In het kort. Taalverwerving

Transcriptie

1 Theorie Taalverwerving Proces Transfer/Inteferentiehypothese (Skinner behaviorisme) Creatieve constructiehypothese (Chomsky nativisme, fossilisatie) Interactionele benadering (Swain outputhypothese, hoe meer productie hoe beter je wordt. i+1) Invloedsfactoren Leeftijd Verblijfsduur Sekse Eerste taalachtergrond Vooropleiding en geletterdheid Sensitieve periode Intelligentie Taalaanleg Leerstijlen (holistisch vs. analytisch, Hatch: Rule formers of Data gathers/ verbaal vs. visueel) Attitude en motivatie Extravert vs. introvert Cultuur Taalcontact, aanbod en interactie Nt2 onderwijs

2 Theorie Taalonderwijs grammaticale vertaalbenadering direct methode (Viëtor/ Delfse methode) audio linguale methode communicatieve methode (Neuner, Aanbieden-Bouwstenen-Communiceren-ongestuurD) taakgericht onderwijs (Vooruitkijken-Uitvoeren-Terugkijken,synthetisch/analytische werkw.) inhoudsgericht content-based onderwijs (taal met beroep) Teaching proficiency through reading en storytelling (TPRS, inslijpen) Dynamisch usage-based benadering (Koster, chuncks of language) Eclectische werkwijze (combineren) Proces Wisselwerking van Taalaanbod baseren op ERK (niveaus & profielen) NT2 en alfabetisering raamwerk Taalunie competenties En in de klas in balans brengen. (feedback, leerstrategieën en interactie)

3 Luisteren Het luisterproces Verstaan, lage orde processen Fonemen (klanken) herkennen Fysieke kenmerken Woordherkenning Prosodie: klemtoon en intonatie Fonotaxis: klanken combineren Woordensegmentatie (woordgrenzen) Mentale lexicon (woordgeheugen) Begrijpen, hoge orde processen Betekenistoekenning (gericht, globaal, intensief, strategisch luisteren) Semantische syntactische en pragmatische info Interpretatie Kennis van de wereld Moeilijkheden bij verstaan Verschillen in geluid-schrift Verschillen in klemtoon, duur Regels moedertaal willen toepassen Canonieke klankvorm (isolatie klinkt anders) Op de klanken grootste verschillen Te herkennen aan: Geen begripsproblemen bij lezen Wat moet er vooral geoefend worden: Uitspraak algemeen Moeilijke klanken (jury, douchte, ng, ui) Hoog frequent vocabulaire Spreektaalvormen ( t > het) Woorden onderhevig aan fonologische regels Opeenvolgende woorden die worden samengetrokken Uitschrijven van teksten tot in de details In het Nederlands Voor Achter Gespreid Gerond Gespreid Gerond Gesloten ie uu oe Halfopen ee/ie u/eu oo/o Open è aa/a Moeilijkheden bij begrip Taalkennis, door weinig woordenschat geen idee volgende woord kettingreactie Stopwoorden worden niet herkend en kunnen ze daardoor niet negeren Intonatie gebruiken we voor emotie. Is niet in elke taal hetzelfde Er mist achtergrondkennis / cultuurverschillen (logische uiting) Wat moet vooral geoefend worden: Relevante luistersituaties (zelf een gesprek voeren komt het meeste voor) Authentieke teksten of in ieder geval met gereduceerde vormen, incomplete zinnen en onzorgvuldige uitspraak Beeldmateriaal Aanbieden van luistertaken, ingebed in andere taken zoals spreken Globaal luisteren Te herkennen aan: Ook begripsproblemen bij lezen

4 Spreken Het spreekproces (Levelt) Preverbale boodschap - het bedenken en plannen van een boodschap Grammaticale ordening het formuleren van die boodschap in een juiste grammaticale constructie. Fonologische codering het formuleren van de boodschap in klanken Articuleren Het uitspreken van de boodschap Belangrijke aspecten om goed te converseren Kennis van taalgebruikssituaties (ondersteuning door non-verbale signalen die men eveneens moet leren / routines en vaste formules) Lexicale en grammaticale kennis (korte zinnen (en, maar) / elipsen / herhaling) Uitspraak en verstaanbaarheid (zelfcorrectie, valse starts, herformulering, aarzeling, herhaling, pauze en onvloeiendheid / verdubbeling / compensatie strategieën om tijd te winnen - uh, hoe heet het ) Uitspraak kan op zin, woord en klankniveau ng/nk R ui aa-a Rm H eu ee-e Fst stomme e oe ie-i harde g b aan het eind een p ei/ij oo-o Sch d aan het eind een t au/ou uu-u Biedt de opdracht het liefst geïntegreerd aan: Vooruitkijken (woordspin) Oefenen met een gesprek (een misverstand of tegenstelling) Analyse van de opname Evaluatie Uitvoeren van het gesprek buitenschools Terugkijken op de opdracht Feedback, belangrijk is dan om te letten op: Algemene indruk Verstaanbaarheid Begrijpelijk Beleefdheid Juiste antwoord Woordenschat Grammatica En het creëren van een veilige omgeving wegens evt. spreekangst.

