De economische bijdrage van de industrie van het auteursrecht en de naburige rechten in België. Eindrapport

Transcriptie

1 De economische bijdrage van de industrie van het auteursrecht en de naburige rechten in België Eindrapport 17 mei 2013

2 2 Executive summary Het auteursrecht en de naburige rechten zijn een belangrijke houvast voor tal van creatieve professionals die economisch afhankelijk zijn van de vergoeding voor het gebruik van hun werk. Auteursrechtelijke bescherming vormt de basis voor sectoren als muziek, pers, literatuur, film, radio, televisie, concerten en voorstellingen, games en software, en heeft een invloed op vele andere economische activiteiten. Deze studie geeft een herwaardering van de cijfers die in eerdere studies, uitgevoerd in 2008, 2009 en 2010, werden gerapporteerd. Hiervoor werden opnieuw de richtlijnen van de World Intellectual Property Organisation (WIPO) gevolgd. In deze studie wordt de focus gelegd op de hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten: de industrieën die zich bezighouden met de creatie, productie, uitvoering, uitzending, tentoonstelling, distributie en verkoop van auteursrechtelijk beschermde werken. Deze hoofdindustrieën genereerden in 2012 een omzet van ,42 miljoen of 2,60% van de totale omzet in België. In ditzelfde jaar werd door de hoofdindustrieën 1.107,53 miljoen geïnvesteerd of 3,44% van de totale investeringen in België. De hoofdindustrieën stelden in voltijds equivalenten tewerk bij werkgevers, respectievelijk 3,06% en 3,90% van het totaal in België. In 2010 bedroeg de Bruto Toegevoegde Waarde die door de hoofdindustrieën gerealiseerd werd 9.308,13 miljoen of 2,93% van de totale Bruto Toegevoegde Waarde in België en 2,61% van het Belgisch BBP. De randindustrieën zijn niet in de studie opgenomen. Het betreft ondermeer de productie en verkoop van audiovisuele apparaten, computers, muziekinstrumenten, meubels, speelgoed, architectuur enz. Om de indirecte effecten van de industrie van het auteursrecht en de naburige rechten op de totale economie na te gaan, werden output-, inkomens- en tewerkstellingsmultiplicators van het jaar 2005 geanalyseerd. Hieruit bleek dat de multiplicators van de hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten telkens boven het nationaal gemiddelde lagen. Enkel de tewerkstellings-multiplicator van overige activiteiten op het gebied van amusement vormde hierop een uitzondering. Het reclamewezen en film, video, radio en TV bleken de grootste multiplicators te hebben. Een stijging van de vraag in deze sectoren heeft met andere woorden de grootste impact op de overige sectoren in België in termen van output, toegevoegde waarde en tewerkstelling. De verschillende economische indicatoren in beschouwing genomen, kan dus besloten worden dat de industrie van het auteursrecht en de naburige rechten een significante bijdrage levert aan de Belgische economie. Een verdere uitbouw van het juridisch en organisatorisch systeem voor auteursrechtelijke bescherming en de handhaving ervan kan de economische bijdrage van deze sector nog verder stimuleren.

3 3 Inhoud Lijst van tabellen Inleiding Onderzoekskader Onderzoeksdoelstelling Onderzoeksmethode Desk Research Officiële cijfers en statistieken Afbakening van de industrie van het auteursrecht en de naburige rechten Wettelijk kader van het auteursrecht en naburige rechten in België Voorwerp van het auteursrecht Voorwerp van de naburige rechten De industrieën van het auteursrecht en de naburige rechten volgens WIPO Onderzoeksresultaten De andere sectoren volgens NACE-BEL 2008 zijn weergegeven in Tabel Omzet en investeringen Omzet Investeringen Tewerkstelling Voltijds equivalenten Werkgevers Bruto Toegevoegde Waarde en BBP Multiplicators Output-multiplicators Inkomens-multiplicators Tewerkstellings-multiplicators Overzichtstabel Internationale vergelijking Conclusie Bibliografie... 67

4 4 Lijst van tabellen Tabel 1: Overzicht van de industrieën van het auteursrecht en de naburige rechten Tabel 2: Vertaling van de hoofdindustrieën volgens WIPO naar NACE-BEL Tabel 3: Vertaling van NACE-BEL 2003 naar NACE-BEL Tabel 4: Omschrijving van de verschillende deelsectoren volgens NACE-BEL Tabel 5: Omschrijving van de verschillende deelsectoren volgens NACE-BEL Tabel 6: Omschrijving van de andere sectoren ter vergelijking volgens NACE-BEL Tabel 7: Omschrijving van de andere sectoren ter vergelijking volgens NACE-BEL Tabel 8: Omzet in de hoofdindustrieën in de periode Tabel 9: Omzet in de verschillende deelsectoren in Tabel 10: Aandeel van de verschillende deelsectoren in de omzet in de periode Tabel 11: Aandeel in de totale omzet in België ten opzichte van andere sectoren in Tabel 12: Investeringen in de hoofdindustrieën in de periode Tabel 13: Investeringen in de verschillende deelsectoren in Tabel 14: Aandeel van de verschillende deelsectoren in de investeringen in de periode Tabel 15: Aandeel in de totale investeringen in België ten opzichte van andere sectoren in Tabel 16: Aantal voltijds equivalenten in de hoofdindustrieën in de periode Tabel 17: Aantal voltijds equivalenten in de verschillende deelsectoren in Tabel 18: Aandeel van de verschillende deelsectoren in het aantal voltijds equivalenten in de periode Tabel 19: Aandeel in het totale aantal voltijds equivalenten in België ten opzichte van andere sectoren in Tabel 20: Aantal werkgevers in de hoofdindustrieën in de periode Tabel 21: Aantal werkgevers in de verschillende deelsectoren in Tabel 22: Aandeel van de verschillende deelsectoren in het aantal werkgevers in de periode

5 5 Tabel 23: Aandeel in het totaal aantal werkgevers in België ten opzichte van andere sectoren in Tabel 24: Bruto Toegevoegde Waarde in de hoofdindustrieën ten opzichte van totale Bruto Toegevoegde Waarde in België in de periode Tabel 25: Bruto Toegevoegde Waarde in de hoofdindustrieën ten opzichte van BBP België in de periode Tabel 26: Bruto Toegevoegde Waarde in de verschillende deelsectoren in Tabel 27: Aandeel van de verschillende deelsectoren in de Bruto Toegevoegde Waarde in de periode Tabel 28: Aandeel in de totale Bruto Toegevoegde Waarde in België ten opzichte van andere sectoren in Tabel 29: Aandeel in BBP België ten opzichte van andere sectoren in Tabel 30: Herdefiniëring deelsectoren in het kader van multiplicators Tabel 31: Output-multiplicators voor deelsectoren en vergelijkende sectoren in 2000 en Tabel 32: Inkomens-multiplicators voor deelsectoren en vergelijkende sectoren in 2000 en Tabel 33: Tewerkstellings-multiplicators voor deelsectoren en vergelijkende sectoren in 2000 en Tabel 34: Overzichtstabel economische indicatoren voor deelsectoren Tabel 35: Internationale vergelijking van de industrie van het auteursrecht en de naburige rechten... 61

6 6 1 Inleiding En 2008, Partners In Marketing heeft op aanvraag van Arthena - de belangenvereniging van de titularissen van het auteursrecht en de naburige rechten een eerste studie uitgevoerd over het economische bijdrage van het auteursrecht en de naburige rechten in België. Updates werden uitgevoerd in 2009 en Om het sector en zijn economische belang in kaart te kunnen brengen was het belangrijk om de laatste cijfers te kunnen gebruiken. Het huidige rapport bevat dus de cijfers opgevraagd in Deze studie stelt de voldende vragen: wat is het economische belang van de organisaties en bedrijven wiens activiteiten gerelateerd zijn aan auteursrechtelijk beschermd werk? Wat is de toegevoegde waarde van deze bedrijven? Hoe staat het met de tewerkstelling in deze industrieën? 2 Onderzoekskader In dit hoofdstuk wordt stilgestaan bij de onderzoeksdoelen en -methoden. Bij het ontwerp van het onderzoekskader was de Guide on surveying the economic contribution of the copyright-based industries (WIPO, 2003) een belangrijk instrument. Deze gids is het resultaat van een bijeenkomst van onderzoekers die de economische impact van aan auteursrecht gerelateerde industrieën bestuderen. Met de steun van de Finse overheid ontwierpen zij een gids die kan dienen als basis voor verder onderzoek met betrekking tot

7 7 dit onderwerp. De gids is uitgegeven door de World Intellectual Property Organisation (WIPO). Het gebruik van de WIPO-methode laat toe om de resultaten te vergelijken met buitenlandse cijfers. Na een overzichtelijke formulering van de onderzoeksdoelstellingen, wordt de onderzoeksmethode besproken. Deze onderzoeksmethode is geënt op de richtlijnen van WIPO. 2.1 Onderzoeksdoelstelling De studie heeft tot doel zicht te krijgen op het deel van de Belgische economie dat gerelateerd is aan auteursrechtelijk beschermd werk. Hierbij gaat het om het auteursrecht en naburige rechten met betrekking tot alle categorieën rechthebbenden (auteurs, producenten, uitgevers, uitvoerende kunstenaars). Het doel is te ramen wat de aan het auteursrecht gerelateerde industrieën qua toegevoegde waarde en banen bijdragen tot de Belgische economie. De onderzoeksvragen die deze studie tracht te beantwoorden, zijn de volgende: Op welke sectoren hebben het auteursrecht en de naburige rechten in België een impact? Dit zijn de hoofdindustrieën. Welke omzet wordt gegenereerd in deze hoofdindustrieën? Wat is de tewerkstelling in deze hoofdindustrieën? Welke toegevoegde waarde wordt gerealiseerd in deze hoofdindustrieën? Welk aandeel vertegenwoordigt de industrie van het auteursrecht en de naburige rechten in het Belgisch BBP? Hoe verhoudt de industrie van het auteursrecht en de naburige rechten in België zich tot andere sectoren in België bv. automobiel sector, chemische sector, visserij,? Hoe verhoudt de industrie van het auteursrecht en de naburige rechten in België zich tot deze in andere (Europese) landen? 2.2 Onderzoeksmethode Voor het verzamelen van relevante data voor deze studie, werden hoofdzakelijk de richtlijnen van WIPO gevolgd.

8 8 WIPO hanteert de volgende criteria of Guiding Principles voor datacollectie (WIPO, 2003, p. 36): De data moeten statistisch van aard zijn en op regelmatige wijze verzameld worden i.e. niet enkel als eenmalige schattingen, maar als onderdeel van een continu statistisch proces; Schattingen moeten gebaseerd zijn op betrouwbare statistische bronnen; De data moeten historisch vergelijkbaar zijn binnen hetzelfde land, vergelijkbaar zijn tussen landen en vergelijkbaar zijn met andere economische activiteiten, met de mogelijkheid tot cross-sector analyses; De data moeten intern consistent zijn en gepresenteerd worden binnen macroeconomische modellen die op internationaal niveau erkend zijn. Voor de studie werd gebruik gemaakt van twee bronnen: desk research en de verzameling van officiële cijfers en statistieken Desk Research Om het belang van de industrie van het auteursrecht en de naburige rechten te kunnen bepalen, is een duidelijke afbakening van de sector noodzakelijk. Hiervoor werd onder meer gebruik gemaakt van de richtlijnen van WIPO. Via de bestaande literatuur werd een inzicht verschaft in het wettelijk kader van het auteursrecht en de naburige rechten in België. Tenslotte werden de onderzoeksmethode en resultaten van andere internationale studies gebruikt als benchmark voor deze studie.

