LEREN EN ICT MICHEL VAN AST YOUNGWORKS ACADEMY 2013
|
|
- Godelieve Brabander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 LEREN EN ICT MICHEL VAN AST YOUNGWORKS ACADEMY 2013
2 Er is een groeiend aantal scholen dat haar leerlingen uitrust met een laptop of tablet. En dat is begrijpelijk, want naast de wens van onderwijsinstellingen om beter aan te kunnen sluiten bij de belevingswereld van de leerling weten we uit onderzoek (Kennisnet, 2012) dat de inzet van ICT leidt tot een: toenemende motivatie van leerlingen en leraren; verbetering van de leerprestaties; efficiënter leerproces. Tezamen leidt dat tot een hoger leerrendement. Tegelijkertijd zien we dat de invoering van zoveel technologie in een school niet vanzelfsprekend leidt tot de genoemde opbrengsten. Dat komt omdat de kwaliteit van de leraar nog altijd de belangrijkste factor is om het succes van de leerling te verbeteren (Hattie, 2009). En precies daar zit de crux. Je kunt een heldere en uitgesproken visie op leren en ICT hebben, je school volzetten met de nieuwste spullen en de meest interactieve en multimediale methodes aanschaffen; het is de docent die er onderwijs van maakt. Daarom zet YoungWorks in deze whitepaper een aantal belangrijke noties ten aanzien van de didactische inzet van ICT in het onderwijs op een rij.
3 PRIMAIR EN SECUNDAIR PROCES Waar denk je aan bij onderwijs en ICT? Digiborden? ELO s? Leerlingvolgsystemen? Falende technologie? Het roept bij iedereen andere beelden op. Om te beginnen, is het verstandig om onderscheid te maken tussen het primaire en het secundaire proces. Waar het in het secundaire proces vooral gaat om het organiseren van onderwijs, gaat het in het primaire proces vooral om de inzet van ICT bij het ondersteunen van leerlingen in hun leren. Laten we zeggen: ICT als krachtig leergereedschap. Over beide domeinen is veel te zeggen. Wij concentreren ons echter op de inzet van ICT in het primaire proces, omdat daar de meeste leerwinst te behalen is en omdat daar voor scholen de grootste uitdaging ligt.
4 LEREN OF ONDER- WIJZEN? Een tweede onderscheid dat ons helpt om het over hetzelfde te hebben, als we praten over onderwijs en ICT, is het onderscheid tussen de inzet van ICT bij onderwijzen of bij leren. In het eerste geval zit de leraar aan de knoppen. Hij of zij gebruikt technologie om beter, sneller, leuker, etcetera de stof over te dragen. Dan kun je qua technologie natuurlijk denken aan het digibord. Maar het kan ook gaan om instructiefilmpjes die een leraar heeft opgenomen en voorafgaand aan de les door zijn of haar leerlingen laat bekijken. Als je affiniteit hebt met ICT dan kan dat je vak veraangenamen. Er is een groot aantal docenten dat plezier ervaart bij het ontwerpen en ontwikkelen van eigen materiaal. Daarnaast staat de inzet van ICT om het leren van leerlingen te versterken, ICT als krachtig leergereedschap. In dat geval zit de leerling aan de knoppen. Op scholen waar veel geïnvesteerd is in laptops of tablets voor leerlingen is met name in dit domein veel te bereiken. Tegelijkertijd vraagt dat van de leraar enige creativiteit, maar vooral ook lef om de controle los te laten. Als vakdocent of leerkracht sta je boven de stof. Er zijn weinig inhoudelijke vragen waar je het antwoord niet op kunt geven. Zodra je echter ICT gaat gebruiken in je klas zul je merken dat je een groot aantal (technische) vragen krijgt waarop je niet altijd onmiddellijk het antwoord kent. Een mooie kans om leerlingen in te schakelen en in hun kracht te zetten. Met andere woorden: ook zonder zelf ICT-adept te zijn, kun je gebruik maken van technologie in je klas om leerlingen te ondersteunen een hogere leeropbrengst te realiseren.
5 KLEPPEN DICHT! Een vaak gezien beeld is een klas leerlingen, in busopstelling, met allemaal een scherm voor hun neus. We zien leerlingen die hun laptop individueel gebruiken om aantekeningen te maken, een tekst of wat anders te produceren of helemaal opgaan in adaptief, interactief, multimediaal materiaal. In het eerste geval kunnen we de laptop of tablet beschouwen als een (nogal kostbaar) aantekeningenblok. In het tweede en derde geval kun je je afvragen waarom deze leerlingen in tijd en plaats nog bij elkaar zitten. Het is krachtig gebruik van technologie, maar er is geen enkele toegevoegde waarde van het bij elkaar zitten. Als je met een groep peers en een expert in één-en-dezelfde ruimte verkeert, doe dan vooral de kleppen wat vaker dicht en maak gebruik van het feit dát je bij elkaar zit. Wat dan wel? Door gebruik te maken van remediërende software of adaptief leermateriaal kun je leertijdverlenging realiseren. Juist in de tijd dat leerlingen en hun leraar in tijd en plaats niet bij elkaar zijn, dus buiten de contacttijd, kan de computer leerlingen op die manier ondersteunen. Bovendien kunnen leerlingen en hun leraar met elkaar, op afstand, in contact blijven; blijven communiceren en samenwerken. Maar toch kan de inzet van ICT ook in de klas meerwaarde bieden. We spreken dan van digitale activerende didactiek.
