Inhoudsopgave. de menselijke aard 43

Transcriptie

1 Inhoudsopgave INLEiding Voor studenten Voor docenten xiii xv 1 Geest, gedrag en psychologische wetenschap 3 KERNVRAAG 1.1 Wat is psychologie en wat is het niet? Psychologie: het is meer dan je denkt Psychologie is geen psychiatrie 7 Psychologische kwesties: Kritisch nadenken over psychologie en pseudopsychologie 7 KERNVRAAG 1.2 Hoe vergaren psychologen nieuwe kennis? De vijf stappen van de wetenschappelijke methode Vijf soorten psychologisch onderzoek Vertekening in psychologisch onderzoek beperken Ethische kwesties in psychologisch onderzoek Vragen die de wetenschap niet kan beantwoorden 23 gebruiken om psychologie te leren 23 KERNVRAAG 1.3 Wat zijn de zes belangrijkste perspectieven van de psychologie? Scheiding van lichaam en geest en het moderne biologische perspectief Het begin van de wetenschappelijke psychologie en het moderne cognitieve perspectief Het behavioristische perspectief: verwerping van introspectie en een nadruk op waarneembaar gedrag De perspectieven vanuit de gehele persoon: psychodynamisch, humanistisch, en karaktertrekken en temperament Het ontwikkelingsperspectief: veranderingen die ontstaan door nature en nurture Het socioculturele perspectief: het individu in context Het veranderende beeld van de psychologie 35 Psychologische kwesties: Dieper graven 36 gefaciliteerde communicatie 37 Samenvatting van het hoofdstuk 38 2 Biopsychologie, neurowetenschappen en de menselijke aard 43 KERNVRAAG 2.1 Wat is het verband tussen genen en gedrag? Evolutie en natuurlijke selectie Genen en erfelijkheid 48 Psychologische kwesties: Kies de genen van je kinderen 52 KERNVRAAG 2.2 Hoe is de interne communicatie van het lichaam geregeld? Het neuron: bouwsteen van het zenuwstelsel Het zenuwstelsel Het endocriene stelsel 63 Psychologische kwesties: Bijwerkingen van psychoactieve middelen 66 KERNVRAAG 2.3 Hoe produceren de hersenen gedrag en psychische processen? Vensters op de hersenen De drie lagen in de hersenen Kwabben van de cerebrale cortex De samenwerkende hersenen Cerebrale dominantie Opnieuw de gescheiden hersenen: Ik denk er half en half aan 84 gebruiken om psychologie te leren 87 linkerhersenhelft tegenover rechterhersenhelft 88 vii Zimbardo6_voorwerk.indd :09:24

2 Samenvatting van het hoofdstuk 89 3 LerEN 93 KERNVRAAG 3.1 Hoe verklaart klassieke conditionering leren? De kernpunten van klassieke conditionering Toepassingen van klassieke conditionering 102 KERNVRAAG 3.2 Hoe leren we nieuw gedrag door operante conditionering? 105 Psychologische kwesties: Smaakaversies en chemotherapie Skinners radicale behaviorisme De kracht van bekrachtiging Het probleem van straf Een lijstje om operant gedrag te veranderen Vergelijking tussen operante en klassieke conditionering 117 gebruiken om psychologie te leren 119 KERNVRAAG 3.3 Hoe verklaart de cognitieve psychologie leren? Inzichtelijk leren: Köhler en zijn chimpansees op de Canarische Eilanden Cognitieve plattegronden: Tolman ontdekt wat er omgaat in het hoofd van de rat Sociaal leren: Bandura s uitdaging aan het behaviorisme Een cognitieve versie van stimulus-responsleren De rol van de hersenen in leren Hoger cognitief leren 128 Psychologische kwesties: Nogmaals vliegangst 129 hebben verschillende mensen verschillende leerstijlen? 