Plan van aanpak pilot watergebiedsplan Appelscha

Transcriptie

1 Plan van aanpak pilot watergebiedsplan Appelscha Karen Beukema

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 1 2. Proces om te komen tot een plan van aanpak 1 3. Actuele ontwikkelingen 2 4. Beoogd resultaat van de pilot 4 5. Kansrijkdom deelgebieden Deelgebied Boven Tjonger (ca ha) Deelgebied Grootdiep (ca ha) Deelgebied Kleindiep / de Harken (ca ha) 9 6. Mogelijke partners Stappenplan Randvoorwaarden en onduidelijkheden Algemeen stappenplan Per deelgebied Deelgebied Boven Tjonger Deelgebied Grootdiep Deelgebied Kleindiep / De Harken Planning Organisatie Communicatie Kosten en financiering Tot Slot 19 Bijlage 1 Planning 21 Bijlage 2 Raming van kosten voor stap 4 van het stappenplan 22

3 Hoofdstuk: Inleiding 1. Inleiding Het Wetterskip Fryslân heeft een watergebiedsplan opgesteld voor het beheergebied Appelscha. Dit integrale plan benadert de knelpunten en oplossingen in het waterbeheer zo veel mogelijk als één geheel. Het gaat daarbij om het gewenste peilbeheer, maatregelen voor extreme neerslag en extreme droogte en maatregelen die invulling geven aan de Kaderrichtlijn Water. In de periode oktober november 2012 is het ontwerp watergebiedsplan ter inzage gelegd. Hierop zijn diverse inspraakreacties ingediend, onder andere van LTO Noord afdeling Ooststellingerwerf - ABO. Het Wetterskip is met het bestuur van de ABO in gesprek gegaan over de inspraakreactie met als doel een werkwijze te vinden waarbij de realisatie van de wateropgaven gecombineerd kan worden met het versterken van de landbouw in het gebied. Het Wetterskip richt zich hierbij op de inzet van groen blauwe diensten, zoals beschreven in de beleidsnotitie werken met groen blauwe diensten (concept 5 augustus 2013). Het watergebiedsplan is geen uitvoeringsplan. Na vaststelling van het watergebiedsplan wordt jaarlijks, op basis van prioriteiten, bepaald welke wateropgaven worden aangepakt. Dit plan van aanpak beschrijft hoe de uitvoering van het watergebiedsplan kan worden opgezet vanuit de gedachten en principes van het werken met groen blauwe diensten. De landbouw heeft een centrale, initiërende rol in deze werkwijze. Als de pilot in het beheergebied Appelscha succesvol is, kan deze als voorbeeld dienen voor de uitvoering van de andere watergebiedsplannen binnen het beheergebied van het Wetterskip. 2. Proces om te komen tot een plan van aanpak Samenwerking tussen de landbouw en het Wetterskip is geen vanzelfsprekendheid. Bij de voorbereiding van het watergebiedsplan heeft de landbouw geparticipeerd in de klankbordgroep en heeft het Wetterskip inloopbijeenkomsten gehouden. Dit heeft niet kunnen voorkomen dat er forse weerstand is ontstaan tegen het concept watergebiedsplan zoals dat eind 2012 ter inzage heeft gelegen. Met de uitvoering van het watergebiedsplan via de inzet van groen blauwe diensten, hoopt het Wetterskip een goede stap te zetten in de richting van structurele samenwerking met gebiedspartijen voor een langere periode. De ABO heeft de handschoen opgepakt en is met de achterban gaan praten over de inhoud van het watergebiedsplan, de mogelijke voor- en nadelen die er zijn als het gaat om samenwerken met het Wetterskip en de bereidheid om mee te denken in de vervolgstappen. Hiervoor zijn eind augustus begin september 2013 drie informatiebijeenkomsten gehouden in de omgeving van het Kleindiep, het Grootdiep en de Boven Tjonger. Deze bijeenkomsten zijn in goede sfeer verlopen. Conclusie van de drie bijeenkomsten is dat de aanwezige landbouwers mee willen denken in de vervolgstappen maar zich nog nergens aan willen verbinden. Dit vanuit de gedachte dat het beter is om zelf aan het roer te zitten dan te wachten totdat anderen (lees: het Wetterskip) je zaken opleggen. 1

4 Hoofdstuk: Actuele ontwikkelingen Het concept plan van aanpak is opgesteld in nauwe samenspraak met de ABO vertegenwoordigers en vervolgens voorgelegd aan de landbouwers in het gebied. De reacties zijn verwerkt in dit plan van aanpak. De aanpak is op hoofdlijnen besproken in het bestuur van agrarische natuurvereniging de Gagelvenne en met vertegenwoordigers van Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. 3. Actuele ontwikkelingen Werken met groen blauwe diensten Het Wetterskip Fryslân en het Waterschap Noorderzijlvest hebben gezamenlijk een beleidskader werken met groen blauwe diensten opgesteld. Het Wetterskip heeft hieraan tevens een uitvoeringsprogramma gekoppeld. De kernboodschap van de notitie is dat er een wederzijdse afhankelijkheid is tussen de landbouwers en het waterschap. De inzet van groen blauwe diensten is om doelen van beide partijen zo goed mogelijk te verenigen. Er is sprake van groen blauwe diensten als maatschappelijke organisaties of particulieren een vrijwillige bijdrage leveren aan de realisatie van waterschapsdoelen (en andere overheidsdoelen) tegen een financiële vergoeding en/of beleidsruimte en/of mogelijkheden voor bedrijfsontwikkeling. Dit kan zowel gaan over inrichtingsopgaven als over beheer- en onderhoudswerkzaamheden. Het Wetterskip hanteert hiermee een bredere omschrijving van groen blauwe diensten dan de landelijk gebruikelijke definitie, die zich beperkt tot diensten met een financiële vergoeding. Het gaat om het benutten van gezamenlijke kansen om waterschapstaken door maatschappelijke organisaties of particulieren te laten uitvoeren. Als mogelijke doelen van het waterschap die met groen blauwe diensten kunnen worden gerealiseerd worden genoemd: Waterberging, verbeteren van de ecologie, verbeteren van de waterkwaliteit, water conserveren, doelmatig waterbeheer en (natuurvriendelijk) onderhoud. Gemeenschappelijk landbouwbeleid en POP 3 In juni 2013 heeft de Europese Commissie een akkoord bereikt over het nieuwe Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) voor de periode Het beleid bestaat uit twee pijlers, te weten pijler 1 voor inkomenssteun en pijler 2 voor plattelandsontwikkeling (POP 3). Binnen pijler 2 krijgen alle lidstaten ruimte voor een eigen beleidsagenda en bepalen zij zelf de verdeling van het budget. In Nederland zijn de provincies hiermee aan de slag gegaan. Doel is een goede conditie voor het platteland met kwaliteit voor natuur en landbouw. Pijler 2 kan o.a. worden ingezet voor groen blauwe diensten en investeringen voor de Kaderrichtlijn Water en Waterbeheer 21 e eeuw. Daarnaast kan de uitvoering van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer worden versterkt door de inzet van POP 3 financiering. Het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer is opgesteld door LTO en heeft tot doel om enerzijds de nationale en regionale wateropgaven en anderzijds een economisch sterke en duurzame land- en tuinbouw hand in hand te realiseren. Een ander aspect uit het plattelandsbeleid in het GLB is het agrarisch natuurbeheer. Binnen het nieuwe GLB wordt collectief agrarisch natuurbeheer mogelijk gemaakt in het POP 3. Er is een nieuw stelsel van agrarisch natuurbeheer ontwikkeld waarmee een breed gedragen beweging in de streek op gang gebracht moet worden om maatschappelijke doelen (natuur, water, recreatie) effectiever te 2

