0-4 jaar. 0-4 jaar. Bron: 1

Transcriptie

1 Tot ongeveer 1 jaar noemen we kinderen een baby. Een dreumes is een kind van ongeveer 1 tot 2,5 jaar en een kind tussen de 2,5 en de 4 jaar is een peuter. In de periode van ontwikkelen kinderen zich snel. De lichamelijke ontwikkeling is een ononderbroken proces. De ene vaardigheid bouwt voort op de volgende. Op hoofdlijnen doorlopen alle kinderen dezelfde ontwikkeling. Maar ieder kind doorloopt die ontwikkeling wel op zijn of haar eigen manier (Singer & Kleerekoper, 2009). Een baby is vrijwel tot niets in staat, wat betreft zorgen voor zichzelf. Dit komt doordat de hersenen nog onvoldoende ontwikkeld zijn. Baby s zijn louter gericht op het ervaren van zintuigen. Door te voelen, te luisteren, te kijken, proeven en ruiken ontdekken ze de wereld. Het knuffelen en strelen van de baby is heel belangrijk omdat dit de basis legt voor zijn/haar latere gezonde sociale en emotionele ontwikkeling (Levensfase, 2014). Een baby groeit spectaculair in het eerst jaar, gemiddeld vijf kilo in gewicht en 25 centimeter in lengte in het eerste levensjaar (Delfos, 2011). Baby's voedingsbron is moedermelk of kunstmatige zuigelingenvoeding. Vanaf de zesde maand gaat de baby geleidelijk beginnen met vast voedsel. Vanaf ongeveer 1 jaar kan het kind mee-eten. Een dreumes of peuter kan alles eten, maar nog wel in klein porties (Levensfase, 2014). De snelle groei van het eerste levensjaar is er uit. In de peuterleeftijd is er een omslag in het eten. Tegelijk met het zelf willen eten en minder groei gaat een peuter minder eten. Als de eerste tanden doorkomen wordt begonnen met tandenpoetsen. Peuters hebben nog extra fluoride nodig (Delfos, 2011). Kinderen doen veel en graag samen, maar hebben ook behoefte aan rust en privacy. Bij hun spel- en leer- activiteiten willen ze soms niet gestoord worden en geconcentreerd bezig kunnen zijn. De meeste dreumesen slapen tussen de middag. Sommige peuters hebben het middagslaapje niet meer nodig (Singer & Kleerekoper, 2009). Baby s en peuters ontdekken ook hun eigen lichaam. Zij raken zichzelf aan en ontdekken hun eigen geslachtsdelen. Dit gebeurt veelal onbewust door toevallige aanrakingen. Peuters leren dat ze er anders uitzien dan andere kinderen en volwassenen. Ze beginnen hun identiteit te vormen. Ze leren ook al een beetje wat wel en niet mag (sociale normen). Peuters merken al verschillen op tussen meisjes en jongens en ze hebben nog steeds veel behoefte aan lichamelijk contact. Zij zitten graag op schoot en houden van knuffelen (Rutgers WPF, 2011). De meeste kinderen worden zindelijk in de peuterleeftijd (Levensfase, 2014). Jonge kinderen staan bloot aan ongelukken, zoals vallen, verstikking, vergiftiging, verbranding en verdrinking (Delfos, 2011; Veiligheid, 2013). De volgende thema's komen aan de orde bij de levensfase. Sociaal-emotionele ontwikkeling Voeding Bewegen en sport Persoonlijke verzorging Genotmiddelen Relaties en seksualiteit Fysieke veiligheid Bron: 1