6 Digitale didactiek Hoogleraar Robert-Jan Simons definieerde digitale didactiek ooit als kennis en kunde met betrekking tot het gebruik van ICT bij het faciliteren van leren. De vraag is echter of het zinvol is om apart te spreken over digitale didactiek. Er is immers ook geen schoolbord didactiek, om maar een voorbeeld te noemen. Het begeleiden van onderwijs waarbij technologie een rol speelt, vraagt echter om andere competenties en nieuwe benaderingen. Activerende didactiek Leren is een proces dat voortdurend plaatsvindt. In een natuurlijke context leren mensen door actief objecten in hun omgeving te manipuleren en de effecten daarvan te observeren. Met andere woorden: leren vraagt om een actieve betrokkenheid van de lerende bij een betekenisvolle taak. Activerende didactiek faciliteert precies dat. Een eenvoudig voorbeeld daarvan is het activeren van voorkennis met behulp van de werkvorm denken-delenuitwisselen (didactiek), waarbij het delen in kleine groepen plaatsvindt via Corkboard (technologie). Een ander voorbeeld is het identificeren van overeenkomsten en verschillen (didactiek) door in kleine groepen een vooraf via Lino It (technologie) aangereikte hoeveelheid gegevens te ordenen. Een laatste voorbeeld is het stellen van controlevragen na een instructie (didactiek) met behulp van Socrative (technologie). Allemaal activerende werkvormen waaraan technologie iets bijdraagt. Digitale Activerende Didactiek ICT biedt veel mogelijkheden om leerlingen te activeren; om leerlingen in een betekenisvolle context te laten interacteren met hun omgeving om op die manier krachtig leren te organiseren. Het gaat daarbij om rijke leeractiviteiten die naast vakinhoud juist didactiek en technologie met elkaar verbinden, op een wederzijds versterkende manier. Hoogleraar Robert-Jan Simons
7 ACTIVERENDE WERKVORMEN Als je als leraar van je klas de feedback Niet alwéér op de computer! krijgt, dan weet je dat er iets niet goed zit met die balans. Dan wordt het technologie inzetten omwille van de technologie. Dat werkt in het begin misschien, maar heeft een beperkte houdbaarheid. Het is dus zoeken naar lesactiviteiten, (activerende) werkvormen, waarbij de drie genoemde aspecten elkaar versterken. Het startpunt dat je daarbij kiest als leraar, is minder belangrijk. Je komt een leuke tool tegen, dat kan de aanleiding zijn om die te gaan gebruiken in je klas. Of je stelt jezelf de vraag hoe je dat ene, altijd saaie onderwerp wat beter kunt laten landen bij je leerlingen. Of je zou graag wat beter aansluiten bij de voorkennis van je leerlingen en vraagt jezelf af welke werkvorm daar aan kan bijdragen. Welke ingang je ook kiest bij TPACK, het is belangrijk dat je nadenkt over alle drie de dimensies. Mentimeter en Socrative zijn online tools waarmee je snel en gemakkelijk meerkeuzevragen aan je leerlingen kunt stellen. We bekijken drie voorbeelden van leraren die besloten te experimenteren met één van beide tools. Het zijn voorbeelden die gebaseerd zijn op experimenten van leraren die we in onze trainingen hebben ontmoet. De namen van de docenten zijn fictief. Simon is docent geschiedenis op een middelbare school. Hij heeft een van zijn collega s Socrative zien gebruiken en besluit de laatste vijf minuten van een les in zijn 4-havo klas een klein experimentje te doen. Hij heeft ter voorbereiding vijftien vragen gemaakt en laat die door de leerlingen op hun laptop beantwoorden. De leerlingen beginnen enthousiast, het is weer eens iets nieuws. Maar een aantal leerlingen haakt al snel af en begint te keten. Na enkele minuten zijn er andere leerlingen klaar met de vragen en de onrust neemt toe. Simon besluit dat de tool niet geschikt is voor zijn leerlingen. Joyce geeft Engels op een middelbare school. Ze geeft voornamelijk les in de onderbouw van het VMBO. Na een korte uitleg over de verleden tijd besluit ze te checken of haar leerlingen het hebben begrepen. Ze heeft twee controlevragen voorbereid in Socrative die haar leerlingen in niet meer dan een minuut kunnen beantwoorden. Ze kan precies zien wie welke vraag goed heeft beantwoord. Een ruime meerderheid van de klas heeft het goed, dus ze zegt: Jullie kunnen verder werken aan de opdrachten in je boek. Vervolgens gaat ze langs bij de leerlingen die een of beide vragen zojuist foutief hebben beantwoord.
8 Peter, docent natuurkunde, heeft iets gelezen over een werkvorm die peer instruction heet. Hij besluit de werkvorm uit te proberen in een van zijn onderbouwklassen. Het onderwerp van zijn les is het uitzetten en krimpen van metaal bij verwarmen of afkoelen. Hij vraagt zijn leerlingen wat er gebeurt met de grootte van een gat in een metalen plaat als deze wordt verwarmd en geeft ze drie antwoordmogelijkheden: dat gat wordt groter, kleiner of blijft gelijk. Via Mentimeter laat hij zijn leerlingen een keuze maken. Vervolgens krijgen ze de kans om elkaar te overtuigen van elkaars antwoord. Na deze stap, de peer instruction, krijgen zijn leerlingen opnieuw de kans om via Mentimeter een keuze te maken voor een van de antwoorden. Op basis van het aantal goede antwoorden, de vierde en laatste stap van deze werkvorm, besluit Peter er nog kort even iets over te zeggen. In het eerste voorbeeld zien we dat de technologie wordt ingezet omwille van de technologie. Het doel is een leuk einde van de les bewerkstelligen, maar er is geen directe verbinding met de vakinhoud. Bovendien is de gekozen didactiek/werkvorm niet meteen ondersteunend aan het leerproces van de leerlingen. We kunnen stellen dat vakinhoud, didactiek en technologie elkaar niet versterken. Dat is in het tweede en derde voorbeeld duidelijk anders. In het tweede voorbeeld ondersteunt de technologie de lerares om heel snel een overzicht te krijgen over haar klas; hebben ze
9 haar uitleg goed begrepen? De informatie die haar dat oplevert, maakt het mogelijk om een aantal leerlingen heel gericht te helpen. In het derde voorbeeld is de technologie volledig ondersteunend aan de werkvorm. De leraar krijgt een snel overzicht van de resultaten, maar hij zou dit zelfs, misschien iets minder gemakkelijk en inzichtelijk, kunnen realiseren zónder technologie. De tweede stap van de werkvorm is enorm krachtig: leerlingen onderwijzen elkaar. De leraar kan deze werkvorm, in combinatie met Mentimeter, vaker gebruiken zonder ooit de feedback Nee, niet weer Mentimeter! te krijgen, omdat het niet technologie omwille van de technologie is. Vakinhoud, werkvorm en technologie versterken elkaar op een krachtige manier.