5 Woordenschat Hoeveel woorden? Receptief Productief Inburgering A Onbekend Staatsexamen B Staatsexamen B Kind aan het begin van de bassischool kent al woorden. Bij studeren woorden. Een krantenartikel is al gauw verschillende woorden, cursisten moeten 90 procent van de woorden kennen om de tekst te begrijpen. Welke woorden? Algemeen Vaktaalwoorden Schooltaalwoorden (vaak verbindings- en signaal woorden) Breed (genoeg woorden) / Diep (gebruik woorden) / Toegankelijk (snelle vindbaarheid) Hoe? Incidenteel via lees- en luisteractiviteiten (5-10 procent onthouden) Intentioneel via 1 semantiseren (uitleggen, geen reeksen) 2 consolideren 3 controleren werken aan woordleervaardigheden voor eigen uitbreiding van de woordenschat Woordleervaardigheden Raden (via context en beeldvorm) Afleiden Semantiseren In woordenboek opzoeken Noteren Herhalen Geef een cursus raadvaardigheid en woordenboektraining in het programma. Bied woorden minimaal 5x aan. Geen reeksen, geen tegenstellingen en woorden zonder betekenis maar in context. Geef aandacht aan cognates (internationale w.) en collocaties (verbonden woorden) Maak ze bewust van het idoom (hoe gebruik je het woord) Besteed geen aandacht aan spreekwoorden en uitdrukkingen Geef verbindings- en verwijswoorden extra aandacht Woorden met veel betekenissen (vooral voorbeelden geven dan extra uitleg) Wees bij woorden voor nieuwe begrippen extra bewust, label en voorwerp Leer ze routines en formules via taalriedels Geef extra aandacht aan partikels (uh, he,etc.) Valse vrienden (zelfde woord andere betekenis in twee talen)

6 Grammatica Theorie Non-interfacehypothese: expliciet aangeboden wordt niet impliciet geleerd (Krashen) Sterke-interfacehypothese: expliciet aangeboden wordt wel impliciet geleerd (Ruthford) Zwakke-interfacehypothese: expliciet aangeboden bevorderd impliciet leren Focus on Forms > Focus on meaning > Focus on Form Proces - Bewustwording - Herkenning - Verwerking - Toepassing Veel voorkomende fouten Veel talen kennen geen koppel werkwoord als apart werkwoord (arab, berb, turks, indo, henk weg) Geen persoon in vervolgzinnen (henk is weg. Naar huis. Spa, turks, arab) Geen aparte woorden voor hij zij het (turks) Sommige talen geen werkwoordsvervoegingen (indo, chin) Geen hulpwerkwoorden van tijd (henk gisteren huiswerk maken, arab, turk, indo) Soms het werkwoord helemaal achteraan in de zin (turks) of juist helemaal vooraan (arab) Geen speciale meervoudsuitgangen (turks, indo) Geen lidwoorden (slavische talen, turks, koer, berb) Grammatica aanbieden - Expliciet hoogopgeleid / impliciet laagopgeleid - Vorm en betekenis voorop - In context aanbieden, geen geïsoleerde activiteit - Cyclisch aanbieden - Bied het aan op verschillende manieren (vb-en, ezelsbruggetjes, plaatjes, symbolen, schema`s, zelf vinden en geven van regels(laatste alleen als belasting niet te hoog wordt) Good practice: Dictoglos

7 Alfabetisering Verschillende soorten Analfabeet Anders-analfabeet Laaggeletterd Drie schriftsystemen Logografisch Syllabisch Alfabetisch Ontwikkelingsfasen De logografische fase: uiterlijke woordherkenning De alfabetische fase: spellend lezen - Decoderen - Visuele discriminatie (lettertekens onderscheiden van elkaar) - Visuele analyse (herkennen van lettertekens) - Grafeem-foneemkoppeling (letters verklanken) - Auditieve synthese (klanken tot woorden vormen) - Auditieve discriminatie (klanken onderscheiden) - Auditieve analyse (klanken tot een woord vormen) De orthografische fase: automatiseren en direct herkennen Theorie Globaal methode: aandacht voor betekenisvolle gehelen, heeft een hoge geheugenbelasting (Alfa) Synthetische methode: aandacht voor letters en klanken (7/43) Structuurmethode: eerst betekenisvolle eenheden en dan inzoomen op structuur, analyse en synthese (Alfaflex) Belangrijk bij lezen Eerst basisinstructietaal en uitbreiding van de woordenschat Nadruk op klanken in het begin en extra moeilijke verschillen (b/p in Arabisch) Er is wel ook tekstbegrip nodig Feedback direct en expliciet, impliciet hoort men soms het verschil niet Belangrijk bij schrijven Focus op de juiste distinctieve kenmerken en schrijfwijze. Juiste houding, pen in de driepuntsgreep Niet teveel hulplijntjes Oefenen met hand-oog coördinatie Blokletters, wel aandacht herkennen verschillende handschriften Leren typen