2 Sociaal-emotionele ontwikkeling Sociaal-emotionele ontwikkeling Kern Zelf Baby 0-1 jaar Inhouden Gevoelens Non-verbaal, met lichaamstaal en bijvoorbeeld door lachen en huilen uiten van primaire gevoelens zoals blij, boos, bang, verdrietig, honger en pijn Inhouden Kwaliteiten Inhouden Zelfbeeld Herkennen van en reageren op primaire verzorger(s) Herkennen van en reageren op eigen naam Baby ervaart zichzelf eerst als onderdeel van primaire verzorger(s) en herkent vanaf 4 tot 6 maanden dat ik los staat van primaire verzorger(s) Dreumes 1-2 jaar Inhouden Gevoelens Verbaal en non-verbaal uiten van primaire gevoelens zoals blij, boos, bang, verdrietig, honger en pijn Inhouden Kwaliteiten Tonen non-verbaal en verbaal primaire behoeften aan zoals honger, dorst, plassen/schone luier of knuffel Inhouden Zelfbeeld Kunnen gebruik maken van eigen naam Herkennen zich in de spiegel (responsief) Kunnen benoemen hoe zij er uit zien zoals kleur trui, lang of kort haar Herkennen zich op recente foto s en kunnen zichzelf in een video aanwijzen Peuter 2-4 jaar Inhouden Gevoelens Verbaal en non-verbaal benoemen (eind peutertijd) en uiten van primaire gevoelens zoals blij, boos, bang, verdrietig, trots, jaloers, honger en pijn Verbaal en non-verbaal reageren op en omgaan met gevoelens, nog niet altijd passend bij de gebeurtenis Verbaal en non-verbaal laten zien dat zij fijne en nare gevoelens verschillend ervaren Herkennen van frustratie en reageren hier (meestal boos) op, zoeken steun bij volwassenen waardoor zij de gevoelens enigszins kunnen reguleren Inhouden Kwaliteiten Benoemen van en omgaan met wat ze wel en niet kunnen en leuk en niet leuk vinden. (let op: bij peuters speelt ook over- en/of onderschatting een rol en kunnen peuters zich in hun reactie spiegelen aan de verwachting van anderen) Herkennen dat anderen ook behoeften hebben Bron: 2

3 Sociaal-emotionele ontwikkeling Inhouden Zelfbeeld Kunnen gebruik maken van hun eigen naam en zichzelf benoemen als ik' Herkennen zich in de spiegel Begrijpen van en aanwijzen dat hun schaduw hetzelfde doet als zijzelf (reflectief) Benoemen van observeerbare eigenschappen zoals jongen/meisje, stijl of krullend haar Herkennen en benoemen van zichzelf op foto s van verschillende leeftijden Kern Zelfsturing Baby 0-1 jaar Inhouden Gevoelens hanteren Laten zich troosten door primaire, vertrouwde verzorger(s) Reageren non-verbaal op anderen met primaire gevoelens zoals blij en boos Omgaan met schrik, angst en verdriet door gebruik van een vertrouwde volwassene als emotieregulator Inhouden Impulscontrole Reageren op prikkels door middel van een reflex (impulsief en niet beheerst) Inhouden Doelgericht gedrag Herkennen van en reageren op patronen in onderdelen van de dagelijkse verzorging (vanaf 6 weken al zichtbaar mogelijk) Anticiperen op te verwachten stap in een vertrouwd ritueel, dit is zichtbaar in lichaamstaal Doen wat plezier oplevert of interesse opwekt Dreumes 1-2 jaar Inhouden Gevoelens hanteren Herkennen van primaire gevoelens bij anderen zoals blij, boos en jaloezie Non-verbaal en verbaal reageren op anderen vanuit eigen primaire gevoelens zoals blij, boos en jaloezie Non-verbaal en verbaal omgaan met gevoelens door intentioneel gebruik van vertrouwde volwassene als emotieregulator Laten zich troosten door primaire, vertrouwde verzorger(s) Inhouden Impulscontrole Reageren op prikkels door middel van impulsief gedrag (niet proportioneel of beheerst) Reageren (nog niet proportioneel) door tonen gevoelens op gebod of verbod Inhouden Doelgericht gedrag Verbaal en/of non-verbaal reageren op patronen in onderdelen van de dagelijkse verzorging Anticiperen op te verwachten stap in een vertrouwd ritueel Herkennen dat 'nee' zeggen en het weigeren van een verzoek mogelijk is en maken hier gebruik van Bron: 3

