Bijlage 1 bij besluit DRZ/07/1211/MT/SM, d.d PROEF MET MOSSELZAADINVANGINSTALLATIES IN DE WADDENZEE INHOUDELIJKE OVERWEGINGEN

Transcriptie

1 Directie Regionale Zaken uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum DRZ/07/1211/MT/SM - onderwerp doorkiesnummer bijlagen Bijlage 1 bij besluit DRZ/07/1211/MT/SM, d.d PROEF MET MOSSELZAADINVANGINSTALLATIES IN DE WADDENZEE INHOUDELIJKE OVERWEGINGEN

2 - DRZ/07/1211/MT/SM 2 De aanvraag De aanvrager verzoekt om een vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet 1998 (hierna: Nb-wet 1998) voor het plaatsen en onderhouden van mosselzaadinvanginstallaties (hierna MZI s) in de Waddenzee (Malzwin). Het betreft het plaatsen van 81 lijnen bestaande uit drijverlichamen van 115 m lengte met daaraan elk een net van 100 m. Het belang van de aanvrager ligt met name in het voorzien in het structurele tekort aan mosselzaad voor de (eigen) kweekbedrijven. De vergunning op basis van de Nb-wet 1998 wordt aangevraagd met een beoogde looptijd tot 1 januari Constructie De off-bottom installatie die bij deze proef gebruikt zal worden bestaat uit drijflichamen, verankering en substraat (netwerk) waaraan de larven zich kunnen hechten. Als drijverlichamen fungeren zwarte buizen van polyethyleen met een doorsnede van ca. 35 cm. en een lengte van 115 m. Het substraaat (netwerk) bestaat uit nylon dat beperkt rekbaar is. Het netwerk is UV bestendig en niet geïmpregneerd met een anti-fouling. De maaswijdte bedraagt 4 cm. Het substraat wordt door middel van een sleeve aan de drijfbuis bevestigd. Het netwerk is voorzien van een bovenpees en een onderpees. Aan beide einden van het netwerk is een zogenaamde verticale eindpees (RVS) aangebracht. De eindpees loopt tussen de drijver en bovenpees. Het net is 3 m. breed en 100 m. lang. De onderpees en bovenpees zijn doormiddel van ringsluitingen aan de ankerketting verbonden. De installatie moet zo stabiel mogelijk in het water liggen en niet los raken. Daartoe worden de in de aquacultuur gebruikelijke penankers gebruikt. De gebruikte ankers zijn holle buizen met een diameter van ca. 27 cm., voorzien van vier vleugels, die ongeveer 2,5 meter de grond in gaan. Alleen de ankerplaat aan de bovenzijde van de buis steekt boven de grond uit. Door deze verankering in de bodem kan het anker zeer grote laterale trekkrachten weerstaan. Aan de ankerplaat is de ankerketting bevestigd met daaraan de boven- en onderpees van het netwerk. De ankers worden rechtstandig in de bodem gedrukt. Daarbij wordt geen waterstraal gebruikt. Ook het uithalen gebeurt rechtstandig door het anker op te trekken, zonder gebruik van een waterstraal. Lokalisering en oppervlakte De aanvrager geeft aan toestemming te hebben van Rijkswaterstaat om 81 lijnen uit te zetten. De drijvers met elk een lengte van 115 m. worden op zee in elkaars verlengde en parallel aan elkaar geplaatst, met een onderlinge afstand voldoende om een vaartuig met oogstmachine er tussendoor te laten varen. Voor het plaatsen van de MZI s is de volgende locatie beoogd in het Malzwin: Coördinaten NB Coördinaten OL Wrak Stier TNO-PD-ZW TNO-PD-ZO TNO-PD-N

3 - DRZ/07/1211/MT/SM 3 Hemelsbreed ligt de MZI op circa 3000 m. van Texel, 2800 m. van Den Helder en 1700 m. van het natuurgebied Balgzand. Het vak is 1250 m. lang (oost-west) en 400 m. breed (noord-zuid). Het oppervlakte is circa 50 ha. Werkzaamheden De lijnen worden begin april geplaatst en eind november verwijderd. Het plaatsen neemt ca. 2 weken in beslag, waarbij ongeveer 4 uur per dag op de locatie wordt gewerkt. Het verwijderen van de installatie kost ongeveer evenveel tijd. De vergunning op basis van de Wet beheer rijkswaterstaatswerken (hierna: Wbr) schrijft voor dat de lijnen en de ankers in het stormseizoen (1 november - 1 maart) verwijderd dienen te worden. De lijnen overwinteren in de haven van Den Oever. Het netwerk wordt daarvoor om de drijvers gerold. De werkzaamheden worden uitgevoerd met behulp van het vaartuig YE 198. Met ingang van het seizoen 2007 zal een speciaal aquacultuur/mzi-schip worden ingezet. Het streven is om 4 (deel)oogsten per jaar te halen. Het oogsten kost ongeveer 1 week tijd (bij het maximale aantal lijnen). Er kunnen 2 lijnen per uur worden geoogst. Het buitenste mosselzaad wordt 3-4 maal per jaar met een speciaal ontwikkelde oogstmachine van het netwerk geborsteld en in het ruim van een schip gepompt. De verwachting is om jaarlijks kg mosselzaad per m² netwerk te kunnen oogsten. Uit eerdere ervaringen blijkt dat dit haalbaar is. Tussendoor worden de lijnen tenminste wekelijks gecontroleerd op onvolkomenheden en op de juiste verankering. De ervaring van de afgelopen jaren leert dat er niet of nauwelijks onderhoud nodig is. Wettelijk kader Beschermde natuurmonumenten Artikel 60, lid 1 en lid 2, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat besluiten welke genomen zijn op basis van de Nb-wet 67 (waaronder o.a. het besluit tot aanwijzing van het natuurmonument Waddenzee ) gelden als besluiten welke genomen zijn op basis van artikel 10 van de Nb-wet 1998 (besluiten ter aanwijzing van beschermde natuurmonumenten). Artikel 10, lid 1, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat de minister van LNV bij besluit een natuurmonument kan aanwijzen als beschermd natuurmonument. Artikel 10a, lid 1, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat de minister van LNV gebieden aanwijst ter uitvoering van de Vogel- en Habitatrichtlijn. Lid 3 van dit artikel stelt dat de instandhoudingsdoelstelling van deze gebieden mede betrekking kan hebben op doelstellingen ten aanzien van het behoud, het herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon of de natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied, anders dan vereist ingevolge de Vogel- en Habitatrichtlijn. Artikel 15a, lid 2, van de Nb-wet 1998 stelt dat een besluit houdende aanwijzing van een natuurmonument als beschermd natuurmonument onder de Nb-wet 1998 vervalt met ingang van het tijdstip waarop doch slechts voorzover dat beschermd natuurmonument deel uitmaakt van een Natura 2000-gebied. Natura 2000-gebieden Artikel 19d, lid 1, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat het verboden is zonder vergunning, of in strijd met aan een dergelijke vergunning verbonden voorschriften of beperkingen, projecten of andere handelingen te realiseren c.q. te verrichten die, gelet op de instandhoudingsdoelstelling, de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van soorten in een Natura 2000-gebied kunnen verslechteren of een verstorend effect kunnen