10 EFFECTIEF LEREN MET ICT In het begin maakten we al onderscheid tussen onderwijzen met ICT en leren met ICT. We hebben al een aantal voorbeelden gezien van hoe ICT het leren van leerlingen in de klas kan ondersteunen. Het is interessant om eens te kijken naar de relatie tussen die (en andere) voorbeelden en de verschillende fasen of onderdelen van een les. Activerende Directe Instructie Rosenshine (1995) beschreef het instructieproces in zes fasen. Hij noemde dat directe instructie. Veenman (2001) heeft dat model op basis van onderzoek uitgebreid tot het model van activerende directe instructie. In dit model komt de nadruk meer te liggen op het activeren van leerlingen. Het Activerende directe instructie model is goed te begrijpen, relatief eenvoudig toe te passen, maar zeer krachtig. Bovendien geeft het een mindset om na te denken over de effectieve inzet van ICT in de les. Ze bestaat uit zeven fasen: 1 Terugblik samenvatten, bespreken, voorkennis checken, voorkennis ophalen 2 Oriëntatie nieuwe onderwerp introduceren, relaties leggen, belang aangeven, lesdoelen noemen Uitleg Begeleide inoefening Zelfstandige verwerking instrueren, voorbeelden geven, materiaal gebruiken, voordoen, anticiperen op moeilijkheden, vragen stellen, begrip checken, hoofdzaken samenvatten onderbroken oefenen, vragen stellen en beantwoorden, stimuleren, moeilijkheidsgraad verhogen, ondersteuning verminderen, leerlingen elkaar laten ondersteunen ononderbroken oefenen, actief verwerken, zelfstandig oplossingen zoeken, samenwerken, controleren, toepassingsmogelijkheden vergroten, extra instructie of verdieping aanbieden 6 Evaluatie proces onder woorden brengen, terugblikken op inhoud, lesdoel controleren 7 Terug- en vooruitblik les in context plaatsen, vooruitblikken
11 We hebben al een aantal voorbeelden van activerende werkvormen voorbij zien komen waarbij ICT een rol speelde. Laten we eens kijken waar we die werkvormen en tools kunnen onderbrengen in het activerende directe instructie model. De in een van de voorbeelden genoemde docente Engels Joyce gebruikte Socrative om te controleren of haar leerlingen haar uitleg hadden begrepen. Het stellen van controlevragen is een krachtig middel om zicht te houden op het leerproces van je leerlingen. Dat kan uiteraard aan het einde van de les, tijdens de fase evaluatie, waarin je controleert of de leerdoelen die je aan het begin had gesteld zijn bereikt. Maar je kunt op die manier ook de benodigde voorkennis checken in de fase terugblik. Joyce gebruikte Socrative ergens midden in haar les. Het was voor haar een manier om vorm te geven aan de fase begeleide inoefening en de overgang naar zelfstandige verwerking te markeren. Peter, de docent natuurkunde in het andere voorbeeld, gebruikte het stellen van een meerkeuzevraag met behulp van Mentimeter juist voorafgaand aan de fase uitleg. Hij organiseerde peer instruction, een werkvorm waarbij leerlingen elkaar uitleggen, om vervolgens op basis van het resultaat daarvan, dat hij eenvoudig kon checken met Mentimeter, er zelf nog wat uitleg aan toe te voegen.
12 Het aantal zogenaamde web 2.0 tools, online programma s, neemt razendsnel toe. Veel van die programma s zijn gericht op creatie, op het maken van iets. Enkele van de véle voorbeelden daarvan zijn Glogster, Prezi, Montage en Popplet. Deze tools kun je uitstekend inzetten om leerlingen zelfstandig, samen of individueel, de leerstof te laten verwerken tijdens de fase zelfstandige verwerking. Het is belangrijk om voorkennis te activeren. Dat kan op veel verschillende manieren. Een beproefde werkvorm daarvoor is denken-delen-uitwisselen, waarbij leerlingen eerst korte tijd individueel nadenken over een nieuwe vraag of onderwerp, vervolgens in kleine groepjes delen om daarna klassikaal de opbrengst uit te wisselen. Een uitstekende tool om het delen en uitwisselen te vergemakkelijken is Lino It. Tijdens het delen voegen leerlingen hun groepsopbrengst toe aan een digitaal prikbord, op een digitale post-it. Bij het klassikaal uitwisselen is de opbrengst van de hele klas direct zichtbaar. Een werkvorm die heel goed past bij de fase terugblik of oriëntatie en door de inzet van Lino It gemakkelijk en snel is te realiseren in een les.
13 SAMEN VATTEND LITERA TUUR Waar we weten dat de inzet van ICT een positief effect kan hebben op de motivatie, de leerprestaties en het leerproces, zien we ook dat de docent een onverminderd belangrijke rol blijft spelen. Hij of zij is uiteindelijk voor het grootste deel degene die bepaalt welke leeractiviteiten een leerling in en buiten de klas onderneemt. Hij of zij is dus ook degene die bepaalt op welke manier ICT daarbij wordt ingezet. Zeker tijdens de contacttijd, in de les, is het zoeken naar een manier om leerlingen daarbij actief te houden. We lieten een aantal voorbeelden zien van activerende werkvormen, die passen bij een veelgebruikte fasering van een les en waarbij technologie op een manier wordt gebruikt zodat ze iets toevoegt. Door op zo n manier naar onderwijs en ICT te kijken wordt het mogelijk vakinhoud, didactiek en technologie met elkaar in balans te brengen en elkaar te laten versterken. Hattie, J. (2009). Visible Learning: A Synthesis of over 800 Meta-Analyses relating to Achievement. Londen: Routledge. Kennisnet (2012). Vier in balans monitor 2012 Mishra, P. & Koehler, M. J. (2006). Technological Pedagogical Content Knowledge: A framework for teacher knowledge. Teachers College Record, 108(6), Rosenshine, B., & Meister, C. (1995). Direct instruction. In L.W. Anderson (Ed.), International encyclopedia of teaching and teacher education (2nd ed., pp ). Oxford: Pergamon. Shulman, L. (1986). Those who understand: Knowledge growth in teaching. Educational Researcher, 15 (2), Veenman, S., Leenders, Y., Oord, I, van den, Naafs, F. (2001). Effectieve instructie: Leren lesgeven met het activerende directe instructiemodel (experimentele uitgave). Amersfoort: Christelijk Pedagogisch Studiecentrum.
14 YoungWorks Telefoon: Prinsengracht 437 Website: HM, Amsterdam
Flipped classroom: hoger onderwijs op zijn kop?
