LICHTVERONTREINIGING

Transcriptie

1 LICHTVERONTREINIGING Steeds meer studies tnen aan dat kunstmatige nachtverlichting (straatlantaarns, verlichting van wegen, tuinverlichting, enz.) een reële impact p de dieren heeft. Hier vlgt een verzicht van de tt ng te bekende verstringen. ONTREGELING VAN DE BIOLOGISCHE KLOK VAN DE DIEREN Deze klk zrgt ervr dat een dier functineert vlgens het jaarlijkse ritme van de seizenen, maar k vlgens een dagelijks dag- en nachtritme. Verlichting die de hele nacht lang werkt binnen het territrium van dagdieren kan aanleiding geven tt minder rustpauzes. Bij de vgels zingen bepaalde dagsrten zals het rdbrstje en de merel k s nachts in de buurt van de penbare verlichting. Deze exemplaren zijn nderhevig aan een stijgende vermeidheid, die de vrtplanting kan verstren en p termijn leidt tt het verdwijnen van plaatselijke ppulaties. Extra vermeidheid kan bepaalde exemplaren die zich in een ndsituatie bevinden fataal wrden, bijvrbeeld tegenver een rfvgel f wanneer ze bij het versteken van de baan in de buurt van een vertuig kmen. De dag-" maar s nachts actieve dieren lpen het risic dat ze in het vizier kmen van nachtelijke rfvgels, die aangepast zijn m s nachts te jagen. De kleine zwaan nestelt in het hge Nrden en brengt de winter in West-Eurpa dr. In de verwinteringznes, eten de vgels die vrtdurend bltstaan aan het nachtlicht k 's nachts. Hun vetreserves zijn dan hg geneg m in de lente vreger naar het Nrden te vertrekken m zich er vrt te planten. Wanneer zij p hun bestemming aankmen, is de winter er ng streng: het vedsel is in zeer geringe mate beschikbaar, m ng maar te zwijgen van het verhgde gevaar p aanvallen van srten die aan dergelijke situaties aangepast zijn: plvs, sneeuwuil, enz. De ngewervelde dieren (insecten, enz.) beschikken ver puntgen (zintuiglijke receptren) waarmee ze kunnen zien wanneer de dag en de nacht beginnen. In een zne waar er de hele nacht lang licht is, wrdt het dag-/nachtritme zwaar verstrd. Bij de huisjesslakken lijkt het kunstmatige nachtlicht hen in "slaap"-mdus te huden. PAGINA 1 OP 5 LICHTVERONTREINIGING - 30/05/2012

2 ONTREGELING VAN DE BIOLOGISCHE KLOK VAN DE WINTERSLAPERS Dieren die de winter slapend drbrengen en die te maken krijgen met kunstmatige nachtverlichting beginnen mgelijk later in het jaar aan hun winterslaap. Op dat genblik is de heveelheid beschikbaar vedsel al sterk geslnken en dat beperkt de vr de winter pgeslagen reserves. Op het einde van de winter en in het begin van de lente laat dit zich al eens met name bij de wijfjes velen. Ze kunnen vertraging plpen bij de vrbereiding p de vrtplanting, met alle gevlgen van dien vr de jngen die ng gebren meten wrden. De gevlgen van het licht p de bilgische klk lijken ng mvangrijker wanneer het licht naar het ultravilette verhelt (= zeer krte lichtstralen). BARRIÈRE-EFFECT Een hele reeks nachtdieren ntvlucht het licht. Nachtverlichting vrmt vr hen vaak een echte nverkmelijke barrière. Dat is het geval vr de meeste srten van vleermuizen van bij ns. Een eenvudige verlichte baan f weg p het gebruikelijke traject snijdt smmige exemplaren werkelijk van een gedeelte van hun jachtgebied af. Een verlicht jachtgebied wrdt simpelweg de rug tegekeerd. Kunstmatig licht kan dus leiden tt gefragmenteerde, vaak kwetsbaardere ppulaties. In België hebben studies aangetnd dat de klnies vleermuizen waarvr de vliegrutes verlicht wrden gemiddeld 45 minuten later naar buiten kmen dan wanneer deze wegen niet verlicht wrden. Deze vertraging kan de vleermuizen erte verplichten langer te vliegen m dezelfde heveelheid prien te vangen, want vral in het begin van de nacht zijn er insecten vrhanden. Ok in het water lijkt het erp dat de verstringen dr het kunstmatige licht niet te nderschatten zijn: De micr-rganismen uit het water stijgen s nachts vr vedsel naar het waterppervlak en dalen bij het daglicht terug naar de diepte. In het dr kunstmatig nachtlicht verlichte water zeken ze veel minder het waterppervlak p. Deze afwezigheid van beweging naar het waterppervlak heeft gevlgen vr de hele watervedselketen en p termijn zelfs vr de kwaliteit van het water. Vissen ndergaan eveneens de gevlgen van het kunstmatige nachtlicht : in Nederland wrdt verlichting bijvrbeeld gebruikt m trekkende palingen buiten de pmpznes van water vr de aandrijving van turbines te huden. Kikkers lijken duistere znes te verkiezen bven verlichte znes. Tijdens vrtplantingsperides wrden de verlichte znes schijnbaar gemeden dr, p zijn minst, bepaalde vgelsrten (grutt s, enz.). Vr deze vgels beperkt dit de keuze aan gede bredplaatsen p hun grndgebied. PAGINA 2 OP 5 LICHTVERONTREINIGING - 30/05/2012

