Deel 3: - Omzetten bestaande aanspraken naar contract persoonlijke pensioenvermogens - Opname bedrag ineens mogelijk maken

Transcriptie

1 Pagina 1 van 5 KABINET GAAT DOOR MET VERNIEUWING PENSIOENSTELSEL Minister Koolmees van SZW heeft in zijn brief van 1 februari 2019 aan de Tweede Kamer aangegeven welke stappen het kabinet wil zetten richting een nieuw pensioenstelsel. Het kabinet zoekt daarbij naar brede steun onder sociale partners. De minister benoemt tien onderwerpen waarmee het kabinet aan de slag wil. Voor het merendeel dient dit nog vóór de zomer tot concrete resultaten te leiden. Naast een hoofdartikel publiceert LCP een serie vervolg-artikelen waarin deze tien onderwerpen nader toegelicht en van commentaar voorzien worden. Deel 3: - Omzetten bestaande aanspraken naar contract persoonlijke pensioenvermogens - Opname bedrag ineens mogelijk maken Kernpunten: Het kabinet wil het invaren van oude pensioenaanspraken in een nieuw pensioenstelsel mogelijk maken. De al in 2012 gesignaleerde juridische problemen zijn echter nog niet opgelost. Gedeeltelijke afkoop van pensioen gaat tot de mogelijkheden behoren. Er zijn echter nog vele vragen te beantwoorden. De inhoud van dit derde vervolg-artikel is als volgt: 1. Omzetten bestaande aanspraken naar contract persoonlijke pensioenvermogens 2. Opname bedrag ineens mogelijk maken 3. Opmerkingen 4. Voorlopige conclusie 1. Omzetten bestaande aanspraken naar contract persoonlijke pensioenvermogens Zoals blijkt uit onze eerste twee artikelen wordt met de plannen van minister Koolmees veel bestaande pensioenwetgeving gewijzigd. De tot op heden opgebouwde pensioenaanspraken en -rechten veranderen in beginsel niet. Echter, minister Koolmees wil de overstap naar een nieuw pensioenstelsel op basis van persoonlijke pensioenvermogens bevorderen door:

2 Pagina 2 van 5 Een standaard waarderingsmethode te bieden, op basis waarvan opgebouwde pensioenaanspraken en -rechten kunnen worden ingebracht in het nieuwe systeem. Bij dit invaren wordt het gehele vermogen van het pensioenfonds betrokken, dus ook positieve of negatieve buffers. Pensioenfondsen die de bestaande pensioenaanspraken en -rechten niet willen invaren, de mogelijkheid te bieden om de in het nieuwe stelsel opgebouwde pensioenaanspraken voor de pensioendatum geleidelijk weer in het oude FTK-stelsel te laten instromen. We merken hierbij wel op dat volgens de brief in dit geval twee pensioenuitvoerders nodig zijn: een voor de aanspraken onder het FTK-stelsel en een uitvoerder voor de opbouw onder het nieuwe stelsel Opmerkingen In 2012 is een nieuw pensioencontract, het reële contract, geïntroduceerd. Onderdeel van deze introductie was een juridisch onderzoek inzake de (on)mogelijkheden van het omzetten (invaren) van de opgebouwde pensioenaanspraken en -rechten in dit nieuwe contract. In de onderzoeksrapportage is benoemd dat: Collectief invaren nodig is om gestelde verbeteringen te kunnen bereiken; en Collectief invaren mogelijk is na wetswijziging. Juridische risico s kunnen op basis van grondige en zorgvuldige besluitvorming worden beperkt. De omzetting die minister Koolmees voor ogen heeft, lijkt op de omzetting die in 2012 is onderzocht. In zijn brief heeft de minister het alleen over het in overleg met DNB en het pensioenveld op te stellen waarderingskader. Er wordt geen (nader) onderzoek aangekondigd naar de juridische gevolgen en er wordt ook niet gerefereerd naar deze risico s. Om pensioenfondsen over te halen over te gaan tot invaren van oude pensioenaanspraken en -rechten, zullen zij zoveel mogelijk gevrijwaard moeten worden van mogelijke claims van (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden. Wij zijn benieuwd hoe de minister dit denkt te doen. Bij het invaren wordt het gehele vermogen van het pensioenfonds betrokken, dus ook de aanwezige buffers. De vraag rijst of de aanwezige buffer wordt gebruikt ter verhoging/verlaging van de persoonlijke pensioenvermogens (en zo ja: hoe dan?) of dat de aanwezige buffer als collectieve buffer in het nieuwe pensioensysteem wordt gezien (en zo ja: hoe dan?). Als de buffers worden toebedeeld aan de persoonlijke pensioenvermogens, lijkt na het invaren de aan de buffers ten grondslag liggende solidariteit te worden doorbroken. Wij vragen ons af in hoeverre dit strookt met de wens tot meer mogelijkheden voor solidariteit. In dit kader komt ook de vraag op in hoeverre het handhaven van de BPF-verplichtstelling hierdoor beïnvloed wordt. De geleidelijke route die de minister aanbiedt, kent hetzelfde probleem als niet invaren inzake aanvangsvermogen. Het oude en het nieuwe contract moeten gescheiden worden. Gezien het verbod op afgescheiden vermogens bij pensioenfondsen (uitgezonderd APF en) betekent dit dat voor de nieuwe opbouw een additionele pensioenuitvoerder nodig is. Hiervoor zou een bestaande PPI of APF (met eventueel een eigen collectiviteitskring) gekozen kunnen worden, dan wel een eigen PPI of