Flipped classroom: hoger onderwijs op zijn kop? Wilfred Rubens http://www.wilfredrubens.com LEARNING LAB 1 Sessieleider: Wilfred Rubens 14.15 17.15 uur / zaal E-1.20 http://www.slideshare.net/wrubens http://www.wilfredrubens.com
Nadere informatieMichel
Michel Boer @michelboer Voorstelronde Theorie TPACK TPACK The game TPACK toepassen Michel Boer - 10 jaar ervaring in de ICT-branche maar nu - Leerkracht groep 5 Theo Thijssenschool / plusklas - Bovenschools
Nadere informatieWerken met TPACK. Wilfred Rubens
Werken met TPACK Wilfred Rubens http://www.wilfredrubens.com Introductie TPACK Video TPACK Wat weten jullie over TPACK? Korte herhaling Werken met TPACK aan de hand van opdrachten Sterke en minder sterke
Nadere informatieRichtlijn Het Activerende Directe Instructie Model
Richtlijn Het Activerende Directe Instructie Model Omschrijving Verwijzing naar Doelgroep Opsteller Intern document die uitleg geeft over het activerende directe instructiemodel. Vaardigheidsmeter Betrokken
Nadere informatieAvans visie Onderwijs & ICT
Avans visie Onderwijs & ICT Samen het maximale uit jezelf halen met ICT Algemeen De visie op Onderwijs en ICT is afgeleid van de Avans Onderwijsvisie en opgesteld vanuit de overtuiging dat we onze ambitie
Nadere informatieOpdracht Inleiding Doel Benodigdheden Voorkennis Stappenplan Een les voorbereiden en achterhalen waar je leerlingen staan Voorbeeld Doel Resultaat
Opdracht Formatief evalueren met digitale tools Inleiding Niet alleen de resultaten tellen, het leerproces zelf is minstens zo belangrijk. Bij formatief evalueren willen alle betrokkenen bij het leerproces
Nadere informatieWhite Paper. De implementatie van het SMARTboard. binnen Praktijkschool Uithoorn. Dhr. J.M. de Boer
White Paper De implementatie van het SMARTboard binnen Praktijkschool Uithoorn. Dhr. J.M. de Boer Maart 2012 Inhoudsopgave 1. Inleiding Blz. 3 1.1 De wens van de school 1.2 Visie van de school 2. ICT en
Nadere informatieProjectdefinitie. Plan van aanpak
Projectplan DOT2 Projectdefinitie ICT is niet meer weg te denken uit ons onderwijs (Hasselt, 2014). Als (toekomstige) leerkracht is het belangrijk dat je daar op inspeelt en kennis hebt van de laatste
Nadere informatieOpbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan
Opbrengstgericht werken bij andere vakken Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Doel Leerkrachten kunnen een les tekenen of geschiedenis ontwerpen volgens de uitgangspunten van OGW die ze direct
Nadere informatieHet belang van een evidence based benadering in het onderwijs. Martin Valcke Martin.Valcke@UGent.be
Het belang van een evidence based benadering in het onderwijs Martin Valcke Martin.Valcke@UGent.be Structuur Vlaanderen aan de top versus Vlaanderen in de problemen Even kwaliteit testen Complexer benaderen
Nadere informatieStijgen/Dalen. Effectief rekenonderwijs
Effectief rekenonderwijs Stijgen/Dalen 1. Eén persoon stelt een gesloten vraag 2. Is het antwoord op jou van toepassing; ga je staan. Is het niet bij jou van toepassing: blijf je zitten. Kan ook met voorwerp/
Nadere informatieMarzano (2003) Scholen maken het verschil
Programma Effectieve directe instructie Opfrismiddag 20 oktober 2010 Dortie Mijs Wat is het IGDI-model? Verdieping op twee aspecten: - Doelen formuleren - Werken met IGDI in een combinatiegroep Voorbereiden
Nadere informatieHoe kun je onderwijs adaptief inrichten met behulp van ICT?
Hoe kun je onderwijs adaptief inrichten met behulp van ICT? 22 en 23 mei 2018 ` Veerle van Pinxteren Binnenkomst Zoek degene met het begrip dat/de definitie die bij jouw kaartje hoort. Stel jezelf voor
Nadere informatieHoe observeer je in de klas?
Hoe observeer je in de klas? Een vliegende start Donderdag 15 oktober 2015 Rosanne Zwart Welkom en voorstellen Ik begeleid startende docenten Ik werk op een school Ik werk op een universiteit of Hogeschool
Nadere informatieOntwerpsessie professionaliseringstraject digitale media. Wilfred Rubens
Ontwerpsessie professionaliseringstraject digitale media Wilfred Rubens Trouw, 21 oktober 2014 Uit de peiling blijkt dat het aantal scholen voor voortgezet onderwijs dat structureel overschakelt met een
Nadere informatieInvoering van gepersonaliseerd leren
Invoering van gepersonaliseerd leren Invoering van gepersonaliseerd leren Dit whitepaper gaat over gepersonaliseerd leren en wat de aandachtspunten zijn bij de invoering ervan op school. In een ander whitepaper
Nadere informatieTPACK-NL vragenlijst een toelichting
TPACK-NL vragenlijst een toelichting Petra Fisser & Joke Voogt Universiteit Twente Curriculumontwerp & Onderwijsinnovatie http://www.tpack.nl In dit document is de Nederlandse versie van de TPACK vragenlijst
Nadere informatieWelke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken. Astrid van den Hurk 22 januari 2015
Welke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken Astrid van den Hurk 22 januari 2015 Doelen Zicht op basisbehoeftes van leerlingen om gemotiveerd te kunnen werken; Zelfdeterminatietheorie
Nadere informatieONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK
ONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK Iedereen heeft er de mond van vol: Het beste uit de leerling halen Recht doen aan verschillen van leerlingen Naast kennis en vaardigheden, aandacht voor het
Nadere informatieD.1 Motiveren en inspireren van leerlingen
DIDACTISCHE BEKWAAMHEID D.1 Motiveren en inspireren van leerlingen Resultaat De leraar motiveert leerlingen om actief aan de slag te gaan. De leraar maakt doel en verwachting van de les duidelijk zorgt
Nadere informatieElektronische leeromgeving en didactiek. Wilfred Rubens http://www.slideshare.net/wrubens
Elektronische leeromgeving en didactiek Wilfred Rubens http://www.slideshare.net/wrubens Programma Wat is een ELO? Voorbeelden Didactiek en ELO Voorbeelden leeractiviteiten in een ELO Functionaliteiten
Nadere informatieipad in de klas dr. Aletta Jacobs College Deelschool onderbouw HV Januari 2012
Deelschool onderbouw HV Januari 2012 Laan van de sport 4 Hoogezand, 9603 TG Telefoon: 0598-350250 E- mail: dustindijkstra@gmail.com @dustindijkstra 1 Introductie In deze notitie beschrijven we het plan
Nadere informatieAppendix A Checklist voor visible learning inside *
Appendix A Checklist voor visible learning inside * * Op www.bazalt.nl/lerenzichtbaarmaken kunt u dit formulier downloaden en vervolgens printen. Het is belangrijk dat de medewerkers van de school deze
Nadere informatieEffectieve instructie
Effectieve instructie Bij het aanbieden van (nieuwe) leerstof is het geven van instructie een belangrijk aspect van het onderwijsgedrag. Bestaan er 'effectieve' en 'minder effectieve' manieren van instructie
Nadere informatieM2DESK BESCHRIJVING. Wat is het? Voor wie is het? Hoe werkt het?