130 Samenvatting van het hoofdstuk geheugen 135 KERNVRAAG 4.1 Wat is het geheugen? Metaforen voor het geheugen De drie essentiële functies van het geheugen 139 Psychologische kwesties: Zou je een fotografisch geheugen willen hebben? 140 KERNVRAAG 4.2 Hoe vormen we herinneringen? Het eerste stadium: het sensorisch geheugen Het tweede stadium: het werkgeheugen Het derde stadium: het langetermijngeheugen 151 KERNVRAAG 4.3 Hoe halen we herinneringen terug? 157 Psychologische kwesties: Flitslichtherinneringen: waar was je toen? Impliciete en expliciete herinneringen Herinneringscues Andere factoren die van invloed zijn op terughalen 161 KERNVRAAG 4.4 Waarom laat ons geheugen ons soms in de steek? 163 Psychologische kwesties: Op het puntje van je tong Vluchtigheid als herinneringen vervagen Verstrooidheid als verslappen van de aandacht tot vergeten leidt Blokkades toegangsproblemen Foutieve attributie herinneringen in de verkeerde context Suggestibiliteit externe cues vervormen of creëren herinneringen Bias overtuigingen, attitudes en meningen vervormen herinneringen Persistentie als we iets niet kunnen vergeten De voordelen van de zeven zonden van het geheugen Je geheugen verbeteren met mnemoniek 174 gebruiken om psychologie te leren 175 de controverse over teruggehaalde herinneringen 177 Samenvatting van het hoofdstuk Denken en intelligentie 183 KERNVRAAG 5.1 Wat zijn de bouwstenen van denken? Concepten Voorstellingsvermogen en cognitieve plattegronden Denken en de hersenen 190 Psychologische kwesties: Dankzij schema s en scripts weet je wat je kunt verwachten 193 KERNVRAAG 5.2 Over welke vaardigheden beschikken goede denkers? Het oplossen van problemen Oordelen en beslissen Hoe word je een creatief genie? 204 gebruiken om psychologie te leren 207 KERNVRAAG 5.3 Hoe wordt intelligentie gemeten? 208 viii inhoudsopgave Zimbardo6_voorwerk.indd :09:24

3 5.3.1 Binet en Simon ontwerpen een intelligentietest voor schoolkinderen Amerikaanse psychologen nemen het idee van Binet en Simon over Problemen met de berekening van het IQ IQ s vaststellen aan de hand van een grafiek De moderne IQ-test 214 Psychologische kwesties: Wat kun je doen voor een uitzonderlijk kind? 216 KERNVRAAG 5.4 Wat zijn de bouwstenen van intelligentie? Psychometrische theorieën over intelligentie Cognitieve theorieën over intelligentie Culturele definities van intelligentie Dieren kunnen intelligent zijn, maar denken ze? 224 Psychologische kwesties: Testscores en self-fulfilling prophecy 226 KERNVRAAG 5.5 Hoe verklaren psychologen IQ-verschillen tussen groepen? Intelligentie en de Amerikaanse immigratiepolitiek Bewijzen voor de stelling dat intelligentie wordt beïnvloed door erfelijkheid Bewijzen voor de stelling dat intelligentie wordt beïnvloed door de omgeving Erfelijkheidsratio en verschillen tussen groepen 230 Psychologische kwesties: De dreiging van stereotypen 236 de vraag van de sekseverschillen 237 Samenvatting van het hoofdstuk Psychologische ontwikkeling 243 KERNVRAAG 6.1 Wat kan een pasgeboren baby? Prenatale ontwikkeling De neonatale periode: vaardigheden van het pasgeboren kind Infancy: verder bouwen op de neonatale blauwdruk 250 Psychologische kwesties: Psychologische kenmerken in je genen 259 KERNVRAAG 6.2 Welke vaardigheden moet een kind zich eigen maken? Hoe kinderen taal verwerven