3 keer beoordeeld 3 mei Waarnemingen --> Interpretaties: zien waar je het vertrouwst mee bent, betekenis aan geven,

Transcriptie

1 9.5 Samenvatting door Anne 2156 woorden 3 keer beoordeeld 3 mei 2015 Vak Anders Inleiding Waarnemingen --> Interpretaties: zien waar je het vertrouwst mee bent, betekenis aan geven, vb. Dolfijn/vrijend koppel Focus op doel: niet bezig zijn met andere dingen, informatie zien nodig om doel te bereiken H1: Geest, gedrag en psychologische wetenschap Wat is psychologie & wat is het niet? Kerncncept: psychologie = wetenschap gedrag & geestelijke processen ontstaan uit vele tradities (vaak tegenstrijdig) Psychologie: het is meer dan je denkt (wat is psychologie?) domeinen & interesses Wetensch. onderzoek functioneren mens in omstandigheden --> Meer dan studie, diagnose, behandeling geestelijke problemen & ziekte 3 grote categorieën die elkaar overlappen: Experimenteel psychologen (onderzoekspsychologen = kleinste groep): Creëren nieuwe psychologische kennis Werken bij bedrijven, onderzoeksinstellingen, universiteiten (ook lesgeven) Docenten psychologie: Lesgeven op middelbare scholen & universiteiten (ook wetensch. onderzoek & behandeling) Toegepaste psychologen: Gebruiken kennis om problemen mensen op te lossen door psychologische behandeling, training, speciale gereedschappen Arbeids-en organisatiepsychologen: aanpassen werkplek om productiviteit & arbeidsmoraal te maximaliseren Sportpsychologen: prestaties atleten verbeteren door trainingssessies, verbetering motivatie, controle emoties Ergonomisch psychologen: ontwerpen materialen voor vliegtuigen & detectivewerk Schoolpsychologen: diagnosticeren leer-en gedragsproblemen& advies Pagina 1 van 9

2 Gezondheidspsychologen: alle sectoren gezondheidszorg --> patiënten met psychische & lichamelijke problemen Klinisch psychologen (privépraktijk) & counselors (bureau, school, psychiatrische ziekenhuizen, gezondheidscentra): patiënten met sociale & emotionele problemen 1. klinische psychologen zijn niet medisch bezig --> werken met therapie: belonen, bestraffen, van binnenuit werken (intrinsiek), gedragsachtergrond <--> psychiatrie: biologische oorzaken Psychologie is geen psychiatrie (wat is psychologie niet?) Overeenkomst: Alle psychiaters, maar slechts enkele psychologen behandelen geestelijke stoornissen Psychiatrie: Medisch specialisme geen onderdeel v. psychologie Medische opleiding Gespecialiseerde opleiding in behandeling geestelijke & gedragsmatige problemen m.b.v. geneesmiddelen Patiënten = mensen met geestelijke ziekte Psychologie: Breder vakgebied Geen medische opleiding Nadruk op onderzoeksmethoden Psychologische kwesties p7-9: Kritisch nadenken over psychologie & pseudopsychologie Kritisch nadenken: Bron? Bewering redelijk of extreem? Bewijsmateriaal? Conclusie door bias beïnvloed? Kritische denkers kennen omstandigheden waaronder kans op vooroordeel bestaat Emotionele bias: oordelen op basis v. gevoelens & attitudes i.p.v. rationele analyse, bv. strenge aanpak misdadig gedrag Confirmation bias: informatie zoeken die bevestigt & tegenstrijdige bewijzen negeren Veel voorkomende denkfouten door alleen goed nadenken vermeden? Verschillende standpunten nodig voor probleem? Psychologie: Lang proces v. testen Lange analyse die zich traag ontwikkelt om tot bewijs te komen <--> Pseudwetenschap Beweringen/meningen die nt getest zijn (valse zekerheid) Geen bewijs Baseert zich nt op empirische observatie of wetenschappelijke methode om fenomenen te verklaren Methoden om meer vat te krijgen op wat er zal gebeuren (onzekerheid beperken) Pagina 2 van 9