3 Pagina 3 van 5 APF opgericht kunnen worden. Dit laatste zal naar ons idee alleen voor de grootste pensioenfondsen weggelegd zijn. 2. Opname bedrag ineens mogelijk maken De plannen van minister Koolmees maken elke keer duidelijk dat pensioen eerder een beloning is dan dat pensioen een verzorgingsaspect heeft. Dit blijkt het duidelijkst uit het voorstel om op pensioendatum een deel van het pensioenvermogen te kunnen opnemen. Dit wordt in het voorstel begrensd op 10% van het persoonlijke pensioenvermogen. Een deelnemer kan bijvoorbeeld deze gedeeltelijke afkoop benutten om een hypotheek (deels) af te lossen, waardoor de woonlasten lager worden. Een vergelijkbare opnamemogelijkheid zal ook bij privé-lijfrentevoorzieningen (3 e pijler) geïntroduceerd worden. 3. Opmerkingen Pensioen is ontstaan vanuit een verzorgingsgedachte. In geval van ouderdom, overlijden of arbeidsongeschiktheid werd voor jou of je nabestaande gezorgd. Met de plannen van minister Koolmees verschuift het verzorgingsdoel meer naar de achtergrond. Zoals in de brief al aangegeven, wordt communicatie nog belangrijker als opname ineens mogelijk wordt. Hypotheek aflossen? 10% van het pensioen afkopen betekent voortaan een 10% lager pensioen ontvangen. Maar weegt een vermindering van woonlasten hier tegenop? Indien de netto afkoopwaarde wordt gebruikt om een aflossingsvrije hypotheek (deels) af te lossen, is dit niet het geval. Zie het cijfervoorbeeld rechts, waar het netto besteedbaar inkomen na aftrek hypotheeklasten 447 lager wordt. Dit komt doordat toekomstig pensioeninkomen is overgeheveld naar vermogen (lagere hypotheekschuld). Besteedbaar inkomen wordt opgeofferd ten behoeve van toekomstige erfgenamen. Voorbeeld aflossingsvrije hypotheek (deels) aflossen Aannames: 38% inkomstenbelasting, 3% hypotheekrente Stel je kiest voor minder pensioen en ontvangt een eenmalige bruto-uitkering van Het nettobedrag van los je af op je aflossingsvrije hypotheekschuld van Situatie voor Bruto Netto Hypotheekschuld Pensioeninkomen Af: Hypotheekrente Resteert Situatie na Bruto Netto Hypotheekschuld Pensioeninkomen Af: Hypotheekrente Resteert