BESCHRIJVING M2DESK Wat is het? De M2Desk is een leerlingtafel waar een computer in geïntegreerd is. Met behulp van twee knoppen kan een computer uit het tafelblad geklapt worden. Tegelijk verschijnt een
Nadere informatieVoor leren en onderwijzen op maat
VO-content Voor leren en onderwijzen op maat Open, digitaal leermateriaal Samen met docenten gemaakt Ruim honderd Stercollecties Eenvoudig te combineren met bestaande methodes en eigen leermateriaal Stimuleert
Nadere informatieReflection paper. Door: Daniëlle Beukman Klas: Havt3b Minor: ICT2 Docent: Sacha van de Griendt
Reflection paper Door: Daniëlle Beukman 488097 Klas: Havt3b Minor: ICT2 Docent: Sacha van de Griendt Inhoudsopgave Wat ik heb geleerd... 3 Flipping the classroom... 3 Strategie van Suchman... 3 Lipdub...
Nadere informatieBeleidsnotitie ICT Onderwijsteam: Datum vaststelling: Versie:
Beleidsnotitie ICT 2018-2022 Onderwijsteam: Datum vaststelling: Versie: 1. Vier in Balans 2. Visie 3. Inhouden en toepassingen 4. Infrastructuur 5. Vaardigheden en deskundigheid 6. Bovenschools beleid
Nadere informatieTeaching, Learning & Technology
Onderzoek naar inzet mobiele technologie Jeroen Bottema Teaching, Learning & Technology Miniconferentie Inholland innoveert Onderwerpen A. Onderzoek ipad-klas Pabo Haarlem B. Didactische inzet mobiele
Nadere informatieDocenten die hun onderwijs meer willen afstemmen op de individuele verschillen tussen leerlingen en hun leeropbrengst willen vergroten.
1. Differentiëren Onderzoeken welke manieren en mogelijkheden er zijn om te differentiëren en praktische handvatten bieden om hiermee aan de slag te gaan. Vervolgens deze kennis toepassen in de praktijk
Nadere informatieDiscussienota ICT Bekwaamheid van Leraren. Auteurs : Maartje de Reus, Anita Vlonk Versienummer : 1.0 (17 januari 2012) Definitief Concept
Discussienota ICT Bekwaamheid van Leraren Auteurs : Maartje de Reus, Anita Vlonk Versienummer : 1.0 (17 januari 2012) Definitief Concept ICT Bekwaamheid van Leraren versie 1.0 17 januari 2012 2 / 9 Inhoudsopgave
Nadere informatieSita (VWO2) Aaron Sams. Natuurkunde en Flipping the Classroom
Natuurkunde en Flipping the Classroom De lespraktijk van een natuurwetenschappelijk vak zoals natuurkunde bestaat gewoonlijk uit klassikale instructie, practicum en het verwerken van opdrachten. In de
Nadere informatieWelkom bij de workshop van groep 7 8!
Welkom bij de workshop van groep 7 8! Doelen van deze ouderavond: U krijgt een idee hoe uw kind les krijgt in groep 7 of 8. U ervaart zelf de manier waarop wij lesgeven (directe instructiemodel). U krijgt
Nadere informatieTablets in het onderwijs
Tablets in het onderwijs Zin of onzin? Martijn van Ackooij Inleiding De afgelopen jaren is er hard gewerkt om ICT verder te integreren in het onderwijs. Scholen maken steeds vaker gebruik van het Tpack
Nadere informatieBasisdocument instructie in een stamgroep. Instructie en groepsnormen
Basisdocument instructie in een stamgroep Instructie en groepsnormen Onderzoek naar effectief onderwijzen heeft een aantal onderwijsgedragingen geïdentificeerd, die tezamen kunnen worden getypeerd als
Nadere informatiedatum: aantal leerlingen: 31 tijd:9:00/10:00 groep: 6&7
Lesvoorbereiding Zakelijke gegevens naam student: Betül Günes stageschool: Het Loo Iselinge klas: VR2B mentor/mentri: Juliët Hageman datum: 12-5-2016 aantal leerlingen: 31 tijd:9:00/10:00 groep: 6&7 Inhoudelijke
Nadere informatieVisible Learning - John Hattie. Miljoenen leerlingen. Effect van het leerkracht. Effectgrootte
Visible Learning - John Hattie Wat maakt de school tot een succes? Daar is veel onderzoek naar gedaan. Maar wat werkt nu echt? In het baanbrekende boek Visible Learning verwerkt John Hattie de resultaten
Nadere informatieBlended teaching. Wat is blended teaching? combineren van online- en. offline middelen en activiteiten in het doceerproces
Blended Teaching Hoe combineer je online met offline lesgeven? Blended teaching Wat is blended teaching? combineren van online- en offline middelen en activiteiten in het doceerproces online offline Eigen
Nadere informatieEindopdracht RKCS workshops Mediawijsheid
Workshops: In 10 workshops leert de leerkracht de competenties van mediawijsheid kennen en deze toe te passen. Mediawijsheid is vertaald in 10 competenties. Deze10 competenties vallen binnen 4 hoofdcompetentie
Nadere informatieWerken aan instructievaardigheden
Werken aan instructievaardigheden Stichting Katholiek Onderwijs Enschede 20 maart 2012 Fred Kramer Voorstellen: Fred Kramer ruim 25 jaar basisschoolervaring in groep 1-8 4 jr bovenschools taalconsulent
Nadere informatieAlles over. ipockets. Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen
Alles over Achtergrondinformatie, bestellijsten en additionele materialen Wij vinden het belangrijk dat u goed geïnformeerd wordt om vervolgens de juiste keuze te kunnen maken. In samenwerking met de educatieve
Nadere informatieUser Centered Design. Ontwerpbeslissingen
User Centered Design Ontwerpbeslissingen Ontwerpbeslissingen: Wat wij willen doen voor jou is Met betrekking tot lessen voorbereiden: Overzichten, schema s en lesplannen moeten ook door leerlingen begrepen
Nadere informatieVerantwoording van de te bezoeken les
Verantwoording van de te bezoeken les Toelichting m.b.t. constructeur leeromgeving: Zie het losse lesvoorbereidingsformulier. Toelichting m.b.t. de rol van vakinhoudelijk begeleider: Waar in de les motiveert
Nadere informatiehelga.bellaert@vsko.be WAT WERKT OP SCHOOL? IN DE KLAS? R. MARZANO John Hattie Visible Learning, 2009 University of Auckland, New Zealand INHOUD Belangrijkste invloeden op leerprestaties op basis van 800
Nadere informatiePLG Leerkrachten. 8 december PLG Leerkrachten (2) Agenda
PLG Leerkrachten (2) PLG Leerkrachten 8 december 2010 vs 1.0 100422 Agenda 1. Introductie 1.1: Programma en doelen schooljaar 2010-2011 1.2: Terugblik PLG 1 en huiswerk 1.3: Doelen vandaag 1.4: De verbinding
Nadere informatieDigitalisering van het bewegingsonderwijs
Digitalisering van het bewegingsonderwijs Arnold Consten, Gert van Driel en Wytse Walinga Eén voor één komen de leerlingen de zaal in. Sleutels en portemonnees gaan in de kluis. De telefoons in de bak
Nadere informatieSamenwerking. Betrokkenheid
De Missie Het Spectrum is een openbare school met een onderwijsaanbod van hoge kwaliteit. We bieden het kind betekenisvol onderwijs in een veilige omgeving. In een samenwerking tussen kind, ouders en school
Nadere informatieLesvoorbereidingsmodel
Gegevens student Gegevens basisschool Naam Naam Groep Voltijd Deeltijd Dagavond Plaats Studiejaar/periode Sem 1 Sem 2 Soort onderwijs Regulier Montessori Dalton OGO Studentnummer Stagementor(en) Email
Nadere informatieStap 3 Leeractiviteiten begeleiden
Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden Bij het begeleiden van leeractiviteiten kun je twee aspecten aan het gedrag van leerkrachten onderscheiden, namelijk het pedagogisch handelen en het didactisch handelen.