9 Officiële cijfers en statistieken De officiële data werden verzameld via het Nationaal Instituut voor Statistiek (NIS), de Nationale Bank van België (NBB), de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ), het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ) en het Federaal Planbureau. Het jaar 2012 werd geselecteerd als analysejaar voor deze studie. Indien voor dit jaartal geen data beschikbaar waren, werd gebruik gemaakt van de meest recent beschikbare gegevens. De industriële classificatie die gebruikt werd in deze studie is de Europese activiteitennomenclatuur NACE 1. Het probleem stelt zich dat er binnen de NACEindeling geen enkelvoudige, overkoepelende code is opgenomen voor de industrie van het auteursrecht en de naburige rechten. Om die reden dient achterhaald te worden welke NACE-codes deze industrie omvat. Hierbij werd o.a. gebruik gemaakt van gelijkaardige buitenlandse studies (Bekkers et al., 2003 en Leenheer et al., 2008) als referentie. In een laatste fase werd voor de verschillende categorieën nagegaan in welke mate zij bijdragen aan de industrie van het auteursrecht en de naburige rechten. Hiervoor moesten voor een aantal categorieën weegfactoren of gewichten toegekend worden. Ook hiervoor werden gelijkaardige buitenlandse studies als referentie gebruikt. 1 Nomenclature d Activités économiques de la Communauté Européenne

10 10 3 Afbakening van de industrie van het auteursrecht en de naburige rechten 3.1 Wettelijk kader van het auteursrecht en naburige rechten in België 2 Het auteursrecht en de naburige rechten vormen een tak van de intellectuele eigendom. De belangrijkste wetgeving voor deze sector is de wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten (de zogenaamde "Auteurswet"). Twee tendensen die elkaar beïnvloeden, en die de overheden ertoe dwingen de evolutie van de reglementering op dit gebied van nabij te volgen, dienen onderstreept te worden. Enerzijds kent de technologie met betrekking tot de creatie en exploitatie van werken een snelle evolutie. De ontwikkeling van het internet en van nieuwe dragers, zijn slechts enkele voorbeelden. Anderzijds is de Europese Unie sinds het begin van de jaren negentig begonnen met een progressieve harmonisatie van de wetgeving van de lidstaten, teneinde een eenheidsmarkt te creëren van beschermde werken en prestaties Voorwerp van het auteursrecht Het auteursrecht beschermt letterkundige en kunstwerken. De wetgeving geeft geen definitie van het begrip letterkundige werken en kunstwerken. Wel wordt in internationale verdragen (Conventie van Bern) bij wijze van voorbeeld een lijst van creaties opgesomd die vallen onder de termen "letterkundige en kunstwerken". Het gaat om alle voortbrengselen op het gebied van letterkunde, wetenschap en kunst, welke ook de wijze of de vorm van uitdrukking zij, zoals boeken, brochures en andere geschriften; computerprogramma's; voordrachten, toespraken, preken en andere werken van dien aard; toneelwerken of dramatisch-muzikale werken; choreografische werken en pantomimes; muzikale composities met of zonder woorden; cinematografische werken, waarmee volgens een soortgelijke werkwijze uitgedrukte werken worden gelijkgesteld; werken van teken-, schilder-, bouw-, beeldhouw-, graveer- en lithografeerkunst; fotografische werken, waarmee volgens een soortgelijke werkwijze uitgedrukte werken worden gelijkgesteld; werken van toegepaste kunst; illustraties en aardrijkskundige kaarten; tekeningen, schetsen en plastische werken, betrekking hebbende op de aardrijkskunde, de topografie, de bouwkunde of de wetenschappen; verzamelingen van werken van letterkunde of kunst, zoals encyclopedieën en bloemlezingen, en databanken. 2 De Belgische Dienst voor de Intellectuele Eigendom.

11 Voorwerp van de naburige rechten De naburige rechten beschermen categorieën van personen gedefinieerd door de wet die hetzij letterkundige of kunstwerken uitvoeren (de uitvoerende kunstenaars), hetzij de eerste vastlegging van geluiden produceren (producenten van fonogrammen) of van bewegende beelden (producenten van de eerste vastleggingen van films), hetzij programma s uitzenden (omroeporganisaties). De naburige rechten hebben dus respectievelijk als voorwerp: de vertolkingen of uitvoeringen van letterkundige of kunstwerken alsook de opvoeringen van circus- en variété-artiesten; de fonogrammen; de eerste vastleggingen van films; de uitzendingen van omroeporganisaties.

12 De industrieën van het auteursrecht en de naburige rechten volgens WIPO WIPO onderscheidt in de industrieën gerelateerd aan het auteursrecht en de naburige rechten 4 subcategorieën: de hoofdindustrieën, de onderling verbonden / ICT-industrieën, de partiële industrieën en de niet-exclusief ondersteunende industrieën. Tabel 1 3 biedt een overzicht. Er werd een scherpe aflijning gemaakt en de focus werd gelegd op de hoofdindustrieën. Naar analogie met de gids van WIPO werden voor deze hoofdindustrieën zowel de productie als distributie van auteursrechtelijk werk opgenomen in de analyse (WIPO, 2003, p. 27). WIPO raadt af productie en distributie van elkaar te scheiden aangezien beide activiteiten vaak vervat zijn binnen één economische entiteit, bv. bij platenmaatschappijen, uitgevers van boeken, kranten en tijdschriften en producenten van games. De onderling verbonden / ICT-industrieën, de partiële industrieën en de niet-exclusief, ondersteunende industrieën worden beschouwd als randindustrieën van de sector van het auteursrecht en de naburige rechten. Deze kunnen in een latere fase besproken worden. Op basis van de richtlijnen van WIPO kan wel een schatting gemaakt worden van de economische impact van de categorie onderling verbonden / ICT-industrieën (Tabel 1). 3 Tabel gebaseerd op Leo et al. (2004).

13 13 Tabel 1: Overzicht van de industrieën van het auteursrecht en de naburige rechten A. Hoofdindustrieën I. Pers en literatuur 1. Auteurs, schrijvers, vertalers 2. Kranten 3. Nieuwsagentschappen 4. Magazines/tijdschriften 5. Publicatie van boeken 6. Kaarten en mappen 7. Directories en ander gepubliceerd materiaal 8. Pre-press, drukken en post-press van boeken, magazines, kranten en advertentiemateriaal 9. Groothandel en kleinhandel van pers en literatuur (boekenwinkels, kiosken, ) 10. Bibliotheken II. Muziek, theaterproducties, opera's 11. Componisten, tekstschrijvers, muzieksamenstellers, choreografen, regisseurs, artiesten e.a. 12. Drukken en publiceren van muziek 13. Productie van opgenomen muziek 14. Groothandel en kleinhandel van opgenomen muziek (verkoop en verhuur) 15. Artistieke en literaire creaties en interpretaties 16. Optredens en aanverwante agentschappen (boekingskantoren, ticketverkoop) III. Film en Video 17. Schrijvers, regisseurs, acteurs/actrices etc. 18. Film en video productie en distributie 19. Filmvertoningen 20. Videoverhuur en verkoop inclusief video op aanvraag 21. Aanverwante diensten IV. Radio en Televisie 22. Nationale radio en televisie omroepen 23. Andere radio en televisie omroepen 24. Onafhankelijke producenten 25. Kabeltelevisie (systemen en kanalen) 26. Satelliettelevisie 27. Aanverwante diensten V. Fotografie 28. Studio's en commerciële fotografie 29. Foto agentschappen en bibliotheken VI. Software en Databanken 30. Programmering, ontwikkeling en design 31. Productie, groothandel en kleinhandel van voorgeprogrammeerde software (video games, educatieve programma s etc.) 32. Verwerking en publicatie van databases VII. Visuele en Grafische kunsten 33. Artiesten 34. Kunstgalerijen en andere groothandel en kleinhandel 35. Inlijsten van foto s en aanverwante diensten 36. Grafisch ontwerp VIII. Reclame en Advertenties 37. Agentschappen, aankoopdiensten IX. Auteursrechtelijke verenigingen

14 14 De onderstaande 3 groepen vallen buiten het bereik van deze studie : B. I. Onderling verbonden / ICT-industrieën Televisies, radio's, videorecorders, CD-spelers, DVD-spelers, cassette spelers, eletronische spelconsoles en andere gelijkaardige apparatuur 1. Productie 2. Groothandel en kleinhandel (verkoop en verhuur) II. Computers en hieraan gerelateerd materiaal 3. Productie 4. Groothandel en kleinhandel (verkoop en verhuur) III. Muziekinstrumenten 5. Productie 6. Groothandel en kleinhandel (verkoop en verhuur) IV. Fotografische en cinematografische instrumenten 7. Productie 8. Groothandel en kleinhandel (verkoop en verhuur) V. Kopieerapparaten 9. Productie 10. Groothandel en kleinhandel (verkoop en verhuur) VI. Leeg opname-materiaal 11. Productie 12. Groothandel en kleinhandel (verkoop en verhuur) VII. Papier 13. Productie 14. Groothandel en kleinhandel (verkoop en verhuur) C. D. Partiële industrieën 1. Kleding, textiel, schoenen 2. Juwelen en munten 3. Ander handwerk 4. Meubels 5. Huisraad, servies en glaswerk 6. Muurverf, behang en tapijten 7. Speelgoed 8. Architectuur, bouw en landmeetkunde 9. Interieurdesign 10. Musea Niet-exclusief ondersteunende industrieën 1. Algemene groothandel en kleinhandel 2. Algemeen transport 3. Telefonie en internet Nadat een afbakening gemaakt werd voor de industrieën gerelateerd aan het auteursrecht en de naburige rechten, diende achterhaald te worden welke NACE-codes overeenkomen met de bovenstaande classificatie van de hoofdindustrieën. Dit vraagt m.a.w. een vertaalslag naar de NACE-classificatie. Een studie in opdracht van de Europese Commissie (Picard et al., 2003), de Nederlandse empirische studie van Bekkers et al. (2003) en de Nederlandse studie van Leenheer et al. (2008) werden hiervoor als basis gebruikt. Nadat de NACE-codes toegekend zijn, kunnen statistische data opgevraagd worden bij de diverse bevoegde instanties.

15 15 Binnen het NACE-classificatiesysteem zijn er verschillende hiërarchische niveaus bestaande uit hoofdcategorieën en subcategorieën. Om de diverse sectoren zo specifiek mogelijk te omvatten en accurate inschattingen te maken, is het belangrijk om zo laag mogelijk te gaan in de hiërarchie. Concreet betekent dit dat er gebruik gemaakt wordt van NACE-5 (NACE-code met 5 cijfers). Hierop werd een uitzondering gemaakt voor de berekening van omzet en investeringen en voor de berekening van de Bruto Toegevoegde Waarde en de multiplicators, vermits enkel data beschikbaar waren op niveau van de bredere categorie, nl. respectievelijk NACE-4 (omzet en investeringen), NACE-2 (Bruto Toegevoegde Waarde) en NACE-3 (multiplicators). Tabel 2 biedt een overzicht van de verschillende industrieën gerelateerd aan het auteursrecht en de naburige rechten zoals ze afgelijnd zijn door WIPO, met de overeenkomstige NACE-5 codes van de classificatie NACE-BEL Hierbij zijn er enkele aandachtspunten: 1. De categorie groothandel in elektrische huishoudelijke apparaten en audioen videoapparatuur omvat: de groothandel in elektrische huishoudelijke apparaten; de groothandel in audio- en videoapparaten; de groothandel in grammofoonplaten, cassettes, cd s, dvd s en videobanden; de groothandel in verlichtingsapparatuur; de groothandel in draad, schakelaars en ander materiaal voor de installatie van elektrische artikelen voor huishoudelijk gebruik. Omdat deze categorie producten omvat die niet gerelateerd zijn aan auteursrechtelijk werk wordt ze niet voor 100% meegenomen in de analyse. Op basis van de Nederlandse studie wordt de categorie voor 50% in rekening gebracht (Leenheer et al., 2008, p ). 2. De categorie detailhandel in elektrische huishoudapparaten en in audio- en video-apparatuur omvat: de detailhandel in elektrische huishoudapparaten; de detailhandel in audio- en videoapparatuur voor huishoudelijk gebruik, zoals radio- en televisietoestellen, videoweergavetoestellen, dvd-toestellen, videocamera s, hifimateriaal, enz.; de detailhandel in grammofoonplaten, cd s, dvd s, al dan niet bespeelde geluidsen videobanden, cassettes, enz.; de detailhandel in muziekinstrumenten en -partituren.