4 Sociaal-emotionele ontwikkeling Peuter 2-4 jaar Inhouden Gevoelens hanteren Non-verbaal en verbaal reageren op anderen vanuit eigen primaire gevoelens zoals blij, boos en jaloezie Kunnen primaire gevoelens beperkt reguleren, zoals relatief zelfstandig rustig worden na heftige emoties Reageren op gevoelens van anderen, bijvoorbeeld door alternatief speelgoed aan te bieden of een ander te troosten bij verdriet door vallen Kunnen herkennen en non-verbaal en verbaal reageren op dat bepaalde situaties gevoelens oproepen, zoals slaan is niet leuk want doet pijn Inhouden Impulscontrole Herkennen van en reageren op frustratie, nog niet proportioneel; uit zich in stampvoeten, gooien met objecten (jonge peuter) Inhouden Doelgericht gedrag Herkennen van situaties waarin gebruikelijke regels anders zijn dan dat zij normaal gelden Herkennen van eigen wil en kunnen deze uiten Bespelen van ouders en/of verzorgers om hun zin te krijgen Kunnen zelf materialen op ruimen als zij overgaan naar een ander spel (oudere peuter) Kern De ander Baby 0-1 jaar Inhouden Inlevingsvermogen Herkennen van bekende gezichten om zich heen Verbaal en non-verbaal laten zien dat zij primaire verzorger(s) herkennen Tonen belangstelling voor hun omgeving, luisteren (kort) naar andere kinderen Spiegelen primaire gevoelens van anderen Inhouden Individu en groep Non-verbaal reageren op bekende gezichten en personen (lachen, kirren, enthousiast met armen of benen bewegen) Tonen belangstelling voor hun omgeving, kijken en volgen andere kinderen met de ogen Inhouden Gedrag inschatten van de ander Herkennen van bekende gezichten en reageren door het maken van oogcontact Herkennen patroon in gedrag van anderen en kunnen hierop anticiperen Dreumes 1-2 jaar Inhouden Inlevingsvermogen Verbaal en non-verbaal laten zien dat zij reageren op signalen van andere mensen Imiteren van het gedrag van anderen (zoals telefoneren en op knopjes drukken) Inhouden Individu en groep Herkennen situaties waarin zij op hun beurt moeten wachten Bron: 4

5 Sociaal-emotionele ontwikkeling Herkennen situaties waarin zij zich aan de regels van de groep moeten houden Spelen doorgaans alleen, of ruggelings met een ander, zijn nog erg op zichzelf gericht Benoemen wie er bij hun thuis wonen Inhouden Gedrag inschatten van de ander Herkennen de situatie waarin zij mee doen aan de dagelijkse routines Herkennen de situatie waarin zij mee kunnen helpen met het opruimen van materialen na het spelen Peuter 2-4 jaar Inhouden Inlevingsvermogen Verbaal en non-verbaal laten zien dat zij reageren op signalen van andere mensen Herkennen van verschillen en overeenkomsten tussen zichzelf en andere kinderen in de groep (de ander vindt hetzelfde spel leuk als ik) Kunnen gevoelens bij anderen waarnemen Herkennen dat anderen ook behoeften hebben en reageren hierop (niet altijd gepast of proportioneel) Inhouden Individu en groep Herkennen situaties en kunnen steeds beter op hun beurt wachten Herkennen situaties en kunnen zich steeds beter aan de regels van de groep houden Inhouden Gedrag inschatten van de ander Weten steeds beter wat wel en niet mag en verkennen hun grenzen Herkennen de situatie en houden zich aan regels van de groep Kern Relaties Baby 0-1 jaar Inhouden Omgaan met elkaar Aangaan van een eerste relatie op basis van afhankelijkheid van de verzorger Inzetten van lachjes als reactie op anderen en/of als reactie op een stimulatie van een ander Kunnen actief contact maken met anderen (oudere baby) Inhouden Samenwerken Herkennen van handelingen in dagelijkse routines en kunnen anticiperen op volgende handeling Kunnen iets aanpakken en teruggeven, zien dit als interessant spelletje (oudere baby) Inhouden Omgaan met sociale druk Inhouden Conflicten hanteren Dreumes 1-2 jaar Inhouden Omgaan met elkaar Tonen contact met een ander door het geven van verbale en non-verbale reacties Inhouden Samenwerken Bron: 5