4 - DRZ/07/1211/MT/SM 4 hebben op de soorten waarvoor het gebied is aangewezen. Zodanige projecten of andere handelingen zijn in ieder geval projecten of handelingen die de natuurlijke kenmerken van het desbetreffende gebied kunnen aantasten. Artikel 19e, sub a en sub b, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat GS c.q. de minister van LNV bij het verlenen van een vergunning op basis van artikel 19d, lid 1, van de Nb-wet 1998 rekening houden met: - de gevolgen die een project of andere handeling, waarop de vergunningaanvraag betrekking heeft, gelet op de instandhoudingsdoelstelling kan hebben voor een op grond van artikel 10a, lid 1, van de Nb-wet 1998 aangewezen gebied of het gebied waarvan de aanwijzing als zodanig in overweging is genomen als bedoeld in artikel 12, lid 3, van de Nb-wet 1998 en - met een op grond van artikel 19a of artikel 19b, van de Nb-wet 1998, vastgesteld beheersplan. Vergunningplicht De Waddenzee is een gebied welke krachtens de richtlijn inzake het behoud van de Vogelstand (79/409/EEG) door de staatssecretaris van Landbouw is aangewezen als Natura 2000-gebied. Het gebied is voorts bij de Europese Commissie aangemeld als Natura gebied. Op 19 mei 2003 heeft Nederland de Europese Commissie een lijst van 141 van deze Habitatrichtlijngebieden aangeboden. Op 8 december 2004 heeft de Europese Commissie bekend gemaakt dat zij deze lijst heeft vastgesteld. De Waddenzee is onder de Nb-wet 67 in 1981 en 1993 aangewezen als staatsnatuurmonument. Ik stel vast dat de voorgenomen proef in potentie de natuurlijke kenmerken van het beschermde gebied Waddenzee zou kunnen aantasten. Derhalve ben ik van mening dat deze proef als vergunningplichtig onder de Nb-wet 1998 moet worden aangemerkt. Beleid Algemene Handreiking Natuurbeschermingswet 1998 (hierna: de Handreiking) In de Handreiking wordt het volgende gesteld: Als (een deel van) een bestaand beschermd natuurmonument en een Natura 2000-gebied samenvallen, gaan de bestaande, voor het natuurmonument geldende doelstellingen over de bescherming van natuurschoon en natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied over naar het nieuwe Natura 2000-gebied. De status van beschermd natuurmonument komt te vervallen voor het gedeelte van het beschermd natuurmonument dat deel uitmaakt van een Natura 2000-gebied. Wanneer dat gebeurt heeft de instandhoudingsdoelstelling voor dat gedeelte van het Natura gebied mede betrekking op de doelstellingen voor het behoud, herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon of de natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied, zoals bepaald in het vervallen besluit van het beschermde natuurmonument (artikel 15a, lid 3, Nb-wet 1998). In dat verband kan opgemerkt worden dat het Natura 2000-gebied Waddenzee het gehele voormalige staatsnatuurmonument Waddenzee omvat. Omwille van inzicht in de wezenlijke kenmerken en waarden waarvoor dit natuurmonument is aangewezen (deze waarden maken immers sinds de inwerkingtreding van de Nb-wet 1998 deel uit van het Natura 2000-gebied Waddenzee ) worden deze in appendix van deze bijlage weergegeven en inhoudelijk meegenomen in de passende beoordeling.

5 - DRZ/07/1211/MT/SM 5 Beleidsbesluit Schelpdiervisserij In het Beleidsbesluit Schelpdiervisserij Kustwateren is het beleid voor de schelpdiervisserij in de periode neergelegd. Bij besluit van 1 oktober 2004 is daaropvolgend het Beleidsbesluit Schelpdiervisserij : Ruimte voor een zilte oogst vastgesteld. In dit beleidsbesluit is m.b.t. MZI s het volgende bepaald: [..] Alternatieve mosselzaadbronnen kunnen leiden tot een verdere reductie van de vrije mosselzaadvisserij (planet) met behoud van een economisch rendabele visserijtak. Alternatieve bronnen voor mosselzaad kunnen een belangrijke aanvulling vormen op het soms schaarse mosselzaad en bijdragen aan meer continuïteit in de aanvoer. Welke mogelijkheden deze alternatieve bronnen daadwerkelijk bieden kan slechts blijken uit de ontwikkelingen in de praktijk. In het kader van het Innovatieplatform Aquacultuur is reeds een aantal aanvragen voor experimenten gedaan. Voor de aangevraagde experimenten, die kunnen voorzien in nog niet onderzochte lacunes in kennis wil het kabinet ruimte bieden. De experimenten moeten de potenties van de MZI's duidelijk maken en de ecologische en landschappelijke effecten in beeld brengen. Op basis van de uitkomst van het onderzoek zal het kabinet in 2007 besluiten of en onder welke voorwaarden in de Nederlandse kustwateren en/of de Noordzee ruimte gereserveerd kan worden voor commerciële toepassing van de MZI's. Als in 2008 blijkt dat deze vorm van mosselzaadwinning succesvol is dan zal de mosselsector een streefwaarde voor de productie van mosselzaad voor het jaar 2020 worden opgelegd. Het uiteindelijke doel is om de mosselsector minder afhankelijk te maken van de natuurlijke dynamiek en om de vrije mosselzaadvisserij in het waddensysteem terug te dringen. [ ] [..] Bij de plaatsing van MZI s en mosselhangcultures komen andere dan bestandsbelangen (garnalenvisserij, natuur, scheepvaart en landschappelijk schoon) in het geding. Voor deze activiteiten dient een helder afwegingskader te worden ontwikkeld. Daarbij wordt met name gedacht aan landschappelijke en ruimtelijke inpassing. Een goede landschappelijke inpassing moet worden gerealiseerd, ook bij bestaande locaties. [..] PKB Derde Nota Waddenzee In de PKB Waddenzee is aangegeven dat de mosselcultuur in staat wordt gesteld om op experimentele schaal en onder begeleiding van onderzoek diverse innovatieve plannen in de praktijk te brengen die bijdragen aan de winning van mosselzaad vanuit alternatieve bronnen, of winning die plaatsvindt met alternatieve winningmethoden: Dit betreft onder meer plannen met betrekking tot het invangen van mosselzaad aan verankerde netten, touwen en palen. Als na onderzoek blijkt dat deze vorm van zaadwinning ecologische en economische voordelen biedt ten opzichte van de traditionele mosselzaadvisserij, dan is opschaling naar toepassing op een commerciële schaal mogelijk. Daarbij dient rekening te worden gehouden met andere vormen van menselijk medegebruik, zoals scheepvaart, recreatie en andere visserij, en met behoud van het unieke landschap. Beheersplan Waddenzee en Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzee In het Beheersplan Waddenzee wordt gesteld dat er zo efficiënt mogelijk gebruik gemaakt dient te worden van mosselzaad. Hierbij zal prioriteit worden gelegd bij onderzoek naar zaai-, vangst- en transporttechnieken. Onderzoek hiertoe zal door de sector moeten worden geïnitieerd. Ook in het Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzeegebied wordt aangedrongen op het doen van onderzoek naar de mogelijke toepassing van minder schadelijke vangsttechnieken en de verbetering van zaai- en transportmethoden. Nota Ruimte In zijn algemeenheid is het ruimtelijk beleid voor de VHR-, NB-wet- en EHS- gebieden gericht op het behoud, herstel en de ontwikkeling van de wezenlijke kenmerken en waarden van een gebied. De bescherming van de wezenlijke kenmerken en waarden vindt