16 16 Omdat ook deze categorie bestaat uit producten die niet gerelateerd zijn aan auteursrechtelijk werk wordt ze niet voor 100% meegenomen in de analyse. Op basis van de Nederlandse studie wordt de categorie voor 50% in rekening gebracht (Leenheer et al., 2008, p ). 3. De categorie detailhandel in boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften, is eveneens geen zuivere categorie voor de sector van het auteursrecht en de naburige rechten. De detailhandel in kantoorbehoeften dient met andere woorden te worden uitgesloten. Om die reden werd een weegfactor toegepast van 0,8 voor de kengetallen uit de NACE-categorie Deze cijfers worden dus meegenomen voor 80%. 4. De categorie telecommunicatie behoort volgens WIPO niet tot de hoofdindustrieën maar tot de niet-exclusief ondersteunende industrieën. Deze categorie (sector) omvat: doorgeven van berichten via telefoon, telegraaf en telex; doorgeven van radio- en televisie-uitzendingen met behulp van straalzenders of kabel, satelliet, adsl of internet; exploitatie van elektronische communicatie- en navigatie-zendmiddelen; exploitatie van computernetwerken, elektronische snelwegen, internetproviding, e.d. Doordat de telecommunicatiecluster onder meer het doorgeven van tv-programma s en het internet omvat, behoort deze toch minstens voor een deel tot de hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten. Zoals uit de hierboven beschreven samenstelling van de sector duidelijk wordt, kan echter niet de volledige sector worden opgenomen. Analoog aan de Nederlandse studie wordt telecommunicatie daarom voor 5% meegeteld (Leenheer et al., 2008, p ). 5. De andere categorieën werden allen in hun geheel opgenomen in de studie aangezien hun kernactiviteiten een duidelijke link hebben met auteursrechtelijk beschermd werk categorieën uit de Belgische studie van 2008, werden niet opgenomen in de studie van 2009, 2010 en Dit gebeurde op basis van de Nederlandse studie van Leenheer et al. (2008), waarin deze categorieën eveneens niet beschouwd werden als hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten. Het gaat om volgende categorieën: prepress-activiteiten ; hulpactiviteiten in verband met drukkerijen ; computeradviesbureaus ;

17 overige activiteiten in verband met computers. Tabel 2: Vertaling van de hoofdindustrieën volgens WIPO naar NACE-BEL 2003 NACE-CODE WEEGFACTOR OMSCHRIJVING 22 Uitgeverijen, drukkerijen en reproductie van opgenomen media 22.1 Uitgeverijen Uitgeverijen van boeken Uitgeverijen van kranten Uitgeverijen van tijdschriften Uitgeverijen van geluidsopnamen Overige uitgeverijen 22.2 Drukkerijen en aanverwante activiteiten Dagbladdrukkerijen Overige drukkerijen Boekbinden 22.3 Reproductie van opgenomen media Reproductie van geluidsopnamen Reproductie van video-opnamen Reproductie van computermedia 51 Groothandel en handelsbemiddeling, m.u.v. de handel in motorvoertuigen en motorrijwielen 51.4 Groothandel in consumentenartikelen ,50 Groothandel in elektrische huishoudelijke apparaten en audio- en videoapparatuur Groothandel in kranten, boeken en tijdschriften 52 Detailhandel, m.u.v. detailhandel in motorvoertuigen en motorrijwielen; reparatie consumentenartikelen 52.4 Overige detailhandel in nieuwe artikelen in gespecialiseerde winkels ,50 Detailhandel in elektrische huishoudelijke apparaten en audio- en videoapparatuur ,8 Detailhandel in boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften 64 Post en telecommunicatie 64.2 Telecommunicatie ,05 Telecommunicatie 71 Verhuur van machines en werktuigen zonder bedieningspersoneel en van overige onroerende goederen 71.4 Verhuur van overige roerende goederen Verhuur van videocassettes en -banden, dvd's, cd's en grammofoonplaten 72 Activiteiten in verband met computers 72.2 Advisering in verband met programmatuur en levering van programmatuur Uitgeverijen van programmatuur Overige advisering in verband met programmatuur en levering van programmatuur 72.3 Gegevensverwerking Gegevensverwerking 72.4 Databanken Databanken 74 Overige zakelijke dienstverlening 74.4 Reclamewezen Publiciteitsagentschappen Beheer van publiciteitsdragers Etaleurs en dergelijke Fotografen Fotostudio's en overige fotografische activiteiten Fotolaboratoria 92 Recreatie, cultuur en sport 92.1 Activiteiten op het gebied van film en video Productie van bioscoopfilms Productie van televisiefilms Productie van overige films Diensten verwant aan de filmproductie Distributie van films Vertoning van bioscoopfilms 92.2 Radio en televisie Productie en uitzending van de radioprogramma's Productie van televisieprogramma's Uitzending van televisieprogramma's 92.3 Overige activiteiten op het gebied van amusement Zelfstandig werkende kunstenaars en artiesten Productie van kunstmanifestaties en voorstellingen door artistieke ensembles Diensten verwant aan de scheppende en uitvoerende kunst Exploitatie van schouwburgen, concertzalen en dergelijke Beheer en exploitatie van culturele centra 92.4 Persagentschappen Persagentschappen 92.5 Bibliotheken, openbare archieven, musea en overige culturele activiteiten Bibliotheken en openbare archieven

18 18 Op basis van een conversietabel werden de codes van NACE-BEL 2003 omgezet naar deze van NACE-BEL Tabel 3 geeft een overzicht. Tabel 3: Vertaling van NACE-BEL 2003 naar NACE-BEL 2008 NACE 2003 NACE 2008 Omschrijving NACE Krantendrukkerijen Overige drukkerijen Binderijen en aanverwante diensten Reproductie van opgenomen media Groothandel in elektrische huishoudelijke apparaten en audio- en videoapparatuur Groothandel in opgenomen beeld- en geluidsdragers Groothandel in verlichtingsapparatuur Groothandel in kranten, boeken en tijdschriften Detailhandel in audio- en videoapparatuur in gespecialiseerde winkels Detailhandel in elektrische huishoudapparaten in gespecialiseerde winkels Detailhandel in muziekinstrumenten in gespecialiseerde winkels Detailhandel in boeken in gespecialiseerde winkels Detailhandel in kranten en kantoorbehoeften in gespecialiseerde winkels Detailhandel in audio- en video-opnamen in gespecialiseerde winkels Uitgeverijen van boeken Uitgeverijen van adresboeken en mailinglijsten Uitgeverijen van kranten Uitgeverijen van tijdschriften Overige uitgeverijen Uitgeverijen van computerspellen Overige uitgeverijen van software Productie van bioscoopfilms Productie van televisiefilms Productie van films, m.u.v. bioscoop- en televisiefilms Productie van televisieprogramma's Activiteiten in verband met films en video- en televisieprogramma's na de productie Distributie van films en video- en televisieprogramma's Vertoning van films Maken van geluidsopnamen Geluidsopnamestudio's Uitgeverijen van muziekopnamen Overige diensten in verband met het maken van geluidsopnamen Uitzenden van radioprogramma's Programmeren en uitzenden van televisieprogramma's Telecommunicatie Ontwerpen en programmeren van computerprogramma's Beheer van computerfaciliteiten Gegevensverwerking, webhosting en aanverwante activiteiten Webportalen Persagentschappen Reclamebureaus Mediarepresentatie Activiteiten van decorateur-etalagisten Activiteiten van fotografen, met uitzondering van persfotografen Activiteiten van persfotografen Overige fotografische activiteiten Verhuur van videobanden, dvd's en cd's Beoefening van uitvoerende kunsten door zelfstandig werkende artiesten Beoefening van uitvoerende kunsten door artistieke ensembles Promotie en organisatie van uitvoerende kunstevenementen Ontwerp en bouw van podia Gespecialiseerde beeld-, verlichtings- en geluidstechnieken Overige ondersteunende activiteiten voor de uitvoerende kunsten Scheppende kunsten, m.u.v. ondersteunende diensten Ondersteunende activiteiten voor scheppende kunsten Exploitatie van schouwburgen, concertzalen en dergelijke Exploitatie van culturele centra en multifunctionele zalen ten behoeve van culturele activiteiten Bibliotheken,mediatheken en ludotheken Openbare archieven

19 19 4 Onderzoeksresultaten In dit hoofdstuk worden de economische indicatoren van de hoofdindustrieën gerelateerd aan het auteursrecht en de naburige rechten beschreven. Achtereenvolgens komen omzet en investeringen, tewerkstelling, bruto toegevoegde waarde en multiplicators aan bod. Naast een evolutie van de indicatoren over 5 jaar en een uitsplitsing naar deelsectoren, wordt een vergelijking gemaakt met andere sectoren in België. Aan het einde van dit hoofdstuk wordt nog een samenvattende overzichtstabel weergegeven en wordt een internationale vergelijking gemaakt. Voor de uitsplitsing van de hoofdindustrieën gerelateerd aan het auteursrecht en de naburige rechten naar deelsectoren, werden de NACE-5 codes voor zover mogelijk gegroepeerd. Tabel 4 geeft hiervan een overzicht. Tabel 4: Omschrijving van de verschillende deelsectoren volgens NACE-BEL 2003 NACE-CODE 2003 OMSCHRIJVING 22.1 Uitgeverijen , , Drukkerijen en aanverwante activiteiten 22.3 Reproductie van opgenomen media (onderdeel van) Groothandel in platen, cassettes, cd's, dvd's en videobanden Groothandel in kranten, boeken en tijdschriften (onderdeel van) Detailhandel in platen, cd's, dvd's, geluids- en videobanden, cassettes Detailhandel in boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften 64.2 Telecommunicatie Verhuur van videocassettes en -banden, dvd's, cd's en platen 72.2, 72.3, 72.4 Software en databanken 74.4 Reclamewezen Fotografen 92.1 Activiteiten op het gebied van film en video 92.2 Radio en televisie , , , , Overige activiteiten op het gebied van amusement 92.4 Persagentschappen Bibliotheken en openbare archieven

20 20 Volgende tabel geeft weer welke codes uit de NACE-classificatie van 2008 overeenstemmen met de verschillende deelsectoren. 4 Tabel 5: Omschrijving van de verschillende deelsectoren volgens NACE-BEL 2008 NACE-CODE 2008 OMSCHRIJVING , , , , , Uitgeverijen , , Drukkerijen en aanverwante activiteiten Reproductie van opgenomen media (onderdeel van) , , Groothandel in platen, cassettes, cd's, dvd's en videobanden Groothandel in kranten, boeken en tijdschriften (onderdeel van) , , , Detailhandel in platen, cd's, dvd's, geluids- en videobanden, cassettes , Detailhandel in boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften 61 Telecommunicatie Verhuur van videocassettes en -banden, dvd's, cd's en platen , , , , , Software en databanken , , Reclamewezen , Fotografen , , , , , , Activiteiten op het gebied van film en video , , , Radio en televisie , , , , , , Overige activiteiten op het gebied van amusement , , , , , Persagentschappen , Bibliotheken en openbare archieven 4 Lichte wijzigingen t.o.v. vorige studies zijn mogelijk omdat in het verleden werd vertrokken vanuit NACE- BEL 2003, alle gegevens werden ook herleid tot deze revisie van NACE-BEL. De gegevens voor de huidige studie werden opgevraagd in NACE-BEL 2008, de huidige gangbare revisie die NACE-BEL 2003 ondertussen volledig heeft vervangen.