3 AANTREKKINGSKRACHT EN DESORIËNTEREND EFFECT Een deel van de Eurpese zangvgels (dagvgels) trekken 's nachts. Tijdens hun nachttrek kunnen ze het spr bijster raken en p het einde van de reis, wanneer hun energiereserves niet meer vlstaan, in een meilijk parket kmen. Op een aantal plekken prfiteren p zijn minst dagrfdieren van het kunstmatige licht m de zangvgels p te wachten en zich met hen te veden. Kleine vleesetende zgdieren (vs, hermelijn, bunzing) lijken p het licht af te gaan. Ok de egel ndergaat deze aantrekkingskracht. In het geval van een verlichte baan vallen ze al eens ten pri aan het verkeer. Het licht efent een aantrekkingskracht uit p padden en watersalamanders. Vr met name gewne padden speelt deze aantrekking tt p minstens 200 m van het lichtpunt. Eens in de verlichte zne vinden ze vaak tal van insecten die eveneens dr het licht aangetrkken werden. Heeft de verlichting betrekking p een baan, dan wrdt de aantrekking mgelijk een ddelijke val. Op een baan zijn de dieren bvendien zichtbaar vr rfdieren. Ok best wat insecten gaan p het licht af: een straatlantaarn trekt insecten gemakkelijk van p enkele hnderden meters aan. Smmige van deze insecten blijven in de kunstmatige luchtstraal vliegen tt ze erbij neervallen. Deze aantrekking tt het licht is ng sterker wanneer het licht blauw, vilet f ultravilet uitstraalt. Exemplaren van bepaalde srten van waterinsecten kunnen tijdens hun nachtelijke vluchten misleid wrden dr verlichte natte ppervlakken die den denken aan het waterppervlak van een rivier f van een pel. Eens ze na een bui plaats genmen hebben p een verlichte baan lpen ze het risic ten pri te vallen aan het verkeer f aan een rfdier dat k naar het licht tetrekt. De Gewne pad (Buf buf) is dr het licht aangetrkken. De Bruine kikker (Rana tempraria) lijkt de verlichte znes te vermijden. (ft's: G. Rtsaert) VERSTOORDE VOORTPLANTING Bij langdurige nachtverlichting kmen de verlevingskansen van de srten in de verlichte znes in het gedrang. Als gevlg van de vermeidheid die ze plpen dr naar de verlichting te vliegen, breden de mttenwijfjes hun eitjes sms p ngeschikte plaatsen uit. Nachtverlichting heeft k ng een ander gevlg vr de vrtplanting : bepaalde srten van nachtvlinders, zals de plakker, hebben nd aan een dag-nachtafwisseling. Als de mannetjes vrtdurend bij een kunstmatig nachtlicht actief zijn, maken ze een geringere heveelheid sperma aan en dat kan gevlgen hebben vr de verlevingskansen van de plaatselijke ppulaties. De wijfjes van eendagsvliegen wachten in de vrtplantingsperide p de kmst van een mannetje. Als de dr het licht aangetrkken mannetjes niet bij de wijfjes geraken, dan vindt de vrtplanting niet plaats. Het is dan mgelijk dat de betrkken ppulaties van deze srten in een straal van ettelijke kilmeters uitsterven. Enkele andere srten van nachtinsecten brengen een zwak licht vrt : glim- en gleiwrmen. Dankzij dit licht vinden de mannetjes en de vruwtjes elkaar. De in het algemeen veel krachtigere artificiële nachtverlichting verkleint sterk de kans dat mannetjes en vruwtjes elkaar terugvinden. PAGINA 3 OP 5 LICHTVERONTREINIGING - 30/05/2012