6 - DRZ/07/1211/MT/SM 6 plaats door toepassing van een specifiek afwegingskader, het zogenoemde «nee, tenzij»- regime. Aangezien het afwegingskader van de Nota Ruimte - voor zover in het onderhavige geval van belang - het afwegingskader van de Habitatrichtlijn volgt, is in het onderhavige geval met het doorlopen van het afwegingskader zoals opgenomen in artikel 19f, lid 1, van de Nb-wet 1998 materieel aan de vereisten van het afwegingskader het gewijzigde kabinetsstandpunt Nota Ruimte voldaan. Passende beoordeling Beheersplan In casu kan vastgesteld worden dat ten aanzien van de voorgenomen proef, op het moment van besluitvorming, geen beletsel voortvloeit uit enig beheersplan o.b.v. de Nbwet Geen beheer, nieuw project De voorgenomen proef vormt een project welke geen direct verband heeft met of nodig is voor het beheer van de betrokken beschermde gebieden. De proef is voorts nog niet eerder in exact dezelfde vorm beoordeeld in het kader van de Nb-wet Mogelijk significante gevolgen Uit artikel 19f, lid 1, van de Nb-wet 1998 volgt dat voor nieuwe projecten of andere handelingen die niet direct verband houden met of nodig zijn voor het beheer van een Natura 2000-gebied, maar die afzonderlijk of in combinatie met andere projecten of handelingen significante gevolgen kunnen hebben voor het desbetreffende gebied, de initiatiefnemer een passende beoordeling opstelt. Artikel 19g, lid 1, van de Nb-wet 1998 stelt dat een vergunning slechts verleend kan worden indien het bevoegd gezag zich ervan verzekerd heeft dat de natuurlijke kenmerken van het desbetreffende gebied niet aangetast zullen worden. Het Europese Hof van Justitie heeft in haar uitspraak van 7 september 2004 aangegeven dat een passende beoordeling slechts dan achterwege kan worden gelaten indien op grond van objectieve gegevens kan worden uitgesloten dat in casu de proef afzonderlijk of in combinatie met andere plannen of projecten significante gevolgen kan hebben voor het betrokken gebied. In casu kunnen dergelijke gevolgen, naar mijn mening, niet bij voorbaat uitgesloten worden. Derhalve concludeer ik dat een passende beoordeling conform artikel 19f van de Nb-wet 1998 vereist is. Een passende beoordeling houdt in dat op basis van de beste wetenschappelijke kennis ter zaken, alle aspecten van een plan of project die op zichzelf of in combinatie met andere plannen of projecten de instandhoudingsdoelstellingen in gevaar kunnen brengen geïnventariseerd moeten worden. U heeft een passende beoordeling bij uw aanvraag gevoegd. Deze beoordeling is opgesteld door en (hierna: de opstellers van de passende beoordeling). Natura 2000-gebied Waddenzee Het Habitatrichtlijngebied Waddenzee kwalificeert zich vanwege het voorkomen van de hieronder opgesomde habitattypen en habitatsoorten.

7 - DRZ/07/1211/MT/SM Permanent met zeewater van geringe diepte overstroomde zandbanken 1130 Estuaria 1140 Bij eb droogvallende slikwadden en zandplaten 1310 Eenjarige pioniervegetaties van slik- en zandgebieden met Zeekraal en andere zoutminnende planten 1320 Schorren met slijkgrasvegetatie 1330 Atlantische schorren met kweldergrasvegetatie 2110 Embryonale wandelende duinen 2120 Wandelende duinen op de strandwal met Helm (zgn. witte duinen ) 2130 Vastgelegde kustduinen met kruidvegetatie (zgn. grijze duinen ) 1095 Zeeprik 1099 Rivierprik 1103 Fint 1364 Grijze Zeehond 1365 Gewone Zeehond Het Vogelrichtlijngebied Waddenzee kwalificeert zich onder de Vogelrichtlijn vanwege het voorkomen van hieronder opgesomde vogelsoorten. Aalscholver Groenpootruiter Noordse Stern Wulp Baardmannetje Grote Stern Rotgans Zilvermeeuw Blauwe Kiekendief Kanoetstrandloper Rosse Grutto Zilverplevier Bonte Strandloper Kleine Mantelmeeuw Scholekster Zwarte Ruiter Brandgans Kluut Stormmeeuw Zwarte Stern Brilduiker Kokmeeuw Toppereend Dwergstern Lepelaar Tureluur Eidereend Middelste Zaagbek Visdief De wezenlijke kenmerken en waarden van het voormalige staatsnatuurmonument Waddenzee zijn door mij in de appendix van dit besluit weergegeven. Aangezien het Natura 2000-gebied Waddenzee het voormalige staatsnatuurmonument Waddenzee volledig omsluit, ben ik van mening dat voor wat betreft de effectbeoordeling in relatie tot het natuurmonument Waddenzee integraal verwezen kan worden naar de, ten aanzien van het Natura 2000-gebied Waddenzee, uitgevoerde Passende Beoordeling en mijn beoordeling hiervan. Dit kan mede vanwege het gegeven dat de wezenlijke kenmerken van het natuurmonument in de beide aanwijzingsbesluiten ruim geformuleerd zijn en een breed scala aan diverse natuurwaarden betreffen. Aanvullend zullen binnen mijn beoordeling, een aantal kenmerkende ( natuurmonument-eigen ) waarden, te weten rust en landschappelijke aspecten, als additionele elementen beoordeeld worden. In het onderstaande volgt mijn beoordeling van de bij de aanvraag gevoegde effectenanalyse en conclusies. Vogels Bij het uitvoeren van de proef zijn er mogelijk effecten te verwachten op de vogelsoorten welke duikend hun voedsel bemachtigen: de eidereend, de brilduiker, de middelste zaagbek, het nonnetje, de toppereend en de visdief. Een mogelijk effect ligt in het verstrikt raken en verdrinken in de netten van vogelsoorten welke al duikend hun voedsel bemachtigen. In de afgelopen jaren is niet gebleken dat (duikende) vogels en/of zeezoogdieren in reeds aanwezige netten van MZI s verdrinken. De ervaring leert dat duikeenden snel wennen aan de aanwezigheid van objecten zoals de MZI. Bovendien groeit het nylon net, met een maaswijdte van 4 cm., snel dicht met mosselzaad. Volgens de opstellers van de passende beoordeling heeft de MZI zelfs een