Nadere informatieLeren zichtbaar maken
Leren zichtbaar maken Deze presentatie: De theorie: leren zichtbaar maken formatieve assessment De praktijk op Bader Primary School Hoe verder op Unit scholen? Leren zichtbaar maken met het Formatieve
Nadere informatieLeren met tablets, apps,... Hoe effectief en efficiënt is dit soort technologieën in het onderwijs?
Leren met tablets, apps,... Hoe effectief en efficiënt is dit soort technologieën in het onderwijs? M. Valcke Universiteit Gent Brugge, 4 oktober 2013 http://users.ugent.be/~mvalcke/cv_2012/! Structuur
Nadere informatieProfessionaliseringsaanbod
E-Learning, Workshops en begeleidings trajecten Professionaliseringsaanbod Door Sander Gordijn - MeesterSander.nl Schooljaar 2019/2020 Even voorstellen Mijn naam is Sander Gordijn en ik ben leerkracht
Nadere informatieAnalyse van leeromgeving
Analyse van leeromgeving Blended learning project: Romeo and Juliet: tell the story through social media! Inleiding Ons BL project bestaat uit vijf lessen die gegeven zijn aan eerstejaars studenten HAVO/VWO
Nadere informatie0. LESVOORBEREIDING. Bij kennis verwerven en integreren
LESMODEL DIRECTE INSTRUCTIE Gebaseerd op: Ebbens e.a., Effectief leren in de les; R.J. Marzano, W. Miedema, Leren in vijf dimensies. Zie ook: www.histopia.nl docenten lesmodel (Bas van der Meijden). 0.
Nadere informatieTaalbewust beroepsonderwijs. Vijf vuistregels voor effectieve didactiek 1
9. Taalbeleid en -screening Ronde 4 Tiba Bolle & Inge van Meelis ITTA Contact: Tiba.bolle@itta.uva.nl Inge.vanmeelis@itta.uva.nl Taalbewust beroepsonderwijs. Vijf vuistregels voor effectieve didactiek
Nadere informatieFlipping the classroom: een oplossing? Nov. 2013
Flipping the classroom: een oplossing? Nov. 213 OPZET WORKSHOP 1. Wat is Flipping the classroom? 2. Wat kan dit betekenen voor slimme kinderen in het PO? 3. Voorbeeld voor kleuters bekijken en beoordelen
Nadere informatieVier in Balans-tool. Rapportage Teamlid
Vier in Balans-tool Rapportage Teamlid 1 Inleiding Deze tool is gebaseerd op het Vier in Balans-model en is aangevuld met elementen uit Didactiek en Leiderschap in Balans. Dit model vat samen wat er uit
Nadere informatie1 De leraar creëert een veilig pedagogisch klimaat
KIJKWIJZER PEDAGOGISCH-DIDACTISCH HANDELEN IN DE KLAS School : Vakgebied : Leerkracht : Datum : Groep : Observant : 1 De leraar creëert een veilig pedagogisch klimaat (SBL competenties 1 en 2) 1.1* is
Nadere informatie- Je spreekt leerlingen aan op ongewenst gedrag. Je geeft af en toe positieve feedback.
Evaluatieformulier Lerarenopleiding (talen, exact, sociale vakken) Versie schoolcontactpersoon Student: Aldert Kasimier Schoolcontactpersoon: C. Vidon Opleiding: Geschiedenis Stageschool: Zernike Datum:
Nadere informatieLeer Opdrachten ontwerpen voor Blended Learning
Leer Opdrachten ontwerpen voor Blended Learning Helder &Wijzer Mijn opdrachten In een kort, blended programma In het kort Voor wie docenten/trainers die blended opdrachten willen leren ontwerpen en ontwikkelen
Nadere informatieHet klikt?! Krachtige technologische interventies voor in de NT2-les. Mariet Schiepers en Annelies Houen Centrum voor Taal en Onderwijs KU Leuven
Het klikt?! Krachtige technologische interventies voor in de NT2-les Mariet Schiepers en Annelies Houen Centrum voor Taal en Onderwijs KU Leuven NedBox.be: oefen je Nederlands online Online taalcoaching
Nadere informatieHet IGDI model. Het belang van goede instructie. Bij welke leerkrachten leren kinderen het beste? (Good 1989) Instructie en risicoleerlingen
Het IGDI model Leesverbetertraject Enschede 8/11/07 Het belang van goede Risicoleerlingen deden het bij goede leerkrachten net zo goed als gemiddelde leerlingen bij zwakke leerkrachten. Niets was effectvoller
Nadere informatieOp expeditie naar waarde(n)
Op expeditie naar waarde(n) 21e eeuwse educatie Effectief leiderschap Vakmanschap: de leraar doet ertoe! Verbinding met de gemeenschap Waardengedreven onderwijs Op expeditie naar waarde(n) De hele opvoeding
Nadere informatieOmgaan met Bumpy Moments in de context van Technisch Beroepsonderwijs
VELON/VELOV CONFERENTIE Brussel, 4-5 februari 2016 Omgaan met Bumpy Moments in de context van Technisch Beroepsonderwijs Fontys Hogescholen, Eindhoven Dr. E. Klatter, Dr. K. Vloet, Dr. S. Janssen & MEd
Nadere informatieOPDRACHT FORMATIEF EVALUEREN: VAN CONTROLEREN NAAR INFORMEREN
OPDRACHT FORMATIEF EVALUEREN: VAN CONTROLEREN NAAR INFORMEREN BESCHRIJVING OPDRACHT In deze opdracht leer je hoe je door meer en beter formatief te evalueren toetsen onderdeel van het leerproces kan maken,
Nadere informatieDe rol van formatief toetsen binnen taalonderwijs. Joanneke Prenger CPS 13 oktober Welkom aan boord!
