Inhoudsopgave. Redactie en auteurs. Lijst van afkortingen. Hoofdstuk 1 Inleiding. Deel I. Organisatie en effectuering familie-erfgoedstrategie

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Woord vooraf Redactie en auteurs Lijst van afkortingen Hoofdstuk 1 xiii xv xvii 1 Deel I. Organisatie en effectuering familie-erfgoedstrategie Hoofdstuk 2 Familie-erfgoedstrategie: nut of noodzaak? 2.1 Wat is familie-erfgoed? Kenmerken van familie-erfgoed De intentie van de erflater en ontvanger De kracht van het woord 2.2 Strategie Strategie en het familiebedrijf Strategie formuleren Strategie implementeren 2.3 Familie-erfgoedstrategie Onderwerpen in de familie-erfgoedstrategie 2.4 Familie-erfgoedstrategie: nut of noodzaak? Hoofdstuk 3 Governance: over de inrichting en werking van goed bestuur Het familie-erfgoed: bron van gemeenschappelijk vermogen gebaseerd op waarden, visie, missie van de familie 3.3 Definitie en karakteristieken familiebedrijf 3.4 Wat maakt een familiebedrijf bijzonder? 3.5 Strategisch-bestuurlijke thema s en parallelle planning 3.6 Bestuurlijke dilemma s 3.7 Historische ontwikkeling van governance in relatie tot het familiebedrijf 3.8 Typologieën van het familiebedrijf en bestuurlijke inrichting De DGA-onderneming De familiegeleide onderneming De familiegecontroleerde onderneming v

2 Het familieconsortium Logische opvolging van ontwikkelingsstadia? Principes van goed bestuur Family governance Structuren en onderlinge afstemming Rol externe adviseur Hoofdstuk 4 Psychologische processen bij de erfgoedstrategie van een familiebedrijf Erfgoed algemeen Familie-erfgoed Het familiebedrijf als familie-erfgoed Psychologisch eigenaarschap van organisaties Betekenis Macht Emotionele band Gevolgen van psychologisch eigenaarschap Het loslatingsproces Verlies van psychologisch eigenaarschap Angst voor datgene wat opgebouwd is, ongedaan wordt gemaakt Wegvallen van het dagelijks werkritme Angst voor het zwarte gat Laatste of derde levensfase Conclusie Levensinvulling na het afscheid Opvolging in het familiebedrijf Blijft het bedrijf in de familie? Willen de kinderen opvolgen? Zijn de kinderen geschikt om op te volgen? De opvolger in het familiebedrijf Psychologisch eigenaarschap en de overdracht van de leiding Afsluiting Hoofdstuk 5 Familie-erfgoed en persoonlijke financiële planning Individuele financiële planning van het familielid Wat is financiële planning? Confrontatie individuele en collectieve wensen en behoeften Voorbeeldsituaties waarin financiële planning helpt in de familie-erfgoedstrategie De balans en de geldstromen van de familie of het individuele familielid Beschrijving van de balans vi

3 INHOUDSOPGAVE Activa van de familie(leden) Passiva van de familie(leden) Interpretatie van de balans De familiebalans versus de individuele balans van het familielid De vermogenspositie van het individuele familielid door de generaties heen Geldstromen in de familie en bij familieleden Afsluiting Hoofdstuk 6 Het faciliteren van het familieproces Wat is faciliteren? Wat is het verschil tussen adviseren en faciliteren? De ideale facilitator De regisseur van de dialoog De competenties van de ideale facilitator De fases van het proces onder de loep Fase 1: De intake Fase 2: De eerste familiebijeenkomst Fase 3: toekomstige planning Tips bij het faciliteren van een familieproces Hoofdstuk 7 Het familie-erfgoedstatuut De context van het familie-erfgoedstatuut Voor wie is een familie-erfgoedstatuut geschikt? Doel van het familie-erfgoedstatuut Wat is een familie-erfgoedstatuut Wie schrijft het familie-erfgoedstatuut? Het proces en het schrijven van een familie-erfgoedstatuut Vooraf De hoofdonderwerpen (hoofdstukken) en subonderwerpen (paragrafen) van een familie-erfgoedstatuut Hulpvragen voor de adviseur en de familie per hoofdstuk en per paragraaf Hoofdstuk 8 Familievermogen en economische waarde Economische waarde De rol van het vreemd vermogen Strategie en economische waarde Strategie en uitvoering Kopen en verkopen van een bedrijf Conclusie vii