8 - DRZ/07/1211/MT/SM 8 positieve invloed op de voedselvoorziening en rustbehoeften van vogels. De MZI s zijn een voedselbron voor vogelsoorten die mosselen als voedselbron gebruiken, zoals (eider)eenden. De aanvrager heeft in de afgelopen jaren geconstateerd dat duizenden eenden foerageren op de mosselen aan de MZI. De drijvers worden door meerdere vogels gebruikt als rustplaats of om vanaf te vissen. In de nabijheid van de MZI zijn diverse vogels aangetroffen, zoals de stern, allerlei soorten meeuwen, de strandplevier, eenden en de aalscholver. De vogels bleven tijdens de werkzaamheden aanwezig op de MZI. Verschillende soorten meeuwen en sterns bleven binnen een afstand van 30 m. zitten. Andere soorten houden meer afstand, maar laten zich niet verjagen. Tijdens de werkzaamheden vliegen de vogels op om even verder opnieuw op de MZI plaats te nemen. Volgens de opstellers van de passende beoordeling zijn er geen argumenten aanwezig op basis waarvan geconcludeerd zou moeten worden dat uitvoering van het onderhavige experiment in de voorgestelde vorm een aantasting van de natuurlijke kenmerken van het betrokken gebied in termen van de relevante beschermde vogelsoorten, zal betekenen. Desondanks zal ik in dat verband een voorschrift aan de gevraagde vergunning verbinden in termen van monitoring op eventuele verdrinkings- en verstrikkingsslachtoffers. Bodemflora en fauna MZI s kunnen door de productie van faeces en pseudofaeces een eventuele ophoping van de bodem veroorzaken, invloed hebben op het slibgehalte van de bodem onder de MZI s en de soortensamenstelling van de bodem beïnvloeden. Om mogelijke effecten van een MZI op de bodemstructuur te onderzoeken zijn er in 2005 monsters genomen voor de installatie (week 12), gedurende het seizoen (week 35) en na de verwijdering (week 4) van de installatie. Door de sedimentatie van faeces en pseudo faeces kan, zoals gesteld, het slibgehalte onder de MZI toenemen. Dit werd in voorgaande jaren echter niet waargenomen. Op de gekozen locatie is een dermate sterke getijstroming aanwezig, dat geen ophoping van (pseudo)faeces kan plaatsvinden. Effecten van sedimentatie op de wadbodem blijven daardoor uit. Gezien de gekozen, in de aquacultuur algemeen gebruikte, verankering en de wijze van plaatsen, is van eventuele meetbare schadelijke effecten op de structuur en samenstelling van de wadbodem, alsmede op de hierin aanwezige bodemfauna en kreeftachtigen, behorende tot de wezenlijke kenmerken en waarden van de Waddenzee, geen sprake. Het door de ankers beroerd oppervlak van de wadbodem is in totaal 5,4 m² (op een totaal van km²). De gaten die de ankers bij het eruit halen achter laten, lopen als gevolg van de dynamiek ter plaatse binnen enkele minuten weer vol. Volgens de aanvrager zijn er resumerend geen argumenten aanwezig op basis waarvan geconcludeerd zou moeten worden dat de uitvoering van het onderhavige experiment in de voorgestelde vorm een aantasting van de natuurlijke kenmerken van het betrokken gebied in termen van de relevante beschermde bodemflora en fauna, zal betekenen. De effecten van ophoping van faeces en pseudo-faeces worden ook meegenomen in het kader van het PRODUS-onderzoek.

9 - DRZ/07/1211/MT/SM 9 Zeehonden Een mogelijk effect van deze proef ligt in het verdrinken van zeehonden in de MZI. Het gebruikte net heeft echter een maaswijdte van 4 cm en is met de stroming mee verbonden aan de drijvers. Volgens de aanvrager is het daarom onmogelijk dat zeehonden in de netten verstrikt kunnen raken. In voorgaande jaren zijn geen vogels en zeehonden in de netten verstrikt geraakt en/of verdronken. TNO is sinds 2000 betrokken geweest bij diverse (andere) MZI-projecten. Ook daarbij zijn nooit verstikkingen of verdrinkingen van vogels of zeehonden waargenomen. Binnen 1500 meter van de onderhavige proef zijn geen ligplaatsen van zeehonden bekend. Tot nu toe worden er geen zeehonden waargenomen ter plaatse van de MZI. Volgens de aanvrager zijn geen argumenten aanwezig op basis waarvan geconcludeerd zou moeten worden dat uitvoering van het onderhavige experiment in de voorgestelde vorm een aantasting van de relevante beschermde habitatsoorten van het betrokken gebied, zal betekenen. Landschappelijke aspecten en rust Ten aanzien van de diverse flora en fauna zoals benoemd in de beide aanwijzingsbesluiten van het voormalig staatsnatuurmonument Waddenzee merk ik het volgende op. Al deze waarden vallen, zoals reeds eerder gesteld, voor een zeer groot deel binnen de beoordeling van het Natura 2000-gebied Waddenzee. Naar mijn mening wordt middels de effectanalyse in relatie tot het Natura 2000-gebied Waddenzee op afdoende wijze voorzien in een analyse welke, qua algemene aannames en met name de diverse mitigerende maatregelen, tevens afdoende voorziet in een effectanalyse en mitigatie van effecten in relatie tot de kenmerken en waarden van het voormalige staatnatuurmonument Waddenzee. In aanvulling op bovenstaande merk ik nog op dat het voormalige staatsnatuurmonument Waddenzee zich, naast de aanwezigheid van diverse flora en fauna, ook kenmerkt door het weidse, open karakter van het gebied en de hierbinnen heersende rust. In potentie kunnen deze specifieke kenmerken door de aanwezigheid van de voorgestelde MZI op de betrokken locatie beïnvloed worden. Rust Het aspect van rust als gevolg van de fysieke aanwezigheid hangt samen met de werkzaamheden (inspectie, installatie, reparatie, oogsten en opruimen). Het plaatsen neemt ca. 2 weken in beslag, waarbij ongeveer 4 uur per dag op de locatie wordt gewerkt. Het verwijderen van de installatie kost ongeveer evenveel tijd. Het oogsten kost ongeveer 1 week tijd (bij het maximale aantal lijnen). Het streven is om 4 (deel)oogsten per jaar te halen. Tussendoor worden de lijnen tenminste wekelijks gecontroleerd op onvolkomenheden en op de juiste verankering. De ervaring van de afgelopen jaren leert dat er niet of nauwelijks onderhoud nodig is. Ik ben van mening dat wat betreft het aspect rust, de verstoring als gevolg van aangevraagde activiteit niet dusdanig van karakter is dat de gevraagde vergunning op dit toetsingscriterium geweigerd zou moeten worden. Landschap Aangezien het voor deze proef gebruikte perceel zich tussen twee vaarwegen bevindt, is dit perceel bebakend op advies van de Vaarwegmarkeerdienst van het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Hiervoor worden door de aanvrager 3 tonnen met verkeerscheidingstekens gehuurd. Deze bebakening zorgt tevens voor de bebakening van de vaarweg.