De rol van formatief toetsen binnen taalonderwijs Joanneke Prenger CPS 13 oktober 2016 Welkom aan boord! 1 Inleiding Veel aandacht voor het curriculum, leren, toetsing en toezicht Veel aandacht voor toetsing
Nadere informatieKinderen kunnen zelfstandig met de Skoolmate werken vanaf groep 4. Wel moeten zij eerst leren hoe ze met de laptop horen om te gaan.
BESCHRIJVING SKOOLMATE Wat is het? De Skoolmate is een kleine laptop die speciaal is ontwikkeld voor kinderhandjes. Hij kan tegen een stootje en heeft een handvat. Daarnaast beschikt de laptop onder andere
Nadere informatieTPACK in HO docentprofessionalisering
TPACK in HO docentprofessionalisering Nataša Brouwer Waarom een kookboek? There is no single technological solution that applies for every teacher, every course, or every view of teaching. Mishra & Koehler,
Nadere informatie1. Ik zorg voor een inspirerende leeromgeving waarin de leerlingen zelfstandig leren
Stellingen visie 1. Ik zorg voor een inspirerende leeromgeving waarin de leerlingen zelfstandig leren 2. Ik heb voldoende vertrouwen in mijn leerlingen om ze op afstand te coachen en begeleiden 3. Ik houd
Nadere informatie1. Een ELO of dagplan gebruiken om de planning met de leerlingen te delen. 2. Een ELO, e-mail of chat gebruiken om met de leerlingen te communiceren.
Stellingen doelen 1. Een ELO of dagplan gebruiken om de planning met de leerlingen te delen. 2. Een ELO, e-mail of chat gebruiken om met de leerlingen te communiceren. 3. Instructielessen maken voor het
Nadere informatieHet verbeteren van zelfwerkzaamheid van 2 havo/vwo leerlingen.
Bonaventuracollege Leiden Het verbeteren van zelfwerkzaamheid van 2 havo/vwo leerlingen. Advies voor docenten Sanne Macleane 2015 Inhoudsopgave Inleiding... 3 De opbouwende leerlijn van het zelfstandig
Nadere informatieDOEL CO-CREATIESESSIE. In gesprek met jullie leerlingen over oplossingen die zorgen voor een nog leukere en betere school!
OUTPUT CO-CREATIE OSG DE HOGEBERG 17 AUGUSTUS 2015 - OSG DE HOGEBERG - DEN BURG DOEL CO-CREATIESESSIE In gesprek met jullie leerlingen over oplossingen die zorgen voor een nog leukere en betere school!
Nadere informatieOptimale onderwijservaringen
Vorm presentatie Optimale onderwijservaringen Resultaten Toepassing Achtergrond Onderzoeksopzet Agenda Hoe het allemaal is begonnen Afstudeeronderzoek Mensen moeten er iets aan hebben Resultaten Voorspellers
Nadere informatieSita (VWO2) Aaron Sams. Natuurkunde en Flipping the Classroom
Natuurkunde en Flipping the Classroom De lespraktijk van een natuurwetenschappelijk vak zoals natuurkunde bestaat gewoonlijk uit klassikale instructie, practicum en het verwerken van opdrachten. In de
Nadere informatieModule 5 Onderwijstechnologie
Module 5 Onderwijstechnologie Onderwijstechnologie Het schoolbord.! Bedenk voor jezelf een lijst van minstens vijf voordelen van bordgebruik in de klas: 1.. 2.. 3.. 4.. 5.. Hodgins (1957) in zijn hoofdstuk
Nadere informatieDiagnosticerend onderwijzen op basis van toetsgegevens Willem Rosier
Rekenconferentie Diagnosticerend onderwijzen op basis van toetsgegevens Willem Rosier WWW.CPS.NL Contactgegevens Willem Rosier w.rosier@cps.nl 06 55 898 653 We hebben de neiging het meetbare belangrijk
Nadere informatieAchtergrond:uitgangspunt 11/20/2012. ENW-project Professionaliseringspakket voor ELO s in het secundair onderwijs
1 ENW-project Professionaliseringspakket voor ELO s in het secundair onderwijs Prof. dr. T. Schellens Leen Casier Veerle Lagaert Prof. dr. B. De Wever Prof. dr. M. Valcke 2 ENW-project Professionaliseringspakket
Nadere informatieMogelijke aandachtspunten voor het invullen van het lesevaluatieformulier
Mogelijke aandachtspunten voor het invullen van het lesevaluatieformulier Gewenst gedrag uit zich bijvoorbeeld in 1 Interpersoonlijk competent De student toont in gedrag en taalgebruik respect Is vriendelijk
Nadere informatieVan beleidsplan naar docentgedrag in de klas. Etalageconferentie 7 februari 2013 Geppie Bootsma
Van beleidsplan naar docentgedrag in de klas Etalageconferentie 7 februari 2013 Geppie Bootsma g.bootsma@aps.nl Opzet lezing Taalbeleidsplan in de school Taalbewust gedrag in de les Onderzoek naar taal
Nadere informatieLesplanformulier. Les wordt gegeven in een open ruimte met ronde tafels en een computergedeelte. Een les duurt 50 minuten
Lesplanformulier naam student : Aukelien Stalman opleiding : docent GZW jaar : 3 naam school : Gomarus College Assen coach : klas : 1 datum van de les: mei 2017 Lesonderwerp: Biologie stevigheid en beweging
Nadere informatieWaarom Wetenschap en Techniek W&T2015
Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 In het leven van alle dag speelt Wetenschap en Techniek (W&T) een grote rol. We staan er vaak maar weinig bij stil, maar zonder de vele uitvindingen in de wereld van
Nadere informatieNationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Effectief spellingonderwijs WWW.CPS.NL
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Effectief spellingonderwijs WWW.CPS.NL Contactgegevens Tseard Veenstra t.veenstra@cps.nl 06 55168626 Is spellingonderwijs nog relevant als we met behulp