3 Bv. Astrologie, waarzeggerij, goeroes, è Pseudopsychologie heeft schadelijke effecten Vb. Lobotomie: hersenoperatie waarbij verbinding frontaalkwabben & rest hersenen werd verbroken als behandeling voor geestelijke stoornissen --> hersenbeschadigingen Doe het zelf! p10: Psychologie of psychologisch gebrabbel 1. Hoe vergaren psychologen nieuwe kennis? Kernconcept: Wetenschappelijke methode gebruiken om ideeën empirisch te toetsen Empirisch onderzoek = data gebaseerd op observatie & sensorische bewijzen uit 1ste hand (directe ervaring), bv. iets lezen uit de krant uit 1ste hand Wetenschappelijke methode = 5-stappen proces om hypothese te testen waarbij men controleert op vertekeningen & subjectieve oordelen Mensen verliezen zichzelf in de administratieve complexiteit, ze doen wat er voor hun is uitgeselecteerd, het is niet omdat ze er geen belang aan hechten Bv. grafiek PP p9: percentage mensen geïnteresseerd in organendonor worden Links: weinig altruïstisch Rechts: hoog altruïstisch! gelijkaardige culturen van elkaar(bv. Nederland & België) Oorzaak NIET in mate altruïsme: Links: landen gevraagd om formulier in te geven om orgaandonor te worden Rechts: landen gevraagd om formulier in te geven om geen orgaandonor te worden (zijn automatisch orgaandonor) --> Dezelfde actie (formulier ingeven) MAAR ander resultaat --> Beide landen ondernemen geen actie --> Rechts meer orgaandonoren De 5 stappen vd wetenschappelijke methode 1. Hypothese ontwikkelen: falsificeerbaar/ weerlegbaar verband zoeken tss. verklarende & te verklaren variabelen bv. Bonussen doen mensen beter presteren --> vaak toegepaste motivatiemethode in bedrijfswereld --> gebaseerd op management intuïtie (gezond verstand) 1. Variabelen operationaliseren (testen) 2. Data verzamelen Onafh. variabelen: geen vs. wel een bonus, makkelijke vs. moeilijke taak (gemanipuleerd) Afh. variabele: prestatie (tijd nodig om taak op te lossen meten) 1. Resultaten analyseren moeilijke taak: bonus heeft effect op prestatie makkelijke taak: bonus heeft + effect op prestatie Pagina 3 van 9

4 --> Bij moeilijke taak is creativiteit nodig & heeft bonus effect (mind set die je hanteert) --> Bonus leidt je af vd taak tenzij taak gemakkelijk is omdat je dan meer gemotiveerd bent --> Denken aan bonus (resultaat) verstoort creativiteit Vb. experiment: brandende kaars aan muur bevestigen zonder dat er kaarsvet naar beneden sijpelt Makkelijke taak --> spijkers liggen buiten doos --> minder creativiteit nodig Moeilijke taak --> spijkers liggen in doos --> je ziet de doos niet als iets dat je kan gebruiken voor de taak --> je moet buiten de doos denken 1. Resultaten publiceren, bekritiseren, repliceren Hypothese geldt alleen voor eenvoudige problemen die mechanische manier van denken vereisen Replicatie in andere culturen met andere taken & andere soorten motivatoren (bv. erkenning) soorten psychologisch onderzoek 1. Experimenten: Goed experiment = controle v. alle omstandigheden die resultaten kunnen beïnvloeden Zeggen iets over oorzaak Experimentele conditie: Speciale behandeling Experimentele groep 1 factor laten variëren (onafh. variabele) & alle andere omstandigheden constant Controle conditie: Geen speciale behandeling Controlegroep = standaard om experimentele groep mee te vergelijken Behandeling experimentele & controlegroep MAAR deelnemers gelijk Oplossing systematische vertekening: randomisering (= indeling deelnemers volgens toeval) Sample selection = steekproef trekken (verdelen in experimentele & controlegroep) Correlationele studies: Experiment zoeken dat al bestaat & vergelijken Grote nadeel: je kan deelnemers niet willekeurig verdelen & onafh. variabele niet manipuleren --> nooit zeker of groepen volledig identiek zijn Zeggen niets over oorzaak (causaliteit correlatie) 1. Correlatiecoëfficiënt: r geeft verband tss. 2 variabelen aan Getal tss. 0 en 1 (+/-) 3 soorten correlatie: positief, negatief, nulcorrelatie 1. Survey (vragenlijst): Interesse in standpunten, voorkeuren, meningen mensen Voordeel: je kan veel mensen bereiken Waarde survey afh. v. eerlijkheid, formulering vragen, steekproef: metingen laten bedrog & leugens toe (werkelijkheid mooier voorstellen) 1. Natuurlijke observaties: Participerende observatie Omstandigheden onderzoek minder gecontroleerd dan bij experiment (onderzoeker kan condities & onafh. variabele niet manipuleren) Case studies (gevalstudies): Pagina 4 van 9