5 Hoofdstuk: Actuele ontwikkelingen realiseren met een efficiënte aansluiting op de agrarische bedrijfsvoering. De kern van het stelsel is een collectieve benadering en het agrarisch natuurbeheer daar toepassen waar dit het meest kansrijk is. Een agrarisch collectief doet een gebiedsaanvraag bij de overheid. Agrariërs vragen dus niet meer individueel subsidie voor agrarisch natuurbeheer aan. Het agrarisch natuurbeheer wordt effectiever doordat het meer integraal wordt toegepast in gebieden waar biodiversiteitswinst is te verwachten. Het wordt efficiënter doordat aanvragen worden ingediend door professionele, agrarische collectieven. In 2015 wordt de vernieuwde regeling opengesteld. Intentie is dat de collectieven worden beschikt voordat het eerste beheerjaar in 2016 begint. Voor de tussenliggende periode blijft het huidige Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) van kracht. Momenteel wordt gewerkt aan de vraag hoe het beste concreet invulling kan worden gegeven aan de doelstellingen van het beleid en financiering van de uitvoering. Gebiedsopgaven en lopende discussies In het gebied rondom Oosterwolde spelen meer opgaven en discussies dan alleen de uitvoering van het watergebiedsplan. De gemeente Oosterwolde is gestart met het opstellen van een nieuw bestemmingsplan buitengebied, voor de Natura 2000 gebieden Fochteloërveen en Drents Friese Wold zijn beheerplannen opgesteld en de agrarische natuurvereniging Gagelvenne heeft een aantal projecten in voorbereiding en uitvoering. Eén van deze projecten is het gebiedsinrichtingsplan Gagelvenne, een project voor de opzet van een grondgebruikersbank in de omgeving van Oldeberkoop. Een grondgebruikersbank is een pool waarin verschillende grondgebruikers en/of -eigenaren grond inbrengen om hiermee flexibiliteit en mobiliteit in het grondgebruik te creëren om daarmee vooraf gestelde doelen te kunnen realiseren. Om te testen of deze grondgebruikersbank realistisch is, wordt een pilot met een innovatief karakter op het gebied van grondruil ontwikkeld. Afstemming met genoemde gebiedsopgaven en projecten en het maken van slimme combinaties is van belang om geen dingen dubbel te doen of ten koste van elkaar. Tevens kunnen de resultaten van het ene project ten goede komen van een andere. Ieder project, discussie of ontwikkeling kent echter wel zijn eigen organisatie en verantwoordelijkheden. Verkavelen voor groei Het afgelopen jaar hebben de LTO, Dienst Landelijk Gebied en Kadaster een aantal proefprojecten uitgevoerd met een nieuwe werkwijze voor herverkaveling. Deze werkwijze heeft de naam verkavelen voor groei gekregen. Verkavelen voor groei staat voor een nieuwe innovatieve gebiedsgerichte verkavelingsaanpak die die ondernemers en overheden ondersteunt om sneller en goedkoper te komen tot de optimale combinatie van een economisch rendabele landbouw en de inpassing van overheidsopgaven in het landelijk gebied. Verkavelen voor groei biedt de ondernemers in het gebied de mogelijkheid om zelf het ruilplan te maken waarbij verbetering van de verkaveling hand in hand kan gaan met de realisatie van andere doelen in het gebied. Bij het opstellen van het ruilplan wordt gebruik gemaakt van de nieuwste digitale faciliteiten. Dit vergroot de snelheid en de flexibiliteit van de processen en procedures. Zo wordt optimaal gebruik gemaakt van de kennis en creativiteit van de ondernemers en levert de gerealiseerde verbetering van de verkaveling jaarlijks aanzienlijke kostenbesparingen op. Verkavelen voor groei is modulair opgebouwd en kan worden aangepast aan en uitgebreid voor de problematiek die in het gebied aan de orde is. 3

6 Hoofdstuk: Beoogd resultaat van de pilot De provincie Fryslân heeft het gedachtengoed van verkavelen voor groei omarmd en heeft LTO gevraagd om met voorstellen voor projecten te komen. Het gebied Appelscha is hiervoor aangemeld. Natuurpact Het rijk en de provincie hebben recent via het natuurpact de afspraken bekend gemaakt over de hoofdlijnen van het nieuwe natuurbeleid. De provincies zijn nu geheel verantwoordelijk om samen met de maatschappelijke organisaties het natuurnetwerk te realiseren. Het natuurpact geeft de ambities op hoofdlijnen voor de ontwikkeling en beheer van de natuur in Nederland. De invulling en concretisering is een taak van de provincies. Nadrukkelijk wordt hierbij aangegeven dat alleen met steun van de bewoners en gebruikers van de gebieden en met ruimte voor maatwerk de natuurkwaliteit kan worden verhoogd en ontwikkeling en beheer adequaat kunnen worden georganiseerd. Het natuurpact zet in op maximale synergie tussen natuur- en watermaatregelen, o.a. door de periode waarin de opgaven vanuit het natuurpact gerealiseerd moeten worden aan te laten sluiten bij die van de Kaderrichtlijn Water (KRW). De provincies spannen zich in om de planologische begrenzing van het robuuste natuurnetwerk op 31 december 2013 afgerond te hebben. Inmiddels ligt de herbegrenzing van de Ecologische Hoofdstructuur in de ontwerp van de Verordening Romte Fryslân 2014 ter visie. 4. Beoogd resultaat van de pilot De pilot kent een aantal beoogde resultaten, te weten: 1. Concrete invulling geven aan de doelstellingen voor landbouw en water in de deelgebieden waar de pilot heeft gedraaid. Na afloop is duidelijk welke doelstellingen - zowel voor inrichting als beheer en onderhoud gerealiseerd gaan worden. In een projectplan voor de uitvoering is beschreven welke (obstakelvrije) maatregelen genomen gaan worden, wie de maatregelen realiseert, wat de kosten hiervoor zijn, hoe de financiering plaatsvindt en hoe de samenwerking tussen Wetterskip en grondeigenaren via de betreffende groen blauwe diensten er uit ziet. 2. De resultaten van de pilot bieden eveneens een basis om met de landbouw afspraken te maken over maatregelen die niet in het projectplan voor de uitvoering zijn opgenomen, maar wel onderdeel uitmaken van het watergebiedsplan. Deze maatregelen kunnen niet via groen blauwe diensten worden uitgevoerd en vragen dus andere, aanvullende afspraken. 3. In algemene zin inzicht krijgen in de doelstellingen en maatregelen die wel en niet via groen blauwe diensten kunnen worden gerealiseerd (nut en noodzaak). Het deltaplan agrarisch waterbeheer en de notitie werken met groen blauwe diensten geven beiden een lijst met mogelijke doelen en maatregelen die met groen blauwe diensten kunnen worden uitgevoerd. In de pilot zal blijken welke diensten eenvoudig te realiseren zijn en welke diensten niet of veel moeilijker tot stand komen. Van belang hierbij is om onderscheid te maken tussen diensten die niet tot stand komen omdat ze moeilijk zijn in te passen in de bedrijfsvoering of omdat de agrariër de meerwaarde er niet van inziet en diensten die niet tot stand komen vanwege belemmerende regelgeving, procedures of beleid 4