10 - DRZ/07/1211/MT/SM 10 Aan de Oost- en Westzijde van het perceel zijn mede op advies van de vaarwegbeheerder, de ankers voorzien van een kleine gele ijston, dit om de zichtbaarheid voor de scheepvaart te verhogen om zodoende aanvaring te voorkomen. De drijflichamen zijn van een onopvallende kleur. Het netwerk is grijs en de buizen zijn zwart. De buizen hebben een lengte van 115 m. en steken maximaal 25 cm., maar doorgaans ongeveer de helft, boven het water uit. Doordat gebruik wordt gemaakt van deze lange, met betreffende kleur en betreffende afstand boven water uitstekende drijfbuizen, wordt het horizontale beeld volgens de opstellers van de passende beoordeling niet of nauwelijks verstoord. De MZI s zijn dan ook vanaf Texel en Den Helder niet zichtbaar. Bij goed zicht zijn de MZI s volgens de opstellers van de passende boordeling slechts waarneembaar op een afstand van 250 m bij een kijkhoek van 15 graden. Gezien het bovenstaande en gezien vergunningvoorwaarde 11 inzake de grijze kleurstelling voor eventueel nieuw aan te brengen markering, boeien en drijvers, ben ik, mede op basis van de binnen mijn directie aanwezige expert judgement, van mening dat de landschappelijke effecten van deze MZI, niet dusdanig van karakter dat de gevraagde vergunning op dit toetsingscriterium geweigerd zou moeten worden. Cumulatieve effecten Er zijn meerder vergunningen afgegeven voor het uitvoeren van proeven met MZI s. Bij deze proeven zijn geen slachtoffers onder vogels en zeehonden waargenomen. Van enige cumulatie van effecten met betrekking tot verdrinkings- en verstrikkingsslachtoffers is daarom volgens de opstellers van de passende beoordeling geen sprake. De MZI ligt tegen een van de drukst bevaren vaarwegen van de Waddenzee aan. Bovendien wordt in de nabijheid gevist op garnalen. De aanwezigheid van een extra vaartuig bij de uitoefening van de werkzaamheden zal derhalve volgens de opstellers van de passende beoordeling niet verstorend zijn. Het verblijf bij de MZI is van korte duur en gedurende een beperkt aantal dagen per jaar. Omdat er geen voedsel aan de Waddenzee wordt ontrokken, is er geen sprake van een cumulatief effect met de de reguliere commerciële schelpdiervisserij wat betreft het voedselaanbod op vogels. De MZI s leveren een bijdrage aan het aantal mosselen in de Waddenzee. Daar het om een off-bottom installatie gaat, is er volgens de opstellers van de passende beoordeling geen cumulatief effect met betrekking tot de bodemstructuur, -flora en - fauna. In het onderhavige geval acht ik de aangeleverde cumulatie-analyse vanuit mijn eigen expert judgement, zoals binnen mijn directie aanwezig, van voldoende reikwijdte en diepgang. BESPREKING VAN INSPRAAK Naar aanleiding van deze aanvraag zijn, op grond van artikel 44, lid 3, van de Nb-wet 1998, de provincie Fryslân en de gemeente Den Helder in de gelegenheid gesteld over deze aanvraag hun zienswijze kenbaar te maken. Ingevolge artikel 4:8 van de Algemene wet bestuursrecht zijn RWS Waterdistrict Waddenzee, Waddenvereniging, Visserijbelangen Wieringen, Productschap Vis en Stichting WAD in de gelegenheid gesteld tot het geven van een zienswijze betreffende de onderhavige aanvraag.

11 - DRZ/07/1211/MT/SM 11 Hierna volgt een weergave van de ontvangen zienswijzen. Daar waar opmerkingen en suggesties niet reeds hiervoor (impliciet) aan de orde zijn geweest dan wel binnen mijn inhoudelijke overwegingen reeds aan deze inspraak volledig tegemoet is gekomen, volgt een reactie van mijn zijde (cursief weergegeven). Provincie Fryslân (hierna: de provincie) De provincie is van mening dat er mogelijk wel geringe verstoringseffecten zijn, maar dat dit zeker geen significante effecten zullen zijn op de instandhoudingsdoelstellingen van de Waddenzee. De provincie adviseert dan ook om de vergunning te verlenen onder de gebruikelijke voorwaarden om verstoring tot een minimum te beperken. Zij merkt daarbij op dat er in de voorwaarden aandacht besteed moet worden aan goede monitoring op eventuele verdrinkingsslachtoffers als gevolg van de MZI s onder vogels en zeezoogdieren. Verder is de provincie van mening dat aan het beleidsuitgangspunt van het Beleidsbesluit Schelpdiervisserij inhoud gegeven moet worden. Dit betekent dat in 2007 alle onderzoeksresultaten van de lopende proeven geëvalueerd moeten worden en dat de aangevraagde vergunning alleen voor 2007 afgegeven kan worden. De provincie geeft aan graag betrokken te willen worden bij de evaluatie van de proeven met de MZI s. Als laatste merkt de provincie op dat de omvang van de huidige MZI s in de richting van een commerciële toepassing schuift. Aan deze vergunning heb ik de gebruikelijke voorwaarden verbonden om de verstoring tot een minimum te beperken. In de voorwaarden nrs. 14 en 15 van de vergunning wordt de monitoring van eventuele verdrinkingsslachtoffers geregeld. De mening van de provincie over het Beleidsbesluit Schelpdiervisserij onderschrijf ik; derhalve is deze vergunning geldig tot 1 januari De laatste opmerkingen van de provincie neem ik ter kennisneming aan. Rijkswaterstaat Noord-Nederland Waterdistrict Waddenzee (hierna: RWS) RWS geeft aan geen bezwaar te hebben tegen het verlenen van een vergunning op grond van de Nb-wet 1998, aangezien de aanvrager reeds in bezit is van een vergunning op grond van de Wbr. RWS heeft de volgende opmerkingen met betrekking tot de aanvraag: - Op pagina 6 van de passende beoordeling staat dat de lijnen begin april worden geplaatst en eind november worden verwijderd. Dit dient 1 november te zijn. - Op pagina 38 van het TNO-rapport 2006-DH-0042/B staat: Aan de oost- en westzijde van het perceel zijn mede op advies van de vaarweg markeerdienst Dit dient vaarwegbeheerder te zijn. Ik heb de bovengenoemde opmerkingen meegenomen bij het opstellen van dit besluit. West 6 B.V. 1. West 6 B.V. merkt op dat het project van Prins & Dingemanse is gestart in 2003 en vraagt zich af of een vergunning niet al eerder was vereist. Vastgesteld kan worden dat Prins & Dingemanse voor de inwerkingtreding van de Nb-wet 1998 is gestart met haar MZI-experimenten. De locatie waarop dit project ten uitvoer werd gelegd, lag toendertijd niet in het als Staatsnatuurmonument aangewezen deel van de Waddenzee, zodat op dat deel van de Waddenzee de oude Natuurbeschermingswet niet van toepassing was. De locatie maakte wel onderdeel uit van het Vogelrichtlijngebied Waddenzee en was door de Europese Commissie als onderdeel van de Waddenzee op de communautaire lijst geplaatst. Dat betekende dat er een toetsing aan artikel 6, derde lid, van de Habitatrichtlijn was vereist. Omdat er geen vergunning in het kader van de oude