5 Specifiek inzoomen op 1 persoon/bedrijf (geen experimentele groep of controlegroep) Beperkingen omdat je alleen op basis van interpretatie dingen ziet --> je kan nt verklaren --> oorzaak nt gekend Grote nadeel: methode subjectief & conclusies gelden nt altijd voor andere individuen Klinische methode: Therapeuten die casestudies gebruiken om theorieën te ontwikkelen over psychische stoornissen Vertekening in psychologisch onderzoek beperken Bronnen resultatenvertekening: Overtuiging (emotionele bias): zie kritisch nadenken Verwachting (expectancy bias): subtiele categorisatie verstoort metingen --> resultaten in bepaalde richting sturen --> foute conclusies Vb. Slimme ratten: Ratten werden getest op hun intelligentie: 1 groep in lokaal met etiket slimme ratten, 1 groep in lokaal met etiket gewone ratten --> slimme ratten scoorden beter omdat ze beter behandeld w. door assistenten è Vertekening onderzoeksdesign, dataverzameling, interpretatie resultaten è Vertekening (bias) beïnvloedt data in fases onderzoeksproces Vertekening beperken 1. Controle conditie: zie experimenten 1. Placebo effect: Deelnemers experiment blind houden: dezelfde behandeling, maar sommigen krijgen placebo (=nepmedicijn zonder medische waarde) 1. Dubbelblind procedure: Onderzoeker & deelnemer blind houden: beiden weten verbanden niet --> resultaten kunnen niet gestuurd worden (onderzoekers stellen zich nt anders op t.o.v. deelnemers & verwachtingen deelnemers beperkt) Ethische kwesties in psychologisch onderzoek Proefpersonen beschermd tegen potentieel schadelijke procedures Gegevens alleen openbaar als privacy proefpersonen nt w. geschaad Misleiding Toegestaan als deelnemers geen risico lopen MAAR wie beoordeelt risico s? Proefpersonen moeten geïnformeerd w. over misleiding zonder doelstellingen onderzoek te verstoren Dierstudies Instelling onderzoeker moet vergunning VROM hebben + advies door Dierexperimentencommissie (DEC) bezorgdheid is toegenomen Vragen die wetenschap niet kan beantwoorden Pagina 5 van 9

6 Vragen die niet empirisch getoetst kunnen worden (ethiek, moraal, religie, voorkeuren) Psychologische kwesties p23-24: Psychologie gebruiken om psychologie te leren 1. Wat zijn de 6 belangrijkste perspectieven vd psychologie? (lang verleden, korte geschiedenis) Biologische perspectief Cognitieve perspectief Scheiding lichaam & geest René Descartes Wetenschappelijke methode om geest te bestuderen Behavioristische Psychologie = wetenschap observeerbaar gedrag i.p.v. mentale perspectief processen Wilhelm Wundt John Watson Psychodynamische psychologie = persoonlijkheid & geestelijke Sigmund Freud stoornissen gevolg v. onbewuste processen Whole-person perspectief Humanistische psychologie = nadruk op menselijke groei & potentieel Abraham Maslow i.p.v. geestelijke stoornissen Carl Rogers Psychologie vd karaktertrekken & temperament = individuen kunnen w. begrepen door karaktertrekken & temperamenten Oude Grieken Mensen veranderen door interactie erfelijke eigenschappen & omgeving Veel psychologen Socioculturele perspectief Kracht vd situatie: sociale & culturele invloed overstemt alle andere factoren die gedrag beïnvloeden Veel psychologen è 6 perspectieven domineren snel veranderende moderne psychologie & kwamen voort uit radicale nieuwe ideeën over geest & gedrag Griekse filosofen (5de-4de eeuw v.c.) & later kerk hadden grootste invloed op ontwikkeling westerse psychologie als wetenschap MAAR geen toetsing/gecontroleerd experiment Ook in Azië (meditatie --> verkennen bewustzijn) & Afrika (volkspsychologie --> traditionele spirituele opvattingen) ontwikkeling eigen psychologische ideeën Rooms-katholieke kerk ---> menselijke geest = onoplosbaar mysterie los van natuurwetten Vanuit welke perspectieven werken psychologen vandaag? Scheiding v. lichaam en geest & het moderne biologische perspectief Descartes (17de eeuw) stelde als 1ste radicale nieuwe ideeën voor: Scheiding lichaam & geest: apart bestuderen Paradoxaal: enerzijds fysieke wetmatigheden, anderzijds overstijgen door denken Bv. hand in vuur houden: pijn kan je beter aanvoelen als je pijn accepteert Studie gevoelens & gedrag op basis v. lichamelijke activiteit zenuwstelsel --> Link reflexen aan zenuwstelsel è 2 variaties op biologische perspectief Begin vd wetenschappelijke psychologie & het moderne cognitieve perspectief Pagina 6 van 9