7 Hoofdstuk: Kansrijkdom deelgebieden 4. Organisatie van de uitvoering van groen blauwe diensten. In de pilot zal moeten blijken op welk schaalniveau de organisatie van groen blauwe diensten moet plaatsvinden om efficiënt en effectief te kunnen werken. Enerzijds moeten de lijntjes tussen vraag en aanbod zo kort mogelijk zijn, anderzijds kan het Wetterskip niet met elke ondernemer apart een contract afsluiten. Belangrijk is bij de ontwikkeling van de afspraken steeds het rendement in het oog te houden. Wat leveren de afspraken op (welke onderdelen worden wel en niet gerealiseerd), wat is de meerwaarde voor beide partijen en hoe worden de afspraken nageleefd. Afspraken over monitoring en verantwoording moeten deel uitmaken van de resultaten van de pilot. 5. Draaiboek en aanwijzingen voor het planvormingsproces en het draagvlak dat nodig is om te komen tot het opstellen van een gebiedsofferte. De ervaringen die zijn opgedaan in Appelscha en omgeving kunnen zo worden gebruikt bij het opstellen en uitvoeren van watergebiedsplannen in andere beheergebieden van het Wetterskip. 5. Kansrijkdom deelgebieden De wateropgaven en mogelijke maatregelen zijn in hoofdstuk 10 van het watergebiedsplan beschreven. In dit hoofdstuk wordt ingezoomd op drie deelgebieden, te weten Boven Tjonger, Grootdiep en Kleindiep / de Harken (zie kaart 1 op de volgende pagina). Per deelgebied wordt naast de urgentie van de maatregelen voor het Waterschap ook gekeken naar de urgentie van maatregelen voor de landbouw. Tevens wordt de complexiteit van de opgave ingeschat. Op basis van deze aspecten, gekoppeld aan de uitkomsten van de informatiebijeenkomsten voor de grondeigenaren, wordt per deelgebied een conclusie getrokken over de realisatiekans van de opgaven en aanpak die het meest effectief wordt ingeschat. De oppervlakte waarvoor het watergebiedsplan Appelscha is opgesteld is groter dan genoemde deelgebieden. Vooralsnog zijn deze deelgebieden gekozen omdat de eerste inschatting is dat hier de beste resultaten te behalen zijn. Als de aanpak en de resultaten succesvol zijn, kan deze ook in andere delen van het watergebiedsplan worden toegepast. 5

8 Hoofdstuk: Kansrijkdom deelgebieden Boven Tjonger Grootdiep Kleindiep / De Harken Kaart 1: Ligging van de deelgebieden (Bron: Watergebiedsplan Appelscha e.o.) 5.1 Deelgebied Boven Tjonger (ca ha) Het gebied is redelijk tot goed verkaveld (zie kaart 2), in de verkavelingsbarometer wordt een mogelijke kostenbesparing door verbeterde verkaveling berekend van ca. 100 tot 300 euro per ha per jaar. In het watergebiedsplan zijn verscheidene doelstellingen voor dit gebied genoemd waarvoor grond nodig is. Tevens is op een aantal plaatsen een mogelijke peilwijziging aan de orde en is er sprake van interactie tussen landbouw en natuur. Kaart 2: Uitsnede van de verkavelingsbarometer voor het deelgebied Boven Tjonger (Bron: 6

9 Hoofdstuk: Kansrijkdom deelgebieden Complexiteit Urgentie WF Urgentie landbouw Kansen benut Totaal Tijdens de informatieavond gaven de aanwezige landbouwers aan, graag met kaarten van het gebied te willen werken om doelstellingen en maatregelen snel concreet te kunnen maken. Ook de problematiek rondom de Haulerpolder wordt als urgent en belangrijk ervaren. De realisatiekans voor de verschillende doelstellingen neemt toe als het gebied integraal wordt benaderd (landbouw, water en natuur). Het instrument verkavelen voor groei biedt hiervoor goede mogelijkheden. Voordat hiermee gestart wordt zal beter duidelijk moeten zijn welke voordelen de landbouw in het gebied kan hebben bij een integrale aanpak via verkavelen voor groei. Het uitvoeren van een quick scan in combinatie met een gronddrukonderzoek kan duidelijkheid verschaffen. De complexiteit vraagt vervolgens om een goede voorbereiding en duidelijke randvoorwaarden. Het Wetterskip heeft een inschatting gemaakt van de urgentie, de complexiteit en de kansen die benut kunnen worden als het gaat om de realisatie van de watermaatregelen. Deze inschatting is in onderstaande tabel weergegeven. De urgentie voor de landbouw is pas definitief in te vullen als de resultaten van de quick scan bekend zijn. Nr Knelpunten Prioriteit (1=hoog, 2=middel, 3=laag 4 5b Boven-Tjonger vanaf begin Haulerpolder stroomopwaarts 1. De Boven-Tjonger moet intensief worden onderhouden voor de waterafvoer omdat de waterloop smal is. Hierdoor wordt de KRW-waterkwaliteit niet gehaald. 2. Haulerpolder: verdroging van natuur Boven-Tjonger vanaf Haulerpolder stroomafwaarts: De Boven-Tjonger moet intensief worden onderhouden voor de waterafvoer omdat de waterloop smal is. Hierdoor wordt de KRWwaterkwaliteit niet gehaald a Haulerpolder-noord: Langs noordzijde van de Haulerpolder is het te nat voor landbouw. Aangrenzend in de Haulerpolder is het te droog voor natuur Tiesingabosjes: verdroging van natuur De Pegge: verdroging van natuur Helomaweg: 500 m watergang is te smal en moet daardoor te intensief worden onderhouden 2 1/2 3 6/7 5.2 Deelgebied Grootdiep (ca ha) In dit goed verkavelde deelgebied gaat het om één doelstelling uit het watergebiedsplan, namelijk het verminderen van de intensiteit van het onderhoud van het Grootdiep om de waterkwaliteit te verbeteren voor de KRW. De waterloop is smal en moet intensief worden onderhouden om de waterafvoer te garanderen. 7