21 21 Voor de vergelijking met andere sectoren werden de verschillende secties uit de NACEcodering gebruikt waarin de industrieën gerelateerd aan het auteursrecht en de naburige rechten niet vertegenwoordigd zijn. Omwille van de grote diversiteit in sectie D Industrie, werden voor deze sectie ook de subsecties gebruikt. Tabel 6: Omschrijving van de andere sectoren ter vergelijking volgens NACE-BEL 2003 NACE-CODE 2003 OMSCHRIJVING sectie A Landbouw, jacht en bosbouw sectie B Visserij, visteelt en diensten in verband met visserij en visteelt sectie C Winning van delfstoffen sectie E Productie en distributie van elektriciteit, gas en water sectie F Bouwnijverheid sectie H Hotels en restaurants sectie J Financiële instellingen sectie L Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen sectie M Onderwijs sectie N Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening subsectie DA - 15 Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken subsectie DA - 16 Vervaardiging van tabaksproducten subsectie DD Houtindustrie en vervaardiging van artikelen van hout subsectie DF Vervaardiging van cokes, geraffineerde aardolieproducten en splijt-en kweekstoffen subsectie DG Vervaardiging van chemische producten subsectie DH Vervaardiging van producten van rubber en kunststof subsectie DJ Vervaardiging van metalen in primaire vorm en de vervaardiging van producten van metaal subsectie DM Vervaardiging van transportmiddelen

22 22 De andere sectoren volgens NACE-BEL 2008 zijn weergegeven in Tabel 7. Tabel 7: Omschrijving van de andere sectoren ter vergelijking volgens NACE-BEL 2008 NACE-CODE 2008 OMSCHRIJVING sectie A - 01, 02 Landbouw, jacht, veeteelt en bosbouw sectie A - 03 Visserij en aquacultuur sectie B Winning van delfstoffen sectie D Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht sectie E Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering sectie F Bouwnijverheid sectie I Verschaffen van accommodatie en maaltijden sectie K Financiële activiteiten en verzekeringen sectie O Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen sectie P Onderwijs sectie Q Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening sectie C - 10, 11 Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken sectie C - 12 Vervaardiging van tabaksproducten sectie C - 16 Houtindustrie en vervaardiging van artikelen van hout, kurk, riet en vlechtwerk sectie C - 19 Vervaardiging van cokes & geraffineerde aardolieproducten sectie C - 20 Vervaardiging van chemische producten sectie C - 22 Vervaardiging van producten van rubber en kunststof sectie C - 24, 25 Vervaardiging van metalen in primaire vorm en vervaardiging van producten van metaal sectie C - 29, 30 Vervaardiging van transportmiddelen

23 Omzet en investeringen 5 Wat betreft omzet en investeringen wordt er vanuit het Nationaal Instituut voor de Statistiek (NIS) opgemerkt dat de kwaliteit van de NACE-codes met 5 digits nog onvoldoende is om op dat niveau reeds cijfers te produceren. Cijfers zijn beschikbaar tot op het niveau van 4 digits. Bij de berekening werd daarom, waar nodig, versleuteld op basis van de tewerkstellingscijfers (wel beschikbaar tot op 5 digits, RSZ) om zo een goede inschatting te kunnen maken van het aandeel van de omzet of investeringen binnen bepaalde bedrijfstakken dat gegenereerd wordt door de hoofdindustrieën. Verder gaf het NIS aan dat er voor de volgende sectoren geen cijfers zijn omdat de betrouwbaarheid van de gegevens onvoldoende is gebleken: Landbouw, bosbouw en visserij (sectie A) Financiële activiteiten en verzekeringen (sectie K) Openbaar bestuur en defensie, verplichte verzekeringen (sectie 0) Onderwijs (sectie P) Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (sectie Q) Bibliotheken, archieven, musea en overige culturele activiteiten (91) Omzet In 2012 realiseerden de hoofdindustrieën gerelateerd aan het auteursrecht en de naburige rechten een omzet van ,42 miljoen of 2,60% van de totale omzet in België. Hoewel de omzet van de hoofdindustrieën tussen 2008 en 2012 positief evolueerde, volgde het aandeel in de Belgische omzet een negatieve trend vanaf De toename in totale omzet in België in 2011 en 2012 is lichtjes groter dan de toename van de omzet gerealiseerd door de hoofdindustrieën in die jaren. Tabel 8: Omzet in de hoofdindustrieën in de periode Omzet 2008 (in mio ) Omzet 2009 (in mio ) Omzet 2010 (in mio ) Omzet 2011 (in mio ) Omzet 2012 (in mio ) Hoofdindustrieën , , , , ,42 België , , , , ,99 Aandeel 2,74% 3,09% 2,84% 2,65% 2,60% 5 Nationaal Instituut voor de Statistiek (NIS)

24 24 In 2012 kwam de grootste bijdrage aan de omzet van de hoofdindustrieën van de deelsector groothandel in platen, cassettes, cd s, dvd s en videobanden, met 17,49%, gevolgd door reclamewezen en software en databanken, respectievelijk met 15,25% en 13,73%. Deelsectoren die in termen van omzet het minst bijdroegen (minder dan 0,5%), zijn persagentschappen, verhuur van videocassettes- en banden, dvd s, cd s en platen en reproductie van opgenomen media. Van de deelsector bibliotheken en openbare archieven zijn er bij het NIS geen cijfers beschikbaar. Eerdere studies leerden ons dat de omzet in deze sector erg laag is. Tabel 9 biedt een overzicht. Tabel 9: Omzet in de verschillende deelsectoren in 2012 Omzet 2012 (in mio ) Aandeel 2012 (in mio ) Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten ,42 100,00% Groothandel in platen, cassettes, cd s, dvd s en videobanden 5.254,41 17,49% Reclamewezen 4.581,98 15,25% Software en databanken 4.124,78 13,73% Uitgeverijen 3.086,83 10,28% Drukkerijen en aanverwante activiteiten 2.378,41 7,92% Detailhandel in boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften 1.792,11 5,97% Groothandel in kranten, boeken en tijdschriften 1.765,58 5,88% Radio en televisie 1.699,97 5,66% Overige activiteiten op het gebied van amusement 1.503,34 5,00% Detailhandel in platen, cd s, dvd s, geluids- en videobanden, cassettes 1.501,63 5,00% Activiteiten op het gebied van film en video 1.166,66 3,88% Telecommunicatie 645,62 2,15% Fotografen 280,11 0,93% Persagentschappen 138,66 0,46% Verhuur van videocassettes- en banden, dvd s, cd s en platen 79,28 0,26% Reproductie van opgenomen media 42,06 0,14%

25 25 Omzet 2012 (in mio ) Aandeel 2012 (in mio ) Bibliotheken en openbare archieven / / Terwijl het aandeel van software en databanken in de omzet van de hoofdindustrieën met bijna 2% gestegen is in de afgelopen 5 jaar, is dat van drukkerijen en aanverwante activiteiten met ruim 2% gedaald. Ook het aandeel van reclamewezen is vrij sterk afgenomen, namelijk met ongeveer 1,4%. Voor de andere sectoren is de evolutie minder spectaculair. Tabel 10: Aandeel van de verschillende deelsectoren in de omzet in de periode Aandeel 2008 Aandeel 2009 Aandeel 2010 Aandeel 2011 Aandeel 2012 Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Groothandel in platen, cassettes, cd s, dvd s en videobanden 18,41% 18,33% 17,70% 17,47% 17,49% Reclamewezen 16,60% 14,95% 15,59% 15,43% 15,25% Software en databanken 11,81% 11,81% 12,45% 13,05% 13,73% Uitgeverijen 11,02% 10,66% 10,71% 10,64% 10,28% Drukkerijen en aanverwante activiteiten 10,05% 9,22% 8,86% 8,24% 7,92% Detailhandel in boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften 6,17% 6,35% 6,15% 6,30% 5,97% Groothandel in kranten, boeken en tijdschriften 5,81% 5,40% 5,53% 5,87% 5,88% Radio en televisie 5,61% 5,40% 5,57% 5,73% 5,66% Overige activiteiten op het gebied van amusement 4,20% 4,48% 4,26% 4,43% 5,00% Detailhandel in platen, cd s, dvd s, geluids- en videobanden, cassettes 3,17% 5,50% 5,29% 5,26% 5,00% Activiteiten op het gebied van film en video 3,03% 3,68% 3,80% 3,68% 3,88% Telecommunicatie 2,16% 2,31% 2,23% 2,08% 2,15% Fotografen 0,94% 0,93% 0,94% 0,92% 0,93% Persagentschappen 0,51% 0,53% 0,52% 0,49% 0,46% Verhuur van videocassettes- en banden, dvd s, cd s en platen 0,39% 0,35% 0,31% 0,28% 0,26% Reproductie van opgenomen media 0,11% 0,09% 0,10% 0,12% 0,14% Bibliotheken en openbare archieven / / / / /

26 26

27 27 In de vergelijking van het aandeel in de totale omzet in België met andere sectoren, blijken er slechts 3 industrieën te zijn die minstens 1% meer bijdragen dan de hoofdindustrieën. Dit zijn productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht, bouwnijverheid en Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken. Het merendeel van de andere sectoren draagt minder dan de helft van de hoofdindustrieën bij aan de totale Belgische omzet (zie Tabel 11). Tabel 11: Aandeel in de totale omzet in België ten opzichte van andere sectoren in 2012 Aandeel 2012 Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht 6,45% Bouwnijverheid 5,01% Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken 4,04% Vervaardiging van chemische producten 3,53% Vervaardiging van metalen in primaire vorm en producten van metaal 3,02% Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten 2,60% Vervaardiging van transportmiddelen 1,81% Verschaffen van accommodatie en maaltijden 1,04% Distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer en sanering 0,83% Vervaardiging van producten van rubber en kunststof 0,59% Houtindustrie en vervaardiging van artikelen van hout, kurk, riet en vlechtwerk 0,29% Winning van delfstoffen 0,09% Vervaardiging van tabaksproducten 0,04%

28 Investeringen De hoofdindustrieën gerelateerd aan het auteursrecht en de naburige rechten investeerden in 2012 een bedrag van 1.107,43 miljoen of 3,44% van de totale investeringen in België. Het belang van de hoofdindustrieën in de totale investeringen is absoluut en procentueel toegenomen ten opzichte van Tabel 12: Investeringen in de hoofdindustrieën in de periode Investeringen 2008 (in mio ) Investeringen 2009 (in mio ) Investeringen 2010 (in mio ) Investeringen 2011 (in mio ) Investeringen 2012 (in mio ) Hoofdindustrieën 1.008, , , , ,53 België , , , , ,72 Aandeel 2,94% 3,33% 3,30% 3,26% 3,44%

29 29 Het grootste aandeel in de investeringen van de hoofdindustrieën gaat naar de deelsectoren software en databanken, overige activiteiten op het gebied van amusement en drukkerijen en aanverwante activiteiten, met respectievelijk 28,80%, 16,18% en 10,52%. Deelsectoren die relatief weinig investeerden (minder dan 0,5% van de totale hoofdindustrieën), zijn persagentschappen, verhuur van videocassettes en banden, dvd s, cd s en platen en reproductie van opgenomen media. Van de deelsector bibliotheken en openbare archieven zijn er bij het NIS geen cijfers beschikbaar. Eerdere studies leerden ons dat de investeringen in deze sector erg laag zijn. Tabel 13 biedt een overzicht. Tabel 13: Investeringen in de verschillende deelsectoren in 2012 Investeringen 2012 (in mio ) Aandeel 2012 (in mio ) Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten 1.107,53 100,00% Software en databanken 318,92 28,80% Overige activiteiten op het gebied van amusement 179,25 16,18% Drukkerijen en aanverwante activiteiten 116,49 10,52% Reclamewezen 106,55 9,62% Radio en televisie 83,24 7,52% Uitgeverijen 66,13 5,97% Activiteiten op het gebied van film en video 54,21 4,89% Telecommunicatie 46,04 4,16% Detailhandel in boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften 31,65 2,86% Groothandel in platen, cassettes, cd s, dvd s en videobanden 27,35 2,47% Detailhandel in platen, cd s, dvd s, geluids- en videobanden, cassettes 25,97 2,34% Fotografen 21,89 1,98% Groothandel in kranten, boeken en tijdschriften 17,20 1,55% Persagentschappen 5,39 0,49% Verhuur van videocassettes en banden, dvd s, cd s en platen 5,34 0,48% Reproductie van opgenomen media 1,91 0,17% Bibliotheken en openbare archieven / /