12 - DRZ/07/1211/MT/SM 12 Natuurbeschermingswet vereist was, diende de passende beoordeling in het kader van de Visserijwet te worden uitgevoerd. Zoals West 6 in haar zienswijze opmerkt, heeft de Faunabescherming in 2005 terecht bezwaar gemaakt omdat deze beoordeling bij het verlenen van de visvergunning achterwege was gebleven. Bij besluit van 16 augustus 2006 heb ik daarom de bezwaren van De Faunabescherming gegrond verklaard. Omdat op dat moment reeds de Nb-wet 1998 in werking was getreden en het gebied vanwege de aanwijzing als vogelrichtlijngebied onder de werking van de huidige Nb-wet 1998 valt, dient de passende beoordeling nu in het kader van de Nb-wet 1998 plaats te vinden en dient Prins & Dingemanse voor haar activiteiten in het bezit te zijn van een vergunning ex artikel 19d van de Nb-wet De aanvrager beschikt niet over een Wbr-vergunning voor de nu voorgestelde projectomvang: de Wbr-vergunning van 16 maart 2004 is niet verleend voor het plaatsen van 81 lijnen van 115 m., maar voor het plaatsen van 27 lijnen van 300 m. Het is aan de aanvrager om voor de in casu voorliggende projectopzet- en omvang tevens toestemming op basis van de Wbr te verkrijgen. De onderhavige beoordeling in de vergunningprocedure op grond van de Nb-wet 1998 staat inhoudelijk los van de beoordeling in het kader van de Wbr. Wel is RWS als onderdeel van de procedure in het kader van de Nb-wet 1998 om een zienswijze gevraagd (zie hierboven) en zal zij een afschrift van dit besluit toegestuurd krijgen. 3. West 6 B.V. is van mening dat de passende beoordeling zoals deze bij de aanvraag van Prins & Dingemanse is gevoegd een aantal onjuistheden bevat, die hieronder uiteen worden gezet. 3.a. In de passende beoordeling staat het volgende: Voor de beoordeling van de commerciële haalbaarheid én voor de beoordeling of er effecten zijn, is het nodig om op te schalen van 23 (in 2006) naar het maximale aantal lijnen in In het projectplan bij de door LNV verstrekte subsidie, is dit aangegeven. Het is West 6 B.V. niet duidelijk om hoeveel lijnen het zal gaan. West 6 verzoekt om zo spoedig mogelijk een afschrift van dit projectplan te ontvangen, waarbij zij zich zonodig beroept op de Wet openbaarheid van bestuur. West 6 behoudt zich het recht voor om na ontvangst daarvan deze zienswijze zonodig aan te vullen. De hier voorliggende aanvraag heeft alleen betrekking op het jaar Voor 2007 wordt Nb-wetvergunning aangevraagd voor het plaatsen van 81 lijnen. Een eventueel vervolg van het experiment in 2008 zal geheel opnieuw beoordeeld moeten worden op grond van de Nb-wet Ik ben daarom ook van mening dat deze gevraagde additionele informatie niet tot een andere conclusie van mijn zijde over de toelaatbaarheid van voorgenomen experiment leidt. Ik heb uw verzoek tot verstrekking van dit projectplan als een verzoek in het kader van de Wet openbaarheid bestuur doorgezonden naar mijn directie Juridische Zaken. 3.b. West 6 is van mening dat, vanuit het voorzorgbeginsel in het kader van de Nb-wet 1998, pas na opschaling van het project kan beoordeeld worden of er effecten zijn. Mede op basis van de binnen mijn directie aanwezige expert judgement kan ik concluderen dat met de uitgevoerde effectenanalyse voor de nu voorliggende opzet en omvang van het experiment de zekerheid is verkregen dat er als gevolg van dit experiment