10 Hoofdstuk: Kansrijkdom deelgebieden Volgens de verkavelingsbarometer is de verkaveling in dit deelgebied goed en is er een kostenbesparing van maximaal 100 euro per ha per jaar te behalen door een verbeterde verkaveling (zie kaart 3). Kaart 3: Uitsnede van de verkavelingsbarometer voor het deelgebied Grootdiep (Bron: Deze analyse sluit niet geheel aan bij de beleving van de landbouwers in het gebied. Tijdens de informatieavond werd aangegeven dat er wellicht mogelijkheden zijn voor het verbeteren van de verkaveling. De urgentie vanuit de landbouw zal nader onderzocht moeten worden via een quick scan. Van belang hierin is na te gaan of er sprake is van over- en weergebruik met het gebied Boven Tjonger. In het deelgebied Grootdiep is sprake van wateroverlast uit de noordkant van de kern van Oosterwolde. De oplossing van deze problematiek is niet opgenomen in het watergebiedsplan Appelscha. In overleg met de gemeente zou onderzocht moet worden of dit in de uitwerking van dit deelgebied kan worden meegenomen. De opgaven in het deelgebied Grootdiep zijn minder complex dan in het deelgebied Boven Tjonger. Ook is de verkavelingsstructuur en de structuur van de bedrijven anders dan in Boven Tjonger. Samenvoegen met het deelgebied Boven Tjonger maakt het voor het dit deelgebied onnodig complex. 8

11 Hoofdstuk: Kansrijkdom deelgebieden Als de quick scan uitwijst dat er - meer of minder - verbeteringsmogelijkheden voor de landbouwkundige structuur zijn, wordt voorgesteld om in dit deelgebied samen met de grondeigenaren te zoeken naar locaties waar inundatiezones het beste kunnen worden gerealiseerd in combinatie met (kleinschalige) verbetering van de landbouwkundige structuur. Ook de vorm en het ruimtebeslag van de aan te leggen inundatiezones (geconcentreerd op een of meerdere (grotere) oppervlakte(n) of als lijnvormig element) moet onderdeel zijn van deze aanpak. Aankoop van compensatiegrond door het waterschap of inzet van BBL bezit kan dit proces gemakkelijker maken. Als de uitkomsten van de quick scan uitwijzen dat het rendement van de doelstellingen voor landbouw en water het rechtvaardigt dat er tijd en het geld aan het proces wordt besteed, wordt voorgesteld om voor dit deelgebied een apart project te maken. Via een snelle, eenvoudige en efficiënte aanpak met verkavelen voor groei of via gerichte inzet van een kavelruilcoördinator kan dan in korte tijd landbouwkundige structuurverbetering en realisatie van waterdoelen gezamenlijk op gaan. Als blijkt dat het te behalen landbouwkundig rendement van herverkaveling minimaal is en niet in verhouding staat tot de investering, zal het Wetterskip in gesprek gaan met de betreffende ondernemers om gezamenlijk na te gaan op welke manier groen blauwe diensten tot realisatie van doelstellingen kunnen leiden. De aanpak die ontwikkeld is door Staatsbosbeheer voor verbetering van de kleine natuurterreinen in Zuidoost Fryslân, kan eveneens worden ingezet voor deze problematiek. Het gaat dan om maatregelen waar iedereen mee uit de voeten kan en het liefst ook zelf beter van wordt, ingebed in de afspraken van de op te stellen gebiedsofferte. 5.3 Deelgebied Kleindiep / de Harken (ca ha) In het deelgebied de Harken zijn verschillende doelstellingen voor verbetering van het waterbeheer geformuleerd. Deze doelstellingen zijn zowel voor verbetering van de situatie van de landbouw als van de natuur. Daarnaast ligt er in het deelgebied Kleindiep de doelstelling voor het aanleggen van inundatiezones. De verkaveling in deze gebieden is volgens de verkavelingsbarometer variërend van kwaliteit en verbeteringsmogelijkheden (kaart 4). Dit maakt het aantrekkelijk om voor dit deelgebied een verkavelen voor groei aanpak voor te stellen met een integrale benadering van de geformuleerde doelstellingen. De geformuleerde doelstellingen zijn niet zodanig complex dat er een uitgebreide aanpak nodig is. Ook in dit deelgebied kan volstaan worden met een snelle, eenvoudige en efficiënte aanpak via verkavelen voor groei waarbij in korte tijd landbouwkundige structuurverbetering en realisatie van water- en natuurdoelen gezamenlijk op gaan. Een quick scan met gronddrukanalyse kan dit proces nog gerichter sturen. In onderstaande tabel is de inschatting van het Wetterskip voor de maatregelen in dit deelgebied aangegeven. Ook hier geldt dat een definitieve inschatting van de urgentie vanuit de landbouw pas kan worden gegeven als de resultaten van de quick scan beschikbaar zijn. 9

12 Hoofdstuk: Mogelijke partners complexiteit Urgentie WF urgentie landbouw kansen benut totaal Kaart 4: Uitsnede van de verkavelingsbarometer voor het deelgebied Kleindiep / De Harken (Bron: nr knelpunt Prioriteit (1=hoog, 2=middel, 3=laag) 11 Het Kleindiep moet intensief worden onderhouden voor de waterafvoer omdat de waterloop smal is. Hierdoor wordt de KRWwaterkwaliteit niet gehaald. 10b 10a De afwatering van het westelijk deel van de Harken is slecht. De watergang is smal en moet intensief worden onderhouden. Taluds zijn steil en instabiel b 10a De afwatering van het oostelijk deel van de Harken is slecht. De watergang is smal en moet intensief worden onderhouden. Taluds zijn steil en instabiel Mogelijke partners De landbouw is niet de enige grondgebruiker in het beheergebied Appelscha die te maken heeft met de uitvoering van het watergebiedsplan. Ook de terrein beherende organisatie Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer zijn hierbij betrokken. Er bestaat al een aanpak om de kwaliteit van kleine natuurterreinen te verbeteren. Deze aanpak is ontwikkeld door Staatsbosbeheer en is er op gericht om maatregelen in samenwerking tussen Staatsbosbeheer en omliggende eigenaren te ontwikkelen 10