6 Sociaal-emotionele ontwikkeling Herkennen van handelingen in dagelijkse routines en kunnen actief de volgende te verwachten handeling aan gaan Maken steeds meer actief en uit eigen wens contact met anderen Inhouden Omgaan met sociale druk Herkennen van regels die in een groep gelden Herkennen verhoudingen in een groep (bijvoorbeeld grotere kinderen vs kleinere kinderen) Inhouden Conflicten hanteren Herkennen opkomende conflictsituaties niet van te voren Reageren uit eigen belang of wens in een conflict Verkennen grenzen in conflicten Peuter 2-4 jaar Inhouden Omgaan met elkaar Tonen belangstelling en geven reacties op de naam van groepsgenoten Kunnen interactie aangaan en proberen anderen te helpen Tonen 'zorg' voor andere kinderen (bijvoorbeeld door hand vast te houden of arm om schouder bij verdriet) Inhouden Samenwerken Kunnen kortdurend samen spelen en houden steeds vaker rekening met anderen Kunnen steeds beter delen en anderen betrekken in een spel Herkennen spelsituaties waarin samengewerkt kan worden om iets groters en/of leukers te bereiken Inhouden Omgaan met sociale druk Herkennen van regels die in een groep gelden, benoemen wat wel en niet mag en verkennen waar de grenzen liggen Herkennen en omgaan met verhoudingen in een groep (grotere kinderen vs kleinere kinderen en machtsverhoudingen) Benoemen wat goed en fout is en kan sorry zeggen Inhouden Conflicten hanteren Beginnen conflictsituatie te herkennen en proberen mee te denken over een oplossing (oudere peuter) Kern Kiezen Baby 0-1 jaar Inhouden Weloverwogen kiezen Kunnen voorkeur aangeven door non-verbaal gedrag en kenbaar maken dat zij bijvoorbeeld wel of niet opgepakt willen worden Kunnen actief een gebaar of geluid inzetten om de aandacht van de verzorger te krijgen Inhouden Verantwoordelijkheid nemen Kunnen instemmen met of afwijzen van voorstel van verzorger (bv zich op laten tillen of weigeren mee te werken) Bron: 6

7 Sociaal-emotionele ontwikkeling Dreumes 1-2 jaar Inhouden Weloverwogen kiezen Kunnen met verbaal en non-verbale kenbaar maken welke voorkeur zij hebben, bijvoorbeeld als zij willen kiezen tussen twee soorten broodbeleg Kunnen verbaal en non-verbaal taal en gebaren inzetten om duidelijk te maken dat zij iets willen Inhouden Verantwoordelijkheid nemen Gebruiken taal en gebaren om iets voor elkaar te krijgen Peuter 2-4 jaar Inhouden Weloverwogen kiezen Kunnen kiezen tussen twee keuzemogelijkheden en verbaal duidelijk maken wat die keuze is Herkennen de consequenties van een keuze, maar kunnen daar nog niet altijd adequaat mee omgaan Kiezen waarmee ze willen spelen Inhouden Verantwoordelijkheid nemen Voeren zelfstandig opdrachten uit en vragen om hulp als iets niet lukt (bv jas dichtdoen) Kunnen een taak afmaken (bijvoorbeeld een puzzel leggen) Laten zien dat ze dingen graag zelf willen doen Bron: 7

8 Voeding Voeding Kern Voeding en gezondheid Inhouden Voeding en groei Correct hanteren van de begrippen eten, drinken, snoep, honger, trek, dorst Inhouden Functies van voeding Inhouden Voeding en lichaamsgewicht Kern Voedselkwaliteit Inhouden Eten en duurzaamheid Inhouden Voedselveiligheid Handen wassen voordat je gaat eten Inhouden Voedselproductie en bewerking De groei van planten die voedsel geven in hun natuurlijke omgeving volgen inhouden Etiketten Eten kopen bereiden beleven Inhouden Eetgewoonten Eetgewoonten onder woorden brengen Inhouden Voedsel kopen Inhouden Vergelijkend warenonderzoek Dagelijks te gebruiken voedingsmiddelen herkennen in de winkel Inhouden Eten bereiden Inhouden Sociale aspecten van eten Plezier beleven aan samen eten met anderen Rekening houden met anderen die een speciaal dieet (moeten) volgen Inhouden Culturele aspecten van eten Bron: 8