13 - DRZ/07/1211/MT/SM 13 geen significante aantasting van de natuurlijke waarden van het betrokken beschermde gebied zal optreden.. 3.c. Het bevreemdt West 6 dat de commerciële haalbaarheid pas kan worden beoordeeld nadat het project is opgeschaald naar het maximale aantal lijnen. Naar de mening van West 6 kan dit met een simpele rekensom worden beoordeeld. De eventuele commerciële haalbaarheid van voorliggende experiment is geen belang welke in het kader van de onderhavige beoordeling meegewogen behoeft te worden. 3.d. West 6 verneemt graag of het TNO-rapport 2007 waar in de passende beoordeling wordt verwezen inmiddels gereed is en ontvangt daarvan graag een exemplaar. Op pagina 10 wordt verwezen naar het rapport van TNO (2005/0042). West 6 vraagt zich af of hiermee rapport TNO 2006-DH-0042/B bedoeld wordt of dat er sprake is van een ander rapport. Als dit laatste het geval is ontvangt West 6 graag een exemplaar van dit rapport. Zij behoud zich het recht om na ontvangst van de stukken de zienswijze nader aan te vullen. Zoals gezegd ben ik van mening dat de aanvraag en de passende beoordeling van voldoende reikwijdte en diepgang zijn om de onderliggende aanvraag te beoordelen. Ik ben daarom ook van mening dat deze gevraagde additionele informatie niet tot een andere conclusie van mijn zijde over de toelaatbaarheid van het voorgenomen experiment leidt. Ik heb uw verzoek tot verstrekking van dit projectplan als een verzoek in het kader van de Wet openbaarheid bestuur doorgezonden naar mijn directie Juridische Zaken. 3.e. In de passende beoordeling is aangegeven dat het de verwachting is om jaarlijks kg mosselzaad per m² netwerk te oogsten. Daarbij is aangegeven dat uit eerdere ervaringen is gebleken dat dit haalbaar is. Om welke eerdere ervaringen het hier gaat is West 6 onduidelijk. Zij kan zich niet aan de indruk ontrekken dat Prins & Dingemanse en/of TNO zich hier baseert/baseren op ervaringen van West 6 en haar oogstinformatie misbruikt. Los van de omvang van de eerder behaalde oogstsuccessen van de betreffende MZI s, staat het de aanvrager vrij om voor de bewuste experimentperiode (het jaar 2007) een prognose over het invangsucces van haar MZI s te doen. De validiteit van een dergelijke prognose zal na uitvoering van het experiment blijken. 3.f. Prins & Dingemanse heeft voor een maaswijdte van 4 cm gekozen op basis van ervaringen opgedaan in de periode West 6 begrijpt niet op welke ervaringen dit gebaseerd is. Op pagina 32 van het TNO rapport van maart 2006 staat: In de ontwikkeling en engineerfase in 2002 en 2003 is bewust rekening gehouden met het voorkomen van verstikking en verdrinking van vogels en zeehonden. Dit heeft meegewogen bij de keuze van het materiaal en het gebruik van een maaswijdte groter dan 4 cm. West 6 vraagt zich naar aanleiding hiervan af of een maaswijdte van 4 cm voldoende is om verstikking en verdrinking van vogels en zeehonden te voorkomen of dat de maaswijdte groter moet zijn. Een maaswijdte van 4 cm is een gebruikelijke maat voor netten die gebruikt worden in MZI s. Zoals ook in de passende beoordeling en in de overwegingen staat vermeld zijn er tot nu toe bij proeven met MZI s nooit verdrinkings- of verstrikkingsslachtoffers

14 - DRZ/07/1211/MT/SM 14 aangetroffen. Ik ben dan ook van oordeel dat een maaswijdte van 4 cm voldoende is om verstikking en verdrinking van vogels en zeehonden te voorkomen. 3.g. West 6 vraagt zich af of de zwarte drijvers wel voldoen aan de eisen van het Ministerie van LNV en RWS. Aan deze vergunning is, gelijk als aan andere Nb-wetvergunningen voor MZI s in de Waddenzee, voorwaarde 11 verbonden, waarin wordt gesteld dat nieuw aan te brengen drijvers, boeien, markeringen of bakens verbonden aan de MZI s, welke niet op basis van de Wet beheer rijkswaterstaatwerken vereist zijn, in een grijze kleurstelling, kleurcode Navy Gray; RAL 7035 of RAL 7045, uitgevoerd dienen te worden. 4. West 6 heeft bezwaar gemaakt tegen het besluit van de Minister van LNV, waarbij aan Prins & Dingemanse subsidie is verstrekt voor dit experiment. Nu de Raad van State het besluit op dit bezwaar heeft vernietigd dient naar de mening van West 6 B.V. haar bezwaarschrift gegrond te worden geacht. Volgens West 6 moet het subsidiebesluit alsnog worden ingetrokken en de verleende subsidie worden teruggevorderd. De eventuele uitkomst van het door West 6 geschetste proces raakt niet aan de belangen waarop de onderhavige besluitvormingsprocedure van de Nb-wet 1998 ziet. 11. West 6 is van mening dat het project van Prins & Dingemanse een imitatie is van het project van West 6 en daarmee niet innovatief is. Zij vraagt zich daarom af of Prins & Dingemanse op basis van het beleid zoals vastgelegd in het Beleidsbesluit Schelpdiervisserij , medewerking kan worden verleend. Beoordeling van de mate van het innovatief gehalte van een bepaald MZI-project staat ter beoordeling van de leden van het voormalig Innovatieplatform Aquacultuur. Aanvragen voor experimenten met een positieve beoordeling komen in aanmerking voor beoordeling in het kader van de Nb-wetprocedure. De Waddenvereniging De Waddenvereniging geeft aan geen gebruik te willen maken van de mogelijkheid tot het indienen van een zienswijze. Visserijbelangen Wieringen Visserijbelangen Wieringen geeft aan dat zij geen bezwaar hebben tegen het verlenen van de vergunning indien de huidige locatie ongewijzigd blijft binnen de reeds bestaande coördinaten van het bekende gebied. De vergunning wordt verleend voor MZI s op eenzelfde locatie als voorheen. De overige belanghebbenden hebben niet binnen de gestelde termijn gereageerd. CONCLUSIE Uit de overwegingen zoals opgenomen in de, als integraal onderdeel van dit besluit te beschouwen, passende beoordeling kan geconcludeerd worden dat er geen sprake zal zijn van een aantasting van de natuurlijke kenmerken van het Natura 2000-gebied Waddenzee. Deze conclusie geldt nadrukkelijk onder de door mij specifiek hiertoe geformuleerde vergunningvoorwaarden.

15 - DRZ/07/1211/MT/SM 15 Derhalve ben ik van mening dat de gevraagde vergunning kan worden verleend.