30 30 De deelsector software en databanken kende tussen 2008 en 2012 een aanzienlijke stijging van de investeringen. Ook voor de deelsector overige activiteiten op het gebied van amusement merken we een sterke stijging. In de deelsectoren drukkerijen en aanverwante activiteiten, reclamewezen en radio en televisie werden de investeringen de afgelopen 5 jaar opvallend teruggeschroefd. Tabel 14: Aandeel van de verschillende deelsectoren in de investeringen in de periode Aandeel 2008 Aandeel 2009 Aandeel 2010 Aandeel 2011 Aandeel 2012 Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Software en databanken 22,69% 23,67% 26,72% 28,79% 28,80% Overige activiteiten op het gebied van amusement 7,89% 8,35% 9,05% 10,50% 16,18% Drukkerijen en aanverwante activiteiten 17,22% 15,44% 11,46% 11,85% 10,52% Reclamewezen 12,15% 10,02% 9,57% 10,72% 9,62% Radio en televisie 10,58% 10,51% 11,04% 9,44% 7,52% Uitgeverijen 5,69% 5,24% 6,65% 6,23% 5,97% Activiteiten op het gebied van film en video 5,55% 6,23% 6,54% 5,07% 4,89% Telecommunicatie 3,75% 4,44% 3,45% 3,74% 4,16% Detailhandel in boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften 3,94% 3,53% 3,65% 3,19% 2,86% Groothandel in platen, cassettes, cd s, dvd s en videobanden 2,53% 2,65% 2,70% 3,10% 2,47% Detailhandel in platen, cd s, dvd s, geluids- en videobanden, cassettes 2,01% 4,71% 3,59% 3,01% 2,34% Fotografen 2,75% 2,39% 2,43% 2,09% 1,98% Groothandel in kranten, boeken en tijdschriften 1,38% 1,18% 1,87% 1,45% 1,55% Persagentschappen 0,69% 0,54% 0,55% 0,59% 0,49% Verhuur van videocassettes en banden, dvd s, cd s en platen 0,93% 0,69% 0,56% 0,00% 0,48% Reproductie van opgenomen media 0,27% 0,41% 0,16% 0,23% 0,17% Bibliotheken en openbare archieven / / / / /

31 31 Wat betreft het aandeel in de totale investeringen in België, staan de hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten op een vierde plaats, qua aandeel gesitueerd tussen de sectoren vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken en distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer en sanering. Tabel 15: Aandeel in de totale investeringen in België ten opzichte van andere sectoren in 2012 Aandeel 2012 Bouwnijverheid 11,44% Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht 6,72% Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken 3,97% Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten 3,44% Distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer en sanering 2,94% Verschaffen van accommodatie en maaltijden 2,74% Vervaardiging van chemische producten 2,66% Vervaardiging van metalen in primaire vorm en producten van metaal 2,55% Vervaardiging van transportmiddelen 1,48% Vervaardiging van producten van rubber en kunststof 0,77% Houtindustrie en vervaardiging van artikelen van hout, kurk, riet en vlechtwerk 0,38% Winning van delfstoffen 0,12% Vervaardiging van tabaksproducten 0,04%

32 Tewerkstelling 6 In dit hoofdstuk worden de statistieken besproken voor voltijds equivalenten en werkgevers. Het gaat telkens om cijfers van het vierde kwartaal. Enkel voor 2012 waren alleen nog maar cijfers beschikbaar voor kwartaal 1 en 2, voor dit jaar werd er daarom geopteerd voor de cijfers van het tweede kwartaal. Cijfers voor PPO s (provinciale en plaatselijke overheidsdiensten) zijn niet inbegrepen. Eenmansvennootschappen zijn enkel meegeteld in het geval zij over een RSZ-nummer beschikken. Voor de cijfers van zelfstandigen werd een beroep gedaan op het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ). Hier wordt gebruik gemaakt van de beroepencodificatie van de RSVZ-nomenclatuur. Deze beroepenclassificatie werd door de dienst Statistieken getransformeerd naar de NACE-activiteiten-nomenclatuur maar naarmate het niveau meer gedetailleerd wordt, wordt deze laatste meer onbetrouwbaar. Omdat een indeling tot op 2 of 3 NACE-cijfers onvoldoende detail biedt voor deze studie, werden de zelfstandigen buiten beschouwing gelaten. Dit impliceert dat de onafhankelijke of free-lance professionals die deel uitmaken van de sector van het auteursrecht en de naburige rechten niet in de tewerkstellingscijfers zijn opgenomen. Het gaat onder meer om schrijvers, journalisten, muzikanten, acteurs, fotografen en andere creatieve beroepen. We hebben hier m.a.w. te maken met een onderschatting. 6 Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ)

33 Voltijds equivalenten De voltijds equivalenten werden bekomen door de afzonderlijke cijfers voor arbeiders, bedienden en ambtenaren samen te tellen. In 2012 stelden de hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten voltijds equivalenten tewerk, oftewel 3,06% van de totale tewerkstelling in België. De tewerkstelling in de hoofdindustrieën neemt af van 2008 naar 2009, maar neemt vervolgens weer toe tot in 2011 waarna een lichte daling volgt in Het aandeel in de totale Belgische tewerkstelling is lichtjes afgenomen over de jaren heen (Tabel 16). Tabel 16: Aantal voltijds equivalenten in de hoofdindustrieën in de periode VTE 2008 VTE 2009 VTE 2010 VTE 2011 VTE 2012 Hoofdindustrieën België Aandeel 3,25% 3,12% 3,10% 3,08% 3,06%

34 34 Bijna één derde van de totale tewerkstelling in de hoofdindustrieën wordt gerealiseerd in de deelsector software en databanken. De drukkerijen en aanverwante activiteiten en overige activiteiten op het gebied van amusement dragen samen nog eens één vierde bij aan de totale tewerkstelling in de hoofdindustrieën. Deelsectoren die minder dan 0,5% bijdragen zijn persagentschappen, verhuur van videocassettes en banden, dvd s, cd s en platen en reproductie van opgenomen media, al dient er rekening gehouden met het feit dat zelfstandigen niet in de cijfers zijn opgenomen. Tabel 17: Aantal voltijds equivalenten in de verschillende deelsectoren in 2012 VTE 2012 Aandeel 2012 Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten ,00% Software en databanken ,07% Drukkerijen en aanverwante activiteiten ,84% Overige activiteiten op het gebied van amusement ,39% Uitgeverijen ,87% Radio en televisie ,41% Reclamewezen ,92% Detailhandel in platen, cd s, dvd s, geluids- en videobanden, cassettes ,36% Groothandel in platen, cassettes, cd s, dvd s en videobanden ,53% Activiteiten op het gebied van film en video ,04% Detailhandel in boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften ,94% Groothandel in kranten, boeken en tijdschriften ,49% Telecommunicatie ,15% Fotografen 711 0,81% Bibliotheken en openbare archieven 710 0,81% Persagentschappen 424 0,48% Verhuur van videocassettes en banden, dvd s, cd s en platen 215 0,24% Reproductie van opgenomen media 5 0,01%

35 35 In de periode kende de tewerkstelling in de deelsector software en databanken een serieuze groei, waardoor het aandeel in de tewerkstelling van de hoofdindustrieën steeg met bijna 3%. Verder valt op dat het aandeel in het aantal voltijdse equivalenten van de deelsector drukkerijen en aanverwante activiteiten is afgenomen met ruim 2%. In de andere sectoren waren de wijzigingen minder opvallend (Tabel 18). Tabel 18: Aandeel van de verschillende deelsectoren in het aantal voltijds equivalenten in de periode Aandeel 2008 Aandeel 2009 Aandeel 2010 Aandeel 2011 Aandeel 2012 Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Software en databanken 27,30% 28,29% 28,79% 29,57% 30,07% Drukkerijen en aanverwante activiteiten 14,85% 13,31% 12,96% 12,59% 12,48% Overige activiteiten op het gebied van amusement 10,60% 9,78% 10,05% 10,25% 10,39% Uitgeverijen 9,82% 10,73% 10,16% 9,88% 9,87% Radio en televisie 9,25% 9,84% 9,77% 9,49% 9,41% Reclamewezen 8,86% 8,35% 8,57% 8,52% 8,92% Detailhandel in platen, cd s, dvd s, geluids- en videobanden, cassettes 4,06% 4,31% 4,54% 4,49% 4,36% Groothandel in platen, cassettes, cd s, dvd s en videobanden 3,70% 3,62% 3,46% 3,50% 3,53% Activiteiten op het gebied van film en video 3,12% 3,15% 3,22% 3,04% 3,04% Detailhandel in boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften 2,80% 2,94% 2,91% 2,99% 2,94% Groothandel in kranten, boeken en tijdschriften 1,73% 1,68% 1,58% 1,56% 1,49% Telecommunicatie 1,40% 1,37% 1,36% 1,15% 1,15% Fotografen 0,84% 0,92% 0,89% 0,84% 0,81% Bibliotheken en openbare archieven 0,82% 0,88% 0,90% 0,82% 0,81% Persagentschappen 0,47% 0,50% 0,50% 1,03% 0,48% Verhuur van videocassettes en banden, dvd s, cd s en platen 0,38% 0,33% 0,32% 0,27% 0,24% Reproductie van opgenomen media 0,01% 0,01% 0,01% 0,01% 0,01%

36 36 Wanneer de vergelijking gemaakt wordt met andere sectoren in België, vallen de hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten net buiten de top 5 inzake tewerkstelling. Sectoren die nog meer tewerkstelling creëren zijn het onderwijs, de menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, het openbaar bestuur en defensie, verplichte sociale verzekeringen, de bouwnijverheid en de financiële activiteiten en verzekeringen (zie Tabel 19). Tabel 19: Aandeel in het totale aantal voltijds equivalenten in België ten opzichte van andere sectoren in 2012 Aandeel 2012 Onderwijs 11,35% Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 10,99% Openbaar bestuur en defensie, verplichte sociale verzekeringen 6,74% Bouwnijverheid 6,34% Financiële activiteiten en verzekeringen 4,00% Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten 3,06% Vervaardiging van metalen in primaire vorm en producten van metaal 2,65% Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken 2,54% Verschaffen van accommodatie en maaltijden 2,52% Vervaardiging van chemische producten 1,35% Vervaardiging van transportmiddelen 1,34% Vervaardiging van producten van rubber en kunststof 0,71% Landbouw, jacht, veeteelt en bosbouw 0,62% Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht 0,59% Distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer en sanering 0,51% Houtindustrie en vervaardiging van artikelen van hout, kurk, riet en vlechtwerk 0,31% Vervaardiging van cokes en geraffineerde aardolieproducten 0,11% Winning van delfstoffen 0,09% Vervaardiging van tabaksproducten 0,05% Visserij en aquacultuur 0,01%

37 37

38 Werkgevers De hoofdindustrieën gerelateerd aan het auteursrecht en de naburige rechten telden in het tweede kwartaal van werkgevers. Dit is 3,90% van het totale aantal werkgevers in België. In de periode is dit aandeel lichtjes teruggevallen (Tabel 20). Tabel 20: Aantal werkgevers in de hoofdindustrieën in de periode Werkgevers 2008 Werkgevers 2009 Werkgevers 2010 Werkgevers 2011 Werkgevers 2012 Hoofdindustrieën België Aandeel 4,07% 4,00% 3,92% 3,91% 3,90%