Nadere informatieOnderwijs met ict - studenten lerarenopleiding Bijlage: Tabellen
Onderwijs met ict - studenten lerarenopleiding Bijlage: Tabellen 1 Repons en achtergrondkenmerken van studenten 2 2 Gebruik van ict door studenten 4 3 Competentie op ict-gebied 5 4 Opvattingen over leerlingen
Nadere informatieZwakke rekenaars betrekken bij klassikale instructie
Zwakke rekenaars betrekken bij klassikale instructie 23 januari 2013 13.30 16.00 uur Berber Klein Orthopedagoog & docent speciale onderwijszorg Vrije Universiteit: faculteit psychologie en pedagogiek b.klein@vu.nl
Nadere informatieOnderwijs met een eigen device Opvallende resultaten uit het onderzoek naar de inzet van tablets en laptops
Onderwijs met een eigen device Opvallende resultaten uit het onderzoek naar de inzet van tablets en laptops Tablet/ laptop onderwijs is de pioniersfase voorbij en wordt gemeengoed op scholen Ervaring met
Nadere informatieProcademy & De Kindertelefoon
procademy Foto: De Kindertelefoon / Lionne Hietberg Zonder procademy was het ons niet gelukt om ons nieuwe ICT systeem zo soepel te installeren. Merel Luichies Beleidsmedewerker Kwaliteit bij Stichting
Nadere informatieUitslag StartScan SPONS (fictief) Survey: FICTIEF
Uitslag StartScan SPONS (fictief) Survey: FICTIEF. Welke werkvormen gebruik je in je lessen?(plaats een vinkje in de rechterkolom indien je die werkvorm vaker in wilt zetten) Instructie door de docent
Nadere informatie9-10-2013. voor wie JA zegt tegen actief en inspirerend onderwijs. Dolf Janson. www.jansonadvies.nl 1
voor wie JA zegt tegen actief en inspirerend onderwijs Dolf Janson www.jansonadvies.nl 1 energie 9-10-2013 Teken eens het verloop van het energieniveau van je leerlingen tijdens een ochtend. tijd Hoe komen
Nadere informatieWELKOM! Wil je op je A4 opschrijven wat je nu weet over Lesson Study? Evelien van Geffen 12 mei 2016
WELKOM! Wil je op je A4 opschrijven wat je nu weet over Lesson Study? Evelien van Geffen e.c.van.geffen@hva.nl 12 mei 2016 1 UITKOMSTEN VORIG ONDERZOEK Een aantal conclusies uit het onderzoek van Amagir,
Nadere informatieVier in balans monitor Kennisnet 2012 docenten. ICT-monitor Kennisnet 2012
Vier in balans monitor Kennisnet 2012 docenten Contents 1 Inleiding 3 2 ict-gebruik 8 3 Opbrengsten ict 42 4 Samenwerking en leiderschap 53 5 Digitaal leermateriaal 58 6 Ambitie en deskundigheid 66 7 Mediawijsheid
Nadere informatieSerious gaming in het basisonderwijs Adviesnota
2012 Serious gaming in het basisonderwijs Adviesnota Carolien Popken SAB Schoolvereniging Aerdenhout- Bentveld 14-6-2012 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Onderzoek... 4 Voorwoord... 4 Antwoord op de deelvragen
Nadere informatieICT-TOOLS ALS MIDDEL TOT DIFFERENTIATIE
ICT-TOOLS ALS MIDDEL TOT DIFFERENTIATIE TAALONDERWIJS OP MAAT : DROOM OF REALITEIT? ENW AUGENT, 3 DEC. ERIK @DEVLIES Generalprojects.com Jetetroll.net OVERZICHT SESSIE Inleiding - Differentiatie : hoe
Nadere informatieIct-gebruik in het onderwijs 2017 Stand van zaken per sector
Ict-gebruik in het onderwijs 2017 Stand van zaken per sector Ed Smeets Pieter Aalders Joost van der Horst. Projectnummer: 2017.735 Opdrachtgever: Kennisnet 2017 KBA Nijmegen Sommige rechten voorbehouden.
Nadere informatieVMBO praktische leerweg VMBO theoretische leerweg HAVO VWO
Page of 7 Enquête voortgezet onderwijs Deze vragenlijst bestaat uit vijf delen, A t/m E. Er zijn in totaal 9 vragen. A. Over jezelf Dit onderdeel bestaat uit zeven vragen. Hoe oud ben je? In welke klas
Nadere informatieHoe een training in metacognitieve vaardigheden leerlingen en docenten helpt! Bijeenkomst 2
Hoe een training in metacognitieve vaardigheden leerlingen en docenten helpt! Bijeenkomst 2 Rodica Ernst-Militaru R.Ernst@udenscollege.nl Plonie Nijhof nyh@hermannwesselinkcollege.nl Deze bijeenkomst 14:00-15:15
Nadere informatieWorkshop Differentiatie. Oké, is het duidelijk zo? Iedereen beklimt dus deze boom.
Workshop Differentiatie Oké, is het duidelijk zo? Iedereen beklimt dus deze boom. Voorstelrondje Wat kom je halen? Wat versta je onder differentiëren? Wat is het programma Doel: aantal voorbeelden van
Nadere informatieWerken op de Arenberg
RKBS DE ARENBERG Februari 2017 Werken op de Arenberg Schooljaar 2016-2017 startten er 7 nieuwe collega s en 2 lio stagiaires op de Arenberg. Heel spannend zo n nieuw begin en helemaal als de dan ook nog
Nadere informatieDriestar lesschema Pabo 1 2014-2015
Driestar lesschema Pabo 1 2014-201 Gegevens opleiding Naam Sandra Kögeler van Helden Klas D1B Dag- of deeltijdopleiding Deeltijd Slb er L. van Hartingsveldt Periode 4 Gegevens stageschool Code Kri Naam
Nadere informatieLITERATUUR EN MEDIA QUEST 2013
LITERATUUR EN MEDIA QUEST 2013 Woensdag 13 maart 2013 Joyce Veldman 488195 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Bladzijde 1 Vraag 1 Bladzijde 2 Vraag 2 Bladzijde 3 Vraag 3 Bladzijde 5 Vraag 4 Bladzijde 6 Vraag
Nadere informatie