld om het bestaande restantbudget hiervoor over te hevelen. Naar verwachting is het restantbudget ongeveer Deze middelen zijn ontvangen voor de gehuisveste statushouders in 2016 en 2017.