4 in per jaar Pagina 4 van Verschil in netto besteedbaar inkomen na 10% afkoop Indien sprake is van een hypotheek die wordt afgelost (stel in 10 jaar), dan zal, na gedeeltelijke aflossing met de netto afkoopwaarde, de resterende hypotheeklast afnemen en het besteedbaar inkomen daardoor in eerste instantie toenemen. Nadat de hypotheek volledig is afgelost is het pensioeninkomen echter lager dan in de situatie zonder opname van een bedrag ineens. jaren vanaf pensioendatum Annuitaire hypotheek Aflossingsvrije hypotheek Wanneer deels afkopen? Voorlopig zien wij vier redenen om het pensioen deels af te kopen: De wens om eerder cash geld te hebben, waarbij voorrang wordt gegeven aan directe consumptie boven inkomen op de langere termijn; Een slechte gezondheid. Mogelijk dat pensioenuitvoerders voorwaarden aan afkoop mogen stellen, dan wel hun afkooptarief hierop kunnen aanpassen; De wens om direct een deel van het pensioeninkomen om te zetten in vermogen om het te kunnen nalaten aan de kinderen; De hypotheekrente is beduidend hoger dan de rekenrente / het verwachte rendement bij de pensioenuitvoerder. De eerste drie redenen gelden ook voor huurders. Dit pleit ervoor om de afkoop mogelijk te maken, zonder een bijkomende eis van schuldaflossing. Maar daarmee wordt 10% van de pensioenregeling in feite een fiscaal gefaciliteerde spaarregeling. Het is niet ondenkbaar dat over enige jaren dit een politiek argument wordt om de fiscale begunstiging van pensioenregelingen verder te beperken. Premievakantie De minister noemt in zijn brief ook de mogelijkheid om in de opbouwfase de pensioenpremie deels te gebruiken voor aflossing van de hypotheek. Ofwel, sparen in je huis in plaats van sparen in je pensioen. Voor starters op de woningmarkt zou dit een deel van de oplossing kunnen zijn. Maar mag dan op de pensioendatum ook nog 10% van het persoonlijk pensioenvermogen worden opgenomen? De totale pensioenuitkering wordt dan via twee wegen verminderd. Voorlopig nog vele vragen Er zijn nog vele vragen te beantwoorden. Om er een paar te noemen: Mogelijk zijn er straks, ook in de opbouwfase, buffers in verband met het delen van financiële risico s. Kan een deelnemer ook een deel van deze buffers opnemen? Kan een deelnemer straks worden gedwongen tot een premievakantie of opname ineens van zijn pensioen om schulden af te lossen? Hoe beïnvloedt een premievakantie of een opname ineens de verdeling van pensioenvermogen bij echtscheiding?

5 Pagina 5 van 5 Wat zijn de gevolgen van een verlaagd pensioeninkomen door gedeeltelijke afkoop of verminderde premiebetaling, voor het verkrijgen van een sociale uitkering? 4. Voorlopige conclusie Pensioen wordt een individueel financieel product. De door velen gewenste flexibiliteit wordt vergroot. Maar ontegenzeggelijk zitten er ook schaduwkanten aan. De aan de BPF-verplichtstelling ten grondslag liggende solidariteit wordt steeds kleiner. Deelnemers krijgen meer keuzemogelijkheden en moeten meer keuzes maken. Om keuzestress te voorkomen hebben zij inzicht en overzicht nodig. Kwalitatief goede communicatie met de deelnemers wordt steeds belangrijker. Pensioenuitvoerders en adviseurs zullen daar een belangrijke rol in spelen. Lane Clark & Peacock Netherlands B.V. Actuaries & Consultants Herculesplein 40, 3584 AA Utrecht, The Netherlands Tel.: , Disclaimer: De inhoud van dit document is niet bedoeld als specifiek advies noch als een stellige uitleg van wettelijke bepalingen. Indien u begeleiding of meer informatie wenst, dan verzoeken wij u om contact met ons op te nemen.