Cognitieve ontwikkeling: Piagets theorie Sociale en emotionele ontwikkeling 271 Psychologische kwesties: De puzzel van ADHD 277 KERNVRAAG 6.3 Welke ontwikkelingen vinden plaats tijdens de adolescentie en de volwassenheid? Adolescentie en cultuur Lichamelijke rijping tijdens de adolescentie Seksualiteit tijdens de adolescentie Cognitieve ontwikkeling tijdens de puberteit Sociale en emotionele problemen tijdens de puberteit 285 gebruiken om psychologie te leren 287 KERNVRAAG 6.4 Welke ontwikkelingen vinden plaats tijdens de volwassenheid? Vroege volwassenheid: verkenningen, autonomie en intimiteit De problemen van de middelbare leeftijd: complexiteit en zorg voor de volgende generatie Late volwassenheid: de leeftijd van integriteit 293 Een terugblik op het tweelingenonderzoek 298 het Mozart-effect 299 Samenvatting van het hoofdstuk Sensatie en perceptie 305 KERNVRAAG 7.1 Hoe verandert stimulatie in sensatie? Transductie: stimulatie in sensatie veranderen Drempels: de grenzen van sensatie Signaaldetectietheorie 312 KERNVRAAG 7.2 Waarin lijken de zintuigen op elkaar? Waarin verschillen ze? 313 Psychologische kwesties: Sensorische adaptatie Gezichtsvermogen: hoe het zenuwstelsel licht verwerkt Gehoor: als er een boom valt in het bos Overeenkomsten tussen de overige zintuigen en het gezichtsvermogen en het gehoor Synesthesie: gewaarwordingen over de zintuigen heen 329 Psychologische kwesties: De ervaring van pijn 330 KERNVRAAG 7.3 Wat is de relatie tussen perceptie en sensatie? Het systeem van perceptuele verwerking: het vinden van betekenis in sensorische informatie Perceptuele ambiguïteit en vervorming 335 Inhoudsopgave ix Zimbardo6_voorwerk.indd :09:25

4 7.3.3 Theoretische verklaringen van perceptie Zien en geloven 350 gebruiken om psychologie te leren 351 subliminale perceptie en subliminale verleiding 352 Samenvatting van het hoofdstuk Vormen van bewustzijn 357 KERNVRAAG 8.1 Op welke wijze is het bewustzijn aan andere geestelijke processen gerelateerd? Instrumenten om bewustzijn te bestuderen Modellen van de bewuste en de onbewuste geest Wat doet het bewustzijn voor ons? Niveaus van bewustzijn 364 gebruiken om psychologie te leren 366 KERNVRAAG 8.2 Hoe ziet de cyclus van het normale bewustzijn eruit? Dagdromen Slaap: het mysterieuze derde deel van ons leven Dromen: de nachtelijke voorstellingen 375 Psychologische kwesties: Slaapstoornissen 379 KERNVRAAG 8.3 Welke andere vormen kan het bewustzijn aannemen? Hypnose Meditatie Bewustzijn en psychoactieve middelen 386 Psychologische kwesties: Afhankelijkheid en verslaving 395 het onbewuste opnieuw bekeken 396 Samenvatting van het hoofdstuk Emotie en motivatie 403 KERNVRAAG 9.1 Welk nut hebben onze emoties? De evolutie van emoties Emoties tellen Universele culturele eigenschappen in emotionele expressie 408 Psychologische kwesties: Emotionele verschillen tussen mannen en vrouwen zijn cultureel en biologisch bepaald 410 KERNVRAAG 9.2 Waar komen onze emoties vandaan? De neurowetenschap van emoties Psychologische theorieën van emotie: het oplossen van enkele hardnekkige problemen 414 Psychologische kwesties: Arousal, prestatie en de omgekeerde U 418 KERNVRAAG 9.3 In hoeverre zijn we in staat om onze emoties te beheersen? Het ontwikkelen van emotionele intelligentie Misleiding opmerken 423 Psychologische kwesties: Beheers je woede! 