8 Lezen Drie bezigheden Herkennen/ woordidentificatie (lage orde processen) Begrijpen/ interpreteren, bouwen aan betekenis (hoge orde processen) Besturen van 1 en 2 (leesstrategie) Leesstrategieën Leesdoel bepalen - manier van lezen aanpassen door: a. Oriënteren (foto, titel, kopje, tabel, vormgeving, auteur) b. Scannen (tussenkopjes, lay-out) c. Skimmen/globaal lezen/extensief lezen (1x globaal doorkijken) d. Studerend leren/intensief lezen (aantekeningen, herlezen) Herlezen Woordenboek gebruiken Woordbetekenis afleiden Leestempo verlagen Gedeelten precies lezen Eigen kennis van onderwerp inzetten Extra letten op tekstkenmerken Handelingen om tot tekstbegrip te komen - Relaties aanbrengen tussen woorden en zinnen (lokale relaties) - Relaties aanbrengen tussen grotere tekstdelen (globale relaties/ tekststructuur) - Toekennen van een functie aan tekstdelen (inleiding, argument, uitleg, samenvatting toelichting conclusie) - Oplossen van dubbelzinnigheden (verwijswoorden bijv.) - Toevoegen van inhoud die niet expliciet genoemd wordt. (implicaties, redenen, consequenties) - Toekennen van betekenis aan tekstkenmerken (alinea, cursief, vet, witregels) - Scheiden van hoofd en bijzaken - Afleiden van de strekking of essentie van een tekst(deel) - Afleiden van de herkomst/ gebruikersdoel van een tekst - Afleiden van de mening van de auteur - Scheiden van feit en mening Drempelhypothese: Goede t1 lezers zijn goede t2 lezers mits ze boven een bepaald taal/woordenschat niveau zitten. Stappenplan voor tekstbehandeling - Stel het leesdoel vast - Stel globale vragen die skimmen eisen - Zoom in op enkele alinea`s - Beantwoord of het leesdoel is bereikt

9 Het proces Schrijven Eisen vanuit ERK 1. Globaal thema: van vertrouwd naar zakelijk en algemeen lengte: van kort naar lang complexiteit: details uitvoering: van goed gestructureerd naar vloeiend en in stijl 2. Details, tekstkenmerken onderwerp / woordgebruik / grammaticale correctheid / spelling / interpunctie /coherentie Eerst de boodschap dan de grammatica Hoe aanbieden Brainstormen, vooraf voorbeeldbrieven analyseren Conventies Stijl Verschil eigen taal (direct/indirect) Informatie ordenen: 1 logische volgorde: achtergrondinfo probleem waarom oplossing. 2 koppelen aan verbindingswoorden Er is een toets ik ben er niet ik moet werken ik kom dinsdag. maar want daarom/dus Dan tekststructuur verder uitwerken (hoeveel alinea s?) Aandacht voor de inleiding en conclusie wat komt hierin Formuleren (voor de juiste doelgroep) Hoe feedback - via codes bij simpele fouten (zie ander blad)

10 Toetsing Twee soorten toetsen Formatieve toets (bedoeld om te sturen) - Voortgangstoets (methode-afhankelijk) - Diagnostische toets - Portfolio - Zelfbeoordeling Summatieve toets (bedoeld om te selecteren. Voor intake, selectie en certificering) - Vorderingstoets (methode-onafhankelijk) - Intake of plaatsingstoetsen Een goede toets is Valide - Inhoudsvaliditeit (passend onderwerp) - Construct- / begripsvaliditeit (vorm bijv. meerkeuze en procedures rond de toets) - Indruksvaliditeit (verwachtingen over de soort toets moeten overeenkomen) Betrouwbaar (betrouwbaarheidscoefficient) Heeft de juiste soort vragen - Gesloten - Open (kort/lang) - Vrije respons Heeft zo weinig mogelijk toetsbias En zo weinig mogelijk negatieve washback Beoordelingseffecten Halo-effect: iemand anders beoordelen aan de hand van handschrift of een prettiger stemgeluid Signifisch effect: een ander belang hechten dan een tweede beoordelaar aan zaken als grammatica, vloeiendheid etc. Contaminatie-effect: hoger beoordelen om niet slechter dan andere klassen te scoren, hoger beoordelen door irrelevante zaken Sequentie-effect: beoordeling wordt beïnvloed door eerdere beoordelingen, vergelijken Normverschuiving: gedurende het nakijken steeds strenger of milder gaan beoordelen