13 Hoofdstuk: Stappenplan en uit te voeren. Kenmerkend voor de aanpak is dat er veel aandacht is voor de omgeving. Dit sluit aan bij de werkwijze die verkavelen voor groei nastreeft. Ook Natuurmonumenten heeft aangegeven samen te willen werken met de betrokken grondeigenaren om invulling te geven aan de doelstellingen voor de Haulerpolder. Met de agrarische natuurvereniging Gagelvenne zijn contacten gelegd hiervoor. Deze kunnen worden uitgebouwd voor de uitvoering van dit plan van aanpak. De provincie Fryslân is eigenaar van de BBL percelen in het gebied. Inzet van deze percelen in een aanpak om de landbouwkundige structuur te verbeteren vergroot de kans op succes. Daarnaast zet de provincie verkavelen voor groei in in gebieden waar grondgebonden doelstellingen gerealiseerd kunnen worden. De provincie faciliteert en financiert dergelijke projecten door de inzet van de Dienst Landelijk Gebied en het Kadaster. Afhankelijk van de uitwerking in de verschillende deelgebieden komen nog andere mogelijke partners in beeld. Gedacht kan worden aan de Gemeente Ooststellingerwerf en Private partijen. Private partijen kunnen een rol spelen in de financiering van faciliteiten die nodig zijn om het resultaat te kunnen bereiken. Denk daarbij aan de inzet van een grondpot, de afwaardering van grond- en gebouwen of de inzet van een kavelruilcoördinator. Concrete afspraken worden per deelgebied gemaakt, afhankelijk van de problematiek en de aanpak. 7. Stappenplan Om te kunnen starten met een pilot moeten eerst een aantal randvoorwaarden worden ingevuld en onduidelijkheden worden weggenomen. Deze worden beschreven in paragraaf 7.1. Vervolgens wordt per deelgebied een aanpak uitgewerkt. Dit is gedaan omdat de problematiek in de deelgebieden verschilt en om de ervaringen en reikwijdte van de pilot zo breed mogelijk te laten zijn. 7.1 Randvoorwaarden en onduidelijkheden Vertrouwen Het vertrouwen van de landbouwers in de samenwerking met het Wetterskip is nog erg beperkt. Dit is enerzijds het gevolg van de procedure die is gevolgd bij het opstellen van het watergebiedsplan en hangt anderzijds samen met onduidelijkheid die er is over het wel of niet op korte of langere termijn invullen/aanwijzen van een of meerdere ecologische verbindingszone langs de beken. In de bijeenkomst van 29 oktober hebben de aanwezigen nadrukkelijk aangegeven dat het onbespreekbaar is dat de uitvoering van het plan van aanpak leidt tot functieverandering op korte of langere termijn. Voordat gestart kan worden met de uitvoering van het plan van aanpak in de verschillende deelgebieden zullen Wetterskip en provincie hierover bindende uitspraken moeten doen. Groen blauwe diensten in de praktijk De landbouwers in het gebied hebben weinig inzicht in wat groen blauwe diensten concreet inhouden en wat het voordeel voor een ondernemer kan zijn om mee te doen. Op diverse plaatsen is al ervaring opgedaan met groen blauwe diensten, onder andere bij de pilot in Noordwest Groningen zijn. Voorgesteld wordt om, voordat in een deelgebied wordt gestart met een project, een excursie voor de betreffende ondernemers te organiseren naar collega-bedrijven 11

14 Hoofdstuk: Stappenplan die ervaring hebben met het maken van afspraken in het kader van groen blauwe diensten. Ook de eventuele samenwerking met Natuurmonumenten en/of Staatsbosbeheer is gebaat bij een vooraf duidelijk gedeeld beeld van de doelstellingen, randvoorwaarden en mogelijkheden. Gebiedscollectief Speciale aandacht is nodig voor de rol en de verantwoordelijkheid van het gebiedscollectief bij het opstellen en uitvoeren van een gebiedsofferte voor groen blauwe diensten. In het gebied rondom Appelscha is de agrarische natuurvereniging De Gagelvenne actief. Deze vereniging maakt onderdeel uit van het collectief ELAN. Onduidelijk is hoe de gebiedscollectieven in de toekomst worden georganiseerd, welke grootte ze hebben etc. Duidelijk is wel dat professionele ondersteuning nodig is en dat dit efficiënt moet gebeuren. Groen blauwe diensten moeten uiteindelijk leiden tot meer kosteneffectiviteit en inzicht, begrip en draagvlak voor het werk van het waterschap. Landbouwkundige verbeteringsmogelijkheden Via de verkavelingsbarometer van verkavelen voor groei is in de verschillende deelgebieden globaal na te gaan welke baten er kunnen zijn door landbouwkundige structuurverbetering. Voordat in een deelgebied gestart wordt met een project is het zinvol om een quick scan uit te voeren. Met deze resultaten kan worden beter voorspeld worden of het zinvol en realistisch is om de landbouwstructuur in een gebied te willen verbeteren. Het verbeteren van de landbouwstructuur wordt bereikt door huiskavelvergroting, het samenvoegen van veldkavels, afstandsverkorting en/of vormverbetering. Tevens kan een advies gegeven worden welke gebiedsgrenzen het beste voor een (deel)project gehanteerd kunnen worden. De quick scan kan worden aangevuld met een gronddrukanalyse. Hierin wordt het ruilproces nagebootst met behulp van modellen. Door het gebied op te delen in blokdelen (deelgebieden) wordt nagegaan hoeveel grond er door het ruilproces tussen de verschillende blokdelen wordt geruild. Hierdoor zal in het ene blokdeel meer grond terecht komen dan in een ander. Hoe meer grond in een blokdeel terecht komt, hoe hoger de gronddruk. De uitkomsten geven hiermee een indicatie van de mate van haalbaarheid van de doelen en de mate van complexheid die er is om de gestelde doelen te behalen. Voorgesteld wordt om een quick scan samen met een gronddrukanalyse te laten uitvoeren voor de genoemde deelgebieden van het watergebiedsplan (totaal ca ha) en aan de hand van de resultaten de - voorlopig definitieve - begrenzing van de deelgebieden te bepalen. Voldoende ruilgrond Voor de realisatie van de KRW doelen is in veel gevallen grond nodig. Als de maatregelen ten koste gaan van de effectief bruikbare landbouwgrond, zullen de agrariërs veelal compensatie willen hebben om niet in productie achteruit te gaan. Voldoende ruilgrond is in alle gevallen (ook bij rechtstreekse afspraken tussen grondeigenaren en Wetterskip) van belang als gestart wordt met de uitvoering van het plan van aanpak. Zo wordt het mogelijk om via ruiling of rechtstreekse aankoop/verkoop de compensatie te bieden. Ruilgrond kan op verschillende manieren worden verkregen, gefinancierd en vervreemd. De uitkomsten van de quick scan kunnen inzicht geven in de benodigde hoeveelheid ruilgrond en de locaties waar het beste grond verworven kan worden. 12