39 39 Het grootste aandeel van werkgevers bevindt zich in de deelsector software en databanken. Samen met de deelsectoren overige activiteiten op het gebied van amusement en reclamewezen vertegenwoordigt deze sector de helft van het aantal werkgevers in de hoofdindustrieën. Deelsectoren die minder dan 0,5% bijdragen zijn de telecommunicatie en reproductie van opgenomen media (Tabel 21). Tabel 21: Aantal werkgevers in de verschillende deelsectoren in 2012 Werkgevers 2012 Aandeel 2012 Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten ,00% Software en databanken ,99% Overige activiteiten op het gebied van amusement ,07% Reclamewezen ,70% Detailhandel in boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften ,76% Drukkerijen en aanverwante activiteiten 867 9,94% Uitgeverijen 479 5,49% Activiteiten op het gebied van film en video 452 5,18% Detailhandel in platen, cd s, dvd s, geluids- en videobanden, cassettes 444 5,08% Groothandel in platen, cassettes, cd s, dvd s en videobanden 292 3,35% Radio en televisie 185 2,12% Fotografen 151 1,73% Bibliotheken en openbare archieven 124 1,42% Verhuur van videocassettes en banden, dvd s, cd s en platen 105 1,20% Groothandel in kranten, boeken en tijdschriften 84 0,96% Persagentschappen 72 0,83% Telecommunicatie 14 0,16% Reproductie van opgenomen media 2 0,02%

40 40 In de periode zijn de aandelen in het totaal aantal werkgevers van de hoofdindustrieën van software en databanken en overige activiteiten op het gebied van amusement het sterkst gestegen. De aandelen van drukkerijen en aanverwante activiteiten en van verhuur van videocassettes en banden, dvd s, cd s en platen kenden daarentegen de meest negatieve evolutie (Tabel 22). Tabel 22: Aandeel van de verschillende deelsectoren in het aantal werkgevers in de periode Aandeel 2008 Aandeel 2009 Aandeel 2010 Aandeel 2011 Aandeel 2012 Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Software en databanken 19,53% 19,78% 20,23% 20,70% 20,99% Overige activiteiten op het gebied van amusement 15,88% 16,44% 16,63% 17,15% 17,07% Reclamewezen 12,93% 13,03% 12,80% 12,68% 12,70% Detailhandel in boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften 11,78% 11,66% 11,82% 11,95% 11,76% Drukkerijen en aanverwante activiteiten 10,86% 10,68% 10,31% 9,98% 9,94% Uitgeverijen 5,75% 5,59% 5,48% 5,41% 5,49% Activiteiten op het gebied van film en video 4,79% 4,79% 4,91% 5,07% 5,18% Detailhandel in platen, cd s, dvd s, geluids- en videobanden, cassettes 5,62% 5,51% 5,40% 5,15% 5,08% Groothandel in platen, cassettes, cd s, dvd s en videobanden 3,45% 3,37% 3,38% 3,34% 3,35% Radio en televisie 1,99% 2,01% 2,07% 2,04% 2,12% Fotografen 1,64% 1,69% 1,77% 1,72% 1,73% Bibliotheken en openbare archieven 1,31% 1,39% 1,42% 1,42% 1,42% Verhuur van videocassettes en banden, dvd s, cd s en platen 2,23% 1,91% 1,68% 1,41% 1,20% Groothandel in kranten, boeken en tijdschriften 1,01% 1,01% 1,02% 0,95% 0,96% Persagentschappen 1,00% 0,92% 0,87% 0,84% 0,83% Telecommunicatie 0,17% 0,17% 0,17% 0,17% 0,16% Reproductie van opgenomen media 0,05% 0,07% 0,03% 0,03% 0,02%

41 41

42 42 In de vergelijking met andere sectoren in België, staan de hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten op de vierde plaats voor wat betreft hun aandeel werkgevers in het Belgische totaal. Ze worden voorafgegaan door de bouwnijverheid, verschaffen van accommodatie en maaltijden (i.e. hotels en restaurants) en menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening. Voor het merendeel van de andere sectoren is de bijdrage in het Belgische totaal slechts gering. Tabel 23 biedt een overzicht. Tabel 23: Aandeel in het totaal aantal werkgevers in België ten opzichte van andere sectoren in 2012 Aandeel 2012 Bouwnijverheid 12,93% Verschaffen van accommodaties en maaltijden 9,88% Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 5,41% Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten 3,90% Financiële activiteiten en verzekeringen 3,57% Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken 2,13% Landbouw, jacht, veeteelt en bosbouw 2,05% Onderwijs 1,60% Vervaardiging van metalen in primaire vorm en producten van metaal 1,55% Openbaar bestuur en defensie, verplichte sociale verzekeringen 0,29% Distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer en sanering 0,29% Houtindustrie en vervaardiging van artikelen van hout, kurk, riet en vlechtwerk 0,28% Vervaardiging van producten van rubber en kunststof 0,24% Vervaardiging van chemische producten 0,19% Vervaardiging van transportmiddelen 0,13% Winning van delfstoffen 0,05% Visserij en aquacultuur 0,04% Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht 0,03% Vervaardiging van tabaksproducten 0,01% Vervaardiging van cokes en geraffineerde aardolieproducten 0,00%

43 43

44 Bruto Toegevoegde Waarde en BBP 7 Voor wat betreft de Bruto Toegevoegde Waarde en het BBP waren enkel geaggregeerde cijfers beschikbaar op niveau NACE-2. Om toch een inschatting te kunnen maken van de Bruto Toegevoegde Waarde van de hoofdindustrieën gerelateerd aan het auteursrecht en de naburige rechten, werden deze cijfers verder versleuteld op basis van de omzetcijfers (cfr. supra 4.1.1). Voor deze methodiek werd gekozen na overleg met statistici van de Nationale Bank van België. De meest recent beschikbare cijfers waren deze van Bovendien werden de cijfers van de voorgaande jaren herzien, onder andere wegens het beschikbaar komen van recentere en meer definitieve brongegevens. In 2010 realiseerden de hoofdindustrieën gerelateerd aan het auteursrecht en de naburige rechten een Bruto Toegevoegde Waarde van 9.308,13 miljoen. Het aandeel in de totale Bruto Toegevoegde Waarde van België bedroeg 2,93%. Over de periode kende het aandeel van de hoofdindustrieën in de Bruto Toegevoegde Waarde van België een stabiele evolutie (Tabel 24). Tabel 24: Bruto Toegevoegde Waarde in de hoofdindustrieën ten opzichte van totale Bruto Toegevoegde Waarde in België in de periode BTW 2006 (in mio ) BTW 2007 (in mio ) BTW 2008 (in mio ) BTW 2009 (in mio ) BTW 2010 (in mio ) Hoofdindustrieën 8.462, , , , ,13 België , , , , ,40 Aandeel 2,98% 3,03% 3,03% 2,97% 2,93% 7 Nationale Bank België (NBB)

45 45 Het BBP of Bruto Binnenlands Product wordt berekend door de Bruto Toegevoegde Waarde van alle sectoren in België te cumuleren en hierbij het saldo van productgebonden belastingen en subsidies op te tellen. Het BBP is dus hoger dan de totale Bruto Toegevoegde Waarde in België. Het aandeel van de hoofdindustrieën in het BBP is bijgevolg lager dan het aandeel in de totale Bruto Toegevoegde Waarde, namelijk 2,61% in 2010 (Tabel 25). Tabel 25: Bruto Toegevoegde Waarde in de hoofdindustrieën ten opzichte van BBP België in de periode (in mio ) 2007 (in mio ) 2008 (in mio ) 2009 (in mio ) 2010 (in mio ) BTW Hoofdindustrieën 8.462, , , , ,13 BBP België , , , , ,70 Aandeel 2,65% 2,70% 2,71% 2,66% 2,61% Volgens de richtlijnen van WIPO dragen de onderling verbonden / ICT-industrieën gemiddeld nog eens 1% tot 1,5% extra bij aan het BBP (WIPO, 2003, p. 32). Dit betekent dat de hoofdindustrieën samen met de onderling verbonden / ICT-industrieën ongeveer 3,6 à 4,1% bijdragen aan het Belgische BBP.

46 46 De grootste bijdrage aan de Bruto Toegevoegde Waarde van de hoofdindustrieën werd in 2010 gerealiseerd door de deelsector software en databanken, met 18,78%. Ook het reclamewezen, de overige activiteiten op het gebied van amusement en de uitgeverijen vertegenwoordigden samen ruim 35% van het totaal. Deelsectoren die het minst bijdroegen waren de verhuur van videocassettes en banden, dvd s, cd s en platen en reproductie van opgenomen media. Omdat de cijfers werden versleuteld op basis van de omzetcijfers, kunnen we ook hier geen indicatie geven van de bruto toegevoegde waarde van de bibliotheken en openbare archieven (Tabel 26). Tabel 26: Bruto Toegevoegde Waarde in de verschillende deelsectoren in 2010 BTW 2010 (in mio ) Aandeel 2010 (in mio ) Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten 9.308,13 100,00% Software en databanken 1.748,01 18,78% Reclamewezen 1.333,11 14,32% Overige activiteiten op het gebied van amusement 1.209,59 12,99% Uitgeverijen 1.122,92 12,06% Drukkerijen en aanverwante activiteiten 938,25 10,08% Radio en televisie 897,42 9,64% Activiteiten op het gebied van film en video 577,02 6,20% Groothandel in platen, cassettes, cd s, dvd s en videobanden 312,27 3,35% Detailhandel in boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften 302,85 3,25% Telecommunicatie 299,66 3,22% Detailhandel in platen, cd s, dvd s, geluids- en videobanden, cassettes 252,94 2,72% Groothandel in kranten, boeken en tijdschriften 104,90 1,13% Fotografen 99,87 1,07% Persagentschappen 65,90 0,71% Verhuur van videocassettes- en banden, dvd s, cd s en platen 30,18 0,32% Reproductie van opgenomen media 13,26 0,14% Bibliotheken en openbare archieven / /

47 47 Terwijl het aandeel van software en databanken in de Bruto Toegevoegde Waarde van de hoofdindustrieën steeg met ruim 2% in de periode , daalde dit van de drukkerijen en aanverwante activiteiten met meer dan 2%. Ook het aandeel van overige activiteiten op het gebied van amusement daalde met 2%. Radio en televisie kende dan weer een stijging van bijna 2%. Tabel 27 biedt een overzicht. Tabel 27: Aandeel van de verschillende deelsectoren in de Bruto Toegevoegde Waarde in de periode Aandeel 2006 Aandeel 2007 Aandeel 2008 Aandeel 2009 Aandeel 2010 Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Software en databanken 16,50% 17,56% 18,30% 19,23% 18,78% Reclamewezen 15,53% 16,00% 15,94% 14,12% 14,32% Overige activiteiten op het gebied van amusement 14,97% 14,21% 13,72% 13,04% 12,99% Uitgeverijen 12,08% 11,98% 11,78% 12,76% 12,06% Drukkerijen en aanverwante activiteiten 12,20% 11,82% 11,30% 10,53% 10,08% Radio en televisie 7,79% 7,82% 8,12% 8,75% 9,64% Activiteiten op het gebied van film en video 5,01% 5,03% 5,22% 5,62% 6,20% Groothandel in platen, cassettes, cd s, dvd s en videobanden 3,43% 3,43% 3,42% 3,32% 3,35% Detailhandel in boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften 3,14% 3,09% 3,09% 3,27% 3,25% Telecommunicatie 3,47% 3,24% 3,15% 3,26% 3,22% Detailhandel in platen, cd s, dvd s, geluids- en videobanden, cassettes 2,62% 2,58% 2,58% 2,73% 2,72% Groothandel in kranten, boeken en tijdschriften 1,15% 1,15% 1,15% 1,11% 1,13% Fotografen 1,02% 0,95% 1,03% 1,06% 1,07% Persagentschappen 0,62% 0,66% 0,69% 0,72% 0,71% Verhuur van videocassettes- en banden, dvd s, cd s en platen 0,29% 0,31% 0,33% 0,32% 0,32% Reproductie van opgenomen media 0,17% 0,17% 0,16% 0,15% 0,14% Bibliotheken en openbare archieven / / / / /

48 48 Wat betreft de vergelijking met andere Belgische sectoren is de rangschikking van de aandelen in de Bruto Toegevoegde Waarde dezelfde als deze in het Bruto Binnenlands Product. De aandelen in het Bruto Binnenlands Product zijn echter lager (cfr. supra). De hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten vallen in beide vergelijkingen net buiten de top 5 van Belgische sectoren. Ook als de onderling verbonden / ICT-industrieën meegeteld worden en we uitgaan van een bijdrage aan het BBP van 4,1%, blijft deze rangschikking onveranderd.