7 Structuralisme: Wilhelm Wundt (19de eeuw) gaat menselijke geest structureren (op systematische manier metingen uitvoeren): Introectie (overeenkomst structuralisme & functionalisme & gestaltpsychologie) Kritiek op structuralisme: Functionalisme (William James: grootste criticaster) --> hoe slagen & falen mensen erin om zich aan omgeving aan te passen? Het behavioristische perspectief: verwerping v. introspectie & nadruk op waarneembaar gedrag Het whole-person-perspectief: psychodynamisch, humanistisch, karaktertrekken en temperament Het ontwikkelingsperspectief: veranderingen die ontstaan door nature & nurture Behavioristische psychologen: nurture levert grootste bijdrage Het socioculturele perspectief: het individu in context Biologische perspectief Cognitieve perspectief Behavioristische perspectief Mentale processen zoals perceptie, Beheersing gedrag door denken, leren, geheugen omgeving Fysieke kenmerken Geest als computerachtige machine Zenuwstelsel Invloed emotie & motivatie op perceptie & Hormoonstelsel gedachten (hot cognition) Genetica Whole-personperspectief Ontwikkelingsperspectief Psychodynamische perspectief: onbewuste Stimuli & responsen MAAR geen mentale processen Leren Socioculturele perspectief Sociale invloeden op gedrag motivatie & geestelijke stoornissen Veranderingen in psychologisch & mentale processen Humanistische perspectief: geestelijke functioneren tijdens het leven Hoe individuen functioneren gezondheid & menselijk potentieel in groepen Karaktertrekken & temperament perspectief: persoonskenmerken & Erfelijkheid & omgeving Culturele individuele verschillen Het veranderende beeld vd psychologie Bv. cognitief behavioristen, evolutionaire ontwikkelingspsychologen Waar & in welke domeinen werken psychologen? Pagina 7 van 9