15 Hoofdstuk: Stappenplan 7.2 Algemeen stappenplan In onderstaand figuur is een stappenplan voor de gehele pilot weergegeven. Per deelgebied wordt bekeken welke onderdelen uit dit stappenplan aan de orde zijn. Stap 1, 2 en 3 worden voor alle deelgebieden in de pilot uitgevoerd, na stap 3 wordt bepaald welke vervolgstappen in een deelgebied de beste zijn, gezien de aard en omvang van de problematiek. 1. Quick scan en gronddrukanalyse 2. Excursie(s) met betrokkenen naar gebieden met ervaringen en voorbeelden 3. Alle betrokkenen bepalen samen de aanpak per deelgebied; Individuele gesprekken over wensen en ontwikkelingen 4a. Met individuele eigenaren worden afspraken gemaakt over realisatie groen blauwe diensten 4b. Gezamenlijk uitwerken doelstellingen, randvoorwaarden en ontwerpeisen 4c. Per deelgebied maken alle betrokkenen gezamenlijk een verkavelingsplan in combinatie met realisatie van groen blauwe doelstellingen 5. Afspraken vastleggen in groen blauwe diensten en (zo nodig) in notariële akten 6. Uitvoeren inrichting en beheer Figuur 1: Algemeen stappenplan voor de pilot watergebiedsplan Appelscha In stap 4c worden de kansen voor kavelruil bekeken en wordt nagegaan op welke schaal de verkaveling verbeterd kan worden. Afhankelijk van de complexiteit van de problematiek wordt gekozen voor een verkaveling op bescheiden schaal of een meer uitgebreid gezamenlijk verkavelingsplan. Bij een eenvoudige, beperkte opgave speelt een kavelruilcoördinator een belangrijke rol in de voorbereiding en bij het maken van de afspraken. Het gezamenlijk maken van het verkavelingsplan wordt begeleid met geautomatiseerde hulpmiddelen. Om de effectiviteit van de aanpak te vergroten kan gekozen worden voor het geautomatiseerd opstellen van een ruilplan. Hierbij worden vooraf de wensen digitaal geïnventariseerd en vinden de bijeenkomsten met de grondeigenaren plaats op basis van een ingeschetst ruilplan. De mogelijkheden voor landbouwkundige verbeteringen worden snel zichtbaar evenals de realisatiekansen van de waterdoelstellingen. Als er sprake is van een meer complexe opgave is een intensievere en uitgebreidere begeleiding van het maken van het ruilplan aan de orde. Het draaiboek van verkavelen voor groei kan worden ingezet, uitgewerkt en specifiek gemaakt voor het deelgebied dat aan de orde is. 13

16 Hoofdstuk: Stappenplan Het draaiboek van verkavelen voor groei kent een aantal stappen die elkaar in korte tijd opvolgen, te weten: - Massagefase: hierin worden de eigenaren geïnformeerd over het project - Startbijeenkomst - Werksessies waarin de grondeigenaren zelf een verkavelingsplan opstellen - Carrousel waarin gesproken wordt over taxaties, uit te voeren werken en eventuele knelpunten worden besproken en opgelost - Overeenkomst en kavelovergang In de volgende paragraaf is een inschatting gemaakt van de stappen die voor de verschillende deelgebieden aan de orde kunnen zijn. 7.3 Per deelgebied Deelgebied Boven Tjonger Zoals geconcludeerd in de analyse in hoofdstuk 5 is de problematiek in dit deelgebied complex. Op basis van de analyse wordt nu ingeschat dat na het afronden van de quick scan en de gronddrukanalyse zijn de volgende stappen kunnen worden genomen: Bespreken resultaten quick scan en gronddrukanalyse met de landbouwondernemers en mogelijke partners en gezamenlijk bepalen van de aanpak en begrenzing van het (verkavelings)gebied (stap 3 uit het algemeen stappenplan) Inventariseren wat de wensen van betrokken eigenaren zijn (o.a. ten aanzien van groen blauwe diensten) en welke ontwikkelingen ze zien in het gebied en voor hun bedrijf Bepalen benodigde ruilgrond en zo mogelijk ruilgrond aankopen in dit deelgebied Met aanliggende eigenaren en terreinbeheerder(s) uitwerken van doelstellingen, randvoorwaarden en ontwerpeisen voor de opgaven en de locaties in de Haulerpolder en voor de Tiesingabosjes en de Pegge (stap 4b van het algemeen stappenplan) Alle betrokkenen maken gezamenlijk een (verkavelings)plan voor verbetering van de landbouwkundige structuur en de realisatie van water- en natuurdoelen (stap 4c van het algemeen stappenplan). Voordat hiermee gestart wordt, wordt op basis van de resultaten van stap 4b bepaald of er sprake is van een opgave die vraagt om toepassing van het draaiboek van verkavelen voor groei. Uitvoering van maatregelen (stap 5) Start uitvoering groen blauwe diensten (stap 6) Uiteraard worden deze stappen pas definitief verder ingevuld en uitgewerkt na stap 3 als de benodigde gegevens beschikbaar zijn en alle betrokkenen akkoord zijn met deze aanpak. Ook is het denkbaar dat uit de inventarisatie van wensen en ontwikkelingen nieuwe projecten voortkomen of aangesloten kan worden bij andere lopende projecten (bijvoorbeeld van de agrarische natuurvereniging Gagelvenne) Deelgebied Grootdiep De inschatting is dat in dit deelgebied voor een snellere en minder uitgebreide aanpak kan worden gekozen. Afhankelijk van de resultaten van de quick scan wordt gekozen (stap 3) voor een individuele (stap 4a) of gezamenlijke (stap 4c) uitwerking van de afspraken over realisatie van groen blauwe diensten. Bij de keuze tussen stap 4a en 4c en de planning in de tijd, is van belang of 14