4 Deel II. Structurering familie-erfgoedstrategie Hoofdstuk 9 Algemene inleiding successiewetgeving Het belastbare feit voor de erf- en schenkbelasting Waar woont erflater/schenker? Aftrek schulden Fictiebepalingen De fictiebepalingen: het grote kat- en muisspel Art. 7 SW (algemene regels voor fictiebepalingen) Art. 8 SW (roerende goederen in bezit van de overledene) Art. 9 SW (bestrijding van de uitholling van het vermogen van de langstlevende partner door bovenmatige rente) Art. 10 SW (overdracht onder voorbehoud van vruchtgebruik en omzetten van vermogen in vruchtgebruik) Verdachtenclub, 180-dagenregeling en aftrek tegenprestatie Wanneer is art. 10 SW toepasselijk? Wanneer is art. 10 SW niet van toepassing? Art. 10 SW en de praktijk: reparatie papieren schenkingen en de afschaffing en het gedeeltelijk herstel van de resolutie van 30 november 1964, BNB 1965/96 De invloed van door de verkrijger aangebrachte verbeteringen op de toepassing van art. 10 SW Art. 11 SW (verblijvings- en overnemingsbedingen, schuldigerkenning onder voorwaarde van overleven en ongelijke verdeling huwelijksgoederengemeenschap) Art. 12 SW (schenkingen kort voor het overlijden); postume schenkingen Art. 13 SW (uitkeringen krachtens levensverzekering en derdenbedingen) Heffing van erfbelasting voorkomen door premiesplitsing Begunstiging en partnerconstructie Begunstiging controleren! Art. 13 lid 2 SW Art. 13a SW (de waardestijging van aandelen in een pensioenvennootschap door het overlijden van de pensioengerechtigde) Art. 15 SW (renteloze, direct opeisbare lening leidt tot fictieve schenking aan de schuldenaar) Waardering Waardering algemeen Enkele speciale waarderingsregels Waardering vordering uit hoofde van de wettelijke verdeling viii

5 INHOUDSOPGAVE Waardering van vruchtgebruik Vruchtgebruik uitsluitend afhankelijk van een leven Vruchtgebruik voor bepaalde tijd Waardering ondernemingsvermogen Bepaling verschuldigde belasting Tarieven en vrijstellingen Fiscale positie samenwoners (art. 1a SW) Pensioenimputatie Gelijkstelling aanverwanten aan bloedverwanten en andere gelijkstellingen (art. 19 SW) Samentelling verkrijgingen door partners en schenkingen door ouders Bedrijfsopvolgingsfaciliteiten Voorwaarden om voor de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten in aanmerking te komen Wat houden de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten in? Hoofdstuk 10 Aandachtspunten bij de financiering en financierbaarheid van het familiebedrijf Pandrechten Pandrechten op bedrijfsmiddelen Pandrechten op voorraden Pandrechten op vorderingen Actio pauliana (Informele) achtergestelde vorderingen Hoofdelijke aansprakelijkheid, borg daaronder begrepen Samenvatting Hoofdstuk 11 Schenking en gift in het kader van de familie-erfgoedstrategie Civielrechtelijke definities; de begrippen schenking en gift Gift en huwelijksvermogensrecht Vormvereisten Herroepelijke giften De herroepelijkheid als alternatief voor een bewind De herroepelijkheid als alternatief voor een uitsluitingsclausule Fiscale aspecten van de herroepelijke schenking Tweetrapsregelingen Bewind en certificering Gift en uitsluitingsclausule Hoofdstuk 12 Familie-erfgoed en huwelijksvermogensrecht Huwelijksgemeenschap ix