49 49 Tabel 28: Aandeel in de totale Bruto Toegevoegde Waarde in België ten opzichte van andere sectoren in 2010 Aandeel 2010 Openbaar bestuur en defensie, verplichte sociale verzekeringen 7,58% Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 7,54% Onderwijs 6,95% Financiële activiteiten en verzekeringen 6,60% Bouwnijverheid 5,64% Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten 2,93% Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht 2,15% Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken 2,06% Vervaardiging van metalen in primaire vorm en producten van metaal 2,04% Vervaardiging van chemische producten 1,97% Verschaffen van accommodatie en maaltijden 1,69% Vervaardiging van transportmiddelen 0,97% Distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer en sanering 0,84% Landbouw, jacht, veeteelt en bosbouw 0,76% Vervaardiging van producten van rubber en kunststof 0,55% Vervaardiging van cokes en geraffineerde aardolieproducten 0,42% Houtindustrie en vervaardiging van artikelen van hout, kurk, riet en vlechtwerk 0,24% Winning van delfstoffen 0,10% Vervaardiging van tabaksproducten 0,02% Visserij en aquacultuur 0,01%

50 50 Tabel 29: Aandeel in BBP België ten opzichte van andere sectoren in 2010 Aandeel 2010 Openbaar bestuur en defensie, verplichte sociale verzekeringen 6,76% Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 6,73% Onderwijs 6,20% Financiële activiteiten en verzekeringen 5,89% Bouwnijverheid 5,04% Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten 2,61% Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht 1,92% Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken 1,84% Vervaardiging van metalen in primaire vorm en producten van metaal 1,82% Vervaardiging van chemische producten 1,76% Verschaffen van accommodatie en maaltijden 1,51% Vervaardiging van transportmiddelen 0,86% Distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer en sanering 0,75% Landbouw, jacht, veeteelt en bosbouw 0,68% Vervaardiging van producten van rubber en kunststof 0,49% Vervaardiging van cokes en geraffineerde aardolieproducten 0,38% Houtindustrie en vervaardiging van artikelen van hout, kurk, riet en vlechtwerk 0,21% Winning van delfstoffen 0,09% Vervaardiging van tabaksproducten 0,02% Visserij en aquacultuur 0,01%

51 Multiplicators 8 Zoals vermeld in de WIPO-richtlijn, zijn input-output (I-O) tabellen goede alternatieve gegevensbronnen voor de schatting van de economische bijdrage van de industrieën gerelateerd aan het auteursrecht en de naburige rechten (WIPO, 2003, p. 39). Multiplicators zijn een afgeleide van deze input-output tabellen. Zij geven de verhouding weer tussen gecumuleerde (directe en indirecte) effecten en directe (initiële) effecten. De definities en statistieken m.b.t. multiplicators komen voort uit de studie van Avonds (2005). Er worden multiplicators besproken in termen van output, toegevoegde waarde (inkomen) en werkgelegenheid. Voor de Belgische economie worden elke 5 jaar multiplicators berekend. De multiplicators in deze studie zijn de meest recent beschikbare multiplicators. Ze zijn gebaseerd op gegevens van het jaar De nieuwe inputoutputtabel voor 2010 is voorzien voor het einde van 2013 (overeenkomstig de Europese verplichtingen van het Federaal Planbureau). De gegevens uit dit hoofdstuk kunnen dus nog niet vernieuwd worden in deze actualisering van de studie en zijn ongewijzigd ten opzichte van de vorige versie van deze studie (2010). De multiplicators werden bij het Federaal Planbureau opgevraagd voor de verschillende deelsectoren van het auteursrecht en de naburige rechten, alsook voor de andere Belgische sectoren ter vergelijking. De multiplicators voor de totale Belgische economie geven bovendien het gewogen gemiddelde weer over alle sectoren. Het meest gedetailleerde niveau waarop de multiplicators beschikbaar waren, was NACE-3, waarbij verschillende codes vaak ook nog gecumuleerd werden. Hierdoor kon niet voor elke deelsector een multiplicator gegeven worden en dienden de deelsectoren geherdefinieerd te worden. Een overzicht is weergegeven in Tabel 30. Enkele opmerkingen: De multiplicators van telecommunicatie (64.2) zijn van toepassing op de hele sector. Deze sector draagt echter maar voor 5% bij aan de hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten. In de multiplicators van persagentschappen, bibliotheken en openbare archieven zijn ook de effecten van de musea en de monumentenzorg opgenomen, terwijl deze laatste niet behoren tot de hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten. Opmerking [PIM-CS1]: Is mij niet duidelijk wat er veranderd moet worden. 8 Federaal Planbureau

52 52 Volgende multiplicators worden niet besproken omdat zij enkel beschikbaar zijn op NACE-2 niveau en de hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten slechts gedeeltelijk in deze hoofdcategorieën vertegenwoordigd zijn: o Categorie 51 groothandel en handelsbemiddeling, met uitzondering van de handel in motorvoertuigen en motorrijwielen ; o Categorie 52 detailhandel met uitzondering van detailhandel in motorvoertuigen en motorrijwielen; reparatie van consumentenartikelen ; o Categorie 71 verhuur van machines en werktuigen zonder bedieningspersoneel en van overige onroerende goederen ; o Categorie 72 activiteiten in verband met computers. Tabel 30: Herdefiniëring deelsectoren in het kader van multiplicators NACE-CODE Omschrijving 22.1 Uitgeverijen 22.2, 22.3 Drukkerijen en aanverwante activiteiten, reproductie van opgenomen media 64.2 Telecommunicatie 74.4 Reclamewezen 92.1, 92.2 Film, video, radio en TV 92.3 Overige activiteiten op het gebied van amusement 92.4, 92.5 Persagentschappen, bibliotheken, openbare archieven, musea en overige culturele activiteiten

53 Output-multiplicators Output-multiplicators geven de verhouding weer tussen de gecumuleerde en directe output van finaal verbruik (consumptie, investeringen, uitvoer). De noemer is het finaal verbruik van binnenlandse output (initieel effect) van een bepaald product; de teller is de gecumuleerde output van alle producten die in de ganse economie nodig is om dit finaal verbruik te realiseren. Een output-multiplicator van 2,4182 voor het reclamewezen wil bijvoorbeeld zeggen dat een toename in het finale verbruik in het reclamewezen zorgt voor een stijging in de totale output in België van 2,4182 keer deze hoeveelheid. De output-multiplicator van het reclamewezen is het hoogst, ook in vergelijking met de andere sectoren. Wat betreft deelsectoren, wordt deze gevolgd door film, video, radio en TV en persagentschappen, bibliotheken, openbare archieven, musea en overige culturele activiteiten. Voor telecommunicatie en overige activiteiten op het gebied van amusement is de multiplicator het laagst. Alle deelsectoren hebben een hogere outputmultiplicator dan het gewogen gemiddelde van de totale economie. Wat betreft vergelijkende sectoren scoort de bouwnijverheid het hoogst. Op film, video, radio en TV en drukkerijen en aanverwante activiteiten, reproductie van opgenomen media na, zijn de output-multiplicators van alle deelsectoren in 2005 gedaald ten opzichte van Ook de output-multiplicator van de totale Belgische economie kende een negatieve evolutie. Tabel 31 geeft een overzicht.

54 54 Tabel 31: Output-multiplicators voor deelsectoren en vergelijkende sectoren in 2000 en 2005 Output 2000 Output 2005 Reclamewezen 2,4971 2,4182 Bouwnijverheid 2,1236 2,1549 Film, video, radio en TV 1,7753 2,0297 Persagentschappen, bibliotheken, openbare archieven, musea en overige culturele activiteiten 2,0028 1,8680 Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken 1,9359 1,8625 Landbouw, jacht en bosbouw 1,8011 1,8540 Hotels en restaurants 1,8947 1,8272 Uitgeverijen 1,9231 1,7657 Drukkerijen en aanverwante activiteien, reproductie van opgenomen media 1,6253 1,7449 Winning van delfstoffen 1,6027 1,7203 Financiële instellingen 3,0466 1,7118 Houtindustrie en vervaardiging van artikelen van hout 1,6200 1,6823 Telecommunicatie 1,6598 1,6570 Visserij, veeteelt en diensten in verband met visserij en veeteelt 1,6459 1,6401 Vervaardiging van metalen in primaire vorm en producten van metaal 1,5409 1,6296 Overige activiteiten op het gebied van amusement 1,7679 1,6064 Totale economie 1,6131 1,5811 Vervaardiging van chemische producten 1,5219 1,5710 Vervaardiging van tabaksproducten 2,0200 1,5640 Vervaardiging van producten van rubber en kunststof 1,5621 1,5585 Productie en distributie van elektriciteit, gas en water 1,4397 1,5550 Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 1,4338 1,4469 Vervaardiging van transportmiddelen 1,4371 1,3918 Vervaardiging van cokes, geraffineerde aardolieproducten en spijt- en kweekstoffen 1,2437 1,3552 Openbaar bestuur en defensie, verplichte sociale verzekeringen 1,2808 1,2892 Onderwijs 1,1280 1,1177

55 Inkomens-multiplicators Inkomens-multiplicators geven de verhouding weer tussen de gecumuleerde en de directe toegevoegde waarde veroorzaakt door finaal verbruik (consumptie, investeringen, uitvoer) van binnenlandse output. De noemer is gelijk aan de primaire inputs (Bruto Toegevoegde Waarde tegen basisprijzen + het saldo van de productgebonden belastingen en subsidies op het intermediair verbruik) die onmiddellijk tot stand komen bij de productie van de finaal verbruikte goederen of diensten (initieel effect). De teller is de gecumuleerde primaire inputs begrepen in alle producten waarvan in de ganse economie de productie noodzakelijk is om het finaal verbruik te realiseren. Een inkomens-multiplicator van 3,9739 voor het reclamewezen wil bijvoorbeeld zeggen dat een toename van de Bruto Toegevoegde Waarde in het reclamewezen (veroorzaakt door finaal verbruik), zorgt voor een stijging van de totale Bruto Toegevoegde Waarde in de Belgische economie met 3,9739 keer deze hoeveelheid. Ook wat betreft de inkomens-multiplicators is deze van het reclamewezen, over alle deelsectoren en vergelijkende sectoren, het hoogst. Als we enkel de deelsectoren in beschouwing nemen, volgen film, video, radio en TV en drukkerijen en aanverwante activiteiten, reproductie van opgenomen media op de tweede en derde plaats. De inkomens-multiplicator van overige activiteiten op het gebied van amusement is het laagst. Alle deelsectoren hebben een hogere inkomens-multiplicator dan het gewogen gemiddelde van de totale economie. De inkomens-multiplicator van reclamewezen is in 2005 het sterkst gedaald in vergelijking met De sterkste stijger is de inkomens-multiplicator van film, video, radio en TV (Tabel 32).