17 Hoofdstuk: Planning er sprake is van over- en weergebruik met het deelgebied Boven Tjonger. Als er over- en weergebruik is, is het efficiënt om in beide deelgebieden tegelijk stap 4c uit te voeren. Ook voor dit deelgebied geldt dat de stappen pas definitief ingevuld en uitgewerkt kunnen worden na stap 3 als de benodigde gegevens beschikbaar zijn en alle betrokkenen akkoord zijn met deze aanpak. Eveneens is het in dit deelgebied denkbaar dat uit de inventarisatie van wensen en ontwikkelingen nieuwe projecten voortkomen of aangesloten kan worden bij andere lopende projecten (bijvoorbeeld van de agrarische natuurvereniging Gagelvenne) Deelgebied Kleindiep / De Harken Ook in dit deelgebied wordt de begrenzing bepaald met de resultaten van de quick scan en de gronddrukanalyse. Ingeschat wordt dat daarna direct kan worden doorgegaan met stap 4c voor een beperkte opgave. Ook in dit deelgebied zal voldoende ruilgrond de realisatiekansen vergroten. Het stappenplan voor dit deelgebied ziet er (voorlopig) als volgt uit: Bespreken resultaten quick scan en gronddrukanalyse met de landbouwondernemers en gezamenlijk bepalen begrenzing verkavelingsgebied en bespreken vervolgaanpak, inclusief keuze voor geautomatiseerd of handmatig inventariseren en inschetsen van het ruilplan (stap 3 uit het algemene stappenplan). Inventariseren wat de wensen van betrokken eigenaren zijn (o.a. ten aanzien van groen blauwe diensten) en welke ontwikkelingen ze zien in het gebied en voor hun bedrijf Bepalen benodigde hoeveelheid ruilgrond en zo mogelijk aankopen in dit deelgebied Alle betrokkenen maken gezamenlijk een (verkavelings)plan voor verbetering van de landbouwkundige structuur en de realisatie van water- en natuurdoelen (stap 4c van het algemeen stappenplan). Uitvoering van maatregelen en start groen blauwe diensten Net als in de andere deelgebieden worden deze stappen pas definitief verder ingevuld en uitgewerkt na stap 3 als de benodigde gegevens beschikbaar zijn en alle betrokkenen akkoord zijn met deze aanpak. Ook is het denkbaar dat uit de inventarisatie van wensen en ontwikkelingen nieuwe projecten voortkomen of aangesloten kan worden bij andere lopende projecten (bijvoorbeeld van de agrarische natuurvereniging Gagelvenne). 8. Planning Op basis van het stappenplan is een planning opgesteld die in bijlage 1 is weergegeven. Deze planning is nog voorlopig, de planning per deelgebied kan pas gedetailleerder worden gemaakt als stap 3 is gedaan en bekend is voor welke aanpak gekozen wordt. De planning geeft aan dat de looptijd van de pilot 1,5 tot 2 jaar zal zijn. Dit past vooralsnog binnen de looptijd van 2 jaar die het Wetterskip voor ogen heeft. 15

18 Hoofdstuk: Organisatie 9. Organisatie De sleutel voor een succesvolle uitvoering van de pilot ligt in het gebied zelf. De betrokken grondeigenaren en gebruikers (inclusief de overheden en terreinbeheerders) zullen per deelgebied in gezamenlijkheid moeten komen tot een verkavelings- en/of inrichtingsplan, waarna een gebiedsofferte kan worden opgesteld. Dit vraagt tijd en deskundigheid die veelal niet direct bij de ondernemers beschikbaar is. De ABO en de Gagelvenne zijn direct betrokken bij het opstellen van dit plan van aanpak en hebben het plan goedgekeurd. Zij kunnen voor onderdelen als trekker/initiatiefnemer/opdrachtgever optreden. Ook kunnen ze als aanvrager voor (deel)subsidies optreden. In de uitvoering van de pilot zijn ze belangrijke partners, het is echter teveel gevraagd om deze organisaties projecttrekker voor de hele pilot en de uitvoering te laten zijn. Voorgesteld wordt dat het Wetterskip verantwoordelijk is voor het projectmanagement voor de gehele pilot. Dit betekent dat het Wetterskip een projectleider levert of aantrekt en de benodigde ondersteuning verzorgt of regelt (secretariaatswerkzaamheden, communicatie, ondersteuning op het gebied van financiën en subsidies en het leveren van GIS werkzaamheden en kaartmateriaal, eventuele inzet van derden zoals een kavelruilcoördinator of het Kadaster). Daarnaast zal het Wetterskip vanuit verschillende afdelingen inhoudelijke ondersteuning moeten bieden bij de uitvoering van de pilot (o.a. kennis over hydrologie en peilbeheer, beheer en onderhoud). De projectleider wordt bijgestaan door een stuurgroep waarin Wetterskip, ABO en terreinbeheerders vertegenwoordigd zijn. De leden van de stuurgroep zijn verantwoordelijk voor de inbreng en terugkoppeling vanuit hun eigen organisatie. In de stuurgroep wordt afgesproken welke organisatie voor welke onderdelen van de pilot als trekker/initiatiefnemer/opdrachtgever/aanvrager van (deel)subsidies optreedt. Per deelgebied wordt de projectleider ondersteund door vertegenwoordigers van de landbouw in al zijn facetten (ABO, Gagelvenne en niet georganiseerde landbouwers). Via deze vertegenwoordigers kan de inbreng van de landbouw goed georganiseerd plaatsvinden en kunnen signalen en voorstellen uit het gebied rechtstreeks bij de projectleiding worden ingebracht. Indien nodig wordt per deelgebied een (tijdelijke) werkgroep voor specifieke onderdelen gevormd waarin de benodigde kennis wordt samengebracht. Inhoudelijke bijdragen worden gevraagd vanuit de verschillende organisaties en via de vertegenwoordigers van de landbouw. Indien nodig dienen alle betrokken partijen via hun eigen besluitvormingslijnen te handelen. 16

19 Hoofdstuk: Zo ontstaan de volgende rollen binnen de projectorganisatie: Rol Taken Stuurgroep - is sparringpartner van de projectleider - beoordeelt of geleverde resultaten voldoen aan de afspraken - neemt beslissingen over voortgangsdocumenten - neemt beslissingen over de go no-go momenten aan het eind van elke fase - levert de financiële middelen (eigen middelen of bijdragen en/of subsidies van derden) - zorgt voor implementatie van de resultaten Wetterskip - verantwoordelijk voor projectmanagement van de pilot - levert of organiseert ondersteunende taken aan de projectleider - is opdrachtgever voor werkzaamheden door projectleider en door derden Projectleider - heeft de dagelijkse leiding van het project - is verantwoordelijk voor de inzet van mensen en middelen - doet de planning en verantwoording van het project. - heeft periodiek overleg met de regiegroep Leden stuurgroep - zorgen voor terugkoppeling en draagvlak binnen de eigen organisatie/achterban - zorgen voor draagvlak in de eigen organisatie - leveren inbreng en kennis vanuit eigen organisatie/achterban - zijn mede verantwoordelijk voor het resultaat van het project - leveren gevraagd en ongevraagd advies over alle aspecten van de pilot - zijn verantwoordelijk voor het inzichtelijk maken van de besluitvormingslijn en voor een goede besluitvorming binnen de eigen organisatie Secretariaat - Voorbereiden en verslaglegging van vergaderingen - Afhandelen en bewaken van gemaakte afspraken - Opstellen (financiële) voortgangsrapportages - Inhoudelijke ondersteuning van de projectleider en de vertegenwoordigers van de landbouw - Financiële administratie - Archivering Vertegenwoordigers van de landbouw - leveren inbreng vanuit eigen bedrijfsvoering en ervaring - adviseren over inzet ruilgrond - leveren gevraagd en ongevraagd advies over alle aspecten van de pilot - zijn intermediair tussen grondeigenaren bij het oplossen van vraagstukken voortvloeiend uit het (verkavelings)plan - zijn mede verantwoordelijk voor het resultaat van het project - zorgen voor terugkoppeling en draagvlak onder grondeigenaren en gebruikers - leggen inhoudelijke dwarsverbanden met andere landbouwkundige ontwikkelingen binnen het gebied 17