6 Boedelmenging Vergoedingsrechten Zaaksvervanging Verknochtheid Uitsluitingsclausule De vorm Zwakke uitsluitingsclausule Huwelijksgemeenschap met ongelijke aandelen Herstel huwelijkse voorwaarden Huwelijkse voorwaarden Verrekenbedingen Regelend recht Omvang verrekenplicht Periodiek verrekenbeding Inkomsten Finaal verrekenbeding Omvang verrekenplicht Overlijden in het zicht van een echtscheiding Hoofdstuk 13 Testamenten met voorbehoud van macht 13.1 Vruchtgebruik Vruchtgebruik algemeen 13.2 Soorten vruchtgebruik legaat 13.3 Vestiging vruchtgebruik 13.4 Moment waarop het vruchtgebruik ontstaat 13.5 Duur van het vruchtgebruik 13.6 Vruchtgebruik ten behoeve van twee of meer personen Gezamenlijk vruchtgebruik Opvolgend vruchtgebruik Het vruchtgebruik eindigt bij het overlijden van de langstlevende van een echtpaar Het vruchtgebruik wordt uitsluitend bij opvolging verkregen 13.7 De bevoegdheden van de vruchtgebruiker 13.8 Recht van gebruik en bewoning (art. 3:226 BW) Verschil vruchtgebruik en recht van gebruik en bewoning Wanneer recht van gebruik en bewoning, wanneer vruchtgebruik? x

7 INHOUDSOPGAVE Vermogensoverheveling in klassieke zin Fiscale behandeling van recht van gebruik en bewoning vergeleken met recht van vruchtgebruik Vruchtgebruik en bewind Fiscale behandeling vruchtgebruiktestament Het vruchtgebruik en legitimarissen De tweetrapsmaking Vergelijking tweetrapsmaking met vruchtgebruiktestament Afwijkingen van en overeenkomsten met tweetrapsmaking Toepasselijkheid vruchtgebruikbepalingen van titel 3.8 van het BW Vruchtgebruik en tweetrapsmaking fiscaal vergeleken Varianten op het vruchtgebruiklegaat Combinatie vruchtgebruik en legaten Bewind Certificering van vermogen Fonds op naam Slotbeschouwing Hoofdstuk 14 Erfrecht Het testamentaire erfrecht 14.3 Soorten beschikkingen De erfstelling Het legaat De testamentaire last De voorwaardelijke of tweetrapsmaking De voorwaarde Het overlevingsvereiste Het bestaansvereiste Wel of geen bewaarplicht De tweetrapsmaking in de praktijk De executele De taak van de executeur in het algemeen De taak van de executeur in het bijzonder beheer De taak van de executeur in het bijzonder het voldoen van schulden De taak van de executeur in het bijzonder het uitvoeren van testamentaire lasten Het einde van de taak van en het beheer door de executeur De betekenis van de executele bij de afwikkeling Het testamentaire bewind De strekking van het bewind De verdeling van de bevoegdheden tussen de rechthebbende en de bewindvoerder De verhaalsaansprakelijkheid van de goederen onder bewind xi

8 Het einde van het afwikkelingsbewind Het afwikkelingsbewind als planningsinstrument Hoofdstuk 15 Familie-erfgoedstatuut (FES) en schenking of vererving van ondernemingsvermogen Nu of nooit? Kapitein, bemanning en reizigers Kan of wil men gezamenlijk voortzetten? Gouden aandeel Waar komen we vandaan, wie zijn we, waar gaan we heen? Hoofdstuk 16 Fiscale aspecten van afzonderen van vermogen ten behoeve van algemeen nut of van de familie Civielrechtelijke aspecten ANBI Fiscale aspecten ANBI Wanneer is sprake van algemeen nut? Voorwaarden ANBI Faciliteiten schenk- en erfbelasting Faciliteiten inkomstenbelasting Faciliteiten vennootschapsbelasting Eigen familie-anbi in het kader van familie-erfgoedstrategie APV algemeen Fiscale aspecten APV Wanneer is sprake van een APV? Gevolgen inkomstenbelasting Gevolgen Successiewet Overige bijzonderheden APV in het kader van familie-erfgoedstrategie Bijlage Voorbeeld familie-erfgoedstatuut Literatuurlijst Trefwoordenregister xii