9 Bewegen en sport Bewegen en sport Kern Bewegen verbeteren Inhouden Vaardiger bewegen Veel en gevarieerd spelen en bewegen: vormen van lopen, fietsen, steppen, balanceren, springen, mikken, werpen en vangen, stoeien, dansen, klimmen, schommelen, wegslaan, et cetera Inhouden Veilig bewegen Regels accepteren en je daar aan houden Kern Bewegen regelen Inhouden Regelende taken vervullen Volgen en accepteren van regels Inhouden Gerichtheid op jezelf vervullen Alles proberen Kern Bewegen waarderen Inhouden Bewegen beleven Natuurlijk plezier aan bewegen bekrachtigen Inhouden De inbreng van anderen waarderen Kijken naar de manier waarop andere kinderen deelnemen Inhouden Bewegen kiezen Verschillende activiteiten en materialen kiezen Kern Gezond bewegen Inhouden Trainen Actief deelnemen aan allerlei bewegingsactiviteiten Inhouden Intensief bewegen Normaal vinden dat je elke dag actief meedoet aan allerlei speel- en bewegingsactiviteiten Bron: 9

10 Persoonlijke verzorging/genotmiddelen Persoonlijke verzorging Kern Lichaamshygiëne Geen inhouden Kern Je huid gezond houden Geen inhouden Kern Je gehoor gezond houden Inhouden Gehoor beschermen Inhouden Het gehoor als zintuig Inhouden Soorten geluiden Soorten geluiden benoemen Kern Je mond en gebit verzorgen Inhouden Focus op je mond en gebit Oefenen met tandenpoetsen Genotmiddelen Kern Alcohol Geen inhouden Kern Roken Geen inhouden Kern Cannabis Geen inhouden Kern Harddrugs Geen inhouden Bron: 10

11 Relaties en seksualiteit Relaties en seksualiteit Kern Lichamelijke ontwikkeling en zelfbeeld Inhouden Lichamelijke ontwikkeling Aanwijzen van lichaamsdelen inclusief de geslachtsdelen Herkennen van verschillende lichamen (jongens, meisjes, huidskleur, grootte) Vertellen dat lichamen groeien en veranderen gedurende het leven Inhouden Zelfbeeld Herkennen zich in spiegel en op foto Benoemen dat zij een jongen of meisje zijn Kern Intieme relaties Inhouden Soorten relaties Benoemen verschillende soorten relaties (vrouw-man, man-man, vrouw-vrouw) Inhouden Relatievorming Herkennen van personen die voor hen belangrijk zijn Kern Voortplanting, gezinsvorming en anticonceptie Inhouden Voortplanting en gezinsvorming Globaal benoemen waar baby s vandaan komen Benoemen van de samenstelling van het eigen gezin Inhouden Anticonceptie, zwangerschapspreventie Kern Seksualiteit Inhouden Seksuele ontwikkeling Herkennen van tederheid en fysieke nabijheid als uitingen van affectie en liefde Inhouden Seksuele gezondheid en welzijn Herkennen van prettige en onprettige aanrakingen Weten wie je mag aanraken en waar je deze persoon mag aanraken Bron: 11

12 Fysieke veiligheid Fysieke veiligheid Inhouden Risico's inschatten Herkennen op welke plekken je veilig kunt spelen Inhouden Preventie Watervrij zijn (gewend zijn aan in water zijn) Instructies van volwassenen opvolgen over wat wel of niet kan Niet aan hete dingen komen (oven, kraan, pannen, thee, vuur, kaarsen) Geen plastic zak over je hoofd trekken Niet eten/drinken van huishoudchemicaliën en medicijnen Wachten bij oversteken Niet spelen met koorden van raambekleding Voorkom vallen (spullen opruimen) Leren fietsen Inhouden EHBO / Behandeling Hulp vragen/ halen Bron: 12