425 KERNVRAAG 9.4 Motivatie: waarom doen we wat we doen? Hoe psychologen het concept motivatie gebruiken Soorten motivatie Motivatietheorieën De onverwachte effecten van beloningen op motivatie 433 gebruiken om psychologie te leren 434 KERNVRAAG 9.5 Waarin lijken prestatiedrang, honger en seks op elkaar? Waarin verschillen ze? Prestatiemotivatie Hongermotivatie Seksuele motivatie 444 Psychologische kwesties: Een kwestie van wilskracht, gelach en chocoladekoekjes 452 kun je met een leugendetector werkelijk vaststellen of iemand liegt? 453 Samenvatting van het hoofdstuk Persoonlijkheid: theorieën van de gehele persoon 461 KERNVRAAG 10.1 Door welke krachten wordt de persoonlijkheid gevormd? Biologie, menselijke natuur en persoonlijkheid De effecten van nurture: persoonlijkheid en de omgeving De effecten van nature: karakter en psychische processen Sociale en culturele bijdragen aan de persoonlijkheid 466 Psychologische kwesties: Ongewone mensen en ongewoon gedrag verklaren 467 KERNVRAAG 10.2 Uit welke blijvende patronen of disposities bestaat onze persoonlijkheid? Persoonlijkheid en temperament Persoonlijkheid als compendium van persoonlijkheidstrekken 470 x inhoudsopgave Zimbardo6_voorwerk.indd :09:25

5 Persoonlijkheidsstoornissen 475 Psychologische kwesties: Bepaal je eigen persoonlijkheidstype 476 KERNVRAAG 10.3 Welke psychische processen zijn binnen onze persoonlijkheid aan het werk? De psychodynamische theorieën: nadruk op motivatie en psychische stoornissen De humanistische theorieën: nadruk op menselijk potentieel en geestelijke gezondheid De sociaal-cognitieve theorieën: nadruk op sociaal leren Huidige trends: de persoon in een sociaal systeem 499 gebruiken om psychologie te leren 500 KERNVRAAG 10.4 Welke theorieën gebruiken mensen om zichzelf en anderen te begrijpen? Impliciete persoonlijkheidstheorieën Self-narratives: het verhaal over het eigen leven De effecten van cultuur op onze kijk op de persoonlijkheid 503 Psychologische kwesties: Ontwikkel je eigen persoonlijkheidstheorie 505 de controverse persoon-situatie 506 Samenvatting van het hoofdstuk Sociale psychologie 513 KERNVRAAG 11.1 Hoe beïnvloedt de sociale situatie ons gedrag? Sociale gedragsnormen Conformisme Gehoorzaamheid aan autoriteit Crossculturele tests van het onderzoek van Milgram Enkele uitbreidingen van het model van Milgram over gehoorzaamheid aan gezag in de echte wereld Het probleem van de omstander: het kwaad van inactiviteit 534 Psychologische kwesties: In zijn aan Yale Hulp nodig? Vraag erom! 538 KERNVRAAG 11.2 Het construeren van sociale werkelijkheid: wat beïnvloedt ons oordeel over anderen? Interpersoonlijke aantrekkingskracht Cognitieve attributies maken Crosscultureel onderzoek naar de behoefte aan een positief zelfbeeld Vooroordeel en discriminatie 550 KERNVRAAG 11.3 Hoe creëren systemen situaties die het gedrag beïnvloeden? 558 Psychologische kwesties: De zoete geur van de aantrekkingskracht Het Stanford Prison Experiment Keten van verantwoordelijkheid Het voorkomen van pesten door systeemveranderingen 565 gebruiken om psychologie te leren 566 kritisch denken Toegepast: is terrorisme een zinloze daad van geweld gepleegd door krankzinnige fanaten? 