56 56 Tabel 32: Inkomens-multiplicators voor deelsectoren en vergelijkende sectoren in 2000 en 2005 Inkomen 2000 Inkomen 2005 Reclamewezen 4,3009 3,9739 Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken 2,5993 2,4517 Bouwnijverheid 2,3949 2,4286 Vervaardiging van cokes, geraffineerde aardolieproducten en splijt- en kweekstoffen 2,3157 2,2119 Film, video, radio en TV 1,7515 2,2097 Houtindustrie en vervaardiging van artikelen van hout 1,9869 2,0682 Vervaardiging van metalen in primaire vorm en producten van metaal 1,8973 2,0566 Vervaardiging van transportmiddelen 1,9856 2,0024 Drukkerijen en aanverwante activiteiten, reproductie van opgenomen media 1,7518 1,8836 Vervaardiging van chemische producten 1,7280 1,8221 Persagentschappen, bibliotheken, openbare archieven, musea en overige culturele activiteiten 2,0207 1,8176 Hotels en restaurants 1,8093 1,8084 Uitgeverijen 2,0709 1,7774 Vervaardiging van tabaksproducten 3,3261 1,7118 Landbouw, jacht en bosbouw 1,5613 1,6878 Financiële instellingen 1,9610 1,6739 Vervaardiging van producten van rubber en kunststof 1,7004 1,6303 Winning van delfstoffen 1,5860 1,6034 Telecommunicatie 1,5819 1,5852 Overige activiteiten op het gebied van amusement 1,6903 1,5325 Totale economie 1,5220 1,5095 Visserij, veeteelt en diensten in verband met visserij en veeteelt 1,4534 1,4902 Productie en distributie van elektriciteit, gas en water 1,3077 1,4279 Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 1,3081 1,3213 Openbaar bestuur en defensie, verplichte sociale verzekeringen 1,1366 1,1633 Onderwijs 1,0659 1,0550

57 Tewerkstellings-multiplicators Tewerkstellings-multiplicators geven de verhouding weer tussen de gecumuleerde en de directe tewerkstelling veroorzaakt door finaal verbruik (consumptie, investeringen, uitvoer) van binnenlandse output. De noemer is de directe tewerkstelling in de bedrijfstak die producten van de finale vraag voortbrengt, de teller is de gecumuleerde tewerkstelling die in de ganse economie tot stand komt door deze finale vraag. Een tewerkstellings-multiplicator van 4,2909 voor het reclamewezen wil bijvoorbeeld zeggen dat een toename in de directe tewerkstelling in het reclamewezen, (veroorzaakt door finaal verbruik) zorgt voor een stijging van de totale tewerkstelling in de Belgische economie met 4,2909 keer deze hoeveelheid. Wat betreft de deelsectoren is de tewerkstellings-multiplicator voor reclamewezen het hoogst. Op de tweede plaats staat film, video, radio en TV en op de derde plaats uitgeverijen. Enkel de hoofdindustrieën in beschouwing genomen, neemt het reclamewezen dus ook hier weer de eerste plaats in. De persagentschappen, bibliotheken, openbare archieven, musea en overige culturele activiteiten en overige activiteiten op het gebied van amusement scoren het slechtst bij de deelsectoren. De tewerkstellings-multiplicator van overige activiteiten op het gebied van amusement ligt zelfs onder het gewogen gemiddelde van de totale economie. Alle andere deelsectoren hebben een hogere tewerkstellings-multiplicator dan dit gewogen gemiddelde. Inzake vergelijkende sectoren is de tewerkstellings-multiplicator voor de vervaardiging van cokes, geraffineerde aardolieproducten en splijt- en kweekstoffen een positieve uitschieter. Ten opzichte van 2000 is vooral de tewerkstellings-multiplicator van reclamewezen in positieve zin geëvolueerd. De sterkste daling wordt genoteerd voor uitgeverijen. Tabel 33 biedt een overzicht.

58 58 Tabel 33: Tewerkstellings-multiplicators voor deelsectoren en vergelijkende sectoren in 2000 en 2005 TWS 2000 TWS 2005 Vervaardiging van cokes, geraffineerde aardolieproducten en splijt- en kweekstoffen 6,1969 7,0894 Reclamewezen 2,9664 4,2909 Vervaardiging van tabaksproducten 4,2504 2,6654 Film, video, radio en TV 2,0222 2,5637 Vervaardiging van chemische producten 2,4646 2,4875 Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken 2,7884 2,4535 Productie en distributie van elektriciteit, gas en water 2,0044 2,4529 Uitgeverijen 2,7805 2,3095 Telecommunicatie 2,1610 2,2044 Bouwnijverheid 2,1642 2,2039 Vervaardiging van transportmiddelen 2,1895 2,1291 Vervaardiging van metalen in primaire vorm en producten van metaal 2,0029 2,0723 Financiële instellingen 3,4728 1,9935 Houtindustrie en vervaardiging van artikelen van hout 1,7032 1,9431 Winning van delfstoffen 1,8306 1,8131 Drukkerijen en aanverwante activiteiten, reproductie van opgenomen media 1,5765 1,7485 Persagentschappen, bibliotheken, openbare archieven, musea en overige culturele activiteiten 1,9475 1,6173 Vervaardiging van producten van rubber en kunststof 1,6165 1,5985 Visserij, veeteelt en diensten in verband met visserij en veeteelt 1,4143 1,5982 Totale economie 1,5228 1,4735 Hotels en restaurants 1,4400 1,4111 Overige activiteiten op het gebied van amusement 1,5877 1,3937 Landbouw, jacht en bosbouw 1,3315 1,3016 Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening 1,2403 1,2225 Openbaar bestuur en defensie, verplichte sociale verzekeringen 1,1099 1,1091 Onderwijs 1,0401 1,0350

59 Overzichtstabel Tabel 34 geeft een samenvatting van de economische indicatoren voor de verschillende deelsectoren. Tabel 34: Overzichtstabel economische indicatoren voor deelsectoren Omzet 2012 (in mio ) Investeringen 2012 (in mio ) VTE 2012 Werkgevers 2012 BTW 2010 (in mio ) Multiplicator output 2005 Multiplicator inkomen 2005 Multiplicator tewerkstelling 2005 Hoofdindustrieën auteursrecht en naburige rechten , , ,13 Groothandel in platen, cassettes, cd s, dvd s en videobanden 5.254,41 27, ,27 Reclamewezen 4.581,98 106, ,11 2,4182 3,9739 4,2909 Software en databanken 4.124,78 318, ,01 Uitgeverijen 3.086,83 66, ,92 1,7657 1,7774 2,3095 Drukkerijen en aanverwante activiteiten 2.378,41 116, ,25 Detailhandel in boeken, kranten, tijdschriften en kantoorbehoeften 1.792,11 31, ,85 Groothandel in kranten, boeken en tijdschriften 1.765,58 17, ,90 Radio en televisie 1.699,97 83, ,42 Overige activiteiten op het gebied van amusement 1.503,34 179, ,59 1,6064 1,5325 1,3937 Detailhandel in platen, cd s, dvd s, geluids- en videobanden, cassettes 1.501,63 25, ,94 Activiteiten op het gebied van film en video 1.166,66 54, ,02 Telecommunicatie 645,62 46, ,66 Fotografen 280,11 21, ,87 Persagentschappen 138,66 5, ,90 Verhuur van videocassettes- en banden, dvd s, cd s en platen 79,28 5, ,18 Reproductie van opgenomen media 42,06 1, ,26 Bibliotheken en openbare archieven / / /

60 Internationale vergelijking Tabel 35 geeft een overzicht van de internationale resultaten die beschikbaar zijn en begint met de resultaten van deze studie. De resultaten in de tabel zijn gebaseerd op de overzichtstabel op de website van WIPO met een samenvatting van de resultaten van andere studies gebaseerd op de WIPO-methodiek. 9 De onderzoeksresultaten van internationale studies zijn echter onderling meestal niet vergelijkbaar. Redenen hiervoor zijn o.a. verschillen in de definitie van de sector, verschillen in de ontwikkelingsstadia van landen en verschillen in bronjaar van gegevens. Terwijl deze studie enkel focust op de hoofdindustrieën, gaan andere studies vaak ook in op de randindustrieën, zoals bijvoorbeeld de productie, groot- en kleinhandel van de zogenaamde dragers (radio s, televisies, computers, etc.) enz. Verder is een vergelijking van Belgische resultaten met resultaten uit bijvoorbeeld Bulgarije of Libanon weinig zinvol omdat de economie in deze landen andere kenmerken vertoont. 9 > Program Activities > IP for Development > Creative Industries > Economic Contribution & Mapping

61 61 Tabel 35: Internationale vergelijking van de industrie van het auteursrecht en de naburige rechten Bijdrage aan BBP Bijdrage aan tewerkstelling Land Jaar Hoofdindustrieën % Totale industrie auteursrecht en naburige rechten % Hoofdindustrieën % Totale industrie auteursrecht en naburige rechten % België ,61% / 3,06% / Australië ,80% 6,60% 4,97% 8,00% Bhutan ,90% 5,46% 1,03% 10,09% Brunei ,70% 1,58% 1,50% 3,20% Bulgarije ,74% 4,54% 2,78% 4,92% Canada ,99% 5,38% 4,00% 5,55% China ,06% 6,37% 3,14% 6,52% Colombia ,90% 3,30% 1,70% 5,80% Dominica ,25% 3,40% 1,97% 4,80% Filippijnen ,53% 4,82% 8,81% 11,10% Finland ,70% 4,83% 4,06% 5,12% Grenada ,12% 4,60% 1,34% 3,60% Hongarije ,21% 7,42% 4,20% 7,28% Jamaica ,70% 4,81% 1,79% 3,03% Jordanië ,53% 2,43% 1,80% 2,88% Kenia ,30% 5,32% 1,20% 3,26% Korea ,51% 9,89% 2,85% 6,24% Kroatië ,99% 4,27% 3,22% 4,65% Letland ,90% 5,05% 3,70% 5,59% Libanon ,53% 4,75% 2,11% 4,49% Litouwen ,79% 5,40% 3,03% 4,92% Maleisië ,90% 5,70% 4,70% 7,50% Mexico ,55% 4,77% 3,41% 11,01% Nederland ,00% 5,90% 6,20% 8,80%

62 62 Bijdrage aan BBP Bijdrage aan tewerkstelling Land Jaar Hoofdindustrieën % Totale industrie auteursrecht en naburige rechten % Hoofdindustrieën % Totale industrie auteursrecht en naburige rechten % Oekraïne ,54% 2,85% 1,16% 1,90% Pakistan ,37% 4,45% 0,70% 3,71% Panama ,40% 6,35% 1,52% 3,17% Peru ,23% 2,67% 2,09% 4,50% Roemenië ,55% 5,55% 2,36% 4,19% Rusland ,39% 6,06% 4,29% 7,30% Singapore ,46% 6,19% 4,04% 6,21% Slovenië ,30% 5,10% 4,60% 6,80% St-Kitts & Nevis ,29% 6,60% 1,44% 3,10% St-Lucia ,38% 8,00% 1,85% 4,40% St-Vincent ,73% 5,60% 1,81% 4,90% Tanzania ,22% 4,56% 2,56% 5,63% Thailand ,21% 4,48% 1,50% 2,85% Trinidad & Tobago ,41% 4,80% 2,67% 5,00% VS ,36% 11,10% 3,93% 8,19% Zuid-Afrika ,05% 4,11% 2,31% 4,08% Uit een vergelijking met de Nederlandse cijfers van 2009 blijkt dat de cijfers voor België zowel wat betreft toegevoegde waarde als wat betreft tewerkstelling lager liggen. Dit kan deels verklaard worden door een verschillende definitie van de hoofdindustrieën. In de Nederlandse studie bevatten de hoofdindustrieën ook categorieën als kermisattracties, pretparken, loterijen en kansspelen en overige recreatie (i.e. snooker- en biljartzalen, fietsen en waterfietsen, strandfaciliteiten e.d.). Deze categorieën werden in de Belgische studie bewust niet geïntegreerd, omdat zij volgens WIPO geen deel uitmaken van de hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten. Grafiek 1 biedt tenslotte nog een overzicht van de internationale verschillen van het belang (aandeel in BBP) van de hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten. Het aandeel in het BBP is het grootst in de VS.

63 63 Grafiek 1: Internationale vergelijking van de hoofdindustrieën van het auteursrecht en de naburige rechten