20 Hoofdstuk: Communicatie 10. Communicatie Communicatie is een belangrijk aspect bij de uitvoering van dit plan van aanpak. De communicatie wordt in gezamenlijk en in nauw overleg met de betrokken partijen uitgevoerd. De vertegenwoordigers van de landbouw hebben een centrale rol omdat zij een belangrijke plaats innemen in de contacten met de ondernemers. De communicatie binnen het project heeft als doel de belanghebbenden (grondeigenaren en gebruikers) mee te nemen in de uitvoering van het plan van aanpak. Ook andere belanghebbende partijen, zoals het bestuur van het Wetterskip wordt geïnformeerd over het proces, beslismomenten, besluitvorming, ed. Belangrijk aspect is dat de pilot voor het Watergebiedsplan een project van de landbouw voor de landbouw is en dat deze insteek gedurende het project gewaarborgd moet blijven. Voor de communicatie gelden de volgende uitgangspunten en randvoorwaarden: De communicatie met de betrokkenen (grondeigenaren en gebruikers) dient zorgvuldig te gebeuren. Hierin neemt de vertegenwoordiging van de landbouw het voortouw. Besluitvormingsmomenten en mijlpalen in de pilot worden zoveel mogelijk met de betrokkenen besproken. Via of nieuwsbrief worden betrokkenen op de hoogte gehouden van de voortgang en de resultaten van de pilot in het eigen deelgebied en in de andere deelgebieden. Als er formele besluitvormingsprocedures aan de orde zijn, wordt betrokkenen hierover geïnformeerd binnen de termijnen van de besluitvormingsprocedures; De verschillende partners in de pilot kunnen allemaal gebruik maken van de beschikbare communicatiemiddelen om voortgang, resultaten en knelpunten van het project te delen De interne communicatie binnen de betrokken organisaties (ABO, Gagelvenne, Wetterskip, terreinbeheerders) maakt geen deel uit van dit plan van aanpak. Dit is een verantwoordelijkheid van de leden van de stuurgroep. De projectleider kan eventueel ondersteuning hierbij bieden. De kosten voor communicatie zullen met name bestaan uit nieuwsbrieven, rapportages, kaartmateriaal, en internetberichten en zaalhuur. 11. Kosten en financiering De kosten van stap 1, 2 en 3 van het stappenplan kunnen redelijk nauwkeurig in beeld gebracht worden. De kosten voor de vervolgstappen zijn sterk afhankelijk van de werkwijze die gevolgd wordt. Voor stap 4 is een inschatting in uren gemaakt op basis van de voorlopige aannamen uit hoofdstuk 7.3. Deze inschatting is weergegeven in bijlage 2. De kosten voor de uitvoering van de maatregelen zijn niet opgenomen in deze kostenraming, die maken onderdeel uit het watergebiedsplan zoals dat is vastgesteld in het AB van het Wetterskip. 18

21 Hoofdstuk: Tot Slot Kosten Onderdeel Stap 1 t/m 3 uit het stappenplan Opdracht voor het uitvoeren van een quickscan en gronddrukanalyse Geraamde kosten Toelichting Per gebied van max ha bedragen de kosten ca euro. Boven Tjonger en Grootdiep vormen 1 gebied, evenals Kleindiep / De Harken Begeleiden van de opdracht door de ABO bijeenkomsten voor opdrachtverlening, voortgang en bespreken resultaten Contacten met betrokken boeren en betrokkenheid bij inventarisatie wensen en ontwikkelingen Excursie(s) excursies, busvervoer, eventuele vergoedingen Inzet projectleider voor ondersteunen ABO, 160 uur 4 maanden, 10 uur per week organisatie en algemene randvoorwaarden Secretariaatswerkzaamheden 40 uur 4 maanden, 2,5 uur per week Bespreken van de resultaten in de drie deelgebieden Individuele gesprekken over wensen en ontwikkelingen Zaalhuur, kaartmateriaal, overige materialen Opstellen van vragenlijst, gesprekken (20 per deelgebied) en verwerken resultaten Financiering In onderstaande tabel is per hoofdonderwerp uit de kostenraming aangegeven aan welke financieringsmogelijkheden dan wel partijen voor financiering gedacht kan worden. Hoofdonderwerp uit de kostenraming Stap 1 t/m 3 uit het stappenplan Ruilgrond Stap 4a uit het stappenplan Stap 4b uit het stappenplan Stap 4c uit het stappenplan Mogelijk financierende partij of financieringsmogelijkheid Wetterskip, provincie POP, verkavelen voor groei Provincie, Wetterskip, private partij POP, verkavelen voor groei Wetterskip KRW Provincie, Wetterskip, individuele eigenaren, private partijen KRW, POP, ILG Wetterskip, individuele eigenaren, private partijen POP, verkavelen voor groei 12. Tot Slot Het starten van deze pilot betekent dat er nieuwe werkwijzen worden uitgeprobeerd en dat de betrokken partijen andere verantwoordelijkheden gaan dragen. Deze pilot start in een speelveld dat volop in beweging is. Dit vraagt van alle betrokkenen flexibiliteit, korte lijnen, open communicatie en voortdurende alertheid op de kwaliteit van het proces en inhoud. 19

22 Hoofdstuk: Tot Slot Garanties op een goede afloop kunnen niet gegeven worden. Het resultaat zal altijd geëvalueerd moeten worden om waardevol te kunnen zijn voor toekomstige, vergelijkbare vraagstukken en verantwoording af te kunnen leggen voor de inzet van menskracht en middelen. De regiegroep heeft hierin een belangrijke taak, de projectleider faciliteert. Als betrokken partners het plan van aanpak tot de beoogde resultaten kunnen brengen, dan ontstaat een waardevolle, duurzame en gelijkwaardige samenwerking tussen het Wetterskip, terreinbeheerders en de ondernemers in het gebied en een uitgebreid draaiboek waarmee watergebiedsplannen in andere delen van Fryslân eveneens tot uitvoering gebracht kunnen worden. Veel aandacht bij de uitvoering van deze pilot watergebiedsplan Appelscha moet uitgaan naar een zorgvuldige afstemming met het gebiedsinrichtingsplan Gagelvenne. ABO en Gagelvenne hebben hierin een actieve, gezamenlijke verantwoordelijkheid. Maar ook de beoogde partners in beide projecten kunnen hieraan een bijdrage leveren door mee te denken over de kansen en mogelijkheden die beide projecten bieden om elkaar te versterken. Zo kan een vitale, ontwikkelingsgerichte landbouw ontstaan met oog voor maatschappelijke opgaven. Dit plan van aanpak is opgesteld door de Agrarische Belangenbehartigingsorganisatie Ooststellingerwerf (ABO), ondersteund door Pyxis projekt- en procesmanagement Vanuit de ABO waren betrokken: Bert Noordenburg, Grytsje van der Sluis, Martin de Boer en Paul Sinnige De tekst is samengesteld door Karen Beukema van Pyxis projekt- en procesmanagement ( 20