4 WEERSLAG OP DE VOEDSELBRONNEN De rfdieren die dr het licht aangetrkken wrden, vinden in de nabijheid van de verlichte zne al eens gemakkelijk een pri die k p het licht afkmt. Specifiek geval vr 2 srten van vleermuizen : de gewne dwergvleermuis en de laatvlieger kmen jagen p insecten die dr lichtpunten aangetrkken wrden. Is dat een gede zaak? Niet echt, want de insecten die naar het licht trekken, verlaten de plekken waar ze gewnlijk leven. De andere srten van vleermuizen, die het licht mijden en in een dnkere mgeving blijven jagen, vinden in deze niet-verlichte mgeving niet meer de gebruikelijke heveelheid vedsel. Alle insectensrten die p het nachtelijke licht afgaan in de verlichte znes f in de nabijheid ervan wrden gemakkelijk verschalkt. SAMENVATTING Een aantal tt ng te bekende effecten van het kunstmatige nachtlicht kan men in enkele punten samenvatten : Nachtverlichting kan, zelfs van p een grte afstand, een belangrijke aantrekking uitefenen p heel wat dieren die zich nrmaal in het dnker phuden. Nachtverlichting werkt als een nverkmelijke barrière vr heel wat dieren die het licht ntvluchten. Nachtverlichting werkt als een stralingsbrn die de dieren p een dwaalspr brengt: dit lijkt vral z te zijn vr trekvgels die in een sterk, geel tt rd verlichte zne terechtkmen. De aantrekkingskracht van het licht is afhankelijk van de zichtbaarheid in het landschap, van de lichtsterkte en van de kwaliteit van het uitgestraalde licht. Het aantrekkingseffect lijkt p zijn sterkst wanneer het uitgestraalde licht naar het ultravilette neigt. Het wrdt het dus aangeraden dit srt lampen te vermijden. He hger de nachtelijke lichtbrn, he grter het risic p verstringen lijkt. De duur van de verlichting s nachts en de intensiteit ervan spelen een rl : he langer de duur en he sterker de intensiteit, he zwaarder de effecten. Des te meer wanneer de habitat van de dieren beperkt is : he kleiner het wngebied van een exemplaar, he hger het risic p verstringen mwille van de nachtverlichting. De minst mbiele dieren wrden k het meest bltgesteld aan de gevlgen van een kunstmatige nachtverlichting. Vr elk van deze gevallen geldt: he hger het risic p verstringen, he hger het risic p plaatselijk uitsterven. Het type van gebruikt licht is belangrijk : bepaalde diersrten zijn precies geveliger vr bepaalde types van lampen dan vr andere. Vgels zuden bijvrbeeld geveliger zijn vr gele tt rde lichten, insecten vr blauwe tt ultravilette lichten en vleermuizen minder gevelig vr amberkleurig licht. Vanuit bilgisch standpunt heeft de nachtverlichting deze gevlgen : een stijging van het rven, een hgere sterftegraad, een daling van de vrtplanting en van de genetische diversiteit. Elk gevlg kan ervr zrgen dat kleine ppulaties van diersrten uitsterven. Deze versnippering van de dierenppulaties in steeds kleinere stukjes is vr een grt aantal srten een steeds zrgwekkender prbleem, vral in een ruimte die z beperkt is als het Brussels Hfdstedelijk Gewest. GEVOLGEN VOOR DE PLANTEN Planten hebben nd aan licht m aan ftsynthese te den. Bij cnstante verlichting zuden bepaalde srten echter niet meer in staat zijn m tt ntwikkeling te kmen. Andere zuden prblemen ndervinden m zich nrmaal te ntwikkelen. De gedeelten van bmen die 's nachts fel wrden belicht kunnen hun bladeren langer behuden. Die bmen kunnen dan in de late herfst vrstschade plpen. PAGINA 4 OP 5 LICHTVERONTREINIGING - 30/05/2012

5 ENKELE AANBEVELINGEN Alvrens een nieuwe verlichting te plaatsen, is het ged zich af te vragen f nachtverlichting echt nuttig is p die plaats; indien dit tch het geval is, vlgen hiernder enkele tips: Straatlantaarns gebruiken waarvan de lichtbundel enkel naar beneden gericht is en die zich beperkt tt de te verlichten ppervlakte. De lampen z laag mgelijk aanbrengen. De vrkeur geven aan minder krachtige lampen : de weerkaatsing van het licht (= de lichthal) 's nachts blijkt vr de fauna al eens even hinderlijk als rechtstreeks licht. Z weinig mgelijk de grene ruimten, hagen, bmen verlichten. De verlichting van de tuin in duur beperken, enkel verlichten wanneer het ndzakelijk is en vlgens de bvenstaande aanbevelingen. Tt slt is het ged m ng eens aan te stippen dat een minimaal en enkel strikt ndzakelijk energieverbruik de beste manier is m nze impact p zwel de bidiversiteit als p het leefmilieu te verminderen. Zelfs uw prtefeuille zal u er dankbaar vr zijn. MEER INFO : Dienst Inf-leefmilieu van Leefmilieu Brussel BIM ; Tel.: 02 / inf@bruxellesenvirnnement.be Meer inf : Inf fiche "Duurzame ntwikkeling": De impact van de penbare verlichting p het milieu verminderen J.G. de Mlenaar: Lichtbelasting - Overzicht van de effecten p mens en dier; Alterrarapprt 778 (2003, 72 blz); Rijkswaterstaat, Ministerie van Infrastructuur en Milieu: Vleermuisvriendelijke verlichting; elijke_verlichting/ Werkgrep Lichthinder: Rman, A., Cinzan, P., Giacmetti, G. M., & Giulini, P.: Light pllutin and pssible effects n higher plants; in: Memrie della Scieta Astrnmia Italiana, Vl. 71, blz 59 (2000); Institut de Cnseil et d'etudes en Dévelppement Durable, Namur: Assciatin pur la Sauvegarde du Ciel et de l'envirnnement Ncturne (ASCEN) : PAGINA 5 OP 5 LICHTVERONTREINIGING - 30/05/2012