8 Eerstelijnszorg, ambulante diensten, residentiële & semi-residentiële instellingen, zelfstandige psychotherapeuten, Bedrijven, HRM, selectiebureaus, interimkantoren, zelfstandig, consultancy Fundamenteel & toegepast onderzoek, neuropsychologie, onderzoeksbureaus, marketingbureaus, Scholen, CLB, adviesbureaus, loopbaanbegeleiding Doe het zelf! p35: Werp een introspectieve blik op de Necker-kubus Psychologische kwesties p36: Dieper graven SAENVATTING H1: P38-40 Je pense, donc je suis Rationalisme (ratio = denken) <--> Empirisme (waarneming, ervaring, experimenteren enige bron v. kennis, bv. Francis Bacon: denken vertroebelt waarneming & John Lo >Het moderne biologische perspectief Lichamelijke eigenschappen leiden tot psychologische processen (persoonlijkheid, voorkeuren, gedragspatronen, vaardigheden) Oorzaken gedrag in zenuwstelsel, hormoonstelsel (endocriene stelsel), genen Psychologische effecten door trauma vanuit omgeving Vereniging lichaam & geest Neurowetenschap: Hoe zetten ogen & hersenen lichtgolven om in beeld? Hoe doet beschadiging hersenen bepaalde vermogens (bv. spraak, sociale vaardigheden, geheugen) verdwijnen? Evolutionaire psychologie (grondlegger: Charles Darwin): Overgeërfde neigingen leiden tot menselijk gedrag Genetische opmaak gevormd door omstandigheden waarin voorouders leefden Natuurlijke selectie: lichamelijke kenmerken ve soort evolueerden in richting vd kenmerken die best aangepaste organismen een voordeel gaven in strijd om bestaan Geïnspireerd door ontwikkelingen in chemie (periodiek systeem van elementen) Optimisme over meetbaarheid geest Eerste laboratorium 1879 Systematische methode: reactietijden (tijd tss. prikkel & reactie) & introspectie (sensorische & emotionele reacties op prikkels beschrijven) om elementaire structuren bewustzijn te ontleden Bewustzijn opgebouwd door geheugen, denken, leren, aandacht, perceptie, sensatie, emotie, Methode waarin deelnemers w. gevraagd om onmiddellijke ervaring & sensaties te rapporteren Illustratie Uitsluiten van retrospectie (interpretatie op basis v. vroegere ervaringen) --> hypothese uitfilteren Niet eenvoudig om interpretatie te onderdrukken (bijna automatisch) --> Wundt onderwierp deelnemers vooraf aan trainingsproces Mensen vragen om geblinddoekt iets te voelen & focussen op directe gewaarwording --> schuurpapier --> getraind: ruw, ongetraind: schuurpapier Te simplistisch: ervaring te complex om te herleiden tot elementaire bewustzijnscomponenten Te subjectief: niet verifieerbare, introspectieve observaties --> onduidelijk hoe accuraat het is (nauwkeurigheid?) Geïnspireerd door evolutieleer Darwin Psychologie moet zich richten op functie bewustzijn & niet alleen op structuur ---> wat kunnen we met onze geest? Klemtoon op emoties & hoe organismen zich aanpassen aan omgeving Toegepaste psychologie: menselijk leven verbeteren 1. Het moderne cognitieve perspectief Cogn. variant benadrukt hoe inkomende info naar hersenen wordt gestuurd & betekenis aan wordt gegeven Nadruk op geestelijke activiteit (=koude/hete cognitie): gewaarwording, perceptie, denken, leren, geheugen Ideeën uit structuralisme, functionalisme, Gestaltpsychologie, andere bronnen (linguïstiek, geneeskunde, informatica) Cognitieve neurologen = bestuderen biologische basis geest & gedrag Soort kritiek op behavioristische perspectief (behandelen dezelfde onderwerpen) --> creatieve methodes om mentale processen toch wetenschappelijk te bestuderen 1. Het behavioristische perspectief Geest geen deel vd psychologie Mentale processen niet bestuderen want je kan ze niet direct waarnemen Verwerping introspectie --> empirisch idee dat je enkel zekerheid kan verwerven over wat je kan waarnemen --> nadruk op waarneembare feiten --> stimuli omgeving & reacties organisme Behaviorisme = wetenschap gedrag & omstandigheden in omgeving die gedrag beïnvloeden Pagina 8 van 9

9 Behaviorist Skinner = mens volledig van buitenaf bestuderen 1. Psychodynamische psychologie (neofreudiaanse theorieën) Onbewuste processen domineren persoonlijkheid & veroorzaken geestelijke stoornissen Psychoanalytische theorie Freud : onbewuste processen kunnen gehele persoon verklaren Onbewuste geest = reservoir energie (dynamica) dat ons motiveert Twijfel aan structuralisme Wundt 1. Humanistische psychologie Reactie tegen behavioristische perspectief Nadruk op mogelijkheden, groei, potenties Invloed opvatting v. je fysieke & emotionele behoeften op handelingen, emoties, gedachten Mensen = organismen met vrije wil gericht op groei Weinig wetenschappelijk onderzoek MAAR veel invloed op counseling & psychotherapie 1. Psychologie vd karaktertrekken & temperament in mensen op basis v. dimensies, bv. extraversie Oude Grieken: idee v. persoonlijkheidstrekken 1. Het ontwikkelingsperspectief Psychologische verandering = gevolg v. interactie tss. nature (erfelijkheid) & nurture (omgeving) Biologische psychologen: nature levert grootste bijdrage Ontwikkelingsschema (levenslooppsychologie): ontwikkelingsprocessen gedurende je hele leven Mensen denken & handelen op tijdstippen vh leven 1. Het socioculturele perspectief Sociale psychologie --> sociale invloed centraal Crossculturele & multiculturele psychologie --> invloed v. cultuur (taal, opvattingen, gewoonten, waarden, tradities) Sociale & culturele situatie soms sterker dan alle andere factoren die gedrag beïnvloeden Biologische, cognitieve, ontwikkelingsperspectieven dominanter Aanhangers v. perspectieven die ooit met elkaar in conflict waren gaan steeds meer samenwerken & verbindingen leggen Verbinding leggen met neurowetenschap Socioculturele perspectief: nadruk op cultuur # vrouwelijke psychologen & # psychologen v. minderheidsgroepen (Aziaten, Afro-Amerikanen, Latino s) Klinisch Arbeid & organisatie Onderzoek & onderwijs Schoolpsychologie Pagina 9 van 9