567 Samenvatting van het hoofdstuk psychische stoornissen 573 KERNVRAAG 12.1 Wat is een psychische stoornis? Veranderende ideeën over psychische stoornissen Indicatoren van abnormaliteit Een waarschuwing aan de lezer 582 KERNVRAAG 12.2 Hoe worden psychologische stoornissen geclassificeerd in de DSM-IV? Overzicht van het DSM-IVclassificatiesysteem Stemmingsstoornissen Angststoornissen Somatoforme stoornissen Dissociatieve stoornissen Schizofrenie Ontwikkelingsstoornissen Aanpassingsstoornissen en andere aandoeningen Sekseverschillen bij psychische stoornissen 605 KERNVRAAG 12.3 Wat zijn de consequenties als je iemand een etiket opplakt? 606 Psychologische kwesties: Verlegenheid Diagnostische labels, labeling en depersonalisatie De culturele context van psychologische stoornissen 608 krankzinnige plaatsen opnieuw bezocht: een terugkeer naar het onderzoek van Rosenhan 609 gebruiken om psychologie te leren 609 Samenvatting van het hoofdstuk 611 Inhoudsopgave xi Zimbardo6_voorwerk.indd :09:26

6 13 Therapieën voor psychische stoornissen 615 KERNVRAAG 13.1 Wat is therapie? In therapie gaan De therapeutische relatie en de doelstellingen van therapie Therapie in historisch en cultureel perspectief 620 Psychologische kwesties: Paraprofessionals geven ook therapie 622 KERNVRAAG 13.2 Hoe behandelen psychologen psychische stoornissen? Inzichtgevende therapieën Gedragstherapieën Cognitieve gedragstherapie: een synthese Evaluatie van de psychologische therapieën 640 Psychologische kwesties: Waar vinden de meeste mensen hulp? 642 KERNVRAAG 13.3 Hoe gaat de biomedische invalshoek met psychische stoornissen om? Behandeling met medicijnen Andere medische therapieën voor psychische stoornissen Opname en alternatieven 650 Psychologische kwesties: Welk soort therapie zou je aanraden? 653 KERNVRAAG 13.4 Psychotherapie en biomedische therapieën vergeleken Depressie: psychologische tegenover medische behandeling Angststoornissen: psychologische tegenover medische behandeling Schizofrenie: psychologische tegenover medische behandeling De gezonde piekeraars : niet iedereen heeft geneesmiddelen nodig 657 gebruiken om psychologie te leren 657 evidence based practice 658 Samenvatting van het hoofdstuk 662 KERNVRAAG 14.2 Wat zijn de lichamelijke effecten van stress? Fysiologische reacties op stress Stress en het immuunsysteem 692 Psychologische kwesties: Het gebruik van drugs voor stressreductie: een kostbare verdediging 694 KERNVRAAG 14.3 Wie is het meest kwetsbaar voor stress? Persoonlijkheid type A en vijandigheid Locus of control Weerbaarheid Optimisme Veerkracht 703 gebruiken om psychologie te leren 705 KERNVRAAG 14.4 Hoe kunnen we de invloed van stress op onze gezondheid verminderen? Psychologische strategieën voor coping Keuzen op het gebied van levenswijze: een gezondheidsvoordeel volgens twee voor de prijs van één Alles bij elkaar: geluksgevoel en subjectief welbevinden ontwikkelen 716 Psychologische kwesties: Gedragsgeneeskunde en gezondheidspsychologie 719 is verandering echt gevaarlijk voor je gezondheid? 720 Samenvatting van het hoofdstuk 722 Referenties R-1 Verklarende woordenlijst V-1 Namenindex I-1 trefwoordenindex I-5 14 Stress, gezondheid en welzijn 667 KERNVRAAG 14.1 Wat veroorzaakt stress? Traumatische stressoren Chronische stressoren 679 Psychologische kwesties: Stress onder studenten 685 xii inhoudsopgave Zimbardo6_voorwerk.indd :09:26