16 - DRZ/07/1211/MT/SM 16 APPENDIX Als wezenlijke kenmerken en waarden van het voormalig staatsnatuurmonument Waddenzee gelden de hierna volgende aspecten: Voorkomen van Gewone en Grijze Zeehond: zoogplaatsen op droogvallende wadplaten, zandbanken als werp-, zoog- en rustlocaties, voortplantingslocaties op de standen van de Waddeneilanden of evt. randen van hoge zandplaten Voorkomen van uitgestrekte kwelders met zoutminnende vegetatie Kraamkamer, paai- en opgroeigebied voor tal van vissoorten en bv. garnalen: functie in het functioneren van het Noordzee-ecosysteem Voedselbronnen (bodemfauna, vissen en vegetatie van de buitendijkse gebieden) voor steltlopers en andere watervogels welke de Waddenzee tevens gebruiken als rustgebied en soms als rui- en broedgebied Tamelijk troebel water Natuurlijke slibafzetting (m.n. in beschutte gebieden langs de vastelandskust, op wantijen en op kwelders) alsmede in gebieden waar de geomorfologische situatie door de mens gewijzigd is (de watervlaktes ten noorden van de Afsluitdijk, het Amsteldiep, het gebieden ten westen en noorden van Harlingen, de Zoutkamperlaag, de vaargeulen naar de div. havens rond de Waddenzee en de havens zelf) Slibkwaliteit is makkelijk beïnvloedbaar door de aanwezigheid van zware metalen en organische micoverontreinigingen (hechten zich aan slib). Met het bezinken van dat slib worden de verontreinigingen in de sedimentatiegebieden vastgelegd. Vanuit de bodem van die gebieden kunnen de voedselketens van de Waddenzee steeds opnieuw weer met de verontreinigingen in aanraking komen. Op enkele slibrijke plaatsen, met name bij de spuigaten en havens, kunnen al schadelijke effecten op vissen worden aangetoond Algen: belangrijkste voedselbron voor het waterleven en bodemdieren welke hun voedsel uit het water halen. Larven van diverse soorten wormen, alle schelpdieren (Mossels, Kokkels, Strandgapers, Nonnetjes en dergelijke) en de meeste grotere kreeftachtigen (Krabben, Zeepokken) zijn in het voorjaar heel talrijk in het plankton. Via het water kunnen bodemdieren zich dus over alle wadplaten en geulbodems verspreiden Veel bodemdieren in de Waddenzee hebben jeugdstadia die in het water zweven. Daardoor treedt altijd snelle (her)bevolking op van nieuwe gebieden en gebieden die ontvolkt zijn geraakt. Behalve de larven van bodemdieren komen in het voorjaar ook nog verscheidene soorten vislarven in het plankton voor (Schol, Bot en Tong). Deze minuscule jonge visjes leven van klein dierlijk plankton totdat ze vrij snel na aankomst in de Waddenzee overgaan tot het gewone platvisleven Voorkomen van diverse schelpdieren, waaronder de Mossel, Kokkel en het Nonnetje Voorkomen van garnalen, kreeftachtigen, platvis en bodemvissen als de Zeedonderpad, Harnasmannetje en de Puitaal Geulranden en watervlakten: voedselgebied voor vogels die vanuit de lucht zoekend en duikend hun voedsel bemachtigen: meeuwen, sterns, Aalscholvers. De sterns (Grote Stern, Visdief, Noordse Stern, Dwergstern en gedurende de trektijd ook de Zwarte Stern) zijn aanwezig van voorjaar tot herfst, terwijl (bv.) de Kokmeeuw, Stormmeeuw, Zilvermeeuw en de Aalscholver het hele jaar te zien zijn Geulen en watervlaktes: overwinteringsgebied voor de Eidereend, Toppereend, Middelste Zaagbek en de Brilduiker voedselrijkdom na het droogvallen van de zand- en slibbanken voor grote aantallen vogels welke bodemdieren eten (o.a. Scholekster (mosselen, kokkels en nonnetjes), Rosse Grutto en Wulp (grotere Zeepieren en wormen), Ruiter (Zeeduizendpoten en Slijkgarnaal). Andere vogels zoals Lepelaars en Kluten zijn door hun bouw en voedingswijze juist aangewezen op de periode met ondiep water boven de platen; een aantal eendensoorten heeft weer dieper water nodig Karakteristieke bodemdieren zijn de Zeepier, Kokkel, Mossel, Strandgaper en de Zager Foerageergebied voor ca. 50 vogelsoorten (eenden, steltlopers, meeuwen en sterns). O.a. Bergeend, Eidereend, Scholekster, Kanoetstrandloper, Bonte Strandloper, Rosse Grutto, Wulp, Zilvermeeuw en de Kokmeeuw. In slibrijke gebieden: Kluut en diverse ruitersoorten; in de meer zandige platen voedsel o.a. Rosse Grutto, Kanoetstrandloper en Scholekster Kwelders op de Waddeneilanden: natuurlijke geomorfologie, met fraaie hooggradiënten, meanderende kwelderkreken en afwisseling in de mate van natuurlijke drainage De vegetatie van de eilandenkwelders is, mede door de veelheid aan gradiënten, veelzijdig, en tegelijkertijd specifiek door de invloed van het zoute water. Van zee naar duin gaand vallen verschillende vegetatiezones op: de Zeekraal- en Slijkgrasbegroeiing vlakbij het wad, de Kweldergraszone iets hogerop, de Lamsoorvelden in de vlakke, niet te hoog liggende delen, de iets hoger gelegen gebieden met Rood zwenkgras, vervolgens de gebieden Zeerus en de zones met Rode ogentroost in de buurt van de duinrand. In de uiterste uitlopers van de kwelders, die slechts zelden overstroomd worden met zout water, zijn ook moerasachtige gebieden te vinden met Riet, Watermunt en dergelijke De kwelders langs de vastelandskust hebben van nature een ander karakter dan die op de eilanden. De bodem is zwaarder en in plaats van de min of meer geleidelijke overgang naar hoger gelegen delen vormt de zeedijk een abrupte grens met het achterland

17 - DRZ/07/1211/MT/SM 17 De natuurlijke vegetatiezones op de gradiënt van wad naar achterland zijn veelal goed te herkennen. Afhankelijk van de mate van beweiding en ontwatering ontwikkelen zich binnen deze zones vegetaties met Zeeaster, Zoutmelde of Strandkweek Kwelders: veelzijdige vegetatie en specifieke milieuomstandigheden: daarmee een rijke en bijzondere fauna van ongewervelde dieren. Voorts functie als broedlocatie en hvp (voor steltlopers en meeuwen). Een aantal vogelsoorten broedt behalve in de noordelijker streken ook op de kwelders in het Waddengebied, zoals Eidereenden, meeuwen, sterns en diverse steltlopersoorten. Als broedgebieden worden aangemerkt de gebieden waar kolonies van meeuwen en sterns voorkomen en de gebieden waar de Tureluur, Kluut, Lepelaar en plevieren in grote dichtheid broeden. O.a. de Zilvermeeuw vormt een bedreiging voor de jongen en eieren in door de (verstoorde) ouders verlaten nesten Kwelders: foerageerfunctie: met het ritme van het getij kunnen vogels tweemaal daags een aantal uren foerageren op de droogvallende platen. In de gedwongen rustperiode van twee uur vóór hoogwater tot twee à drie uur na hoogwater concentreren de vogels zich op de hvp s (o.a. Scholeksters, Rosse Grutto s, Kanoetstrandlopers en Bonte Strandlopers). Vaak zijn hvp s tevens ruigebied (in het bijzonder in de zomerperiode voor een groot aantal steltlopers). Als hvp verkiezen vogels open plaatsen waar verstoringsbronnen van verre kunnen worden gezien. Uitgestrekte jvp s worden aangetroffen op kwelderranden, maar ook op bepaalde strandvlaktes Voorkomen van zandplaten en jonge duinformaties: m.n. op de oostkant van Ameland, de oostzijde van Schiermonnikoog en de eilanden Rottumeroog en plaat. Enkele plantensoorten, zoals Biestarwegras, Helm, Strandhaver en (op aanspoelranden) Zeeraket Zandplaten en jonge duinformaties vormen broedbiotoop van de Visdief, Noordse Stern en (bij aanwezigheid van schelpenbanken) de Dwergstern Bijzondere landschappelijke schoonheid; weidse karakter, het vrije spel der elementen, de voortdurende wijziging van de grenzen van land en water en de grote vormenrijkdom. Het landschap kenmerkt zich door zijn vrijwel ongeschonden en open karakter. Van wezenlijk belang is voorts de in het gebied heersende rust